23 Temmuz 1942 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 5

23 TEMMUZ — 194z “ilim Sütunu ve rehlikeleri HABER — Akşam postası # .Profesör Dr, RENE SOMMER ilminin başında yapıları hataya dü. şer, Elektrik eşreyanım, Kuvvetle a « kan bir nehre benzetebiliriz. Ceres | yan, nehir gibi, kendisine en kolay yolu seçer, Muayyen bir zaman zate fında ekan su, elektrik cereyanın »« da amper sayısını göslerir. Suyun aktığı surat, elektrikte .voltu gös terir, Elektrik cereyanı kendisine dalma en az mukavemet gösteren Yolü takip eder. Elekirik cereyanının yolu feller dir, Cereyan bu teller üzerinde mr ayyen mukavemetlerle karşılaşır. Bu mukavemetler. harekete gelmesi İstenen masa lâmbası, saç kurut » mak için fönler, buz dolapları vesa- ire gibi Aletlerdir, Cereyan bunlar» dan geçmek mecburiyetinde kalın ca Tâmba yanar veya diğer Âletlerin motörleri işler, Elektrik cereyanınin yolu üzeri » ne konan bu Arızalar İnsanlar tara ından kullanıldığı için, elekirik ce reyanınım dalmi tehdidi ollında bulunurlar, Meselâ farzedelim ki, elektrik ces reyanı rutubetli bir kömlrlükten veya İzolesi (boru muhafazası) çü- rümüş olan bir elektrik teli, terkos Borusunun yanından geçiyor. Ter » kos borusu elektriği nakleden hir yol, bir tel vazifesini görür, Dülün $u borusu tesisat: elektriklenmiştir. Banyoda yıkanırken fön ülelinde Ufak bir bozukluk, elektefk ceraya- nını, yiksnen İnsanın vücudundan geçirir ve insanı derhal öldürtr, Bu nevi tehlikeleri önlemek için, bölün elektrik #letlerinin elle tufü- lacak tarafları, elekirik cereyanıni gecirmiyen maddelerle kaplı bulun maları lâzımdır. İnsanları serseri öereyanlara kar şı muhafaza eden vasıtalardan biri ayakkabılardır, Fakat bazı ahval ve şerait dahilinde ayakkabıların da tesirsiz kaldığı vâkidir. Elektrik cereyanının eo büyük dostlarından birl sudur, Islak bir insan elekirik fehlikesine maruzdur. Fabrikalarda çıraklık eden genç bir çocuk, paydos zamanında, işçi lerin yıkandıkları odanın kapı tok mağına daima bir elektrik teli bağ- lardı, Islak elle kapıyı açmak isti Yen işçiler elektriğin sademesi tında sarsılırlar fakat ayakları çıp- İsk olmadığından tehlike savuşin » rolurdu. Günün birinde işçiler bir olup ufak haylaza bir oyun oyna mağa karar vererek bahçe kapısı « nın tokmağına bir elektrik teli rap- tederler, Çırak elin! tokmağa sürer sürmez derhal ölür. Dışarda yağ - Mur yağmıştı ve ayakkabılar islak olduğundan elektrik cereyanı çoc dün ölümüne sebep olmuşlu, Elektrik cereyanının insan vücu- du üzerindeki zararlı esiri, İki «e kilde tezahür eder. Şunu unutma malı ki insanın derisi, vücullaki yoğ, adale ve damarlara - nisbetle daha kurudur ve elekirik cereya » nina daha büyük bir mukavemet gösterir, Elle hafif bir cereyan tu - tu'duğu zaman parmakların ucu ha fifçe tiirer ve vücuttaki adaleler 0 cılıp kapanır. Bu suretle elektrikler wen bir İnsan zarar görmediği için, elektirik tesisatındaki bozukluğa € benmiyet vermemezlik etmemeli » dir. Klekirik cereyanı kuvvelli ise, vi cuda geçliği nokişdaki deri üzerin kargö'eristik bir vara acar, Bu yara, sarımirak » beyaz renk» te. derinin kalkmasıyla husule ge * Merejmek veyn hezelye büyük » lhğinde olan bu yaranın tom oriu sı, cereyanın et tabakasına geçtiği nakla, dala derindir. Yaranın tesis kuruyan deri bir meediye bü yüklüğünd; dökülür. Paba ciddi larla et tabakasındaki ensaç » ehilir, O zaman bir kömürleşe ine ye pişme hâdisesi ile karşılaş» mrs olürez, i Gereyan bararet — Reşreltiğinden zücüllaki retnbet, yani, ıslaklık, te hahıhur. edince bazı yanlış teşhisle re vol ağır. Cereyamı nakleden tel könlekt peliresinde © derece şid * dele isimabilir ki, hararelin iesi Vr riyle telden kopan bazı madeni par. noktaları da yekebilir, Eelebirik cereyanının yolu üze » rindeki bütün mukavemetler cere » rirler. Deride mukavemetle karşılar şan elektrik certyanı, yağ tabaka » Evlerdeki elektrik cereyanına t- çalar yaranın Girafına dağılarak o | tulan biri daima tehlike içindedir. Cereyan sol koldan geecrse kalbe tesadüf eder, Cereyan vücuddan «lı şarı çıkmak için yol buluncaya kas yanı Youl& denen bir hararete çevi-| dar kalbi sarsar ve onu sketoye uğ ratır, i VER 60 . 440 voltluk cereyanla insan sında ndüle ve daraarlarda kendine | derbal ölüyor da 5.000 ve 15,000v0.1 çok müsait bir yol bulur ve hiçbir | la neden hemen ölmüyor? mukavemele uğmenaslan ilerler, Be sebeple hafi? gelen yaralar cereyanın giriş ve çı cerbanlarda husule | telif tecrübeler ev Hayvanlar üzerinde yapılan muh cereyanlârının kelb adalesi üzerinde müessir oldı» kış noklasınlia olmak Üzere yalnız| ğunu göstermiştir. Yani &olb ada. deri üzerinde hafif bıA yara açar - Jar. Fakat küvetli Tesi âni bir tarzda İskallös edece » dareyanlarda, | dine yavaş yavaş kurt şeklinde kıv lak vücuda #iren cerejen sarsklın | rılmağa başlar ve kanın deveranı En tahavvül eder, Yani eerdyan ha, | Da mâni olur, Kan beyine çık ensaçlar pişer, | yinca beyin varilesini ifa etmez ve raret olür. Nemli Kan kırmını, ve elli olan adali kı, | İhsan kendini kaybeder. Cereyana sım pişmiş sığır efine benzer. Bi | maruz kalan kalb sektesine uğramış İplikleri elâstikiyetlerini kaybedes | gibi olduğu yerde yıkılır, Barı bay» rek serileşir. Cereyan tuzun müddet | tarlar tekrar elektrik cereyanı, â» vücuttan geçerse yanl elektriğe tu-| ni oarak, kisa bir zaman için te tulan, tellere veya esreyan meşreden bir dlete yapışıp kalırsa, artan hareret rar geçirip keselerler ve kan tek « gittikçe | rar deveran etmeğe başlayınca elek rik cereyanile yere yıkılan hayvan Elektrik cereyanı. Yözüdden de «| tekrar kendine gelir, Elekirik ce * rinin altında husule gelen yaranın | reyanı devamlı olarek vilcuttan ge Be derece büyük oldüğu hiçbir za.| çirilirse kalb devamlı sarsıntıların man tesbit edilemez, tesiriyle durur ve ölümü İnlaç e « Parmağı alah. SA, şekilde yarsı| der. Lâkin hayvanları tekrar can » lanan bir Insanın kolu #ier ve bü | landırmak mümkün olduğu halde tün kol kısmında şiddeti ağrı ile | insanlar kısa ve ikinci bir elektrik beraber kalb çarpıntısı başlar. Bö * cereyanına maruz kalmak suretiyle tün vöcut bu yaranın tesiri altında | canlandırılamaz. sarsılır, ateşi yükselir, velbasıl ya rahı ağır hastalanır, Elektrik cere -| İnsanın kalbinden evvel yanının zararları ise bambaşkadır, | sarsar, Bu sebeple yüksek 5.090 « 15.000 voltluk cereyanlar beynini voltluk Cereyana maruz kalan kolun per «| hir cereyana maruz kalan zamanın- makları oynemaz. Kolun derisi ya « da yapılan bir müdahale ile kurta» vaşça kurumağı baş'ır. Hasta hiç) labilir. Kurtulamadığı takdirde kö” ağrı duymur ve kan deverani o kı, | tür haline geçer, ç Hararet yükselmez | (Elektrik cereyanı öldürmeyip yal sımda kesilir, ve vücul acı İçinde kıvranmaz, mız yarsadığı zaman külde ör Ameri a donanmasında | Elektriğin zarar Marp gemileri- minisimleri Birleşik devletler Amerikası, 1939 senesindenberi, yapiığı harp gemileri isimlerini tasnife tabi tutmaktadır. “Arslan,, “korkunç,, gibi, sonradan isimleri ortadan kaldırmaktadır kam yeri. gülünç olan ey yy gym yp ya Marp gemileri isini, ilk defa, , mağlüb olabiliyor, yahut denizin | her devletin bir gemiye kendi İs. tasnife tutan, her şeyde tasnif me | dibini boylamaya namzet bulumu » | mini vermesinden ileri geçmedi. raklısı olan, Birleşik Devletler | yorlar, İste ba gülünç Mdisları or | Bu harbin başlangıcında, Birl, Amerikası olmuştur. Halbuki, baş | tulan kaldırmak için, İsimleri bir | Devletler Amerlkası devletlerin . ka devletler, harp genlerine, hoş | tasnife bağlamayı lüzumlu buldu. | den North Dakota, Vermont ve larma giden isimleri vermişlerdir. Meselâ Fransa, ya mücerret mü nâlı yahut birtakım politikacıları. Dın isimlerini, harp zemilerinie | riye nezaretinde kati hir kaide ka | sebebi ise, ba isimler, birer şehir, kullanmıştır, Birlesik (Devletler e Amerjkası | eski istisnalar dn girdiyse de, bu | bunların bu isimlerde şehirleri da, evvelce, Fransızların “Kor, | istisnalar ehsmmiyetli değildi, Me | yoktu. Halbuki, gemilere verile Tunç, “Aslan,, İngilizlerin "Mağ , | velâ, eskiden de, Birleşik Devlet, | isimler, bir şehirden isim simis c- düp olmaz,, gibi mübalâğalı isimi rini ola oln “korkuluk,, haline geli - yer, “Aslan,, admdaki harp sefi « neleri, bir gün haşaratın yuvası ve nihayet “mağlüb olmaz, ler, bıraktığı zantedilmesin. Koeppen elekiriğe çarpılan 60 kişi üzerinde fetkikat o yapmıştır. Bunlardan yalnız üç kişinin vücut larında yanık olduğu görülmüş ve diğerlerinin yalnız sinirleri sermi, mıştı, Bu sinir sarsıntıları kısa bir tedavi neticesinde bertaraf edili - yordu. Barı bünyelerin elektrik cereya * mına. karşı mukavim — olduklarına dair henüz hiçbir şey bilinmiyor. Elektrik çereyanına çarpılan bi. Ti de ne şekfide tedavi edilmelidir? Yardim etmek için iX evvel dik - lar, İ Birleşik Devletler o Amerikası, bu gnye ile, 1939 senesinde, bahs bul etti, Gerçi, bu kaideye, bazı iler Amerikasmı teşkil eden dev » kullanıyorlardı; tecrübe ile | letlerin Isimleri, harp gemilerine | ce, Çincinaati, Şikago, Pensacola gördüler ki: “Korkunç, ismindeki | konuluyordu, Harp saffı olsn zırh | gibi büyük şehirlerin isimleri, “as gemileri, seneler Keçince, harap | lılara, harp kruvuzörlerine, dev » | ğır yahut hafif kruvazörler,, ge » letlerden birinin ismi olan Ten. nesee, Utah, Arkansas, Vyo meg adları verilmişti, Bu da, de | gemilere i olarak tilktleri bile Ürkütemiyor | siz harp sanayiinin inkişaf ettiği | harp gemileri arasmda, yatlardan G0 senelik bir müddet zarfında, | korvetlerden ve salreden bozma kat edilecek nok'a bizzat cereyana kapılmamaktır. Bunun çaresi İse ayakları, toprajlen, yerden, İzole etmektir, Kuru gazete tiyen el sürmemeli, Medeni olmu yan bir vasıta ile teli, cereyan) lar, östikiil harpleri sırasında, Mümkün | 1777 de, bugün 13.000 nüfusu bu. İ se sigorislardan cereyanı derhal | lunan bu küçük kasabada, İngilik kesmek daba iyidir. Baş vurulacak | generali Burgoyne'u sıkıştırmışlar, budur. | teslim alruşlardı ve bü sayede Doklor gelinceye kadar sun! tenef «| harbi kazanmışlardı, çarpılandan ayırmalıdır. en. kolay ve en iyi tedbir füs yaptırmak faydalı olur, Geçen gün, bir mühendis ahbs. bımın evine davet edilmiştim, “Bu #wt âiğer iübendislere hiç de benzemiyordu; çönkü otomobili vardı, Bilmem otomobil başkala » rında da aynı havayı mı yarelır. Bunda, çok fena bir hal yaratmıştı. Otomobiisisken, sevimli biriydi, Herkes kendisine davetli olmaktan âdela zevk duyardı. Lâkin, otomo- bili aldıktan sonra yeni doğan ço * cuklan farksız olmuştu, Aklı fikri otomobil sanayiine münhasırdı; ko nuşmalarının #ntvzuwnu da yalnız bu teşkil ediyordu, Bu müş'esna gecede misafirler, gene, üç saat otomobil Mmevzeiyle vakıt geçirdiler, Artık otomobil fab rikaları hakkında kâfi miktorda fi. kir edinilmiş herkes de evlerine gitmek Içla hazırlığa başlamıştı. Mühendis. sevimli bir tebessüm » de: — Aziz misafirlerim, dedi, eğer geceyi herhansi bir yerde geçirmiş olsaydınız, eve yaya dönmek mec * büriyetinde kalacaktınız, Fakat bu radan evlerinize hepiniz otomobil * le gideceksiniz. Misafirler seving içindeydiler. Ev sahibi atıldı: — Şimdi şoföre telefon edeceğim olomobili kapıya getirsin, Telefona gitti; nhizeyi alarak ko nuşmıya başladı. Sonra biye. dönr rek bilyük bir iftiharla kohuştu: — Bir dakika sonra otomobil bü“ rada olacaktır; çok beklemiyecek » siniz., Garsjs gidecek ve otomobili alıp getirecek,., Evi garaja uzak de Bildir. Mühendisin karısı: — Mieky dedi, keşke şoföre söy” leseydin de garaja taksi ilç gilsey di. daha çabuk getirdi. Mühendis; — Çok doğru söylüyorsun, dedi, bakın bu hiç de aklıma gelmedi. Tekrar şoföre telefon edeyim tak si ile gilsin, , Misafirlerden biri: — Döyle yapacağımıza evimize solörün taksisiyle gitseydik dahs iyi olmaz mi? Bu sözler ev sahibini hayrete dü sürdü, Daha doğrusu biraz düşün » dürdü. Lâkin, mühendis tavrını bozmadı: — Hiç olur mu canım? dedi, İv sanın otomobili olsun da missfir lerini taksi ile evlerine göndersin. Yok.. yok.. bu olacak şey değil... Beklemeğe başladık. Yirmi dakika sonra telefonun z'« Wi işitildi. Konuşan şolördü. ne söy» ii > OTOMOBİL Yazan: MCHAEL ZOSHCHENKO lediğini bilmiyorum, Fakat mühen« dis telâşla bize dönerek; — Şoför, taksi bulamamış, dedi ancak yirmi dakika yürüdükten son ra bir taksiye rastlamış; o da bo * zukmuş,, şehre yakın bir yerden taksi aramasını söyledim. Misafirlerden birl konuştu? — Şoförün bulacağı taksiden Is * tifade etmemiz mümkün değil mi * dir? Ev sahibi cevap verdi: — Doğrusu sözleriniz gayet ma * kul5 şoföre telefon edeyim; bula cağı taksiyi doğroca buraya gelir * sin ve sizi olıp garaja ölürsün. g0 roj uzakta değildir, Bir dakika Dile sürmez. Garaja kadar gitseniz. me sele halledilmiş demektir, Evet, '5 garaja gitmekte, Mübendis, şoförüne Wzımeelen b zahatı verdiklen sonra bahis 0'o « mabilin bahşettiği kolaylıklara dö * küldü, Taksi yirmi dakika sonra kap! daydı, Misafirler sokağa fırladılar, Bun lardan biri şöyle konuşlu: — Kapıda hazır bir taksi olduk * tan sonra evimizden başka bir ye re gitmek Ruyet gülünç bir şey olur, Yahul,, Bırakın da #eksi ile evimi » Çeviren: CEVAT TEVFİK ENSON ze gidelim, Garaja gitmelie mâna yok; vekit de geç oldu. Ev sahibi büyük bir sükünetle “e vap verği: — Beni gayet müşkül hir vaziyes İş sokuyorsunuz, Şoförü de uyandır dık; adam. bir saattenberi sokakta taksi peşinde koşuyor. Garaja git menizi rica ederim, Misafirler, otomobile koşustular. Fakat mühendisin şoförle taksinin şoförü yerlerini alınca, ötomobilde ancak öç kişilik boş yer kaldı. Hak buki misafirlerin sayısı beşli, Mühendis: — Yazıkt,, dedi, Keşke ikt tksi Ertiriseydik İse üç kişi taksi ! le gitsin; ki kişi de burada bek'e sin, . Misnfirler sustular, Ev sahibi söx aldı: — Bana şu daha makul görünü » yor. Taksiye binip garsin gilmeniz de ne fayda var? Şoför gider, ar» hayı alır, selirir. Karısı itirar etti? — Hayır. olmaz, Ev sahibiz — Yazık?,, Ne olurdu beş misafir miz olsesğına Ge olsaydı, Mer şey yoluna girmiş olurdu, Durun baş » Ya bir şey yapalım,, Misafirlerimiz den üçü ile şoför taksi ile gitsin Biri de garaja kadar yaya gitsin, Yaya gitmenin kendisine düşe « | kişafına hizmetleri dokunmuş © - ceğini kestiren bir misafir yavaş » | !Am siyaset adamlarma izafe çacık kapıdan çıkıp uraklaştı. Evde mektedir, Ba isimlerden biri “E dör misafir kalmıştı, Nühendis, misafirlerini sayarak: — Simdi işimiz kolaylaştı, dedi. | le msm bırstımış olan babayı, di Üç misafirle şoför taksi ile garaja | Esri de, bozün, bahriye nezarete gitsin. biri beklesin veyabut oraya kadar yürüsün. Misafirlerden biri atılarak: — Bekin! dedi, Son tramvay gi » | FİN, diğer hir hususiyeti daha var diyor, Zaman kaybetmezsem yetişe, | dar. Bunlarda, inşa edildikleri xi. bilirim, geceniz hayırlı olsan! meğinin boşa gilmediği görüldü: iramsaya aflamıştı, Mühendis: — Kahahat kendisinde dedi, Rek | dan dolayı, onlarda 1 den 68 © leseydi otomabille gidecekti. Neyse şim sun!, Şoför müteessir bir tavırla: — Nikolai Petroviç. dedi, Rleo ederim, taksinin parasını vermeği unutmayınız. bu sabah da taksi pa- rasını cebimden verdim. On İki rublevdi, Mühendis, şoföre parasını verir. ken mırıldandı: — Bu taksi meselesi epeyce pa » ha'ıya mani olmağa haşladı. Söze karısı karıştı: — Yaptığım hesaplara göte, tak siler bize günde vasati olarak otuz ruhleye maloluyor. Misafirler, şoföre bayladılar: — Aman bizi doğrncs eve götür garajdan varmıçlik, Başka otomobi« | metheus, Vestat gibi esatiri İsim- Je ihtiyaç vok, Şoför vaziyetten meninundu: — Evet, garajdan vazgecsek de - ha İyi olacak. Geçenlerde misafirle garaja gillik. Bekçiyi a » yandırmek İçin tam bir buçuk se «| #wr gemilerin İsimleri at kapıda bekledik. Otomobili ha » zırlayıncaya kadar da sabah olmus tu, Otobüsler işlemeğe büşladı, Ve pek tabii olarak misafirler evlerine otobüsle gittiler, Taksi bizi sıra ile evlerimize Gö-| yuag uzak garktald nehirlere türecekt Şolü taksiye verecek fazla,param yok. İş anlaşılıyordu? Biran evvel evimize kavuşabilmek de, Japonlar tarafmdan, yanlışlık... Için adam buyıns beş reble ödersek | ia batırlmistı da böyük bir gü « yakamızı bu belden kurlarabile - ceklik ve öyle de yaplık. kağıdı, bir| ve gemilerine, ya meslr bir har, örtü “çıkarıp yere serilen cekel.| hin yahut tarihi bir geminin ismi, tahta bir İskemle. cereyanı geçir »İ ni mez, Cereyana çarpılan birine kı-| Lexington gibi, Buradaki Sarate - tekrar | taşımaktadır. Bu mânâlardan bi » i k, yı Meselâ: 1 m 1898 de denj . Böyük hir telâşe koşmıya başla. i umara, 1808 di dı. Bir kayli kostukten sonra da ee | ve iadirlimiş olan “Brninbridge,, 1 hepiniz taksi ile garalı gide, | sonra İnşa edilmiş olan yeni des bilirsiniz, Haydi yolunuz açık ol . | troyerlerin numaraları, 348 den yalvarmağa | Cormoranı gibi kuş islmisri Veri » birkaç | Bibi, Şimdi mesele değişti. dedi;| gemleke nün'arma iexfe edilmix » #izi sira ile evlerinize gölürmek İÇİN İ Jerdir, Mindanao, Luçon ve Tu « Nev Hampshir gibileri, ne bir. harp gemisine, ne de bir sehre. İ »*imlerini o takmamışlardı, Bunun ismi değil, hirer devlet ismiydi ve lan devlet İsinilerindendi, Böyle « çen marlla Manillsda batan Asi ville gibi isimlerdeki daha kücük verilmişti, Bu küçük #efineler de vardır. ... Birlesik Devletler Amerikası, kabul ettiği tasnife göre, tayya koyuyor, Ranger, Sarstoza, ga bir kasaba ismidir, Ametik Destroyerlere gelince: Bunla » ra da, tarihi an'aneye güre İsim « ler Verilmektedir, Bu isimler, es« kilerden oral kazanmış zabitlere, gemicilere, yahut bahriyenin in - dar ki, birden, iki mânâ risi, denizcilik ilmindeki | icatları rinde mühim bir ver İşgal eden oğlu kastotmektedir, ” Bununla beraber, desroyerle « rayı gösteren numaralar görülür, güslerdiği halde, o tarihten 1917 senesine kadar, denize indirilen destroyerler 85 i bulmuşlar, Bun den numara vardır, 1932 baslar, Bu. meşhur amirallerden birinin ismisi taşıyan Sims'dir. 1937 de inşa olunan 409 numara. isı, Alias ismindedir, ven Tahtelbahirler: g 1 Bunlar, evvelec, ya hir harfle, yahut bir sıra numarasile isim a» hırlardı, Bugün Pereh, Pike, Döl - phin, Salmon gibi balık isimlerile seHandırılkışlardız, Muhtelif Ke - rilere, ayni. İse baslıyaa keli. melerden i. verilmiştir, İn gilterede de bu cinsten gemilere, böyle isimler verilmektedir. Mayn tarayan gemiler, Kob'n, Jiyor, Atölye gemileri, Yulcam, Pro * ler alıyorlar, Kalile muhafızı gemilerin Is'm- leri, tam o Amerikahesdr; Çayır Mahtelbahir mabafuzasına me. de, Hol - lond, Fulton gibi tahtetbahir ma i inden alymaıştır, â 'ahtelhahir etliye veml'eri, A, merika sahillerinden Albemari, Biscaye gihi isimlerdedir. Nehir muhafaza gemileri, Mi « 3 mahsus pisiyet gemileri, Birlesik Devletler Amor'kasma ait müs» tulla Ribi isinler bunlardandır. Bunlardan Panay İsmindeği 1598 (Lütfen sayfayı çeviriniz)