29 Ekim 1940 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 5

RE A e NE O Gumhuriy asıl Kuruldu Mon İs Beçmiş, istikiâlinden as bir dakika bile Ri edemiyen Piya, Yer yer yükselen ia, Di Millet Meeiisiyle teşkilât MAŞ, ecnebi ordularla işbirs pan saltanatın orduları yes a Yer yer çıkarılan isyanlar KA aeg İnönünde MM Şef t 3 yalnız düşmanı değil, ve- m Maküş talihini yenmişti Me. beş yl içerisinde mü fiten tardedilmiş, İsmet İnö- e çetin bir müzukereder İlay Yurda gösteren Türkür Dali İ ve mülki, adli, siyasi, Mağa, “aziyetini kıymetli bir ar iie, halinde Atatürke sunmuş” ee Sıra hür ve müstakil Tür- rabe Mhyasma gelmişti, yurdu Müy, © Ve hirafelerden kurta- Miley Yüzünün bütün medeni La erile yanyana yürümek hak- ta VE kudretine sahip hir mille bileceği bir mamure yap Yili sini tereddüt etmöden Tat 8k bir borç olmuştu. ?, bazan milletlerde sarhoş neşe uyandırır. Bu neşe- de arması vardır. Bu gat- dan ansızm uyunanla” çek feci olur. Fakat o Gi ban ie Türk milletinin mukad- rak rca mütstekesi özerinden hi hâkim olanlar, yaptıkları i, Yspacakları işlerin ya- İkgg, VK küçük kalacağını bilen- Yı iş anama işlerin başmda devle- Mak Şeklini tesbit ve ilân et- Mi g*liyordu. Büyük Millet Müye, Ve hükümeti gerefsizliğe ve ie , “sizliğe karşı isyan eden mag tin ruhundan doğmuş bir Haya İdi, zaferden sonra bu iy, .İ8 hakiki bir devlet olarek örmek kati bir gararetti. Bu Ye zarureti his ve ifade e Baş u 4 başmdn MUM Şef İs Binti görüyoruz. 29 Tesri- tüy, 0 1923 de saat on Üçde tep dey grupu içtimamda İs- İn, YÖNÜ bu ihtiyacı şu cümleler ha. etmişti: ttrlibeden bahsedeyim. Av- “ iç omatları bu hususta, be Vr, , #ttiler. Devletin reisi yok, ler. Şekli hazırmızdaki re: Üem,yik Milet Meclisi Relsidir. Üy, ; Kİ siz, bir başka reis bek- iğne, UZ. Avrupa düşüncesi işte ha ; Halbuki böyle düşünmüye- rap, kâlkimiyetine, mukad- ha al vazülyeddir. O hal tn İfadel hukukiyesini söy- an Böden çekiniyoruz? Re- Ur olmadan, beşvekil inti- Dy Bi Kanunsuz olur, a İdare şeklini takrir ve mak Fethi Beyin riyasetin- heyeti vekilenin istifam ie ş Ki kabine buhranmı mütes” iagy. 1 bİr zarıret belinde gö İçi, 27 teprinlevvel 1923 tari a tante bu istifa Gzerine te İady, evel 1928 günü geç vak İka çe Mtima halinde bulunan “iye > heyeti vekile için ket Yi,“ tanem edememişti Ata lay ika heyetine bir 1iste hazır- ate ! tavsiye (ettikten sonra Yy No aymld. Bu ayrılıştan İva Atatüirktin ilsanmdan din EF b ikayaya gitmek üzere mec- iy Kamu terkederken & koridor Krema intizar etmekte olan, Niçin Sami ve Halit paşala Hama 1 ettim. AH Fuat Paşa, —Şimem hareket ederken bün- yi iğ TAYA muvasalat eyledir- n bi, gk Zazetede “bir teş- “kup, ikbal” serlevkası altın- zi iştum. Henüz kendilerile Ya ty tim. Benimle mülâkat Miş ye vakte kadar orada int a ema aklarını anlayımcn ak m iy, 30 gelmelerine Müce- Rd ekili Kâzım Paşa va- SBİİZ ettim. famet Paça ie Miva ve Fethi Beye de i bil yila beraber gel »,,, Sim. Çankayaya git İt a0 orerin beni görmek ü- May, İS Bize Mebusu Fuat, Af- mebusu Ruşen Egret gi Beylere tesadüf ettim Onları da yemeğe alıkoydum. “Yemek esnasında; yarin cum- huriyet ilân edeceğiz! dedim. Hazır bulunan arkadaşlar, derhal fikri me iştirak ettiler. Yemeği terket- til. O dakikadan iftibâren sureti hareket hakkmda ket bir prog- ram tesiyi ve taveelf ettim. arkı,laşlari ram ve ver diğim talimatm faibikatını göre eeksiniz.” “O gece birlikte bulunduğumuz arkadaşlar, erkenden beni terket- iler. Yalnız İsmet Paga, Çanka- yada misafir idi Onunla yalnm kaldıktan sonra bir kanun lâyihe 8 müsveddesi hâzirladık. Bu müs veddöde 20 kânunusani 1921 ta - rihli Teşkilâtı Esasiye Kanununun gekli devleti tesbit eden maddele- rini gu suretle tadil etmiştim. Birine maddenin nihayetine “Türkiye devletinin şekli hüküme- ti eumhuriyedir.,, cümlesini ilâve ötülm. Üçüncü maddeyi şu yolda tadil ettim. “Türkiye devleti Büyük Millet Meclisi tarafndan idare ©- lunur. Meclis, hükümetin inkısam ettiği şuabatı idareyi İera Vekii- lori vasrtasiyle idare eder- Erte- İsi gürü yani 29 birinciteşrin 1023 taribii pazartesi günü sant 10 da halk fırkası grupu Fethi Beyin re isliğinde toplandı ve yeni iers v© killeri heyetinin inlibsbma dair bir gün evvel yarım kalan müza- tiirlti neticeye varamıyan bu mü- | zakerlerin sonunda Kemaleddin Sami Paşanm bir takriri kabul &- dildi. Paşa bu takririnde buhran faka reisi umumisi sıfatile Ats türk tarafından hallini Jetiyordu. Bu takrir kabul edilarek Çanka- yada bulunan Atatiirk davet edir di. İçtima selonuna giren Atatürk bir hal çaresi bulmak üzere bir sa at müsaade istedi. Bu bir süat zar n zevatla mecliste- en ve onlara bir hazırlanan kanun mllsveddesini gösteren Atatürk bir sant sonra tekrar toplanan grupta teşkilâtı esasiye kanununa ait tadil teklifini okuyarak meçli- sin ancak bu suretle hallodilebile- ceğini bildirdi. Grupta tadil tekli- i fini başta İsmet İnönü olmak üze- re, adliye vekili Seyyit Bey mer hum ile miüverrih Abdurrahman Şoraf Bey ve Yusuf Kemal Boy müdafan otliler Grup bu teklifi tmda İcsp e ki odasında gü: akşam evvel kabul ettikten sonra içtimama 3on verdi Dörhal meclis İçtimaı başladı. Saat 18 de teklifi kanumi ve teşki- iâtı esasiyo' kanunu mazbatası © kundu. Mecliste müstacelen müza- kera edilen bu kanun bir çok ha- Gplerin o “Yaşasın Cumhuriyet" sörlerile bitam bulan nutukların- dan sonra kabul edildi. Bast 205 du. 15 dakikan #onra ittifakla Ata- türk Cumhurrelsl Hân olundu. Kür. siye gelen Cumhurrelai şu beya - »tfa bulundu: “Muhterem arkadaşlar, mibim va çihangümul hidisalı fevkalâde kargasında muhterem milletimizin toyakkuz ve (intihnbı hakikisine bir vesika kıymettar olsn Teşki- it esasiye kanunumuzun baz kerelerine devam etti. Fekat bir | maddelerini tavsih için encümeni *İ mahsus tarafından heyeti eelileni- #0 teklif olunun kanun lâyihasınm Kabulü münasebetile Türkiye dev- letini, zaten cihanca malüm olan, malüm olması lâzım gelen maki yeti, beynelmilel maruf Ünvanile yâdedildi. Bunun icabı tabiisi ol - mak üzere; bugüne kadar doğru - den doğruya Meclisin riyasetinde bulunduğunuz arkadaşınıza ifa et- tirdiğiniz vazifeyi reisicumhur Ün- vanila yine aynı arkadaşımıza, bu eliz arkadaşmıza tevcih ediyorsu- nuz. Bu münasebetle, şimdiye ka” dar hakkımda izhar buyurduğunuz muhabbet ve samimiyet ve itima- dı bir defa daha göstermekle yük- sek kadirşinaslığınız. isbat etmiş oluyorsunuz. Bundan dolayı heye heyeti celilenize bütün samimiye” ti ruhiyemle arzı tegekkürat ede- rim “Efendiler. asırlardarberi gark- ta mağdur ve mazlum olan mille - tiniz; Türk milleti hakikette met tur olduğu hasa'lden muntra t* Jâkki ediliyordu. “Son senelerde milletimizin fik | len gösterdiği kabiliyet, istidat, #drik, kendi hakkında sulzanda bulunanların ne kadar gafil ve ne kadar tetkikten uzak zevahirpe- rest insanlar olduğunu pek güzel isbat etti Milletimiz kalz olduğu evsaf ve İlyakatini hükümetinin yeni ismile, cihanı medeniyete da ha çok sühuletle izhara muvaffak olacaktir. Türkiye o Cuwhuriyeti, cihanda işgal ettiği mevkie lâyık olduğunu asarile is#hat edecektir. “Arkadaşlar, bu müessesek âli yeyi vöücude getiren Türk milleti- nin son dört sene zarfında ihraz ettiği zafer, bundan sonr da bir kaç misli olmak üzere tecelliyatı- mı gösterecektir. Âcitleri mazhar olduğum bu emniyet ve itimada kosti Uyakat etnik için pek mü bir. gördüğüm bir'noktadaki ihti- İ yacı argetimek mecburiyetindeyim. * 0 ihliyeg, beğeti Aliyemizin gal sım hakkmdski teveccüh ve Itlma dımn ve müzaheretinin devamıdır. Ancak bu sayede ve Allam ima- yetile şahsıma tevcih buyurduğu * İ nuz ve buyuracağınız vezalfi hüs- nü ifaya muvaffak olabileceğimi ümit ederim. “Dalma, muhterem arkadaşları- min ellerine çok #âmimi ve sıkı bir surete yapışarak onların şahislar rmdan kendimi bir an bile müs tağnl görmiyerek çalışacağım Ml letin teveocühünü daima noktai â#- riyeti mesut, muvaffak ve muzaf- fer olacaktır.,, Ertesi gün İsmet İnönünün rels- Jiği altnda ilk Cumhuriyet kabine- si teşekkül ediyordu. 29.109.940 Salı 10.10: Konuşms, 10.80: Davul zurna ve çifte nakltare İle ma sira ve oyun havaları, Zurnacı İbre hen ve #rkindaşlarınm. Müzik; Müztk: Bax eserleri, mit oyun ve zeybek havaları, 12.00: Müzik: Uver. türler (P1) 1215: Büyük Bilet Mep Hsinden naklen neşriyat, 18.30: mere leket ssat ayarı, ve ajans haberleri, 18.50: Müzik: Hafif program ( (PL) M45: Ankara şehir hipodromundan miklen seşriyat: Geçit töreni, 16.80: Bant 18.00 de tekrar neşriyata başla” mak ütere kapanış, 1800: Program ve mamleket saat ayarı, 18.08; Cum. huriyet bayramı piyangosunun 19 Mn. yın Stadında çekilişinin meşri, 18.40: Koruma, 19.00: Çocuk santi, Kara göz (Küçük AH tarafından), 190: Memleket set ayarı ve Ajans haber leri, 1900: Müzik: Radyo küme heye. ti köre: Yurt pasoraması, 20.15: Rad. Yo Küzetesi, 2048: Temeli: Savag çö” cukları (Yazan: Kemal 'Tözemi), 7180 Konüyma, 21.50: Müzik: Radyo salon orkestrası, 2250: Yiemieket sat aya” yi va Ağına haberleri, 22.50; Müzik: Dars Müzigi (PU) 2325/230; Ya. rıpki program ve kapamış, Şehir Tiyatrosu yu ŞEHİR TİYATROSU Bar Tepebaşı Dram kısmı nl Buyün saat 2030 da İl BİR ANA ... Şehir Tiyatrosu Komedi kumanda üstad Muhlis Sebabattinin eseri bugün matine sast (15,30) da (Efenim aşka) #illİ Gperet 4 perde. Yarım gece #usre #aat 9 da 1 — (Kerem Aslı) Müzikli Şark masalı, 2 — (Muhasebeci Mute, di Efendi) Müzürli komedi 2 perde, Sadakai Fıtır Kvliyi İyi Bon Ky, | Buğdsydan 23 “0 LU Arpadan 40 “ 7 Ozüümden “7 106 w Hava kuvvetlerimizin yükselmesi ve artması için ber türlü yardımın ya pılmanı yurt borçlarımızm en büyük lerinden olduğu gibi bütün milletlerin de kendi varlıklarmı o korumak için durmaksızın hava kuvevtierini arttır | mabta bulundukları görülmekte oldu Şundun bu tususta Diyanet işleri reis seğahsi frtir ve zekât ile mükellef © Inrlfıs Türk hava kurusuna yardır. lari ve bu süretle nnsyurdumuza biz liğinden verilmiş olun Cetve müclbimer | tinat telâkki ederek hep beraber ileriye gideceğiz. Türkiye Curhu- emen İytirAileile, 10:50 | amet Konuşma, 1110: Marşlar (PL) 11.90: mietle bünrumluri lüzumu ebemmi yetle ilğy olegur. “standa Müftüsü Türk neler (Baş tarafı 5 ümcüdr) # Biird vilâyetinin Beşiri kaza sında Raman dağında petrol bü - Yunmuştur. Günlük istihse! 300 ton olarak tahmin ediliyor * Başvekil yeni petrol tahasın- da tetkikat yanmaktadır. * Ör idare Millet Meclisinde kabul edildi * 19 Maymta Ebedi Şefin istik* IM mücadelesi için Samsuna ayak basışının 21 nci yıldönümü bütün memlekette kutlandı. * Türk Hava Kurumunun ye dinci kurultayı Başvekilin bir nut- kuyla açılmıştır. Kurum ordumu İza 72 milyon lira ve 343 tayyare temin etmiştir. * Genel kurmay başkanımız ma reşni Fevzi Çakmak Suriyeden dönmüş, orgenera! Asım Gündüz Suriyeye gitmiştir. * Moli Şef İstanbulda, Alman biyik elçisi fon Papeni kabul et. ie * Mili Şef Trakyada bir seya" hat yaparak halk ve orduyla te. | mas etti. * Mili Şef Ankarada Fransız ve İngiliz elçilerini kabul etti. * Başvekil bir nutuk söyliyerek harp harici vaziyetimizde değişik” lik olmadığını ve taahhütlerimize sadık olduğumuzu bildirdi. * ırak ediiye nazırı Ankaraya gelâi. * Başvekil becliste harici si - yasetimizi anlattı ve: “Dostlukla” rına #adık olan Türkiye, herhangi bir tecavüz karşısmda silâha sa - rilmiş bulunacaktır. Türk siyaseti açıktır, dedi * Amerika Birleşik devletleri - nin İstiklâl yıldönümü münasebe- tile Mili Şef Amerika Cumhurref” sini tebrik etti. # 24 Temmuzda Lozan zeferi- nin yıldönümünü kutluladık. * Hatay kurtuluşunun yıldönü- münü büyük bir sevinç içinde kut Tuladı. * MI“ Müdafaa bütçemize ye - niden 64 milyon lira ilâve edildi. * 26 Temmuzda Almanya ila ti # Birçok mmtakalarda mahsul miktarı tesbit edilmiştir. Tütünde yüzde 10, hububattn yüzde 8-20), pamukta yüzde 15 fazlalık var. # Yuzoslavya ile yapılan yeni ticaret anlaşmasına göre, Yuge slavya bizden 9 milyon kilo pamuk ve 40 milyon kilo mesır alacaktır. * Büyük o Millet Türk « Alman anlaşması tasdik e“ dildi. * Yeni Erzincan şehri sahası - nm istimliki Jâyihası kabul edildi. * Milli Şef bir tetkik seyahatine çıkarık Yozgat, Sivas ve Samsu” nu şereflendirmiştir. * Mili Şef Anadolu seyahatin « den avdet etmiş, bu akşam Anka raya dönmüştür. * Mil$ Şef 16 Ağustosta Alman elçisini kabul etti. * Başvekilimizin büyük birsde- ri vefat etti. * Hükümet Meclise mühim bir lâyiha verdi. Beşinci kol hareket" leri ve zararlı propagandaya karşı şiddetli tedbirler almıyor. * Mim Şef Yerköy ve Kırse- Hirde tetkikler yaptı. * Asker nilelerine vardım İşi ıslah eğiliyor. Hükümet bir lâyiha hazırladı. * Mili Şef 20 Ağustosta İstan- bula geldi. # Moskova elçimiz ve Fransız sefiri MUM Şef tarafından kabul edildi. # İzmir fuarı 20 ağustosta Tİ caret vekili tarafmdan açılmıştır *- Mili Şef 20 Ağustosta Yalo va) şersflendirdiler. * 30 Ağustos büyük zaferimi- zin yıldönümü msmleketin her ta- rafında kutlulandı. * Askarf terfi listesi çıktı dumuz ilk defa 3 hava gene kazandı. Anndoluda üni tetkik etmektedi irden Yo gada geçmistir. * İlk tren Bismile girmir, bu münasebetle büyük merasim vayı mıştır. Civar halkı kesif bir kül halinde merasimde b hatipler nutuklarmda y ağlarla örmek (yolunda İnönü terotından tükip arım ve Jafaası, memleket ka kımından değerlerini tebarüz etti- rerek ve Milli Şefe karşı milletçe - E, Ulemer duyulan sonsuz seveise tereilman kanunu Büyük | Meclisinde | 17 inci Cumhuriyet yılı içinde iyede oldu ? olinurier ve Eheli Sef Atatürkün #zİK butarar wstle snmışlar- dır. * Bivan ko z.ex'ni dönümü Sivnata m mış, Ebedi Şefin & tir. * Başvekli Dr. Refik Saydam Yalovadan gelmiş, Dolmulahçöde Reisicumhura wülâki olmuştur Ve * İkt ML Bursada Meri“ nos fabriku gezmiştir. * Başvekiiimizin büyük hemşi” resi bayan Vasfiye Üsküdar Zey. nepkâmil hastanesinde 79 yasmda vefat etmiştir. Büytük Elçi. * Mili Şef Atina min Enis Akaykeni kabul etmiştim * İstanbulda ekmek darlığmı önlemek için Başvekil İstanbula her gün verilmekte olan buğdayın yüz ton fazlalaştırılmasını emreği; İ miştir. f * İktrsat Vekili İsparta ve Ke“ çiborluda tetkikler yapmış, İspar. , tadan deri ve iplik ofabrikalarile halı tezgühlarmı gezmiş, mmtakan nm ekonomik #htiyaçlarmı tetkik ve tesbit etmiştir. * MN Şef Savarona yatı fe İs miti şereflendirmiş, şehir işleri ve İ mahsul vaziyeti etrafında İzmit | heyetinden izahat almıştır. | * Müli Şef Florya deniz köş ktinde Hariciye (o Vekilimiri kabul etmiştir. * 9 Eylülde İzmir kurtuluşu. nun 18 inci yıldönümünü kutla * muştır. Şenliklerde İzmire diğer şehirlerden gelen altmış bin misa- | fir de bulunmuştur. | * Akhisarda tütün mahsullnün | çok mefis olduğu anlaşılmıştır. Bu | neticede müatahsile iki milyon |” | ea kredi açan Ziraat Rankasile ko i operatiflerin de rolü vardır. * Pamuk mahsulümüzün bu se- ne 300 bin balyayı bulacağı tah - min edilmektedir. * Başvekli Dr. Refik Saydam İzmir fuarını geziniş, sonra Na- aliden Ankaraya dönmüştür. * Milf Şef fuarm kapanışı do- laymiyle İzmir belediye relsine bir telgraf göndererek İzmirilere re- fah ve ssadetler temenni etmiş- lerdir. * 26 Eylülde dil bayramı bütün memlekette kutlanmış, Ankarada Dil Kurumu, Ebedi Şefin kabrine bir çelenk konulmuştur. # 'Türk * Romen ticaret anlaş. ması İstanbulda imzalanmıştır. * 21 Eylülde Türk denizcisi Bars | barosun Preveze zaferini kazandr İ ğmm yıldönümü dolayrsile ihtifal | yapılmış, türbesi önünde nutuklar İ söylenmiştir. # Müstahsilden pamuk ve fındık mübayaası için Ticaret Vekâleti emrine sekiz milyon lira kredi ve- | rilmiştir. i , * Dahiliye Vekili Tekirdağı ve Malkarada tetkiklerde bulunmuş " İ tur. İktisat Vekili de Samsunda i tetkikler yapmaktadır. * İnhizarlar Vekili Bal'kösir ve Manisa havalisinde bilhassa tütün mahsulü vaziyeti üzerinde tetkik « ler yapmaktadır. * 20 İlkteşrinde memlekette w mum nüfus sayımı yapılmış, Tür. kiye nüfusunun 17-889.901 olduğu ve nüfusumuzun o binde on sekiz Çekoslovakyada Skoda sılâh , İalırıkaları İngiliz tayyareleri tarafından bombalandı Londra, Sİ (AA) — Hava meze” reti tel Dün gece bombardıman tayyarelerinden © mürekkep ufak bir filo Çekoslovakyada bulunan Skoda sbâh fabrikalarına karşı çok muvaf” fakiyetii bir hücum yapmışlardır. | m erila ia Yüğün alacakları bloke edildi Nevye 28 (a, 4.) — Nev. ş olan Rusvelt, 1ş olduğu bü btal etmiş ve ye nazını Til, hazine nazırı Morgehthau ve baş müd- delumumi Ja Ge Yunanis. ımda telefon mubawerelerinde o bulunmuştur. it, Amerikan. bitaraf- lik kavunu Yunsnistans tatli edilmesini emretmiş ve bunu ne ticesinde Amerikada Yunan a. | iscakları biole olunmuştur. re i »—z 8 Ş 8 çi