28 Temmuz 1939 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 11

78 TEMMUZ — 1939 HABER — Akşam Postası Çeyrek asır evvel geçen büyük faciaya bir bakış Bülün dünyayı kana boyayan harp nasıl başlamış ve nasıl bitmişti ?!.. Avrupadaki w çeyrek asır evvel, yani) 4 de, bütün dünyayı kana bo: büyük bir facia başlar 8'ye milyonlarca insam © ölür! sürükleyen bu facin tam dört MN sürmüştü, 1 Yrupalı muharrirlerden biri münasebetle bir makale yaz- Har. Biz de tercüme ediyoruz; Bugün bütün dünyayı unutul MAZ bir felâkete sürüklemiş olar Yük harp üzerinden çeyrek asır Betmiş bulunuyor. re vğün bütün cihanı ateşe ve * bu harbin hatıraları © henüz! Mttulmağan,* harbin harap etti-| İş Tilyonlarca malül henüz göz| imiz önünde iken, o kocasız çiş kadınlar, babasız çocuk- Ba daha henüz sefaletten kurtul ĞN başlamış ve umumi harp in mütereddit e çocuklar. rn gür tamamen yetişmemiş oldu z umumi harpten evvelki Üet Bortlamıya başla. şa, Möriel Pirinçip ismindeki bir <P delikanlısının tabancasından iz İki kurşunu milyonlarca, milyonlarca mermi takip et- Büy, e Niçin? Visturya - Macaristan impara La veliahdine yapılmış © #uikastin hesabı silâhla sor- N için mi?. Filhakika Avustur- > Macaristan © imparatorluğu Sracana verdiği nötada bu PS ileriye sürüyorda; HARP NOTASI tal Sırbistan krallığı, Belgrat başlangıcı mı olacak? Diğer taraftan Fransada siya | timatsızlık telkin etmek te işine set icabı İngiltereye mall görü-| zelmiyordu. aöyordu. Avusturya - Fransız ve İngiliz maliyesi ge.| ratorlupunun 23 Temmuz 1914 e bugünkü gibi zengindi, buna! terihlı <tası ferdasında obütün mukabil Alman bazinesi de bu Avrupa devletleri müzakereye gi- kü gibi tamtakır değildi. Bi rişerek evvelce hazırlamış olduk- is bir hayli altın stokları var-| ları partiler. takviye etmeğe baş- ir. Sonra emperyalist Almanya,| lamıslardı Macaristan impa- yugün Hitler Almanyası hudut ları dışında kalan, Alsas Loren 3lesvig, Danzig ve Prusyadaki küçük koridora malikti, Almanya, Avusturya - Maca “istan imparatorluğu ile birlikte Avrupada hakiki bir kuvvet töş-| dl ediyordu. Avusturya - Macaristan impa atorluğunun ilk notasını mütea- «ip Avrupadaki devletler kopa- sek ielâketi kestirmiş olacaklar ki derhal müzakereye girişmişlerdi Bü davada en büyük menfast İn | gilterenin olduğu halde Büyük Britanya hükümeti ilk günlerde girinei ylânda rol aynamıyordu. Asıl ilk işe karışan Rusya idi Avusturya - Macaristin İmpara zorluğu harbe girdiği takdirde Almanyanın kendisine yardım *- deceği muhakkakt:, Fakat Rus ya Sırbistanın ezilmesini istemi yor, daha doğrusu Almanların “Şarka doğru , siyasetlerinde mu | vaffak olarak Balkanlara hâkim; »imalaziyle kendi menfaatlerinin! tehlikeye gireceğini takdir ediyor! du. İşte bu sebeple işe evvelâ Rus- ya parmağını koydu. Ve evvelâ fiy Avusturya - Macaristan $9-| sidalie hareket eden Mösyö Sa- 74 temmuz tarihinden itibaren Rusya, Fransa ile müzakereye daşlamış ve Avusturya » Maca - “İstan İmparatorluğunun 27 tem muz tarihli kat'i notaşmın he- men ertesi günü de Fransa ile kati swrette anlaşmış bulunu - yordu hazırlıklar yine böyle bir faclanın ya birlikte hareket edeceğini bil- dirmiştir. Bu şekilde Rus - İngi- liz - Fransiz müsellesi teşkil edil miş oldu. 31 temmuzda da Rusya umu. mi seferberliği resmen ilân etti. Artık cihan harbi başlamıştı. Malüm olduğu üzere bilâhare genişlemek hevesine düşen Bul garlar ve boğazlardaki vaziyeti! münasebetile Türkler Almanya! tarafına geçtiler. Evvelâ Almanya tarafında bu lunan İtalyanların itilâfı müsel- les devletlerile birleşmesi ve © zamana kadar bitaraf kalan A. merikanın da bu bloka iltihak stmesi harbi müsavi şeraitten çı kardı. Dört sene süren kanlı bir bo- » İğuşmadan sonra Makedonya cep hesinde Sırpların cansiperane hücumları (Ookarşısında kırılan ” İBulgar emelleri ve dağılan Bul. » İzar ordusu ilk gediği verdi. Böy. iesidük Ferdinandı öldürerek büyül harbtr yaklaşmasına yol açan Gi rilp Prençip'in pek nadir resimlerinden Fransa hükümeti 29 tarihinde Merifetile tebliğ olunan 23 may Sİ 1914 tarihli notaya tat- du, “Üchsir cevap ita etmediğin” Avustürya - Macaristan İsm- N Ve menafiini bizzat korumak inan için silâh kuvvetine ema etmek mecburiyetinde taşi enaleyi Avusturya « Ma ili hükümeti bu dakikadar kendisini Sırbistanla hali addeder. A 25 Temmuz 1914 diş, usturya - Macaristan Hari ii Nazırı Kont Bertold,, *P sözde bu kâğıtla ilân olu Halbuki bütün Avrupe W , “denberi » şimdi olduğu gi- Gar Etyaz harp,, içindeydi. ari, ! Pirinçip'in o kurşunlar; vesile teşkil ediyor. Bu no- harbi kızıla çevirmek teşebbüs oluyordu. Yok- 'Pada harp çoktan başla e demokrasiler, di da emperyalist devlet- Sihların won haddine çıkar- Ha, 1914 AVRUPASI de, “Dİ umumiye takaddüm © (amy, ki ne ere ile Almanya arasmda du, günden güne artıyor - yiyor vaziyeti dolayısile Ying daimi hükimiyet tesi Ne. ler olan İngiltere ge | Mön ,, Siman olduğu gibi - Al aaganmasına falkti, Fakat) bi büyük gayretlerie| Sy, “Yİyeye yükseldiğini gör | Sitte ÇU rakip kuvveti harar| "ka bir frsat aramaktan da ge ğe ordu. i tür, * taraftan Avusturya - Ma | Yemi, > İMparatorluğu ile kolkol: ' "İsigg, olân Almanya, Baltık de Dük, diğe Akdenize kadar uzan | e Barkaz * taraftan da Karadeni. kim gu 'âk bütün Avrupaya hâ dünkü yay, etiyordu. Tepki bu. Alist Almanya ordusu gibi modern * silâhları Fakat gene bütür *n müessir. silâkları bulu, zanof, Sırbistan o hükümetine İn-| müttefiki Rusyaya verdiği ce - iliz tavasutunu kabul etmeje-|vapta Rusya ile birlikte hareks» ini teklif etti. te hazır olduğunu bildirdi. Fakat ayni zamanda Rus sef Buhalde İngilterenin vaziyeti ferberliği yapılmasının lâzım ol.İne idi? Fransa İngiltere ile ân- duğu da takdir ediliyordu. laşmadan mı harbe girmeğe ka- O tarihte Fransa tam bir anlaş-|rar vermişti? ma ile Rusyaya bağlı id. Bu) Harbi Omüteakip neşredilen münasebetle Rusya, Sırbistanınjresmi vesnike göre, bu müddet hukukunun müdafaaşın: Fran -)zarfında İngiltere ve Fransa hü- sıalara bildirdi. Fakat Fransa A-|kümetleri arasında cereyan eden vusturya ve Almanyaya karşı tekİmüzakereler müspet bir netice başına harbe girmekten çekini -İvermiş ve 29 temmuz sabahi yordu. Fransa İngiltere ile tamamen lece ittifak devletleri ilk müşkül. le karşılaşmış oldular. Almanlar da birkaç cephede birden harbe mecbur kalmışlar ve gerek har- bin dört sene sürmesi ve gerek- se bu Bulgar bozgunu kuvvelma- neviyeyi oOtamamen harab et . miş bulunuyordu. İlk olarak Bulgarlar mütareke veklif ettiler, Artık harp gevşemişti. İtti - fak devletleri teker teker müta- ,)reke teklif ediyorlardı. Bu şe - kilde 1918 de baslayıp 1919 hat. tâ 1924 senesine kadar devâm © den yekdiğerini müteakip mua- hedeler yeni Avrupayı meydana koyuyordu. 28 Haziranda ilk kurşunu at tan büyük hârb 23 temmuz ta. rihli Avusturya . Macaristan no- tası ile hazırlanmış, 28 temmüuz tarihli ikinci nota ile mevkii fii- le konulduğundan sonra da €s9- sen hazırlanmış olan bütün dev. letler 4 ağustosa kadar her tür. Mi hazırlıklarını ikmal ederek bo Tuşmağa başlamışlardı. Dört sene süren bu kanlı bo. Euşmadan sonrada evvelâ 711 Maamafih Rus hükümetine i-İmutabık kaldıktan sonra Rusya. |teşrinsani 1918 de ilk mütareke | Öldürülmeden oz evel Arşidü sr fle Bernber arabayla bin erken... yapılmış ve bunu diğer mare: keler ve muahedeler takip etmiş tir. 1919 AVRUPASI 28 haziran 1919 tarihli Versay muahödesi Avrupaya yeni bir” şekil veriyordu. Bu muahede mucibince Al manya Alsas ve Loreni Fransa- ya terkediyordu. Sar on sene sonrâ reyiâm ya- pilmak şartiyle Fransız idaresi. ne tekrar birakılıyordu, Almanlar Memeli, Litvanyaya terkediyorlardı. Danzig müstakil bir şehir ha- line giriyordu. Vistül nehrinin iki sahili Po. Ponyaya terkolunuyordu. Şlezvig Danimarkaya iade o - lanmuştu. Almanya Avusturyanın istik. lâl ve tamamiyetini kabul etmiş. ! ti, Almanya Çeköslovakyanın bü- tünlüğünü ve galib devletler ta- rafından çizilmiş olan hudutları» nı kabul ediyordu. Almanyanın mesahası harpten evvel (540.858) kilometre mu- rabbaı iken, Versay munhedesi neticesinde 472.082 kilometre murabbamma düşmüştü. Harbten evvel Almanyanm nü füsu 64.925.993 kişi iken harb 86 nunda bu mikdar 59.858.284 kişi ye inmişti. Nöyi muahedesi Bulgariğtana Trakyada büyük arazi vaadedi- yor, fakat ordusunu da yirmi bin İkişiye düşürüyordu. Sevr muhadesel ise Türkiyeyi sağdan soldan budayarak mess- hasından bir milyon kilometre murabbal arazi ve nüfusundan da sekiz milyon kaybettiriyordu. Bu muahede üzerinde durmiya- cağım, çünkü Türklerin bu mun. hedeyi süngülerile nasıl yırtmi; oldukları hepimizin malümudur. Sevr muahedesi mağlübların askeri vaziyetini de tesbit ediyor ve bilhassa Alman ordusunun 100 bin kişiyi tecavilz etmemesini ve donanmasının 36 parcayı geçms- mesini de emrediyordu. Bugünse Avrupadaki hazırlık tamamen 1914 senesini hatırlat- maktadır. Bunu da başka bir ma- kalede anlatacağız!.. VAKIT KITABEYVI Dün ve yarın tercüme külliyatı 11-30 Kitaplık üçüncü seri Numara Kuruş | 29 Kapitalirm buhranı “0 21 Hükümdar millet 50) 30 Slambo 125 22 Yeni ilmi zihniyet 7» — 23 Mevcudu kalmadı “. 615 Gnlin iktısadi işleri 60| Bu serinin fiatı 6.15 kuruştur. 25 Cumhuriyet Hepsini alanlara 75 20 iskonto 26 Terçlimenlis rolü yapılır, Kalan 4.92 kuruşun 1.97 21 Değişişler kuruşu peşin alınarak mütebaki. 28 Taokon si ayda birer lira ödenmek üzere 208 fa söyledikten sonra gene tek- râr ederim. Velihat; — Evet bunun bakikat oldu- una ben de kefilim.. Kral, hayretle veliâhde bak- tı: — Bunu sen de mi biliyor- sun? dedi, Şuvazöl rak: — Siz anlatıız, dedi. belki kral hazretleri kendi muhterem Oğlunun sözüne benim sözle- rimden ziyade itimat ederler. Velihad söze başladı: — Evet elendimiz, ben bu me- seleyi biliyorum, mösyö Düba- rinin yalnız prensesin seyahat malzemesini alm " suretiyle hs- karet ettiğini değil fazla olarak kumandanı bulunduğum alayın zabitlerinden birine vazile gö- rürken, şiddetle muhalefet ey- lediğini de kralıma şikâyet etmi- ye gelmiştim.. Kral, başını sallıyarak; — İşi anlamalı, tetkik etmeli, dedi. Veliahâ: — Bendeniz biliyorum. Kat- iynen şüphem yok. Mösyö Dü- Larri kılıç çekti. Kral bu noktadan gülebe ede- rim Ümidiyle: — Birinci olarak m” diye sordu: selâmlıya- prensi JOZEF BALSAMO Veliahâ, kıpkırmızı olarak Şuvazölün yüzüne baktı, Başvekil prensin stkıldığını anlamıştı, Yardımına koştu: — Hülâsa elendimiz, dedi, biri prensesi tahkir ve diğeri müdafaa eden iki adam arasında kılıçlar çarpıştı. — Evet ama, evvelâ tecavüze hangisi vardı? Ben Jan: bili- rim. Kuzu gibi yumuşaktır. Veliahd: — Zannedersem tecavüz eder, haksız olandır, dedi Kral; — Bu ince bir tabir, tecavüz eden haksız olandır! Fakat zabit eğer bir terbiyesizlik yapmışsa.. Şuvazöl: — Prensese mahsus atları zorla almak istiyen bir adama karşı yapılan muâmele terbiye- sizlik nasıl olur? Bu mümkün mü?, Veliahd, bir şey söylemedi... Fakat rengi soldu. Kral bu iki düşmana karşı bulunğunu gö- rerek; — Acelecilik demek istiyo- rum, deği, Şuvazöl, kralm bu suretle ricatından istifade ederek biraz daha ilerlemek istedi: — Bahusus kral hazretleri pek güzel biliyorlar ki cakşkan bir hizmetçi hiç bir vakit Oka- bahatli olamaz. JOZEF BALSAMO Kralın dikkatli bakışı, hid- detli tavırları prensin cesaretini kurmaştı. Koltuğun üzerine bıraktığı çakı ile çarhe alıp saati düzelt- meğe başladı. O sırada kral da yavaş yavaş salonun kapısına doğru gitti, Kral gözucuyla prense baka - rak düşünüyordu: — Hizmetin fena olduğunu söylemekle ne demek istiyor? Ne işe bir kavgadan daha kur- tulduk! Fakat o da memnun de: gil yal, Hakikaten son derece sabırlı olân prens hiddetinden ayağın: yere vuruyor, kendini tutmak için fevkalâde gayrett ettiği halde buna muvaffak olamadığı halinden aylaşılıyordu. Kral gülerek kendi kendine; — İş bozuluyor, fırtına şim- di kopacak, kaçabilmek için an- cak zamanım var, diyordu. Kral salondan çıkmak için kapıyı açtı. Fakat dışarıya bir adım atmadan dura kaldı. Çünkü karşısında hürmetle başımı eğen mösyö Şuvazöl ile göğüs göğü- se gelmişti. —i— KRAL PETONUN SARAY HALKI Kral salondan çıkarak kavga: dan kurtulmak isterken yeni - üç taksite bağlanır. 205 den sahneye giren bu yeni aktö- rü görünce bir adım geri çe- kildi. Kendi kendine: — Hakikaten bunu unutmuş” tum, Medi, hoş geldi, safa geldi. Diğerlerinin acısını bundan çı kârtrim, Sonra yüksek sesle bağırdı: — Siz misiniz mösyö Şuva- zöl? Sizi istemiştim, haberiniz var mı?. — Evet efendimiz, huzuru - nuüza gelmek üzere hazırlandı- ğım sırada emrinizi aldım. Başvekili korkutmak ümidil: kaşlarını çatarak: — Güzel sizinle bazı mühir şeyler görüşeceğim. Kral, başvekili korkutmak mümkün olmadığını biliyordu. Çünkü Şuvazöl Fransanın en az korkan adam: idi. Şuvazöl; — Müsaade buyurunuz ben de kral hazretlerine pek mühim şeyler arzeleceğim, diye söze başladı. Başvekil, krala bunu söyler ken gaatin yanında durup ken- dilerine baka n veliakre gözüy- le işaret etti Kral kendi kendine: — Pekâlâ! Bu trafan de yeni bir hücum var, dedi. Şimdi müsellesin arasına O tutulduk,