28 Nisan 1929 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

J Ayasofya ne zaman yapıldı? Kaç defa yandı? Kaç tamir gördü? Ayasofyanın ilk binası - Ayasofya nasıl yanmıştı? Büyük bir ihtilâl ve Ayasofya- Zelzeleden yıkılan kubbe! - Türklerin elinde Ayasofya- Çocuksuz ölen Şeyhül- islâm efendinin altın ve mücevherleri nereye harcandı ?. lnnlmrede Hint komitesi Avdet eden Simonun beyanatı Londra, 27 ÇA A.) Jolin Simonun riyaseti Hint kanunı -— Sir undaki ü esasi komisyonu a imişlerdir. bulu- enarak Hint merkezi komitesin- deki arkadşlarının tekrar müza- keratta bulunmak üzre Haziranda İngiltereye geleceklerini ve bu müzakeratın — bilbassa | Hint hükümetleri nasebetler mes' ait olaca- Ranı beyan etmiştir. Mumaileyh Hint işlerinin umuml intihabat esnasında fırka nizalarının hari- cinde kalacağını kuvvetle ümit etmekte olduğunu ve bunü söy- lerken rasındaki mü- ne reliklerinin hissiyat ve efkârma tercüman olduğnua kani bulunduğunu söylemiş ve netice olarak yeni parlamentonun ki dından sonra bu meseleh Bugün hayretler içinde sey- settiğimiz Ayasolya binası İlk yapılan bina değildir. Ayasofyanın Tik binası “İst Peygamberin. doğumundan tam (325) sene sonraya tesadüf eder. ©O zaman İmparatör büyük “Kostantin, Istanbulu imar edi- yordu. “Kostantia Hiıristiyanlığı ilk dela kabul eden İmparatör idi. Hıristiyan olunca bir kilise bina etmeğe karlr verdi. 325 senesinde Ayasolyayı ah- şap olarak yaptırdı. Kilise (74) sene bu halde kaldı. İmparatör Arkadyosun zamanında çıkan bir yangında yandı. Kilisenin ilk yamışı Miladın 404 Güncül senesine tesadüf eder. Önbeş senesanra yeniden yapıldı (417) sene o halde kaldı. (532) seneslide çıkan büyük bir ihti- Jalde tekrar yandı. Bu tarihte Istanbalda İmpa- ratörlük eden meşhur “Jüstin- uzadıya mevzua — bahscı ilâve etmiştir. Ümswiecrede Tahidi Testihat bemiyeli Akvama layyare verilmesi teklil ediliyor Cenevre, 26 CA.A.) — Tah- didi teslihat komisyonu ha- val teslihat hakkındaki mü- zakereyi bitirmiştir. Komls- yon gayri askeri tayyarele- rin askeri maksatlar Için kullanılmasına — müsait bir şekle konulmasına — mani “|olacak ahkâmı vaz' etmiştir. Akvam cemiyetinin emri- ne verilmek üzre beynelmilel bir hava kuvveti teşkilini ta- vsiye eden İşpanya mürah- hasının beyanatı kaydedil- dikten sonra kuvvetler mev- cudu (aslının fetkikine geçil- miştir. Hükümetlerin silâh- sıl olmak için lâzım gelen müsaadatta bulunmaları icap ettiği kanaatını izhar eden Amerika murahhası M.Gibson hükümeti metbuasının, mual- lem ihtiyat kuvvetleri hakkın- da, berri kuvvetleri askerlik Komisyon geldikten sonra Londra, 27 (ALA) — Simon komisyonunun avdeti münaschec- K bulunan. Sumimâki sekiz mermer direk İstanbula getir- ildi. Ayasolyaya kondu. Kilisenin binası tam beş sene sürdü. Aradan yirmi dokuz sene geçti. Korkunç bir zelzele oldu. Bu zelzelede Ayasofyanın kub- besi yıkıldı. Ayasolyüyı yapan mimarlar- dan “İzidorun, yeğeni tamire memtr edildi. Yeni mimar kub- beyi beyzi şekilde yaptı ki: hâlâ yerinde duran buğünkü kubbe budur. Ayasofya bir çok dcfalar zelzelerden zedelenmiiştir. Doku- zuncu asırda bir defa Makedon- ya imparatörü Vasli tarafından tâmir gördüğü gibi, 987 tarihin- de de “Bulgar katili, ikinci “Vasil, tarafından tamir ettirildi. Ayasofya, Türklerin eline geçmezden bir akır evel en san tamiri gördü. İmparatör Andre- tik tarafından şark tarafına “dayanmak duvarları. yaptırı Nihayet (857-1453 ) Cemaziyelevel ayının yirm'aci ve Mayısın yirmi — dokuzuncu Salı günli Türk lere geçti. tile Times gezetesi bu muvası- let keyfiyetinin İngilterenin önü- müzdeki iki senc zarfında meş- gul olacağı mes'elelerin en vahım sahalarından birinin hitamını gösterderdiğini yazmakta ve ko- misyon — raporünun — tevdiinden sonra siyasi fırkalar relslerinin parlamentoda müzakere csnasın- da takip edecekleri usulü bera- berce kararlaştıracakları ümldini izhar etmektedir: Hintlilerin nümayişi Londra, 26 (AA) — Him milli — kongrasının — Londradaki gruplarının azası siyah bayraklar çekmişler ve “Hindistan için hür- riyet, İ “yazıı levhalar asmışlardır. Hint milliyetperverleri bir takım risa! İsti diği zaman bir nüm: Tardır. Üç gün içinde mihrap yapıldı. (1453)Haziran ayımın birinci Cu günü ilk Cuma samazı kılındı Hemen tuğladan bir minare örülmeğe baslandı. Topkapı sarayı tarı misare, İkinci Beyazı nında yapılmışlır. 3) yen,, Idi. Jüstinyen Ayasofyayı kürgir olarak yaptırmağa karar verdi. Büyük Ibhülâülden Kırk gün sonra binanın temelleri atılmaya başlandı. Antemyos ve İzldor adlı İkl mimar inşaata memur edildiler. Bina (7000) metre murabbar bir arsa Üstüne — kurulacaktı. Kubbesi, 56 metre 15 santim yüksekliğinde olacaktı. Hassatan- kilisenin yer yüe zündeki emsalirden çok büyük olmusına dikkat ediliyor. Aya- sofya binasında eski * İran , usulü talbik edildi. Binaya 350 vi | reler dört oldu. Ayrıca etrafındakl “sedlere,, sene başlandı. D1 Diyana mabedi “efes, yani “Ayas- Yunaslılar Yunan ilahe- encdiler “müşteri, yıldir kur kardeşidir. Namıs hamisi 'asolya e bu Eski Romada da hyana, Buraya, :::E iadeti irda. 'Diyana, : olmak isteyen Rabibi öldürmeğe Hilliyet ) in - Tarihi (eirikası TEMİRLENK Ölürken ne vasiyet etmişti?.. Kumandanlar arasında rekabet çıkma- masını söyledi. Fakat bu vasiyet tatulmadı Vakanüvis Temirin son — sa-|mez. Son gün geldi. atları nasıl geçtiğini bize anlı Temirlenk yatağında yatıyor x: Kışlanın haricinde bütün b-"“ikı çehresi, uzamış saçları kumandanları toplanmış-|arasında gömülmüş bulunuyor- Jardı. İçerde Temirin zevcesi|du. Saraymülk Hanımın etrafında-| Temir son vaziyetlerini ileri da cariyeleri toplanmıştı. Te-| gelen şöyle an- mirlenk son zamanlarda hasta- —u Ki BAA . K — Kılıcınızı Üareli Tanmış, gittilçe ağırlaşmışta b 5 LT ARRA Çaeete ci nün üzerihe Saray Hanrm |. viz; çönkü nifakın saşıı perişanlık. ::ğ',”“"' buraya kallıp ge- n üzerine yürümettöri'dün. SÜ meyiniz!, . Fomirin bulunduğu oda ka-| —Bundan sonra “Temiriü'sesi pisi bafızlar IŞ | Gütgi İ lihe Kur'un okuyarlardı —— lgiteide kasıldi. Bir fısrltr halin- Haftalarca böyle Yüç de sözüne devamla dedi ki: Ayasolyadaki meşhur kürsü ardındakl “sofa,, (1180-1766) da yapıldı. Kütüpance İle bunun yanındaki mahtel (1152-1730) terihinde Inşa olunmuştur. Bildiğimiz şa- dırvan bu tarihten bir senc sonra yani bundan tam (189) sene evel yapılmıştır. Ayasofyanın en mühim tamiri asıl (82) sene eveline ait bulu- nüyor: bu tamir çok mühimdir. Ayasoiyayı bu günkü şekline sokmuştur. Tâmiri yapan mimar (Fosuti>- dir. Tamirat (1847- 1265) sensi Remezan ayından evci bitmiş Idi. Fakat Remezanın birinci Cuma günü “açılma merasimi, yapıldı. Tamirat tamam iki sere sürdü. Camiin üst mahfelindeki — Pir Mehmet, cihaagirin oğlu, benim yerime geçecektir. Kendisi Payitaht olan Semerkantte oturacak ve gerek ordu üzerinde, gerek diğer işler hakkında istediği gibi hüküm | sürecektir. Hayatrnızı ona hasretme nizi emiz ve vasiyet ederim. Pir Mehmet ülkenin eğ uzak yer- lerinde bile Semerkantte olduğu gi bi hüküm sürmelidir. Hepiniz ona son derece itaat edeceksiniz. Aksi' tükdirde aranızda ihtilâf çıkar, Temirin bu sözü üzerine hep si onun dediğinden şaşmıyacak- larına yemin ettiler. Kumandan lar Temire dediler ki: — Diğer torunlarınınzın - bepsini çağırtınız buraya gelsinler sizin bize ettiğiniz vasiyetleri onlar da duy- sunlar!. Fakat Temir bu fikri kabul etmedi. Biraz sabırsızlıkla * şu cevabı verdi: — Artık Bu son görüşmemizdir hemen Aliah dilediğimiz gibi yap-. aın, Sonra sustu. Müteakiben ken c —Sizi bıraktp gidiyorum diye çı!- lı:.ıfnlır daima Kur'an okudu-| çıalık etmeyiniz. Pecişanlık gö: dar. aA meyiniz. Aranızda ayrılık çıkmasın! Nihayet hekimlerin başı Mev| — Nureddin ile Şah Maliki ya. iğna Tebrizi el de-İnma oturttu. Sesinin kuvvetini ça dedi ki: — Şah Rubtan başka hiç Birini eden memleketler ekseriye- tinin noktai nazarına İştira- ke haziır bulunduğunu beyan etmiştir. Könt Bertnstörift — cevap vermeden evel düşünmek için 24 saat mühlet talep etmiştir. M. Massizli M. Gibsonun tahdidi teslihat hususundaki mesalyi sür'atle ileri götü- recek mahiyette olan beya- natının ehemmiyetine dik- katı celbetmiştir. M. Mas- sigli Fransanın imkân göre- ceği herlürlü —müsaadatta bulunacağını temin — etmiş- tir. Müzakereye yarın devam edilecektir. Paris, 26 (A.A.) — Müte- hassıslar komitesinde rapor tanzimiyle mükellef murah- haslar bugün içtimâ'etmişler dir. Burların' Pazartesi! günü toplanmaları — mühtemeldir. Kâtiplerin ihzari mesalsi de- vam etmektedir. Bilkassa M. Sehacht arasında mükâleme- ler devam eylemektedir. 113 sütun — düzettüldi. —Büyük kubbe iki demir çenberle bağ- landi. Dışarıdaki kurşunlar de- | giştirildi. Ayrıca kubbeye daya. | nan dört tanc kemer zararlı | görüldü. Ve tabit bunlarda kal- dırıldi. Bu günkü süşlü mahfel de “Fasati,, nin eserldir. Camiin iki sene süren tzmirine dehşetli masraf gitti. Fakat, © zaman Çocuksuz ve mirassız ölen şey- hülislâm “Meki zade Asım, Efendi külliyetli para ve kıymet biçilmez — suyısız —mücevherat bırakmıştı. (7) Bu bazincler alı- narak hepsi Ayasofyaya har- candı. İşte bu gün: 1397 yaşında bulunan Ayasolfya... miyerek, Sükün — gösteriyordu. Maiyetindekilerin bir - kısmı ağlıyor, kadınların feryadı işidi liyordu. Bu aralık şu ses yükseldi: — Allah birdir; ondan başka Al- İsb yoktur. Bir Imperatorluk tesis eden sonra bu devleti parçalanmadan :_nhhn edebilen lıiı!'“ :::E. emirlenk, bundan dal - sını yapamazdı. Muazzam bir Imperatorluk binası kuran bu azmü iradet sahibi adam Tatlar ların üzerinde daha ziadehakim olamazdı. Tatarlar o zamana kadar ni- ce Imperatorlar kaybetmişler. Temirlenk bunları tasavvun edilemiyecekkadarkuvvet veku ret mertebesine yükseltmişti. Temir orlara yol gösterdi, dev- letin bütün idaresini elinde tut- tu. Tatarlar, Temirin sayesinde dünyanin yarısından ziyade bir di kendine söylenir gibi yavaş- ülkenin sahibi oldular, Tatarla|idi netice belki daha başka ola- kuvvetli kıtaat beraber oldu, tekrar görmek istermem; İükin artık| bunun imkânı yok! Temir bu sözü söyliyecek ka|istediğinden bir dilek, ©- |vetiyle Çin üzerine henslerakamr ei yamadeğa Yen Searersa l v e Terege B pörslan ae di ğ ğ gulları, bir kısmı da torunları idi. Elli sene zarfında Temirin lanmayı tahdit neticesine va-| Tevlik Rüşlü Bey: dün saba | bayraklarile donan Roma, 27 (A.A) — Tefik Rüştü bey bu | Hilmi bey ve sabah trenle Romaya muvasalat etmişti.. Istasyon Türk ve ltalyan bayraklarile donatılmıştır. Tevik Rüştü bey hariciye müsteşarı M. Grandi, hariciye nararetl erkâmı, Roma şehrinin askeri ve mülki mümessilleri, Türk sefiri ve erkanı sefa- reti, Romada bulunan dahiliye müsteşarı 44 4x İnkarada gürküz çocuklara hediyeler verildi Dün hediye alanlar arasında altıdan fazla ve (12) Çocuk sahibi aile reisleli de vardı Tevfik Rüştü sahasında başlıca amil teşkil' 7 (AA) — Bugün öğ- da İkl ya- | yaşından o1 iki olan iki gürüp | arasında yapılan gürbüz çocuk mü- sabaka: ü yanında büyük Erkünı harbiye dsiresi merkez şubesi müdürü - kaymakam Ali Rıza beyin kızı dört yaşında ve 1930 kilo Sikletinde — Melda kanım bir mahfaza derurunda - çatal, kaşık, peçese ve kupa, ve tel hey'- eti fenniye müdürü Zeki Beyin iki yaşında oğlu 'Nevzada ve dört yar şında kızi Neyyireye masa - saati, Hakimiyoti milliye mutemedi İsmail Hakkı - beyin İki buçük - yaşındakı oğlu 19 kilk siklerinde Ömer Faroka heyketli keza İsmall Hakki be- yin beş aylık doküz kilo — sikletinde diğer oğlu Ömer Demire — bir masa - santi hediye edilmiştir. Bundan başka çocuklu ailelere de mükâfatlar | tir. Altıdan fazla tespit — edilen çocukla aklelerin mecmuu onbeş İdi. mürseset edenlerden Evkal müdü- riyeti umumiyesinde on iki çocuk sahibi — Kirşehirli Refik, — İki hisarda mükim Hasan efendilere - kostümlük kumaş, Ankıra merkez kumandan: Hğ İnzibat bölük kumandanı sekiz | çocek sahibi kademli yüzbaşı Rıfat beye-bir kömple züvalet takımı, Bü- yük Müllet meclisi matbaası — müret tiplerinden yedi çocuk sahibi Raşit beye bir mahfaza derununda —kupa çakımı, gene yedi çocuk sahibi mü- hendis Şükrü beye bir tuvalet takımı verilmiştir. *Tespit edilen diğer aileler için de hediyeler ayrılmıştır. müraccast edenlere verilecektir. » Burşada bir hırsız çetesi yakalandı Bursa 27 (Milüiyet) — Bursa polisi vekâletten aldığı emir üzetine bir hırsız çetesi yakalamıştır. Hirsızların — bir seneden beri çaldıkları eşyalar Mehmet - bey çiftliğinde kuyularda bulunmuştur. çalınan eşyaların bir kısımı kazalara aittir. Takibat devam ediyör. Geç yakir bir hırsızlı aldım. Yakalananlar 6 kişidir, İZMİRDE YERLİ MALI İzmir, 27(A.A.)—Yerli mallâ rını koruma cemiyeti umumiye- tima et- polis arasında müsademe olduğanu haber ** si tekilfi alkışlarla kabul olun- muş ve gelecek sene içtima edil mek üzre toplanmaya nihayet verilmiştir. a senelik - rapar | lokunarak tasvip olunmuş ve me- I sai hakkında b ahat ve te- |menniyatta bulur Sıhhiye vekili Ame- rikaya gidiyor Ankara, 97 (Milliye) — Sihhiye vekili Refik Bey salı günü Amerika hi ye| ** hareket edecel cemiyetini y a meyi itbal ve milli bir ko-|' İRAN-IRAK MÜNASEBATI operatif teşkili başlıca temen Londra, 26 (A. A.) — İrak |ler cümlesindendir. Bu temen-| devletinin İran tarfından tanın- alâkadar makamata arze-| mış olduğu Tahrandan bilk lmek üzre tasnif edilmiş hesa-| yor. Bu keyfiyet İran başveki tetkiki için iki kişilik bir|tarafından telgrafla Irak başvı . Es-|kiline bildirilmiş ve telgrafta iidare hey'etinin mesaisi tak-|ki memleket arasında teessi r olunarak ipkalarına karar|etmiş olan münasebatın sağlam verilmiş ve kendilerine yeni se-| ve samimi bir dostluk ve men- ne zarfında da mesailerinde mu|feat müşareketi esasına müste- vaffakiyetler temenni edilmiş-|nit olması ve muallâk mesailin tir. Reisicümhür hazretlerile bü-| mütekabil hüsnü niyetle halledil üklerimize arzı tazimat edilme|mesi temennisi izhar edilmiştir. — Tatarların güzide smıfı böyle derli toplu kalırdı. — |Jidi. Diğer kısma gelince; ân bir kerre Temirin elin nun efradı ve şehirlerin balk: di|den düşmüş olan dizginleri baş üger ırklara mensup adamlardı. 'ka hiç kimse kaldırıp kullanma | Altın Ordunun Mogolları, Türk|dı. Ortadaki ordu kumandanla- ler, Iranlılar, Afganlılar, Suriye | rı ellerinden gelen her şeyi yap- Kiler vardı. Fakat bunlar yekpa ' mışlardır. re bir kitle teşkil edece kkadar| Evvelâ büyük bir meclis topla yuğrulmamışlardır, yeni bir mil dılar. Bu meclisin ilk kararı Te Tet haline gelmemişlerdir. mirin vefatını ilân etmemek ol- |Hepsinin Temirç karşı hörmet | muştur. Yalnız Temirin en genç ve merbutiyetleri büyüktü. Hat | torunlarından biri ordunun baş |tıokıdır Temir vefat edin-| kumandanlığına intihap edile- ce herkesin yeğane endişesi o-|cekti. Temirin ölümü |nun vasiyetlerini yerine getir-|lardan gizli tutulmak i: ği i- |mekten ibaretti. B çin Tatar ordusu büyük — sedin Fakat Temir, kendi yerine/önüne varınca Çinlilerin bu mü| ü geçmek üzre tayin ettiği o sıra- him vak'adan haberdar olmama da Hindistanda bulunmak sure'larınm temini düşünüldü. tiyle işin başından gaybubet et| Ordu bir kere Çin sedine gi- iş ydı vaziyet belki baş dince bunun başında Temirin | İl_ı türlü olurdu. Otrar ile Hin- | bulunmadığına Çinliler ihtimal | distanın ve Semerkandin - arası| vermiyeceklerdi.Hülasa bu mec | az yol değildi. Bir de eğer Temi liste Çini bir an evel zaptetmek rin kıymetli oğlu Şah Ruh vali| için her şeyin temini düşünüldü. sıfatiyle o aralık Horasanda bu-| Temirin cenazesi Olug Bey kunmak mecburiyetinde olmasa | (Şah Ruhun büyük oğlu) ile ve | Komaya Vari Hariciye vekili Romada parlak bir sur' karşılanmış ve ıstasyon Türk, Halyi miıştır umum jandarma kum Zeki paşa taralından istikbal edilm Madam Grandi tarafından Tevfik beyfendinin refikaları H. efendiye | ket takdim edilmiştir. Fevkal âde | cereyan eden istikbal merasiminder bey ve refikalari hani Grand otele azimet etmişlerdir. Neclis müzakt |Ankara — şehri müdürlüğü hakk kanun kabhul e Ankara; 27 (ALA.) bugün ürettin Ali beyin riy: lanmıştır. Müdalsaj mil , deniz, hava müsteşarlığı ihdası, öskeri h deki hemşirelere ve hasta birer nefer tayini - verilmes Çılık takibatında — kullanıdır deniz vessiti mübayas — ve | hallerde gümrük binaları ir Ankara şehri imar müdürli Ht ve vezalfi hakkındaki $ ikinci müzakereleri yapılar olunmuştur. İnşa edilecek askezi hat nizan ve mektepleri için $ zarfında tediye olunmak | tediye miktarı Müdaisai Mİ kâleti bütçesine - konulacak tabi olmak üzre beş kadar taahhüdatta bulun dafasi müliye vekâletine *| Sastl senevt tediye miktati| bin İirayı geçmemek Üzre | racı hususunda — Maliye | salahiyet — itasına — müt layıhası birinci müzakeresif| olunmuştur. Ş j Ankarada inşa oluncak | milliye vekâleti Erkâm miye riyeseti ve sumufu - | müfettislikleri binaları İÇİİ verilmiş olaa iki - milyon || satın iki milyon üç yüz | iblağ ve senevi tediye mikb| bin Hirayı geçmemek üzte racı hosusunda mezuniyef tir. Mecburi hizmete tep mezunlarına memi için müracaatları balinde, bir sene zarlında ? olunmak üzre iki yüz liat #sına dair kanun İayihasi muştur. & Meclis pazartesi caktır. Fransiız ve sefirinin ziy Ankara, 27 (Milliyel ” ve Yunan sefirleri bü Yüt | danları, ölen Emirin vasiyetini kör körüne yerine getirmek gay yürümeyi bir çok posta Tatarları yola çı-