25 Nisan 1947 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 2

CUMHURIYET 5 Nîsaa MIT Memlekeî Karsm papıhş Kundura «anayiinde kulla1578 yilı, Uçüncü Murad, zamaru, Iran/| 28 günde iç kale, dış kale ve vroş surnılan mühim miktarda la yillarca üeoek bir harbe başlıyoruz., ları bitmişti, bir ayda da biitün bir şebir Ek cemk, o, yılın ağustos ayı; «Kıbnsıl bitti. 58 gün içinde burcları, bâruları, malzeme alınacak 1 minareleri, kubbelerile bir sihirbazlık esoci gibi yükseliveren hem heybetli, hemidilbsr bir şehir. Hsyır, o yalnız bir şehir ve bir kale değil, o bütün Türkiyenin ı müşterek eseri. *** Bu eserden 358 sene sonra Karstayım. Zamandan daha kemirici hangi törpü var?'Ne varoşu çevreliyen surlar, ne dış kale?\ Şehirde eskiden kalanları da kırk •ülık (esarette Rus hendesesinin hissiz silindîri süip süpürdü. Eskiden kalma yalnız bir iki minare, bir iki kümbed. Fakat:tepe'üstündeki iç kale: İki ucunda miik'abîliki büyük burc, bu iki burc arasındaki beden duvarlanna kademe bir kavisle kademe, tırtıllama, yarnn bir daire çizdMp, bu daireye yer yer takviye çıhntüan yaptırarak; diri, canlı, şakrak, insana Budapeşte kalesinin dinc. çizgiterini hatrrlatan bir kıvraklık içînde, kendine asırlan dokundıırmanuş. mamur bir hatıra gibi heybetle sevrmüliği birleştire birleştire işte kurulup dttruyor. «Yurddan1 Yazilar» da «Karsm çizgilerl» yazısrniişu sâlırla bitirmişim: «Kale. den görünen Kars şatranclı »ekiz caddesinln hendesesi v« bu caddelere 6ira'lanmış oturaklı binalarile Avrupalı bîr mamure parçası gibi. Peki, ya Karstan ;örünen kale? Bu, duvar, beden, v« bfjrc değil, bu, tepenin üstünde tunc bir destan gibi oturuyor. Şatranclı caddeleinin hendesesile övünen Kars güzel arrsna ben ondan çok bu kaleye gönül veodim.> \fatandaki beüibaşb esH kaleler g6z[erîmin önünden geçiyor: îstanbul surMarmara fayısında, Tevfik Rkretln dedgi gibi, dişleri duşmü» bîr lhtiyar dermansızlığile uzanır. Ankara kalesi tepeıüstünde bir hotuza benziyor. Trabzon ''kalesi şehir içinde kaybolmuş bir maJıalledir. Afyon kalesi kale değil, beldey£ her taraftan tehdid eden sert bir haşLilik, Diyarbakır kalesi beldeyi kalın kalm «evrelemiş blr mahbes kuşağı, Kars kalesi ise, hele uzaktan, şehrin oenub kıyılarmdan bakıldığı zaman, me*af«nin lutfunu\da kazandığı için bttsbutün heybetleşen kale Rus hendesesinin o kadar övünerek yarattığı hafizasız şehre 8yle yukandan. bakıyor ve onun nazarları altmda pestilleşen Rus hendeseri de o bakışa öyle.ezile ezile hak veriyor ki... Kars kalesi 1856 Kırım cengindekl o harikalar harikası müdafaasile devletten madalye, alan bir gazidir. Bizim eski takvinJe «93 Harbi» dediğimiz 1877 cenginde ise Kars kalesi gözlerinin önünde, Rus ordularının üç defn yerden yere serildiğini igörmüştü. O cenkte Kars yenii, fakat|devlet yenüdl ve yeıülen Kars kırk yılfesir olur. Bugünkü 25 nisan lcurtultışun 29 uncu yıHönümüdür. Fakat bu seferki yildönümü... Bulunduğu tepe'"üstanden' engln ufuklara, dinc gövdtesi, asırlart ezberlemiş başile hem kendi t haürlıyor, hem unutanlara hatırlatryorlki o kaleyi, üç yüz yıl ve üç çeyrek asır önce 28 günde, bütün bu 'ürk millti'. yaptı. Kars artık blr belde değil, bütün bir mületin tlmsalidir o. Suad Keskinoğlıınun bşkanhğındaki Süm€rbank heyeti Çekoslovakyadan döpmüştür. Heyet, Çekoslovakyada Bata fabrikasile bir anlaşma yapnuş, kunduracılıkta ve dericilikte kullanılan aanayi maddelerinden fazla miktarda sipariş yapmıştır. Heyet, Beykoz Kundura Fabrikasmın ihtiyacı olan makineleri de temin etmistir. Makine ve sanayi maddeleri yakında memleketimize .gelnüs olacaktır. Okullar bugiin açıbyor Dün de okullarda ve Halkevlerinde çocuk bayramı haftasına devam edilmiştir. Bugun okullar tekrar derse baslıyacaklardır. Şehremininde Ereğlı mahalleslnde Hasan Tahsinin evlnde oturan seyyar satıcı Mehmed Façalı, Viliyetten define arama müsaadesl istemlstir. Seyyar sotıcı Mehmed evvelce bu e\rde oturan Sultan Aziz devri saray kalfalarından Peykerin kendi refikasına: «Ben ölürsem beni evin altındakl lkl kupün arasına gomünuz. Zıra benim altınlarını orada saklı» dedlğıni soylemls ve bu sebebden hafriyata giriştJğinl beyan etmistlr. KİTAB SOHBETLERİ J Çekoslovakya iie yapılan anlaşma Sadrazam Koca Reşid Paşa, ki tanzknat harekeünin önderi ve başiıca kahramarudır, yeni kanunların tertib ve tanzimile uğraşırken, hâdiselere tema3 ed«cek jer'î hükümlerden de malumat almak lüzumanu hjssetti; Me§ihatten «münevver fkldrli, vaktin icablaruıı arJar, taaasuba «aplanmaz bir âüm> gönderibneskü istedi. Reşid Paşaya «arzuya muvafık eat» olarak yirmi dört yasmda bir genc sanklı getirdiler! Pa§anın teredd'üdü, ilk bakışta zail oldu: Genc hocaryn «parlak mavi gözlerinden kıvılcımlar» saçıbyordu. Reşid Paşa, az zamanda, onun Allah vergisi zekâsına hayran kaldı; «drayetini, kariha ciy^detini, tahrir kudreüni, iha. ta selâmctind, rey Isabetim, hele dostlara mürüvveüni» o kadar befendi H, aradan iki sene geçmeden ona «yalnız şer'î hükümleri izah, kütübhan* işlerini tedvir, çocuklarıru talim> gibi hızmetler vermekle kalmadı, <devlete aid en mutena ve mahrem i§leri bile> tevdid«n çekmmedL Reşid Paşa aldanmamiftı. Bu genc, o tarihten itibaren geçen «Ili eene içinde, bir çok ileri hareketlerin çinde ve baemda btdundu: Bir çok yüksek mevküare çıktı; vali oldu, naır oldu, vezır olu, hattâ vukelâ heyetine riyaet etti. İlk €Darülmulnn> i o kurdu, ilk cHukuk mektebi» ni o tesis etti, ilk Nümutıe mektebini o açtı, «Türkçe» yı kaldeye rapteden ilk «aer onun kaleminden çıktı. Halkın ankdığı ilk açık ürkçeyi o yazdı. Tarib. okuma aevkini, Islâm ve Osmanlı tarihlerine aid mu halled eserlerile, o uyandırdı. Ve asıl mühimmi adlî inkıîâbm temeUni attı; jer'iye mahkeımelerinin yanıbaşmda ilk nizamiye mahkemelerinl kurdu, ilk kammlanmiz onım müstesna kaleminden çıktı. Denebüir ki her hareketl memlekete jlr adım kazandırdı; Ktır'an, ilk defa nun zamamnda basılabildi; ilk Türk anonim ,şirketi onun eseridir; maüye mizin kullandığı yaahş takvim uaulüne k mücadeleyi o açtı, Ük... Fakat bu 6Ütunlar genc sarıklrnın eserlerini ve hizmetlerini synaaya yetmez. Eksiklerini ve boşluğunu ancak tsmi doldurabilir: Ahm«d Cevdet Paşa. M1H1NA I 1 CEVDET PAŞA Yazan: birliğin mefkuresinin hiç da yabanciSl değüdt • • 1 • Çocuk EJayramı ve çocuk davası isamn 23 üncü günü kııtlamilll bayram, çifte bir bayramdır. Büyük Millet Mecllsinin açıbşile milleün kendi iradesinl ve kendi kaderini kendi eline alışının bayramı ve çocuk bayramı. Bugünün çocuklan yarmm büyükle. ridir» vecizesine göre, 23 nisanın ikinci veçhesi yannımızın bayramı demektir. Cumhuriyet rejinıine gelinciye kadar, çocuğun kıymeti takdir edilmemişti. Herkes kendi çocuğunu, akrabasnun, komşustulun çocuğunu severdi. Hatlâ hiç tanınladığunız sevnli bir yavruj'u bile sevip okşardık. Türkün müşfik ve merhametli yüreği yetimlere ve öksüzlere acırdı. Fakat işte o kadar. Çocuğu millî bakımdan, memleketin en kıy. metli serveti olan çocuğu koruyacak, o. nun derdlerile meşgul olacak, ihtiyaclarmı düçünecek bir teşekkül mevcud öeğildL Bu teşekküL Cumhuriyet rejircinde Himayei Etfal Cemiyeti adı altında kuruldu. Şimdiki Türkiye Çocuk Esirgeme Kurunın olan bu bayır ve şefkat müessesesi, 30 haziran 1921 tarihiptia Ankarada Hakimiyeti Milliye gazetesi. nin müteva bir odasında dünyaya gelmişti. Bütün varı yoğu âriyet bir odada bir masa ile bir kaç sandalyeden ibaret olan Kurum, 1945 başına kadar şimdiki. ni bilmiyorum 735 şubesile bütün mem. leket haritasmı kaplayan yurd ölçüsünde büyük bir teşekkül oldu. Kurumun 1945 e kadar yaphklanm bir müddet evvel yazmıştım. Onun yeni faaliyet bilânçosunu, vatandaşlara bildirmek vazi. fesi muhterem Başkanı Doktor Fuad Umaya dttaer. Çocuk Esirgeme Kurumu, hepimizin Istediği ve beklediği bazı işleri yapamanuş olmakla beraber, herhalde takdire değcr bir tarzda çahşmıştır. Onun başa. ramadığl işler, kendi çerçevesi ve takatl dmnda hukumet ve devlet meseleleridir. 23 nîsan, çocuk bayramı olarak kabnl edildiği taman, çocuklar bayramda valL belediye reisi vesaire olurlardı. Çocuklann misafirlik ve askerlik oyna. malanna benzettiğim ve o büyük çocuk davası için hiç bir amelî faydası olraadu ğına inandığun bu gösterişlerden vazgeçildL Evet. çocuk davamiz için daha faydah isler yapmak laztmdır. Ahlı, oflu yazilarla demagoji yapacak defilbn. Fakat serserl dememek için kimsesiz veya ay. lâk çocuklar dediğimiz sokak çocuklannı, içinde tebah oldukları sefil hayattan knrtarmak gibi büyük blr sosyal da. va benüz halledilememiştir. Çocuk Esirgeme Kurumu Baskanı, KırklareU milletvekili Doktor Fuad Umaym çocuk vergisi ihdasi hakkında C.H.P. si Meclis Grupu aylâk eocukla. rm durumunu inceleme komisyonu» na sundnğu çok mühlm rapor henüz müs. bet, menfi bir neticeye vardrnlamanu*tır. Muhterem Doktor sonradan bîr ço. cuk vergîsi ihdası hakkında Büyük Milet Meclisine de bir kanun teklifl vermistir. Bu rapor ve kanun teklifl, yalnrt aylâk çocuklara değil, ana rahmindea e anadan başhyarak her yastaki çocuk. ara, bîr kelime ile yurdun bayatt ebem. miyeti haiz çocuk davasına şamildir. Türkiye nüfusunun yuzde 41 i çocuk oldnğuna göre, Doktor Fuad Umayın teklifini ve çocuk davasmı mutlaka birinci plâna abnamız gerektir. Muhteren» milletvekili ve Kurum Başkanı o rapo. runda, bir çocuk vergisi ihdas edildiğl takdirde nüfusumuzun süratle artarak 3035 yılda 35 milyonluk bh Tflrk küt' esi vücu^e gelsceğuıi söylöyor. Bu ka. dar hayatî bir mesele için yeni bir vergt ihdasma itlra» edecek Türk vatandasi asavvur etmiyorum. Kaldı ki bu vergî mükelleflere Uç de ağır bir yük yük. iyecek mahlyette değildir. Çocuk bayramı münasebetile bu tne. selelerimizi ve o kanun teklifini hatıratmak istedim. Bayramda da, seyramla da» edebiyat ve lâf yerine, müsbet ve amelî iş hamleleri yapmak bin kere fay. dalı ve hayırhdır. Kurtuluşunun yıîdönümü! münasebetile Yazan: İstııaft Hatbib Seviik Kemal Salih Sei gelecek diye, Babırsızlanmıs buldum, 1 Fatihi» unvanını kazanmış Lala Mustafa "Ppşanm ^erdarlıgındaki orduw JCarsın şirnalinde Çıldır gölü kıyılarrrida Tokmak Han kumandasındaki Iran ordusile çarpışacak.' Tuhaf tesadüf, 1933 teki uzun aeyahatinde oralara vanşım gene ıstos ayına raslamtştı. O büyük cengi, sonra, kendi (sahasında seyredi Çarhacıda bulunan j Derviş Paşa gayet binici ve. gözü j>ektir,\beş yuz atlile keşfe gönden.*imiştij düşroan ordusunu gorünce, az tmıdır çok \mudur demeden, dalkıhc veyiörtnal koskoca orduya saldmfa. Sadnazmn SofaaDu Mehmed Paşa bu harbi istempmişti, faikat onun yeğenî Dervis Çaşa^ne yaman bir cenkçi imiş. Hk hıziaj iki^duşman^alayını püskürttü. Beş yjir\ atlı," alaylan'^yeniyor ama demet envet doğranarak., Atı yaralandı, baska ataNbindi, kendi İyaralandı, attan düştü, kaır\ içinde pençeleşirken işte kahramanlar'kahramanı Ozdemir Osman Paşa yetiştL H«m SokuHvmun yeğenini 'kurtarmış, hem,.. akşam olunea su ömımdeki sahadalbeş^bin düşman cesedii yatıyordu, * • • " Bu\Uk zaferiîkiizanan Serdar Lala Mustaf Fşa Eazurumda kışladı. Ertesi ^ başhyacak. Fakat baharla geöe^harb d ^ Karsm yapümadevlet harbden sma karar verdi. Orada Kars gibi bir hareket össfl yapılmlada. kazanüacak hiç bir zaferin eheçnmiyeti olamazdı. Karsm yeri çok mühto, Aras ve Kura nehirlerinin başlarına Mkim. Bu iki nehir Hazerin;Fıratla Diclesi gibidir, bunlar da onlarıgibi geniş kavisler çlzip de. nize yaklaşacakları zaman birleşirler. Kars, iki nebrin ilk kavsi ortasmda; evet Karsın y e r i > * mühim, fa^at kendi yık * dökük bir köyceğiz haHnde. Padişah orduya ferman etti: Orası ;tezelden bir büyük şehir olsun. büyük kale Î ' 4 ' nıühen. ğil. .unsurlar orduda, disler, d i s , bütün yapıcı yp l Mustarfa Mt mevcud. Lala Paşa yüzbinlik' ordusile Erzurumdan Karsa doğru hareket «derken daha evvel^vatanm her ta~ rafına \veuilen emirlerl* çeşidli malzemeler K«r«a yığılmağa başlanmışü. Istanbuldan^büe donanmayla ve Trabzon yolile orayaİmakeme akıp dııruyor. Ordu 1579 yıhyemmuzunun 26 ncı pazar günü Karsa g»"ldi ve hemen ertesi günü yapılacak d«v \inşaatm temelatma merasimi yapıMı. B\ütün ordu en yüksek az. min en yüksek? hummasile işe koyulur. Hkönce kale yjapılacak. Ordu yedi büd kola k l ayrıldı. ld Her H yedi yük burca g kol bir beylerbeyinin kumandasuıa veriliyor. Adanada<n' Rumeliye kadar yedi muhtelif bölgenin\ yedi beylerbeyi, yani bütün vatan; kazma, kürek; çekiç, testere; mala, sıva; TiCbetleşe nöbetleşe, geceİeri büe meşalelerin dal^alı alacalığında çahşılarak iç kaPe bitirildi, dış kale bitirildi, kurulacak ^ehir varoşunun surları bitirildi. Surun tfnüne derin ve çepçevre hendek kazılmnş. Dış kalenin çevresi 5 bin arşın, yani 3İ5O0 «etre. Varoş surlarile beraber bütün yjuvarlar 40 bin arşm, yani sekiz kilometnsye yakın. Bütün bunlar 23 ağustos pazarjgünü bitti. Evet, ordu, bu daire daire ı üç surlu askerî siteyi 28 günde başarmıstı. Askerî inşaattan sonra aynı tempo ile sivil inşaat, yani şehrin yapılışı.Meşhur Müverrih Âli, ki orada idi,bir de Lala Mustafa Paçanın Müvarrihi'Rahimizade Ibrahim Harimi Çavuş ki bunu dostum Hâmi Danişmendin basılmakta olan Osmanlı tarihine aid çok mühim kitabından öğreniyoruinı ki her iki müverrih yapılan işin günü gününe, rakam. rakam heMbmı veriyoriar: Büyük bir beylerbe yi sarayı, bir mekteb, bir medrese, mlnarelerile beraber beş cami, hamamlar, konaklar, ve hiç boş yer kalmamak üze. re evler. Ayrıca Kars çayı üzerinde iki köprü, şehrl besliyecek değirmenler, şehirliye içirileeek bol su, kantualar ve su terazilerile Kars çaymdan gürbüz bir kol getirildi. Şehrin içi çeşmelerle şırıl şırıl. Bütün bunlar da 22 eylul salı günü bitti. İnşaata 27 temmuzda başlandıydı. Türk ofldusu j'jsdnız kuvvetimiz de Sultan Aziz devrinden kalma define! Çocuk bayramı devam Çocuk bayramı münasebetile »Yenı Kolei» okulaile blrlığı tarafından küçük yavruların öğretmenleri ve velilerlle bir arada neş*U blr gun geçirmelerinl sağlamak maksadıle tertib edllen «eğlenceli çay» Tokathyanda yapılfnıstır. Küçük yavrular davetlıler* ş»rkılar söyliyerek, oyunlar oynıyarak netell btrkao saat geçlrtmlslerdlr. CumhurIyet Halk Partisi bölge roüferosi Dr. Fazıl Şerefeddin Bürge İle parti vilâyet Idare heyeti reltl Atıf Ödül Ankarada bulunmaktadırlar. Tarın fehrlmlıe gelmelerl beklenmektedlr. Çehrlmiıdp bulunan Milll Egltlra mürtejarı Besim Kadlrgan tstanbul Mllll Kgitira Müdürü Murad Uraz ile blrllkte Lüleburgaz Keplrtepe Köy Enstltlisüne gitmlslerdlr. Beledlye tmar Müdürlügü Şehlr Mecllslnln hazlran toplantısına verilmek Gzere Şlfll, Takslm, kurtulus, Adalardan Burgaz ve Kınalı İle Bogaziçinln bblge Imar planlarını hazırlam^ktadır. C.H.P. müfettîşl Millî Eğitim müsteşan Imar plÂnlan tsmafl Habib SEVÜK Güreşcilerimiz ve Üniversâle gençliği Prag'da yapılan 1947 Avrupa GrekoRomen müsabakalann<ia üçüncülüğü kazaoan güreşçdlerimiz çereüne dün saat 16 da tstanbul Üniversitesi Talebe Birliği tarafmdan Beyaraddaki Marmara Lokalinde bir toplantı tertib edilmiştir. Kalabalık bir genclik kütlesinin bulunduğu bu toplantıda söz alan Güreş Federasyonu Baçkanı Vehbi Emre, Praı? çampiyonası hakkında iımtmıl görüşlerini anlatbktan sonra güreşçilerinıizi tcker teker nükrofona çağırarak takdim etmiştir. Coşkun tezahura* «rasında »ıra üe mikrofona gelen güreççilerimiz, haklarmda gösterilen Ugiye teşekkür etmi»lerdir. Bilhassa çampiyon Yaşar Doğununr <Burada maçtan fazla heyecan duymaktayun. Siae ne söyliyeylm bîlmem W...> sözleri salonda büyük bir heyecan yarataıstır. ' Mikrofona en son olarak tafanun emektar hocesı Nuri Boytorun geltnlş, çok güzel v« bol esprill bir çekilde Prag gOreşlerini anlattıktan aonra: « Üniversltente bir görea salonu yaparsa, sporcularnnizi çalıştınnağa «mS gönülden hazırım» dedikten sonra, Güres Federasyonu Reisi Vehbl Blmreye: «Herhalde Vehbi Bey de bu salona bir minder hediye eder» desniştir. Ata sporuna karşı büyük bir alâka gösteren yüks*k tahsil gencliği, çiddetli alkışlar arasında bu salonu bubnaga amade olduklannı bildirmlşlerdir. Tören heıp bir ağızdan söylenen Istiklâl Marşile sona eradş, törenden sonra güreşcilerimiz ve davetliler hanrlanan bCfede izaz edilmlşlerdir. Kadıköy Halkevinde îngillz Kültür Heyeti mumessill Dr. PhiUips 28 nisan pazartcsi »aat 18.45te bilhassa maarifçilerimizl yakından alâkadar eden «Zekâ ve öjrenme» kooiDu mühlm bir konferanı vereccktlr. Şehrimizde Gulhane Parkında önümüzdeki 4 mayıs pazar günü sabahtan akşama kadar devam edecek bir festival hazırlanmaktadır. «Istanbulun fethlnin beş yüzüncü yıldönümu şenlıklerinın bir provası» kaydile Vilâyetten musaadesi alınan bu festival progranuna göre parkın muhtelif yerlerlnde muhtelif eğlenceler yapılacaktır. Programın en zengin ve cazib tarafını kıyafeti asliyelerile meydana geürilecek 100 ki«İUk bir Mehter grupu teşkil etinektedir. Ikramiyeli horoz dövüşu. yağh pehlıvan güreşleri, mahallerirıden gelecek heyetler tarafından Balıkesirin Bengi, Bursanın kalkan oyunları, bayanlar arasında kıyafet müsabakalan, süslü arabalarla çiçek muh.vebelerl, eski tulumbacıların yarışları onjjnal dans ve gürbüz çojuk mujabakalar., ortaoyunu, merkeb koçııları vesaire g)bt e|lenceler de programda jer alrnaktadır. Btiyük hukuk filkni Ebul'ulâ Mardlin onun hakkında neşrettiği eseri, fevlpd€ istifad* ederek, okuduro. Eser aüyük kıt'ada üç yüz elli küsur sahifedir. «Medenî Hukuk Cephesinden Ahmed Cevdet Paşa» ismini taşunajn, hukukçular dıjmda kakn münevverleri Açık hava tiyatrosn mşaah rkütmemelidir. Çünkü eser, isminde Açık hava tiyatrosunun iklnci kısım insaatile sıhhl ve eftttrik teslsatı dün müteah taşıdığı vasfı en mükemmel §eilde ihhidlne lhale edilmiştir. Bu İnşaat blr buçuk tiva etmelde kalmarnış, Ahmed Cevdet ay zarfında tamamlamcaktır. 'açayı on yedi yasında Tuna kıyılaSemplon ekspresl rmdan ayrilıp Istanbula gelişinden başSemplon ekspresl 2 mayısta islemeye açılacaktır. Bılet Ocretleri Türk parasile 6de lıyarak ölümüne kadar, günü gününe denecek bir yakınlıkla takib etmiştir. necektlr. Ahmed Cevdet Paça mevzuu, muhİngiliz mebiKİan şerefine kokteyl Şehrimizde bulunan İngıllz mebusları dun erem Ebul'ulâ Mardin için, 35 senedenVılâyete gelerek Vali ve Belediye Belsl Dr. >eri işgal eftiği kürsünün icablarından Lutfi Kırdarı ılyaret etmlşlerdlr. Vall. heyet >larak, zaten yabancı değildi ve erune serefkıe dıin Yıldız Sarayı bahçeslndekl pa>oyuna tetkik edünüs bulunuyordu. vlyonda blr kokteylpartl vermistir. Takat müdlif, eseri hazırlarken bu Bahk ihracatı Italyaya kilosu 100 kuruştan orkinoz balığı >ilgi ile de iktifa etmemiştir; yeni araşihrac edılmektedır. Samsundan jehrimLze kül tırmalar yapnuş, Cevdet Paşa ve eserHyetU miktarda kalkan balığı gelmistir. 150lerile alâkalı neler bulabilmiş ise, hep200 kuruştan satılan bu balığın önümüzdeki gunlerde daha dü^uk flatla satılacafiı tahmin sini elden geçirmiştir. Bu arada Inkılâb edilmektedir. Diğer taraftan Yunanlstan, ttal Müzesinde mahfuz bulunan yazmalar, yadan ve Bulganstandan fazla miktarda ba ievlet arşivindeki ve^Jar üzerinde hk istentnektedir. Havalar fena gittlginden bu tetkikle. yapılmış, kütübhane k%tübhaIstekler şlmdllik karsılanamamaktadır. ne dolaşılmıs, bilhassa İbnül'emin gibi İsveç hükumeti ihracatı tahdld etti İsveç hükumeti yenl ithalât tahdldlerile bir esatizin malumat ve mahfuzatından büçok ithalât maddelerine elkoymuctur. Llsans» yük itifadeler edilnüştir. Bu araştırtâbl tutulmadan lthal edilebllecek maddelerin malar âdeta <keşif» lere müncer onuf, bir liatesl Ticaret Odasına gelmistir. anuamma» ları çözmüştür. Bu sebebleOfisin sattığı kamyonlar dir ki eser, münhasıran Cevdet Paşayı Ticaret Oüsinln elınde bulunan Bedford mceliyen bir kitab olmakla kalmamışmarka 2S tonluk 500 kamyondan 300 ü satılmıştır. Ofls, yakında gUmrUklerde bekll tır; dört padişah devrinin bir çok poyen M kamyonunu piyasaya çıkaracaktır. litika ve ilim adamlarmı iyi ve fena Haydarpaşa köprüsü taraflarile tanıtan ayn bir değer ka Bugün saat Uçte KadıköyÜsküdar tramvay zarmııştır. hattının sahili taklb edecek ve Haydarpaşa Eser okunduğu zaman müeUifinin şark köprusünden geçecek kısmının açılı» törenl yapılacaktır. • grb hukukundaki derin vükufu karısmda hayxanlık duymamak mümkün Piyang» talflıllsİ Mllll Piyaagonun 23 nisan kesidesinde bü olmuyor. Meifm 8yle cazib bk ifa yuk Ikramly* olan 100.000 llranın dOrtte bi deai v»r ki, eserin siklet merkezini tesrirü kazanan Aksaray tramvay plântonlanndan Nedim Tejer dün labah Piyango MUdür kil eden Mecelle çalışmalanna aid faıllan okurken bile, kendimi arkası ne Iüğünden parasını almıstır. lllm adamlan, an la<jan hiç bir yetine bilgi ve tecrUbelerlnin gerçek krfıını elde edebflecek bir duruma erişemlyorlar. mlmt ve hunerlerlnm tam d^ ğerinl kazanıp refaha ermelerine demek jtolUk hiç blr memleketin merau atı nıtisaade etmiyor. EJer böyle olmasaydı, blr müddet evvel Btrieçilc Amerifcanın Buftalo C7umhurlyettn.el 3500 öğretmen, aldıklan para İle geçinemeMerlni Ueri sürerek grev yapmazlardı. Evet, bugfln Blrleşik Amerikada dahi öğretmenlerin durumu, pek bnrenlleoek blr vazlyet degildir. En kabaayı!annm aylıkları 150 ile 180 dolar araaindadır. Bu, blzlm paramızla vıa 400800 lira deınekse de Blrleşik Amerikada dlger İş sahalannda kazanılan paralarla ve memleketin EenginJlğl ile ölçülecek olursa, belki TUrk öretmenlerinln maaşlarından daha az bir mllrtar tutar. KaJdı ki Birleşik Amerikada aylıklarının tutan 60 dolardan aşagı olan 127 bi ögretmen mevcuddur. Bfrleşik Amerikada Ogretmenter arasınoaki bu kazanc ayrılığı her cumhuriyetin kendi arazisi dahlllnde blr başka mali ve harsl siyaset takib etmeslnden ilerl gelmektcdir. Meselâ NewYork bölgesi çevresinde beher çocuk için yülık e&itim ve öğretim masrafı 150 dolar olduğu hakle, Misisipl bölgesinde yalnız 30 dolardır. Onun İçin mekteblertn ve öğretnıenlertn hali Birleşik Ameria basımnda son zamanlarda büyük tenkidlere ve tarUşmalara sebebiyet vermektedir, «Amerlcan Weckly» dergisindefcl neşriyata bakılacak olursa, haftalık kazanoı 46 dolardan ibaret olac bir kadın Zcytinburnu Çimento Fabrikası ameleslle fabrika mudilrlUgü araıınd» anlajamamazlık çıkmıştır. Amele Viltyete muracaatl* Ucret ve çalısma jnüddetl hakkında çıkan bu ihtllafın halllni istemlştlr. tş Kanunu mucibince bu anlasamamazlık Vall muavinl İsmall Hakkı Baykalın başksnhgındakl kombyon tarafından lnceleneceknr. Çimento fabrikası ameleslle çıkan ihtilâf Bu kitab, Cevdet Paşanın ölümünün elinci yıldönümünde, Hukuk Fakültesi profesörler meclisi kaıarile hazırUnmaya başlanmış ve merhumun T!^ hatırasına ithaf olunmuştur. Cevdet Paşa ölümünden üç sene evvel 1892 e 1895 te öldüğüne göre bu yildönümü 1945 te hulul etoüş, fakat eserin hazır Abdülhamide takdim ettiği cMaruzaU ın lanması ve basılışı, bu sene başlarına daki bir fıkraya muhterem Ebul'ulâ dükati oelbediyor. Bu fıkradaki mütaleası kadar, intijarıru uzatmıştır. «mesrutiyetin ruhuna uygun» olduğu giKitabınuz, Cevdet Pajayı hukuk cep bi «padişahı nazikâne tahzhi de medenî hesinden tetkik ediyor. Halbuki onun cesaretine bir nlşane» dir: «Tarihçe müsbet ve mücerrebdir ki t/iri «dil âlimi», diğeri «vaWüvis> iki şahaiyeti daha vardır ki bu son ki vas hükümdarlar her ferde galib olur. An. fı galiba birincjsine faik. Hele üçüneii lara karşı yahuz efkân umumiye vardır ve efkân umumiye bazı düvelde aşikâr sü ikincisine de üstündür. Hukukçu Cevdet Paşa Ebul'ulya olup kesdini gösterir. Bazı düvelde dahl göre blr hukuk ilmi adamı, bir fıkıh mestur olup pek sıkıltrsa birdenbire bir tnütehassuı olmaktan ziyade yurdda hu vak'a çıkanr. Binaenaleyh hükümdaran kuk ilminin gelişmesine büyük ölçüde her vakit efkân umumiyeden ihtiraz çaİLjan, yürürlükteki hükümleri kanun edegebniştir.» Gene «Maruzat» mın bir başka yerinhaline çeviren, bizde kanunlaştırma u sullerini yapan, düsturu vücude geti deJd su fıkra, politika hayatınm ne karen bir inkılâbcı idi. « Mecelle dar değismez bir kaidesidir: «Politika tahrir bakımından eşi yazılamıyacak âlemi bir başka âlemdir, kişi karındaşı kuvvette bir şaheserdir. Ahval müfaid olsa feda eder.» Bir mecmual tarihiye olan «Maruzat» olıq> ikmal edilebilseydi, yeni medenî gibi, hatıralarını Ihtiva eden «Tezakiri kanunuruza bazı kısunlaruıa mehaz bile olurdu.» «Cevdet Paşa, en basit Cevdet» in, feerhumun kendi kalemintalimatnameîerden tutunuz da medenî den çıkmıs yazma nüshalarmdan ilki huikuka kadar müdevvenatı vücude ge Tarlh Kurumunda, diğeri tnkılâb mütirmeğe, nefsini hasretmişü. Bütün bun zesinde mahfuzdur. Milll Eğitim Bakanlığı alâkadar olsa, her eene yüzlercesi ları içten gelen bir sevincle yapmıj basılan ecnebi klasikler arasında, kendi tır.» klasiklerimizin bu fld müstesna eserine § Mecelleıün ilk yüz maddesinl teş de kolayhkla yer verebülr. kil eden «küllî kaide . vecize> ler muhtereîn müellifin bu yüz maddeyi • melıazîarile birlikte bir araya toplıyaCevdet Paşe hakkında y&zılmış iki rak kitaina dercetmesinden öğreniyo eser vardır: Biri İsmall Hakkı Bsyin ruz ki Ehadisi Şerifeden ve İbni Kü Ondördüncü asrr Türk muharrirleri seoeym'den iktibas ve tercüme edHmia risinde merhumun lsmile »dlandmlmıs tir. Bu iktibaslan hangi kalem Cevdet eser, digeri kın Fatma Allye Hanımm «Ahmed Cevdet Pasa ve Zamanı» isPaşa kudretinde tercüme edebüirdi?. Bu vecizelerden işte hepimizin hatır mindeki kitabdır. Cevdet Paşanın en lıyacağı bir kaç tanesl: «Beraati zim güzel re sahlh hal tercümesl fistad îbmet asıldır Şek ile yakın zail olmaz nileminin Evkaf Nezaretl ve nazırları Mâni zail olunca memnu avdet eder eserinde yazılmıştır. Muallim M. Cevdet Kişi ikrarile ilzam olnur Teberru merhumun Tedrisat mecmuasmda neşancak kabızla tamam olur Def'i m« redilmiş konferansı iyi bir etüd olduğu gibi, Ahmed Mithat Efendi merhumun fasid, oeibi menafiden evlâdır.» (Fatana Aliye Hanım) isimli eserinden • de Cevdet Paşanın hususiyetleri bakıYa müverrih Cevdet PaşaT.. O, alelâ mından istifade edilebilir. de bir «vak'anüvis» değildi, tarihini Umî usullerte yazdı. Ebüzziya merhumun Muhterem Ebul'ulâ'nm eserinin son Naima'yı istisna ederek dediği gi kısmmda Cevdet Paşanm kaleminden bi, altı yüz senedenberi gelen altı yüz çıkmiş pek kıymetll vesikalar ve birçok müverrih arasuıda Cevdet Paşa değe fotograflar vardır. Hele merhumun merinde olanı yoktur. Devrin âlim ve fa zar taşındaki kitabeyi gösteren fotograf zıl müverrihi ibnül'emin de onun bey cidden meharetle almmıs ve pek güzel nelmüverrihin mümtaz bir mevki safaibi basılmıstır. Cevdet Pasa 1312 (1895) te olduğundan bahsederek şöyle söyler: ölmüştür. Ölümü için düşürülen tarihler cCevdet Paşanın fazileti ilmiyesi tarlf arasında (Ahmed Cevdet Paşa vefat eyten müstağnidir. Ulumu şarkiyede yedi ledi) mısraı ailesl tarafından tercih editula sahibi îdL Türk, Arab, Fars lisan lerek mezar taşma hâkkedilmiştir. Merhum, bir an için gözlerini açıp gölaruun gavamızına vâkıf, her şeyden rebibeydi, bu (tarih) i pek beğenecekti. bahse kadir bir merdi fazıl idi.» «Dil âlimi Cevdet Paşa» ya gelince, Çünkü (Belâğati Osmaniye) isimli eserinde şöyle söyler: «Türkço yi «Kavaidi O?maniye» is «Tarihin en âlâsı haşivden âri ve mumindeki eserile ilk defa zapt ve rapt altına alanın o olduğunu söylemek ki rad olan manayı kemali vuzıüıla ifade fayet eder. «Türk Teceddüd Edebiyatl» edenidh; mısraı âzade, yani diğer mısraa mn tek tarihini yazan güzide edib Is merbut olmıyao bir mısraı berctEtedir. mail Habib der ki: «Kavaidi Onaniye, Sürurinin (Oldu Salih Efendi Defterdar) (türkçe) nin taıihınde bir merhale mısraı gibi ki bunu isthna eden kimse Salih Efendi narnında bir zatm defterdir.» dar olduğunu fehmeder ve cemi hurjfu Merhumnn «vak'anüvis» sıfatüe ve hesab olunduğunda 1214 senesinde vu«Vâsıf tarihi» ni takiben yazdığı «Cev kuu malum olur. Süruri binlerce nazdet Tarihi, 12 cilddir. (H. 1189 1241) mettiği tarihlerin içinde en ziyade bunu arasmdaki 52 senelik vakayie şa beğeniyormuş.» Kemal Salih SEL mildir. Onu «Lutfi tarihi» takib eder. Bu tarihinin, İmparatorluğun fctilâ Mangala düşcrek yanan çocuk devrindeki manasız fütuhatını tahlil eKadıköyünde Yeldeğlrmenlnde oturan Ahden bir yerindeki eu parça Tahmetli M. medin A yasındakl oğlu Hüseyln. odada oyTurhan Tanın dikkatini çekmişti: narken mangalın üzerlne düsmüs ve muh« Macristan ve Hırvatistan fütu telif yerlerl yanarak Nümune Hastanesine hatile uğraşmaktaa ise Kazan ve EJ kaldırılmıştır. derhan Hanlıklarının ele geçiribnesi Hendeğe yuvarlanan otomobil daha doğru olurdu. Çünkü Kafka», Ej Sofur Ibrahlmin idaresüıdeki taksi Topknpıderhan ve Kazan halkile mücaneset ve E'rnekapı arasındaki asfalttan hızla Beçer1 e ı direkslyonun rotu kırılmıs ve araba a";mezhebt ittihad vardı, kaynaşılmak ta falt kenarındakl bir hendeğe yuvarlaıımntır. biî idi. O halde Kınm dahi sair eyalet Kaza sonunda soför agır surette yaralanmısler çekline girerdi; ve Ejderhnn, Kazan tır. vasıtasile, büyük Tataristanda da devOtomobil altında kaldı Balatta Balozcu (okağında oturan 11 yaletin nüfuzu kökleşirdi.» Bu kradaki (mücaneset) tâbirlnin şında Avram, tramvayın ters tarafından atlamn'c lsterken arkadan gelen 601 numarall (milliyet) anlamına geldiği kolaylık'a husı a otomobilin altında kalarak agır suanlaşılır. Demek ki Cevdet Paşa «Türk rette yaralanmıştır. «KasaA Enbîya» 71 bir «belâgat âbideK İ > olarak varflandıran Ebul'ulâ, Arab dil ve edebiyatmdaki vukufunun da ver. diği salâhiyetle diyor ki: «Kasası Enrbiyada haöb Kaa bioiSaide'ye aid hutbenin tercümesl ashndan daha güzel, ahenkli ve beliğdir* Dün Beyoğlunda bir ev çöktü Beyoğlunda Başağası Çeşme sokağmda 10/ 12 numaralı Artinin sahıb olduğu S katlı haricen kârgir dahllen ahşab ev dün saat 12 30 da birdenbire çökmüştür. 3 üncü katı boş olan bu binanın l l n d ve 2 n d katlannda 8 nüfuslu lkl »llenln oturmasınh ragmen çbküntü sırasında lyl bir tesadıjf nericesi olarak in;anca blr zaylat kaydedılmemiştlr. Dttnyada Neler Olnyor? GÖRÜLMEMİŞ MODELLER! l Sheaffer's Pen Company asağıda zikredilen lüks dolma kalem modellerini Türk piyasasma • ük defa olarak arzetmektedir. Amerikada da öğretmertler aldıkları aylıklarla geçinemiyorlar öğretm«o hafta tatülerinde dnsBl» etme suretile geçimini temin etmekte, keza PnlUpp. P. Lynch adında genc bir ögretmen de geceleri geç vakte kadar barlaroan blrinde kokteyl hazırlama vazifesinden aldıgı ücretle kaaancını, yaşamasını sağUyacak bir mertebeye çıkerabilmetedir. İşln garib ciiıeti genc ögretmenln bar teagâhtarlığından aldıgı gündeli, öğretmenliten elde ettl&l yevmiye miktanndan daha fazladır. Bu dar ve sıtontıh vazlyet, biade oldufcu gibi Birleelk Ameriada da bir ço ötretmenlerin mesleklerinl terkedip başka lelere girmelerinde nıühim bir ftmü teşMl etmektedlr. Son yıl aarfında sade Georgie cumhuriyetl dahilinde ögretmenlllrten uzaklaşanların sayısı 7 bini asmıştır. Aynı müddet esnasmda orada muaKimler ordusun ancak 445 kişi iltihak etmiş, diğer hocalıklar açiknlmıştır. Kezallk, NewYorkta da ögrrtmenll küraülerırün yüzde 80 ı şu anda boş bulunmaktadır. *** Bir İngiliz mühendisi ayın haritasuıı yapmağa muvaffak oldu Mr. •Wilkins admda Mr tngiliz mühendisi or. üç yıllık bir çalışma sonucu, ay»n haritas.nı vücude gettrmek basarıSTU göstermişür. Bu h&rita 7 buçuk metre kare büyüklütündedlr. Mühendis ayrıca hanrladığı otuz dldlik blr eserinde de bu harlta üzerindekl kayıdlara aid malumat ve tafsllât vennektedir. Mr. Wilklns ay Ozerindeki incelemelerinl Londra clvanrKİald evinin bahçesine kurdnğu huausl bir teleskopla yapmıştır. Muhendlse nazaran ayda canlı mahluklann bulunduğu muhakkaktır. Fakat bunlarm lnsan olmadıklaıı da şüphesizdtr. **• tnsan beynlnden daha mükemmel işliyen makineler tnsanlar, hesab işlerinde alet ve maklnelerden faydalan maya çok eski çağlardan İtibaren başlamışlardır. Tel üze rinde oynatılara toP^nıa, çücarma ve çarpma amellyelerinde hftla kullanılmakta olan Irl tesblh tanesi şeklindeki yuvarlaklar tâ Romalılar devriaden almadır. Fakat yirmincl ar.rda icad olunan hesab makıneleri niç şüpheslz o yuvarlaklarla ölçülemlyecek dercoede beşerlyetln zihnl faaliyetini kolaylştırmiş. banalarda, ticaret müesseelerinde en güç hesab ameliyelerini yanlıssiz yapan maielef her türlü hesab işlerinde insan zlhnlnden fazla dogruluk ve emplyeti de sağlamışlardır. Bunlardan L'İnca'lar şimdiye kadar hesab makinelerinin en mükemmeli idi. Blrleşi Amerikadafcl Pensylvanya Üniversitesi mensublarımn İcad ettiği bu makinenin 17 bin çeşld hesab ameliyesini halledecek tertlbatı vardv tki sayıyı toplama ameliyesini de saniyenin binde •blri kadar blr manda yapabiliyordu. Fakat son zamanlarda îngilteredeki (TJlusal fizik lâboratuan) nda çalişanlar tarafından hazırlanmakta olan ve kendlslne (M. A A.) adı verilen hesab makinesi digerlerlne nazaran adeta atomvari bir kuvvette olacaktır. Çünkü (M.A.A.) nin (nca) ya kıyas edilince, eski muanıelelere aid vereceği kayılar ve hatıralardakl hatası blnde üçe kadar inecektir. Keza hesablama ameliyeslndeü rakam mikian da eski maklnelerinlnkinln bir kaç mlsllne yükselecelitir. Meselâ onar rakamdan mürekkeb lkl sıra sayıyı birbirile sanlyenln beş yüade blri kadar blr zaman zarfmda çarçabük netlceyi vermege ka CREST DE LUXE SENTİNEL DE LUXE AUTOGRAPH SENTİNEL Birkaç gün zarfmda satışa çıkarılacak ol^n bu Sheaffers'leri görüp; tetkik ve mukayese etmeden dolma kalem satın almamak menfaatiniz icabıdır. dir bulnacaktır. Bu suretle (L'lnca) Ue ancak Od saatte yapılabllen ameUye (MA.A.) Üe Ud dakliada yapüabileceUr. Keza, I^'înca, çimdlye kadar ancak 12 meçhulltt problemlere kadannı halledebüiyordtt. dJLAJu 50, hattâ 100 meçhullü muadeleleri çözebilecektir. Diger taraftan Dr. Vannevar Busö. adında bir âlim kendisine dikte edilece şeyleri muhafaza ederek size lcabında gene sesle iade edebilece şeilde blr makine icad etmiştir. Bu, gene vaküls Dr. Busn tarafından İcad edilmiş olan Memex adındaö makinenln Uerletilmiş şeklinden b&şka. bir şey olmıyacatır. Memex film halinde zaptedilmiş kitab, vesia suretlerini istediğiniz zaman önünüze sermekte, gayet ustaca bir manivelâ İle arzu edllen kitab ve vesî<a, sahifeleri alelftde lnsan açış harek?ttnden çok daha hızlı bir şeki'de Ueriye ve geriye dogru açümakta idi. *** Matbaa baskısı ilk tncil 1455 tarihinde Gutenberg tarafından matbaa baskısı olara ük tabedilmiş bulunan Incil nüsha.larıcdan biri geçen gün Londrada açık arttırma ile sa tılmış, Mr. Ernest Magçs adında bir antıka meraklısı bu kıymetll kutsal kitibı hemen hemen yok payasma, 73 bin İngiliz lirası gibi degersiz bir p ra karşıhğı (!) satın almıstır. 22 bir tngiliz lirası bizim paramızla aşağı yu karı 250 bin lira fcutar. Slz de köş»nizi bucağınızı anştmn bakalım, belri buna beczer eski bir kitaba raslar, bi/ an içinde zengin olursunuz. Toplayan: A.H.B. Dr. Phillips'in konferansı SHEAFFE I «Dolma kalemlerin şahı» Türkiye ümum Acenatsı Bir festival hazırlanıyor' KOÇ TİGARET T.A.Ş. Büro Levazımı Şubesi (Galata Fermeneciler)