30 Mayıs 1939 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 6

Cumhuriyet Halk Partisi Değişmez Genel Başkanı Milli Şefimiz İsmet İnönü'nün dün Partinin beşinci kurullayını açarken söyledik- leri nutku dünkü sayımızda kısmen vermiştik. Bugün bu tarihi nutkun tam metnini neşredi- yoruz: Büyük Kurultayın sayın üyeleri, Cumhuriyet Halk Partisi Beşinci Kurulta- yin açtyorum. Yüce şahsiyetlerinizi muhabbet- le selâmlarım. Sizin temiz hislerinize de tercü- man olarak, bir ferdi olmakla gurur duyduğu- muz Türk milletini saygılarla anarım. Beşinci büyük kurultayda, Partimizin kahraman mü» egsisi sevgili Atatürk'ün aramızda bulunma- râasını düşünerek derin bir elem içindeyiz. A- #türk, büyük milli davayı, millet içinde vü- cutlandırırken kurultayı anatemel ittihaz et- mişti, Kurultaya derin itimadı ve itibarı vardı. Bize büyük siyasi partiyi, sağlam ve sarsılmaz rejimi, vatanın umranını ve iyi istikbalini temin etmiş olan Ebedi Şefimizin hatırasına tazim icin Kurultayı beş dakika süküta davet ederim. . Sayın arkadaşlar, i Beşinci Büyük Kuraltayı, bütün vatanı gö- nülden kaplıyan müsbet şartlar içinde açıyoruz. Partimiz, vatanın kıymetli evlâtlarını bağrın- da toplamış, her vatandaşa müsavi ve kâmil emniyet ve hizmet şartlarını fiilen temin etmiş- tir. Geçirdiğimiz tecrübeler Türk milletini ifti- har olunacak bir siyasi olgunlukta, milletler ai- lesinin temiz idealli,sağlam karakterli bir uz- vu olarak tebarüz ettirmiştir. Türk milletinin, cumhuriyet rejiminde en iyi tesanüdü bulmuş olduğuna, en şüpheli nazarlar kani olmaktan başka çare bulamamışlardır. Büyük Millet Meclisinin son seçimi, Türk milleti için hakiki Bir muvaffakıyettir. Vatandaşlar, vatan mu- © kadderatını eline alacak yeni Büyük Meclisi seçerken, ciddi bir vazife hissiyle alâka göster- müşlerdir. Partimizin yüksek idaresi ile halkın samimi reyini millet vekillerinin seçiminde bir- lestirmek teşebbüsü cesareti arttıran kat'i ve müsbet bir muvaffakıyetle neticelenmiştir. Partimiz, bu teşebbüsü, memleketin bütün se- çimlerir. Je daha geniş mikyasta tatbike çalışa- caktır. Aziz arkadaşlarım, Siyasi hayatında tecrübe geçirmiş adamlar olarak, memleketimizin ihtiyacına ve bünyesi- ne en uygun olan halk idaresi usulünü kemale getirmek idealindeyiz. Bu yolda temiz yürek- le çalışıyoruz. Bizden sonra gelecek vatandaş- lara, milletimizin siyasi hayatında ilerlemiş bir seviye terketmek, başlıca emelimizdir. İyi bir halk idaresinin siyasi idarede ana- prensipleri; her nevi seçimlere halkın samimi olarak iştirâk etmesi ile, hükümetin ve Büyük Mület Meclisinin faaliyetinde hakiki bir milli Mürakabenin şüphe götürmez bir tarzda bu- İsnması ile hülâsa edebiliriz. Mebus seçimin- de olduğu gibi, Parti intihaplarında ve beledi- ye intihaplorında. ver yer, ansızın yeni intihap- İar yaparak teşkilâtımız üzerinde halkın mu- hebbet ve itimadını daima yoklamak ve kuv- üellendirmek kararındayız. Büyük Millet Meclisinin faaliyeti, vatan- daşlara hakki bir huzur verecek surette feyiz- Hbir tekâmül halindedir. Hükümet işleri, mil- let vekillerinin ciddi bir mürakabesi altında el- duğu halde bütün gayretler, cumhuriyet hükü- metinin itibar ve muvnffakıyetini arttırmak yo- luna müteveceihtir. Halkın secimlere yakın alâkası ve Büyük Millet Meclisinde millet haklarının açık mürahabesi idealleriyle nifaka ve dnarşiye mahal vermemek zaruretlerinin böraber yürüyebileceğine inanıyoruz. Büyük milletimizin arzusu ve ahlıselimi, millet vekil. lesimizin ve Parti teshilâtımızın yüksek mezi- yetleri, bize, muhtelif icaplar arasında, ahengi muhafaza etmek gibi çetin bir vazifeyi kolay- Taştırmaktadır. Büyük Kurultaya takdim etti- Zimiz nizamname projesinde, Büyük Millet Meclisinde, Cumhuriyet Halk Partisinin bir de SEFİN TARİHİ ' Herkes için yer yüzünün nimetlerinden istifade edecek bir sulh imkânı samimi temennimizdir ruz, kabul etmiyeceğiz. Benliğine ve şuurunf müstakil grupunu düşündük. Büyük Kurultay- dan vazife alan ve Parti Genel Başkanının fark sız başkanlığında çalışacok olan intizam ve in- zibat içinde, şuurlu ve çalışkan, bir müstakil grupun, icra mevkiinde olan millet vekilleri ekseriyetine ve hükümetine esaslı bir yardım temin ederken büyük milletimize de kendi iş- leri için yeni bir teminat hazırlıyacağını ümit ediyoruz. Aziz arkadaşlarım, Parti teşkilâtımızın ve Halkevlerinin, va- tanın siyasi, kültürel ve içtimat tekâmülünde verimli çalışmalarını, her suretle teşvik ve ta- lep etmek istiyoruz. Nifakı ve her türlü fenalık- ları önliyecek, her türlü iyilikleri yapacak ve öğretecek bir milli mekanizmayı, Partimizin faaliyetinde esaslı olarak bulacağımıza kanüiz. Parti teşkilâtımız, önümüzdeki devrede, isti- datlara yol veren bir genişlikle müsbet faali- yetlerini, merkezi idarenin daimi teftişine tâbi görecektir. # Büyük Kurultayın sayın üyeleri, Cumhuriyet hükümetinin geçen Kurultay. danberi memlekette tahakkuk ettirdiği fayda- ht işleri ve aziz halkımızın resmi müesseseler- den temihi arzu ettiği dilekleri, elinizdeki hülâ- salarda teferrüatiyle bulacaksınız. Güzel va- tanın hersahada geniş mikyasta imar edilmesi, yükseltilmesi ve kuvvetlendirilmesi, durmak bilmiyen bir gayretle devam etmektedir. Biri- biriyle maddi ve manevi irtibatı olmıyan dağı- nık parçalardan mürekkep harap bir memle- ket, en uzak köşeleri arasında bir aile efradı nın irtibatı gibi sıcak bir alâka ile bağlanmış re veri bir kütle olmak yolundadır. Önü- üzdeki senelerde,bu çalışmalarımızın netice Terini daha parlak zin göze çarpar bir hale gelireceğimize katiyen güveniyoruz. Hükümetin icraat programının teferrüati- le, Büyük Kurultayı yormak istemem. Fakat bir iki noktayı başlıca mesele olarak Büyük Kurul- tayın huzuruna arzetmek isterim. Önümüzdeki senelerde nüfusumuzun ço- ğunu teşkil eden köylümüzün, gerek tahsil, ge- rek geçim hususunda seviyesini yükseltmeyi başlıca hedef tutacağız. Bu hususta elde edece- Zimiz neticelere, çok ehemmiyet ve kıymet ve- riyoruz. Kav'i olarak inaniyoruz ki, köylümüzün tahsilini ve maişetini daha yüksek bir dereceye vardırdığımız gün, milletimizin her sahada kudreti, bugün güç tasavvur olunacak kadar yüksek ve heybetli olacaktır. Aziz arkadaşlarım, , Memleketimizin müdafaa kudretine öte- denberi verdiğimiz ehemmiyet, milletler arası vaziyetlerdeki son inkişaflar dolayısiyle bir kat daha artmıştır. Bugün insanlık, milletler ara- sında ciddi bir emniyet buhranı geçirmektedir. Birçok milletler, beklenmiyen fırtinalara an- sızın maruz kalrwak endişesi içinde huzursuz- darlar. Halin en büyük tehlikesi budur. Millet- ler arasındaki bu emniyetsizlik, bugünkü halile devam edemez. Bi hal, ya milletlerin şuursuz bir surette biribirinin boğazına atmalarına se- bep olabilir; yahut da, nihayet aklıselim gale- be ederek milletlerin huzur içinde müşterek bir insanlık hayatı yaşamaları için yol buluna- bilir. Kurultayın samimi dileğini ifade ettiğimi bilerek söylüyorum ki, biz, milletler arasında emniyetin avdet c'mesini temin edecek çareyi sempati ile c3lâmlıyacağız. Bu bah?'var neticeye varabilmek için, her milletin kakları ve vazifeleri olacaktır. Fakat her şevden mühim olan bir anaprensipin, bütün milletlerin vicdanında sarsılmaz olarak yerleş- mesi gerektir. O da, nüfusu çok milletler gibi, nüfusu az milletlerin de müstakil ve milli bir hayata müstahak olduklarının samimi olarak kabul edilmesidir. İnsan cemiyetlerinin, bü- yükleri tarafından yutulması mukadder oldu- ğu nazariyesini, hiç bir yer için kabul etmiyo- risillin öki de delikle ii a öneki mi alli kak Vİ m Sibel e dali sahip olan her milletin, dokunulmaz müsti i bir devlet olarak yaşaması hakkı, insanlığı” iğ sarsılmaz müşterek bir akidesi olarak tesbit © lunmak lâzımdır. Beynelmilel münasebetler mizde bizim zihniyetimizde bulunan devletlerl€ müşterek prensip ve emniyet davası, ? müşterek cepheye sevketmiştir. Siyasi anla” malarımızı ve ittifaklarımızı bu zaviyeden gör” meliyiz. Balkan paktını ve Saadabad paktını, bu s8 mimi arzularla kuranlardanız. Bütün Avrup& | yı kaplıyan son emniyet buhranı içinde, Türk“ İngiliz ittifakı, hiç bir tecavüz fikri beslemiyef* fakat kendi emniyetlerimiz ve müşterek sulh ve insanlık ideali için alınmış bir taahhü m Bu müşterek sulh ve emniyet idealini tai m edecek diğer taahhütlerden de çekinmiyec€" giz. Biz komşularımızla her türlü ihtilâfı hak lettik. Şimdi, samimi olarak onların emni içinde bulunmalariyle alâkadarız. Komşular” mıza gelecek tehlikeleri, bir adım sonra gelecek tehlikeler gibi önlemek için iktidar” mızda olan tedbirleri alacağız. if Size memnuniyetle söyliyeyim ki, Sovyet lerle münasebetimiz her zamandan ziyade *" caktır ve karşılıklı itimada müstenittir. 1k memleketin biribirinin emniyetine ve sa z ne yakın ve ciddi bir alâka ile merbut olduğun" zikretmek, benim için hakiki bir zevktir. # Fransa ile aramızdaki yakınlığı; bitmek © zere olan tek meselenin, yani prensiplerind€ tamamen mutabık kaldığımız Hatay meseles* nin hallindeni sonra hiç bir kuvvet bozamıyf" caktır. İki memleket ve milletin menfaatlerif* o kadar müşterek görüyoruz” © Aziz arkadaşlar, > ' Milletler arası vaziyetinin bügünkü bul sanında memleketin müdafaa vasıtaları, basi" ca gözönünde tuttuğumuz bir mesele olduğ” na söylersem, bunu tabii bulursunuz. Cumhu'* yet hükümeti, temiz idealleri meriyette ve it” barda tutabilmek için, Türkiyenin müdafa? kuvvetinin yüksek bir derecede bulunmasın!" hakiki ehemmiyetini müdriktir. Türkiye; şuurlu ve kuvvetli varlığiyle yö” nız kendini korumakla kalmıyor, insanlık gil” sine ve sulh mefküresine ciddi bir hizmet ettiğ” ne de kani bulunuyor. Bütün temennilerimi rağmen, insanlık yeni bir boğazlaşma afetin” uğrarsa, Türk milleti; bu mücadelede kendis” ne düşen medeniyet ve insaniyet vazifesini kak : ramanca, hiç tereddüt etmeden ve hiç bir dek şetten ürkmeden hakkiyle ve tamamiyle yaP©" caktır. Türk milleti; yüksek ideali ve hayati menfaati kendisiyle beraber olan milletleri? beraber, göz kamaştıracak yeni kahrama menkibeleri yazmak için tamamiyle hazır .kat'i olarak karar vermiş bir haldedir. z Bugün ihtilâf halinde olan milletlerin hi birisinin yaşamak hakkını ve yüksek: vazife ve meziyetlerini az takdir etmek hatas" na düşmüyoruz. Tekrar ederim ki, herkes içir yeryüzünün nimetlerinden istifade edecek sulh imkânı samimi temennimizdir. Sevgili arkadaşlarım; Yurdu içinde masumane çalışan ve haklar için, mecbur olursa, som bir kitle gibi şa maya hazır olan büyük Türk milletinin müm sillerisiniz. Temsil etmekle iftihar ettiğimiz 7” yük millet, insanlık ailesinin asil ve kudretli mesnedidir. Kahraman milletimizin varlı. insanlık için ölçülmez bir kıymet, bulunmaz bir nimettir. Bu varlık; milletlerin farksız olarak biribirleriyle insanca geçinmeleri için tesiri mal kabul etmez bir teminattır, Geminin aya e vatandaşlıkta en büyük şerefi d! camhuriyetçiler olarak milletimizin hizmetle rini iyi ifa etmek aşkı, bütün varlığımıza kimdir. Partimizin aziz andı, vazife icabıni “ asil bir borç tanımaktır.”