22 Ekim 1938 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 6

iz şi yim Kira iç Mİ Like ee vee Ağ ği © akilâne ve adilânc dan biri olan iipiomatı sinirlendiri- yormuş lerile - yeni kavgalarının, o zaman biliniyordu » Loyd Corcun Versay mua hedesi hatıraları Avrupada bü- yük bir alâka ile karşılanmış. tır ve akisleri hâlâ devam et- mektedir. Umumi harpten sonra sulh mushedesi imzalanırken İn- giliz başvekili ve Versay mu: nin bir neticesi olarak ortaya çıkan Çekoslovakya meselesi- nin en hararetli günlerinde naşrelmişti, Bizim de gazetemizde tefri- 5 “İevettiğimiz bu hatıralarında Loyd Core, bilhassa Versay muahedesindeki ahkâm koy. mıya kendilerini hangi seplerin sevkettiğini anlatmakta ve mü* talenlarını “muahede fena ne- tice verdiyse, kabahat madde lerinde değil, bunları tatbik et. miye memur olanlardadır.,, &- sas üzerinde toplamaktaydı. Loyd Corcun, Versay mua“ hedesi mes'ulsyetini tahfif et mek için yazdıkları, bir çok kimseler tarafından büyük iti, razlarla karşılanmıştır. Bu ara” da İngiliz siyasi muharrirle- rinden Ever de “Deyli Herald, gazetesinde yazdığı bir yazıda caki İngiliz başvekilini tenkid ediyor ve mütalealarma cevap veriyor, Yazıyı naklediyoruz ? Mister Loyd Corc Versay muz hedesi bahsinde çok sinirli görülü . yor. Sinirlenmekte hakkı var. Çünkü © görüyor ki bugün Versay muahedesini kimsenin »nlediği yok. Loyd Cote. muahededen kendisinin de büyük mikyasta mes'ul olduğunu ileri sürd'iklerini biliyor ve bunun için kendisini müdafaaya çalışıyor. Ona göre Versay muahedesi çok bir muahede idi. Öyle değilse bile, o günkü şerait için- de bundan iyisi yapılamazdı. Bunu da kabul etmezsek kabahat Klemansoda, Vilsonda, Nörtkif'de Foş'da, Keynes de yani Loyd Corçtan başka herkeste dir . Müdafaadaki bu hitabet kuvvetine diyecek yok. Kendisi hakkında göeter diği masumiyet delilleri hakikaten © çok kuvvetli. Varacağımız netice korkarım ki şu- dur; Ya Mister Loyd Corc kendisini » müdafaada pek aşırı gidiyor, yahut ta hatırası kendisini aldatıyor, Meselâ Loyd Corç disor ki; “Pariste sulh konferansı devam € derken muwahede esaslarına karşı in gilteredin hi- ir sas vülkselmemiştir., Doğru m” Hayar,, Çünkü, sulh muahedesinin maddeleri bildirildiği zaman, “Deyli Herald,, bir yazı yazmış ve “Sülh sa” yılamıyacak sulh,, başlığı altındaki bu « Muahedenin - manâsız hüküm- düşmanlıkların, ırk silâhlanmaları ve harplerin baş'angıcı olduğu daha | “Loyd Corc'a ücum ediliyor! Versay muahedesin! <£imsenin dinlemeyısi, 2 anlaşmayı yapanlar- ihtiyar .a EEE yazısında şöyle demişti: “Bu hayrete şayan ve mânasız hü- kümler yeni düşmanlıkların, yem ar sa kavgalarının, yeni silâhlanmaların ve yeni harplerin başlangıcıdır.,, Ertesi gün İşçi partisinin milli icra heyeti “prensib iklâli,, nden bahsetmiş ve muahedenin “bazı hususlarda A merikan Cumhurreisi Vilsonun beya- natına muarız,, olduğunu söylemişti. Ondan bir iki hafta sonra işçi par- tisinin Sağportdaki milli konferan « sında da, muahede tenkid olunmuş ve tekrar gözden geçirilmesi istenmişti, Demek “İngiltereden hiçbir ses yükselmedi?.,, ha Mister Loyd Corç?, Loyd Corc, Almanyanın bütün harp masrafını öğdemiye muktedir olduğunu İleri sürmesi veya bunu temin etmesi hususundaki mes'uliyetini üzerinden atmıya çalışıyor, diyor ki; “İntihap o mücadeleleri esnasında harp (o tazminatı meselesine yalnız Birstoldaki nutkumda temas ettim.,, Loyd Core, söylendiğine göre, bu nutkunu Bonar Lav'la berâber hazır. Jamıştır. Güzel... Fakat acaba hakikaten nuturmu? Mister Loyd Core Bristol - da iki nutuk söylemiştir. Burada bah- settiği nutuk İse ası) kendisinin söyle. diği, yani Bonar Lavdan ayrı olarak hazırladığıdır. Ve gene bu nutkunda" dır ki, Almanyadan harp tazminatının alınacağını ve bunun için Almanyarın “ceplerini boşaltacaklarını,, söylemiş- ti. Rusya hakkındaki kısmı yazarken de mi acaba yanıldı? Meseleye, 1919 kânunuasnisi sonun da, Vilsonun teklifi o üzerine Sovyet hükümetine ve muhtelif mukabil ihti- lâlci hükümetlere konferansa iştirak hususunda gönderilen davetten başlı. yör, “Hüsnüniyletle girişilen bu teşek büs muvaffak netice vermedi. Bölşe- vikler muarızlarının herhangi bir ni zâmnameye sahip olduklarını kabul e. debilecek vaziyette değildiler ve onlar" la müzakereye razı olamazlardı., Halbuki 4 Şubatta Sovyet hükümeti bu davete esvap vererek derhal müza- kerelere iştirake ve bâzı mühim imti- yazlar terkine,, hazir olduğunu bildir. mişti, Mister Loyd Corc bunu unutur yor mu?, Gene unutuyor mu ki bnuun Üzerine Vilson, bugün Amerikanın Pariş elçi- si olan Bullit Villiamı sulh #suahed üzerinde müzakerelerde bulunmak ü- zere Moskovaya (yollamış ve Mister Bullit, Lenin ecnebi devletlere olan borçları ödemek kararını da muhtevi olan çok iyi bir cevabımı getirmişti? Bir hülta sonra Avam Kamaraşsmda Klayns tarafından sorulan bir suale cevap vererek bâşvekil Mister Bullitin getirdiği Sovyet kararının mahiyetini bilmediğini söylemiştir. Halbuki Amerikan murahhasr bun. Hatıralarının neşri Avrupada alâka ile karşılanan HABER — Akşam postası Loydeorç dan Loyd Corca bahsetmiş ve bunun “son derece mühim,, olduğuna işaret etmişti. Loyd Core, da: “— Rusyadan bir Amerik; genci bir cevap alarak geldi ama, mahiyetini bilmiyorum,, demişti. Mister Bulkt, daha sonra Senato komitesinde izahatta bulunurken Loyd Cörcun bu hareketinden şu sözlerle bahsetmişti : — Bu, halkı aldatmanm çok fena bir şekli idi. Belki örarümde böylesini görmemişimdir,.. Biraz insaflı “davranalım ve Mister Toya Corcun çok meşgul, fikri dağınık bir adam clduğunu kabul edelim. Bel ki, kakikaten unutmuş olabilir Fakat, daha birçok unuttuğu şeyler hakikaten Kamaradaki beyanatın- olduğunu görünce insanm ona acıyacağı geliyor , Bu suretle kitabı sulh konferansı üzerinde tam bir vesika olarak kabul etmemize imkân yoktur. Bu vesikalardan biri olarak telâkki edilebilir, fakat buna da fazla itimat caiz değildir. ... Mister Loyd Corc hatıralarında şöy. le yazıyor: “Albay Havz Amerikan murahhas heyetinin Danzingin Lebistana veril - mesi esasına vardığını bildirdi. Bunun üzerine gittik haritaya baktık ve gör dük ki eğer Dansig Lebistana verilir- se Şarki Prusya çok müşkül bir vazi yete girecek, “O zaman Albay Havz Şarki Prus. yanm ya beynelmilel bit saha vaya müstakil bir Cumhuriyet haline getiri İeceğini söyledi. Klemanso da Alman- ye nekadar fazla ayrı ayrı ve müsta- kil cumhuriyetlere ayrılırsa © kadar iyi olacağını ileri sürdü. . Görülüyor ki Versay muahedesini yapanlar bir tek Alman cumburiveti ile anlaşamıyacakları düşüncesi hareket etmişlerdir . 1938 Resimli Hafta Mecmuasının 6 ncı Sayısı Eugin çıktı müvaezzılerden arayınız ile yapılagelen ve | son senelerde hızımı artıran hep bu İ gayretlerin mahsulüdür, Seyahat notları Samsun Tisesi kızları Samsun, son on beş yl içinde çok güzel kültür eserlerine kavuşmuştur. Merkez ve mülhakatta inşa edilen yeni mektepler, okuma ibtiyacına ge niş ölçüde cevap vermektedir. Mer- kezde bir lise, bir ticaret okulu, bir orta okul vardır. Buna Bafradaki or ta okul da ilâve edilince vilâyet dahi- inde orta eğitim müessesesi mevcut demektir. İlk okullarla beraber kültür yuvalarının adedi 150 yi bulmaktadır. Her yıl talebe adedi büyük bir farkla artmakta, kültür sahası daha çok ge: nişliyerek yeni yeni esetler kazanmak tadır, 15 yıl önce Samsunda 50 okula devam eden 3500 talebeye mukabil bugün okullara 16893 telebe devam etmektedir. Geçen sene bu says 15083 idi. Orta tahsile devam eden 1861 genci de bu sayıya katmak icap eder. Bu yıl yalnız ilk okullar $01 mezun vermiştir. Bafra köylerinde 13, Alaçam nahi- yesine bağlı köylerde 7, Vezirköprü mıntakasında 2, Lâdik kazasında 7, Havza mmtakasında 16, Çarsamba ka zası hudutlar; dahilinde 17 ilkokul a- Şilmış bulunmaktadır. Bilhassa son iki üç yıl içinde köyler de ckul açma işine büsbütün ehemmi. yet verilmiş, vali Fuat Toksalın ya- kından takip ettiği modern binalr mek- tepler vücuda getirilmiştir. Köy Cumhuriyetin bahşettiği tahsil fırsa- tından dolayı çok memnundur ve kül türcü itareye karşı sempati hislerile meşbudur. Bir yandan gerek merkezde, gerek- se mülhakatta yeni ve fenni bir şekil- de okul binaları yükselirken bir yan dan da mevcut ve sihhi şeraite göre yapılmamış olan eski binalar; sihhi ibtiyaçlar göz önüne almarak; tamir edilmiştir. na Yalnız son üç yıl içinde merkezde vücuda getirilen yeni okulların sayısı üçü bulmuş, Çarşamba, Lâdik, Bafra, Havza, Terme ve Kavak kazalarında birer ilkokul inşa edilmiştir. Köylerde vücuda getirilen okullar da başkadır. 252 öğretmen, Cumhuriyet yavrula rint bugünkü büyük rejime lâyık birer unsur olarak yetiştirmek için çalış- maktadır. Vilâyet, her sene muhtelif yeni kül- tür müesseseleri kurmak İçin özüm " » gayreti sarfetmektediz. Bugün 147 o- İŞ : ” kulun vücud bulmuş ciması, Cumhu- riyetin ilânındanberi Samsun hudutları dahilinde okuma hevesinin çok kuyvetli ve geniş oldu- ğunu kaydetmek gerektir. Okumaya karşı beslenen iştiyakladı; ki “dizi kitap sarayı” her gün bir yığın okuyu cu ile dolar boşalır. Bu kütüphanenin varlığı memleket için ileri bir kültür kazansı yük bir iktiyacı cevapladığı için de hayırlı ve bi Samsunda 15 sen lik kültür inkişa 15 Sene evvel Samsunda Y00N ğ okuyordu, Bugün bu sayı 1684. Artık Samsunda okuma yaz bilmeyen insan pe” nadirdif" a e A ag sarayda bir de “Samsun köşesi #unanuunaaruna : Yurdun * dilekleri : Havzada vag0”! : buhranı başla” l , Anadoluda seyahat ed€f . " . | l l i İl idman dersinde müessese olmuştur. 700 i pılarını açan Gazi Kitap gün 15.000 cildlik bir irfan maliktir ve cidden çok muntö Vezirköprü kütüphanesi sun “Gazi Kitap Sarayı, ile lunmuştur. Samsun tarihi Bİ? vesikalar ve böyle bir taribi Yi lara malümat verebilmek üzeft göl yer ayrılmıştır. Şehirde bir & vücuda getirilmiştir. ri Bu müzenin zenginleşmesi yi lışılmaktadır. Müze sehrin bir yerinde, ziyaretçilere AŞI maktadır. s0) Kazalarda kütüphaneler, R kuma ihtiyacını tatmin için “ roller oynamakta ve Halkevi rıca yardımcı olmaktadır. Muhitte okuma yazma di san pek az kalmıştır. İlk tahsil gelip te sefalet içinde bulunan Yİ rı korumak üzere himaye hey“ azami çalışmaktadır. Bu himaye, biçare yavrulaft “4 ten kurtarınakta ve tahsilin sinesinde memlekete faydalr yy sur olarak hediye etmiye baz” f tadır, Ki Hulüsi GÜNAY, daşımız, Havzada şahit olduğ nakliye meselesini şöyl* yar: vi Havzada şeker pancarı m tı münasebetile çok yedik li! buhranı vardır. İstasyon vii arkadaşlarının çok iyi bir kip ederek sevkiyntta tü“ memnun ettikleri oda mü i rafından söylenmekle bera cü işletmenin Havzaya, p8 407 vam ettiği müddetçe, yeymi j vagon daha tahsis etme tüccar namına temenni dir. if Havza durağı Çorum. Mer. 1 Gümüşköy, Köprü gibi ! gi! tasyonudur. Her gün 20 ei i mabsulcü memleketlerin vagon arası mal dai “peh rampalarda beklemekte, bi tan sevke nöbet almak üzer” len yüzlerce çuval un. Y veni yaş altında kalmaktadır. YE” gf pılan ambarlarla rampanın ali dakl boşluğun örtü altına “O ğını görmek bura ticaret”. ” tinde umumi bir temenni lir.