16 Ağustos 1930 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

m “İz Fakat nihayet 1841 senesi unusanisinde İngiliz sefiri onby hükümetinden aldığı atla Babrâliye (gelerek Mısırın idaresini Mehmet Ali- ye ve sülâlesine terketmek i- n İngilterenin muvafakat ct- ni söylemiş - Şubatta da Ab) karşılandı. dülmecit namına Mehmet Ali- ye ferman yazılmıştır, Bu hattı şerife göre ( Padişah Mısirm idaresini , Mehmet Aliye bıra- kacak, Mehmet Alinin vefatın- dan sonra o evlâtlarından biri Padişah tarafından onun yeri- ne intihap edilecekti. Bu vâris İstanbula gelerek kendistne ve rilen sıfat ve salâhiyeti almış olacaktı. Mehmet Ali Paşaya verilen sıfat ve salâhiyet ken- disine Osmanlı Devletinin di- ğer paşalarmdan (daha fazla bir mevki ve imtiyaz vermiş ol muyacaktı. Mısırda tedavül edecek para devletin diğer paralarından başka olmıyacaktı, Mısırın gay- risafi varidatından dörtte biri İstanbula gönderilecekti. Mu sır ordusu 20 bin kişiden faz- ia olmıyacaktı. e Bunun2Zbin kişisi İstanbulda kalacaktı. Pa- dişahın müsaadesi olmadıkça Mehmet Ali donanma inşa ede miyecekti. Mısır (ordusunun yüksek rütbeli (ozabitlerinin terfil ancak Babrâlf tarafmdan yapılabilecekti, Bu şartların biri yapılmadı ğı takdirde Mehmet Aliye ve- rilen imtiyazları alınmış ola-- saktı, Babrâli taraf“ndan Sait Muhip Efendi İskenderiyeye gönderildi. Mehmet Ali Sait Ef. ye çok ikram etti. Fakat bu şeraiti kabul edemiyeceğini söyledi. Bu şerait (hazırlanırken her halde İstanbuldaki İngiliz se- firi faal birrol oynamış, Meh met Aliye bir şeylerin diğer taraftan alınması için çok uğraşmıştı. Fakat İskendetiyedeki ami- ral Napier bundan haberdar 0- - lunca Babiâlini kabul etmek Met tA kuvvetli âmillerden olduğu ka naatini hâsıl etmiştir. Sait Pa şanın vehmi hastalık o derece- sinde idi. Paşa bu hastalığı telkin suretile Hükümdara 2-) gılamıştır denilebilir, Sait Paşa, başkitabetten son ta Adliye ve aDhiliye nezaret lerinde bulunmuş ve Sultan Ha- midin mutlâkıyet devrinde ye- di defa sadaret makamına geç miştir. Hiç bir devlet adamma nasip olmıyan bu (o mazhariyet Sultan Hamidin Sait Paşaya o lan Sedakat ve metbutiyetini gösterir. O derecede ki Sul- tan Hamit, Sait Paşanın mazu İiyet zamanlarında da onunla temas ve münasebeti (o kesme; miştir. Sait Paşa, “arzı ubudiyet, i-| çin saraya geldiği ozamanlar huzura kabul olunurdu. Hatta denilebilir ki Sadrazam ve na- zırlar dahi dahil olduğu hal ie Sultan Hamidi en çok gö- ren ve huzura en çok giren zat Sait Paşa idi. Abdülhamit mü- him işlerde Sait Paşanın rı ni sormayi âdet edinmiş oldu- Zundan kâh - kendisine evrak gönderiliyor, bunları okuyup aleasını yazması irade bu- yurulur, kâh şifai | tebligat ütalcası ya tabhri. almırdı, mit beni de üç defa için Sait Paşanın kona < huzuru hüma - unda sorulan şeylere verdiği da son derece | dikkat et eder, hele te- esine pek) yi gösterirdi. Sait Paşanm atr şahaneye tak; ettiği arizalarda da bu ihtiyatkârlık gatrma,. ger vapl ârdı. Sultan Han sıkıntı der ve bildiği v it, Sait Paşanm pek muktesit olduğunu| için refalır maişeti esba| ah ferman yolluyor Mehmet Ali arlık Mısıra sahip olmuştu.. Fakat.... öğrenince bunları) taraftan verilen! Hatta , MİLLİYET yi Rİ HA Cİ i AĞUSTOS HABERLER.. kabil olamıyacağını söylüyor. du. Fazla olarak Mehmet A liyi mukavemete teşvik edi- - yordu. Osmanlı donanması İade edilerek İstanbula dönünce Os manlı payıtahtında sevinçle Kim teşvik ediyor İgiltere ile İrak arasmda ak- İtedilen muahededen ile bahsedildi. Bu muahed nin akti ortaya başka bi mesele çıktı, y hut çıkarıldı k. Şi) ondan da bilm e nasebe bu sütü larda bahısetmi tik: Artık müste İkil ve Cemiyeti vam a dahil olacak olan İrak hü kümeti şimdi bir Kürt meselesi le karşılaşmış bulunuyor. İrak ta bulunan Kürtler namına Ce- Akvam ve İngiltereye n bahset Aradan birkaç ay geçti. Hariciye işleri Reşit Paşadan almarak Rifat Paşaya tevdi edildi. Ferman ahkâın: değiş İt. Yeni şeraite göre Padişah İMehmet Alinin vefatmdan son- İra Mısırın idaresi büyük oğlu İna kalacağını, Mehmet Alinin Mısır ordusunda miralay rüt- İbesine kadar zabitanı terfi et- tirmek hakkına malik olması- nı, Mısırın vereceği senelik pa- İranın 40,000 kuruş olmasını ka- İbul Fakat evvelki ferman diğer esasları baki kalıyordu. Mehmet Alinin Ba- bralinin nüfuzu altında kalabil. mesi için mumkün olabilen her şey yapılıyordu. Nihayet Mehmet Ali, ister istemez bunu kabul etti, Mehmet Ali, iie olursa ol sun kaderine razı olmaktan | İbaşla bir şey yapamıyacağını! J anlamıştı. Abdülmecidin yol. | İladığı hattr hümayun 15haziran da İskenderiyede top atılarak 2<ÜYOr- ilân edildi. Mehmet Ali bir) İrak Kürtleri İn İra müddet * sonra oğullarından muahedesinde «Kürt menaflinin | Sait Beyi İstanbula yolladı ve himayesi ihmal edilmiş olduğu senelik verilecek parayı tenzil|nu» ileri süren İrakta tahrikât ettirdi. İyapıyorlar. Bağdattaki İngiliz Şark mesalesinin Mısıra ta-| mümessil başta olduğu . halde allük eden safhası tamamile| İrak hükümetinin bazı nazırları İngiliz noktai nazarına | göre | Kürtlerin bulunduğu şimal ta- halledilmiş oluyordu. raflarına giderek kabile reisleri Londrada Şark meselesile|l€ görüşmüşler, Kürtlere karşi meşgul olan konferans Boğaz İrak hükümetinin hüsnü niyeti lar İşini de Hünkâriekelesi hakkında teminat vererek bu | mMüuahedesinden evvelki vazi. |havalide Kürt licanmm resmi yete irca ederek hiç birdevidil olarak kullanılacağını ve İetimi harp sefinesinin Karade. | Kürtlerin idareye teşrik ve İniz “ve Çahakkale boğazların. |ceğini söylemişlerdir. dan içeri giremiyeceği 13 1841 İrak Başvekiline vekâlet e - | müahedesile teyit edildi. Bu da|den Cafer Paşa askeri Kerhük İngiliz nokta nazarına galebesi| te bir nutuk irat etmiş ve hülâ- demekti. saten demiştir ki: İ « — Kıralın Kürt tebaasile | Araplar arasında hükümet naza | rında bir fark yoktur, Kürtlere karşı dostane bir.siyaset takip edilmektedir. | Fakat İrak hükümeti kırallr -| ğm parçalanmasına matuf her türlü tahrikâtı. şiddetle edecektir. » Cafer Paşanm nutkunun şu alt kısmı az şayani dikkat de ğildir: — Gayri mes'ul üzeri ün geçtikçe bu meselenin İrak hükümetini meşğül etme Se başladığını gösteren haberler iltere- İrak (Bitmedi) bını . teminden geri durmazdı.| Nişantaşında oturduğu büyük konak Hazinci hassadan yap - tarılmıştı. Memuriyette olsun mazül olduğu zamanlarda ol sun, saray mutfağından Paşa nın konağına sabah © akşam muntazaman yemek giderdi. Başkitabete tayinimi müte - İakip Nişantaşmda Hayrettin Paşa konağının bir krsmı ika- metime tahsis edilmişti. Sa. | raydaki vazifem icabı olarak geceleri geç vakit eve döner- dim. Evime gitmek üzere Sa- it Paşanın konağı önünden ge çerken ekseriya bir müm ay- dınlığının odaları dolaştığını)rada şamil olduğu söyleniyor. görürdüm. Her gece bu suret-| Bu tamamile asılsızdır. Böyle| İe odaları kim dolaşırdı?. Bu |bir maksatla İrak İngiliz fevka bana merak olmuştu. Niha-İlâde komiserine temas ederek yet merakımı hallettim: Birlondan teşvik görmek hayalin gece Sait Paşaya gönderilmekİde olanlar büyük bir gaflete dü üzere'bir“ iradei seniyye tebel-|serler.. üğ i vi e mmm in Bimer ve teskeresini yaza-|.. San Hamit boş zamanlar rak Paşaya götür ha ouu rek “e. re tembih e; “İrmda ya dairesinin önün den Yaver Bey tekidi bahçede bir gezinti | yapar, Paşanın eline yahut hu marangoz ha ha uyu 12“ İnesine giderek marangozlukla | tesi gali Y“* tuğraşırdı. Marangozluğa ve çi- ni mamulâta fazla merakı oldu ray dahilinde bir ma- ir de çini fabrikâsı vi “cude getirmişti.Avrupa hüküm darlarma bu calar mamu- " lâtmdan hediyeler gönderirdi. gülüm| t ve güğerdini çok severdi l EM | ealisüddem ve fevkalâde kıy-| İmetli atları vardı. Bu atlardan| ç vak | hükümdarlara ve bazı mutebe-| mahafilde | hai erke çerken amit — Paşanın âdetidir, te kadar elinde bir mum ları dolaşır, hatta o bazı gece'kidi. Vakit buldukça e gidip at- karyolanm yatar larmı görürdü. Şehzadeliği za-| Dedi. Pağanın bu kabil manda ata çok bindiğini ve| li akâra | bu bapta pek büyük mehareti| bildirmekte bir zevki sedakat | olduğunu emektarlarından işit-| perverane duyduğuna hükmet-| miştim. Güğercinlikler kuşçuba mek zaruridr. Geceleri mumla | Şının nezaret ve idaresine mev odaları dolaşmak, bazı (kere du idi. Bunlardan arasıra vilâ-| ti tına grmenin evham neticesi ol. |rini emrederdi. duğu âişikârdır. (Bitmedi) | İsara uğram Irak Kürtleri mes'elesi | Cafer Paşa, askeri bir nutuk söyledi Felâket gi Romanyada Dargınlık 1. Kıral ne vakit taç giyecek ?. Bükreşten yazılıyor: — Kıral i Karolun taç giyme me- imi ne vakit yapılacak?.. Ma a hükümdarirk tahtma ka - üşan genç kıral resmen taç mek için daha ne kadar bek cek?.. Şimdiye kadar bu me aşim çoktan yapılabilirdi. Fa- «at ortada çetin bir mesele var. Çıralın evvelce boşamış oldu - u prenses Helenanı talâk ka- arı resmen feshedilip kendisi in, de merasime iştirak etme - ye kıralıça olması lâzım geli- or. Halbuki Karol ile zevcesi barışmamışlardır. Kadın bu hu- susta inat etmekte, Karo! de o : “5 Kıral ile Kıraliça gelmeden “ - taç giyebileceğini İsöyliyerek bu yüzden merasi min daha ziyade geçikmemesini istiyor sada buna hükümet razı| olmuyor. Çünkü bu takdirde bir çok Avrupa hükümdar aileleri | nin, merasime iştirak etmiyece- | ğinden korkulmaktadır?. Tren kazası Bükreş, — Romauyanın ce- aybunda iki ekspres treni, ma- kaşcının yanlışlığı © yüzünden çarpışmiştır. Trenlerden birinin lokomo - tifle 3 vagonu mühim surette ha Kazada 9 kişi ölmüş, yedi kişi yaralanmıştır. Kaza olân yere iki imdat tre ni gönderilmiştir. Fransada Grev bitiyor Lille, 14 (A.A) — Vaziyet izale |te hemen hemen hiç bir değişik 'tir. O zaman hangi lik yoktur. Tourcoing'da grevci lerin yeniden işe başlamak hu - süsunda gösterdikleri temayül gittikçe artmaktadır. Şiddetli fırtına Trouville, 14 (A.A )— Sahil Kürt milliyetperverliğini teşvik| g şiddetli bir fırtma hüküm etmenin İngiliz siyasetince İlti | sürmektedir. Limana avdet ©- | zam edildiği bu hareketin Yal - “den balıkçı gemileri yakında bu ne söyledim, Teferruata girip si | nız İrak hükümetini değil Tür- yunan diğer limanlara sığınmak! yasimünakaşalarabaşlamak iste| kiye ve İran gibi dost komşula-' mecburiyetinde kalmıştır. Ce - |miyorum. Millet Meclisi açıldı. mi seferleri inkrtaa uğramıştır. Ispan Hükümetin tekzibi Santander, 15 (A.A) vekil M. Bernger. hü İspanyol paras — Baş neti, nın kıymetine rız olan düşküt lüğe bir çare bi mak için büyü bir Amerikan p rol kumipanyasi İspanyol petrol münkasıran mez kür kumpanyaya “ terkedilmesine mukabil külliy li miktarda kredi temini için mü akerata giriştiğine dair Ame- rika menabünden tereşşuh e — zip et Halyada Şiddetli kasırga Napoli, 15 (A.A) — Napoli de şiddetli bir kasırga olmuş - tu, Bir çok evlerin damları uç çekmemesini arzu ç-- | karyolanın üstünü bırakıp al. | yetlere göndererek üretilmele-| muş, bacaları yıkılmıştır. 4 kişi ölmüş, 70 kadar kimse de yara- lanmıştır, © kilâtında Halk fırkasını ne dere » tiyor , Fakat biz şahıslarla meş -| Yeni Firk Fethi Beyin met temin Yalova, 15 (Hususi Muhabiri mizden) — Fethi B. in meb'us- luğunu temin için Bilecik meb- usu İbrahim B. in istifa edece- vE liz ği hakkındaki neşriyatıİbrahim Siddetli bir ko- B. tekzip etmektediz.. Saffet B. p böyle bir şeyin olamıyacağını lera var söyledi. Buradaki kanaate naza : ran Paris sefaretine tayin olu- Tahran, 14 (A.A) — Kâbil | nacak zatın meb'usluğundan in rette hüküm sü- | hilĞİ edecek yere Fethi B. in dairesini | tihabı inük; büyültmekte! E; Ev İ İde müstevl ren köleran hergü olduğu söyler | iranın şimalinde bulunan Ji-| İfan havalisinde vahim bir kurak kı iv İlk hüküm sürmektedir. Pirinç 229 Darülfü İzeriyatının bu yüzden ehemmi:|' ai jyetli sürette hasara uiğr İzannolunuyor. reeaaeeeaeeemamananamsaza. in- yas dağında t Kayseri, 15 (Milliyet) — Şi nu © coğrafıya er Lise ile coğra Vecdet, Mister Nel. üderi İngilizce muallim | O Yeni fırka her İ (Başı Birinci sahifede) |raporundaki bütün mütalcalara Jiştirak ederim ya nakledeceğiz Bundan başka : Kr z Benden tenkitlerim ha bir de İstanbul tarafında bir bi- a arıyoruz. Bir kaç güne ka - dar bulunarak teşkilâtma baş - | lanacağını zannediyorum. | |, Bu suretle İstanbulda şimdi) İlik iki merkezimiz olacaktır. — Halk fırkası gibi nahiye ve ocâk merkezleri teşkil edecek İmisiniz2. | — Kaza, nahiye ve ocak te rapor dim vi y asmış bir ma liyeti tarafından yazılm hükümetin kendi aley zırladığı en mühim vesikadır. Bu raporu okuduktan sonra baş İka mütalea dermiyanına ihti - yaç yoktur. Ecnebi sermayesi nasıl celbedilebili Müteakiben Fethi B harici bir istikraz akti imkânı olup Jolmadığı hakkında sorulan suale İkarşı demiştir ki — Benim intiba ve kanaatim şudur ki harice itimat telkin et İmek lâzımdır. Bir kere bu iti - madı telkin ettikten sonra el - bette ki hariçte bu kadar boş jduran büyük sermayeler memle İlketimize gelmiye can atacaklar dır, Diğer bir arkadaşmıza da söylediğim gibi, bu, memleke- tin şerefi ve haysiyeti meselesi dir. Bu itiyadı mutlaka tesis ve telkin lâzımdır. Her yerde şube açıl- mıyacak — Fırka işlerinde bizim mem aat var, ceye kadar takip edeceğimizi şimdiden bilemiyorum, Maama İfih bunları ilerde düşünülecek- İ Ankara teşkilâtı İ — Ankarada fırka merkezi teşkilâtı ikmal edilmiş midir? — Talât B. Arikaradan geldi Fakat henüz kendisile bu hu - susta görüşmedim. Teşkilâtın tâ li esasları ne dereceye kadar An İkarada tetkik edilmiğtir, bunu görüştükten sonra anlıyacağım. — Fırkaya yeni giren aza var İmidır? — Bir çok müracaatlar vâki oluyor. Fırkamız halk tarafın - dan fevkalâde hüsmü kabul gör müştür. Münevver gençlerden |bir çok mektaplar alıyorum. E- sas halkın müracaatidır. Çün - (lekette yanlış bir kü meb'usları onlar intihap ede; Zannediyorlarki en ufak şehir cektir. Yeni meb'uslarmgiripgir ve semtlere kadar şubeler aç - İmiyeceği asıl rey sandığınm ba-! mak, teşkilâz yapmak lâzımdır. Işmda rey verilirken belli olacak; (Bence fırka işleri bir fikir me ve kaç meb selesidir. O fikre taraftar olan us fırkamıza geçecek, bu taay -'lar o fıfkanın etrafında sandık- yün edecektir, Biz yeni intiha - |ları karşısında izhar ederler. Bu Jbatı bekliyoruz. nun için her semtte ve her kö - Fethi B. tenkitlerinin ana hat şede bir şube açmıya lüzum yok fali halkında da demiştir tar, İ Vergiler ve inhisarlar hakkındaki tenkitler fında şubeler açmıya teşebbüs e- —Tenkitlerimin ana hatları-) decek değilim, buna lüzum ve imkân da görmüyoru. Bu cümleden olarak henüz İs tanbul büromuz da açılmamış - İtar. Bu işe Haydar Beyin me - iğ n millet kürsüsünden bu ezelim mur edildiği de doğru değil - İdir. noktaları izah ederek maddeler İzikredeceğim. Memleketin ıstırap halinde bu) lunması halkı sabırsız yapıyor., herkes herşeyi birden bilmek — Fırkamızm naşiri o efkârı olmak içinde şimdilik birgazete neşretmiyeceği. Ben vaktile bir nebze gazete çul değiliz. Hükümet başında bu | cilik te ettim. O vakit hayli para Tananların hüsnü niyetlerinden mr da bu uğurda sarlettim. Şim üphe edilemez İdi ekrar böyle tehlikeli bir işe j idamın daima se - | girmek istemem. Millet meclisi e hiç bir zaman 'açıldıktan sopra vaziyet icap et tirirse o vakit düşüneceğim. O takdirde de küçük dört say neşrine acağını kabul et - | Mik olur. il leyh hükümetin /falık bir fikir gazetesi ek yaptığı hataları ten | taraftarım. ediyor Mücadele fikir sahasında â inhisarlar, benim ka -| kalacak e, bu milletin sırtma yük! —PFıri ın muvaffak olma- letilmiş ağır birer vergiden baş -| ması İ sebep yoktur. ka bi değildir. Sonra mu - | Kavgamız şahsı ve mevkii ikti- sakkafat vergisi ağırdır. Mun - |dar kavgası değildir. mele vergisi ve saire,. Fakat bu| Gayemiz yüksektir. Bu gaye İnunla bütün bu vergilerin kal - |de muvaffak olmak için reisimiz oda-|ran ve süleraya hediye ettiği va! den haberleri kat'i surette tek- |dırılabileceği kanaatini vermek | Gazi Ez. bana lütfettikleri ce- te doğru değildir. Esas mesele mevcut masraflamı haddi asga-|lerindenberi taraftar oldukalrr riye indirilmesi ve bu suretle ya bu tarzı idarenin bütün eşkâlile İpılacak tasarruflar sayesinde | memleketimizde teessüsüne ve İhalkın üzerindeki vergi yükü - | erbiyei siyasiyemizin yilkselme İnü hafifletmektir. İsine büyük bir aşa çalışacak - | sil ie | M. Müllerin raporu için |tır. ne diyor? Memelketimiz için şayani — Müllerin gazetelerde in - | şükrandır ki, fırka mücadeleleri tişar eden raporunu dikkatle o -İnin şahısiyata inkılâp etmesine İkudum. Alman mütehassısının meydan vermemek. ve sirf mem vapta buyurdukları gibi, gençlik Ben. s memleketin her tara - $ a“ did ousluğu ne edilecek Nuri B. hya). Fe in kısa bir istirahatten Yalovaya dönece; İteşkilâtmm ikmatin Jaliyetin teşdit olur İledi. Nuri B. şehrimizde Yalova, 15 (Hususi Muf mizden) — Nuri B, (Küta İstanbula hareket etti, Fet Je mülâki olacak ve birlikt * edeceklerdir etkikatyapılad son orta mektep müdür ve rafiya allimi Selçuk Bi rin riyasetinde elli kişilik Türk hey'eti bugün Erçiyai ğında tetkikat vapmak Ö hareket ettiler, yerde şube açmıyacak ktasından # dermiyani n vödisi| uzaklaşmaması için başi da-Gazi Hz: gibi bir büyüğl müz vardır. | Üçüncü bir fırka teşki edilmiyecek ncü bir fırka teşkil Mİ ubahis değildir. Biri halkçi) Jğeri hürriyetçi olan iki fiğ daha uzun et için gi Büyük Millet meclisinde vef rekse hariçte siyasi hayat yetlerini tanzim edecektir. Fethi Beyin fırkasının kuyü ti ve rzesai şekli zaman ilef olacaktır i Fethi B. Yalovaya ne İ zaman dönüyor? | Yalova, 15 — Başvekil met Paşa dün akşam Gazi yaret etmiş ve akşam yemi köşkte yemiştir. Burada Fethi Beyin iki kadar avdeti beklenmekte Her gün gelip giden bir çok uslar görülmektedir. Maamafih ilk günlerini hat ti eksilmiştir. S.C. fırkası ve meb'uala y best fırkaya bu yeni il haklar olmıyacağı kanaatini r, Meb'uslar proğramı" fırkası proğramndan farksf İvelden zannedildiğinden az ameli buluyorlar. Fethi B. in teşekkür telgrafı Cümhuriyet fır satırlarır rim: gazeteniz çök taraftan İaıflarma mensup yüz! tan siyasi isnü telâkk “ik telgrafı ve vam. olmamaşından, gi İ vaplar da telim eder mazur götülmekliğimi ric Bu arkadaşların bi felerini kari nde reylerite gösterileri de İSİ sa ternmi'olunur. (Serisi Cümhüriyet furkast ALİ FETHİ 2 See iz Verem kongresi , 13 — Verem K 800 azanım iştirakile Kıral fından açılmıştır. Kongre İrem hakkında mühim mü? İler olacaktır. Grev ilânı çinli Şanghay, 14 (A.A) — Tiyef İlerin oturmakta olduğu ap & köyler de bu sabah gre” mişlerdir. Si Bükreşte yans"” İ Bükreş, 15 (A.A) — Pec€ ça bir yangın şehirdeki antrepolarını ve bir çok oi ları tahrip etmiştir. Mad“, rin 10,000 lerce milyon” olduğu tahmin edilm. asıl