26 Mayıs 1944 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

21 inci yıl Sayı: 7105 umhuriyet ISTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresi: Cuaıhuriyet, İstanbul p o s t a kutusu: İstanbul No. 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrtr hsyeti: 24298 idare ve Matbaa kismi: 24299.24290 «ÖZEL SAYÎSλ Cuma 26 Mayıs 1944 «İKTÎSADÎ YÜRÜY«Uİpcmuasl, sigortacllığlmızln m a z i s K ^ ö B ve istikbali üzerinde özel bir s ^ l W 3 | l a m a ğ a başlamlştlr. En salâhiyet^M^K'taclla'iralzln yazılarl, etüdleri ve &^pPrerile. bol re. simlerle ve renkli WMcuJjm süslenecek olan bu sayı, sigorta«»^^^jtarihine bir hizmet olaeaktlr. Şimdidenj^raiye ederiz. ordular dün birleşti ChurchiIPin nutku İtaiyada Müttefik uımumt karersâiıı 25 (a.a.) Gen«ral Alexander'ln îtalyadakl umuml karargâiıında bugün öğleden sonra a^gıdakl husust tebliğ neşredilnıiştir: «5 inci ordunun başlıca cephesinin 3teşLf kollan 25 mayıs sabahı erkenden Anzio Nettuno köprübaşjndakl 5 İnci ordu keşif kollarüe temas tesis etnrşlerdir. Bu hftdise, 14 gün lçlnde 5 inci ordunun 96 kilometreyi geçen ileri hareketinl son haddine götürmüştür. Temas, sahil yolu uzerinde Anzio İle Terracina arasında vukua gelmiştir.> Reutar ajansı, Anzioya 22 sonkânunda çıkarma yapıldıgmı, bu itibarla İki ordu arasındaki temasın 124 gün devam eden çarpışmalardan sonra vukua peldiğini belirtmektedir. Müttefik|Rusya ristâüa ültimatom ve dir. Sofya hükumetine gSnderllen şlddetli bir ültimatcau da, Bulgaristanin geceyarlslna kadar Almanyaya yardlrn etmek veya Rusya ile anünasebetlerini kesmek şıklarından Anzio köprübaşındaki kuvvetler cenubdan gelen 5 inci ordu birliklerile irtibat tesis ettiler ONA ngfliz Komun meclisicde ikl giin sürecek olan dış politikaya aid müzakereleri Başvekil Winğton Chnrchill nznn ve etraflı bir demeçle aotı. Ancak hulâsasını gördügümüz bu demecde, sayın İngUiz birincisi, memleketüe memlekeihniz arasındaki münasebetleri başa almış ve bu konu fizerinde uzunboylu konuşmuştur. Churchill'i biı samlmî ve açık kalbli bir devlet adamı olarak biliriz. Harbin başmdanberi, en kötü zamanlarda bile, A l m a n teblİRİ o, daim» yürckten fconuşmuş, olaylan Pührerin umuml karargâhı 25 (T.P.) kendisi nasıl görüyorsa dünyaya da öyle Alman ordulan başkumandanlıgmm göstennekten yılmamıs ve çeküımfmiştebliği: tir. Tehlikeli günlerde tehlikeyi halka İtaiyada cereyan eden müdafaa muaçıkça bildirmiş, bir hata işlemlşse, o harebeleri şiddeUni ziyadeleştirmektedir. hatayı da merdce kabul etmekten sakm Arkası Sahife 3, Su. 2 de mamıştır. ChurchlU'in demecinde bize aid kısımlan okurhen en çok hoşumuza giflen eihet 4»ba açık yüreklilik ve Umi* kalblillk havası olmuştnr. İngiliz Başvekili, son harb getylmleri karşısında Türk politikasınm fazU ihtiyath davrandığını fleri sürerek ban tenkidlerde bulnnnyor. Geçen yıl içinde bize yinni milyon liralık barb malzemesi verildigini, buna karşıhk İtalya yıkıldıktan sonra bizim harbe gireceğimizi, hiç değilse Mütlefiklere ha,va tisIeri vereceğimizi sandıgını, fakat ümidIer boşa çıktığı için malzeme gönderilmesine son verildigini söylüyor. Aylarca ervel iki millet basmı arasında uzun münakaşalara yol açan bu mevxu uzerinde, muhterem Ingiliz Başvekiiinln nutkunu vesile edcrek şahsig fikirleriml tekrarlamayı uygun bulmnyornm. Ancak sayın ChnrchiU'ln zannettigi glbi, Türk hükumetini kararlannda «mübalâğalı» derecede ihtiyatkâr bulmaga imkân olmadıgını söyliyebiliriz. Dört beş ay önce yaptıgımız basın münakaşalanndanberi, umnmî harb hareketlerinde Türk görüşünü yanlış çıkaracak bir gelişme kaydedildiğine biz şahsan kani olmuş defiliz. Her zaman «ihtiyatk&r» davrantnayı bütün tarihi boyunca milli bir prensip sayan İngilterenis bu kanlı barbe son verebilecek yegâne teşebbüs olan ikinci cephe bahsinde ne derece teenni ile hareket ettiğl göıönün» getirilirse, blrim ihtiyatınuzt fazla mufaalâğalı bulmak zannedersem imkânsradır. Bununla beraber, yokanda da söyledigimiz gibi bir göriiş farkından fleri gelen bu düşüncelerin, Türk îpgiliz münasebetierindeki müsbet gelijmeye Amerikablar tarafmdan bir ecgel olabileceğine inanmıyoruz. Sayın Churchill'in Türk . İngiliz dostluguna Tokyo 25 CE.P.) Japon umuml kadair besledigi sağlam ve yürekten itima rargâhından perşembe günil bildirüdiğida biz de bütün kalbimizle iştirak iederiz. ne göre «Imal çinde Hunan cephesinde Krom meselesinde Cumhuriyet hüku Japon kıt'aları, Çungking ordusunun metinin aldığı tek taraflı ve kesin karar, müttefikimize karşı duydu#umuz baghhgın açık bir delilidir. ChurchiU, evvelki günkü demecinde, bu noktayı kaydetmeği bir vazife bildiğinl Komun meclisi azasınm alkışlan arasında söylemiştir. Türkiye ile İngiltere arasında uznn bir dostlnk tarihi vardır. Talnu bu harbi gözönüne alsak bile iki mflletl birbirine bafhyan menfaat bağlanmn ne kadar sarsılmaz temeUere dayah oldugu derhal görülür. 1939 danberi ünralanan siyasî vesikaların en eskisi Türkİngüiz ittifak muahedesidir. Biz bn muahedcnin uznn ömürlü olacagmı ve ikl millet arasındaki müşterek menfaatlere Üniversite Rektörü Teviik Sağlam, oldcfu kadar yannki Avruna banşina da dün kendisile görüşen bir muharriri. nizmet edeceğini flmiâ ediyorsz. Aynl fi mize. yabancı dil ögrenme mecburiyetin. midl (itimad ve 'emniyetle) besllyen den alınan neticeler ve takib edilen u. Başvekn saym Churchffl'in evvelki gün sul etrafmda şu lzahatı vermijtir: « Üniversite reıormu yapıldığı zakü demeci, bn baknndan blzi memnun man yabancı dil öğrenmenin zarureti ctmiştir. uzerinde durulmuş ve eleme mahiye. NADÎR NADt tinde dil öğretimi kabul edilmişti. Za. manla. bazı müsam^halar yüzünden ele. me usulü terkedilmiş ve dil öğretimi. nin seviyesl de düsmüştür. Geçen yıl Fakülte meclislerinde bu mesele tekrar mevzuu bahsedilmis ve müttefikan ya. bancı dile ihtiyaç olduğuna karar ve rilmiştir. Bunun üzerine Masrif Vfrkâ. Atlna 25 (TJ>.) Slmi adasından bll. letlnce verilen bir kararla birinci sidirlldlglne göre, İngiliz hücumbotlan nıflardan ltibarsn yabancı dilde eleme Türkiye sulannda üslenmaktedir. 24 usulü iade edilmiştir. Biz, üniversitede mayls sabahı saat 2 de Sömbekl körie okuyan bir talebenin. hiç olmazsa ken. zinde 4 İngiliz hücumbotumın mevcudl. di branşına aid eseripri takib edecel: Sofya, 24 saat zarfmda ya Almanyaya yardımdan vazgeçecek, yahud da Moskova ile münasebetîe rîni kesecek Arkast Sahtfe 3. Su. 2 de ***% MİLLÎ Londra 25 (a.a.) Daily Herald gazetesinin diplomatik muhabiri şu haberi vermektedir: «Sovyet hükumetlnin bu akşam geceyarlsl Bulçarlstanla diplomatik münasebetlerini keseceği söylenmekte D D ŞEFİMİZE ÇEKİLEN TAZİM TELGRAFLARI Meclis dün Maarif bütcesini kabul etti Söz alan 19 meb'us muhteüf mütalea ve temennilerde bulundu, Vekil cevablar verdi Ankara 25 (a.a.) 19 mayıs genclık ve spor bayramı rnünasebetıle irad bu. yurdukları nutuk raünasebetıle muh. telif ilim müesseseleri ve okullar tara. fından Millî Sef tsmet fnönü'ye taîim ve şükran telgrafları çekilmistir. Bu meyanda Siyasal Bılgiler Okulu Mü. dürluğü, Ankara Hukuk Fakültesı De. kanlığı, Ankara maanf ailesi, tstanbul orta. ilk teknik öğretim oku'.iarı öğret. menleri. Balıkasir maarif ailesi tazim telgrafları göndermişlerdir. Müttefik ordular birleştikten sonra İtalya cephesindeki dururau gösterir harita Cindeki büyük Kiralatna ve En güç imtihan Dr. Goebbela* kcurbin Ankara 25 (a.a.) Büyük Mület Meclisi bugün Refet Canıtazin reisliginde açüarak Tapu va Kadastro umum nıüdürlügü 1944 mali yıh bütçesl kabul edlldıkten sonra Maarif Vekâleti bütçeslnin müzakeresine geçildi. Söa alan 19 meb'us muhtelif mütalea ve temennilerde bulundular. Maar.if Vekül Hasan Âli Yücel bu mütalealara cevab verdi. Bundan sonra fasıllara geçilip bütçe aynen kabul edildi ve toplantıya son veMuharrir demektedir ki: «Harb faciasl her nekadar en yüksek rildi. Meclis cuma günü saat 14 ta topnoktasına ve bu suretls buhran safha anacaktır. Sıhhat Vekilinîn beyanatı sma yaklaşmaktaysa da buna rağmen gene de açık bir manzara İrae etmekte. Ankara 25 (a.a.) Sıhhat Vekâleti dir. Harbin kat'î neticeslııin siyasî hlle bütçesinin müzakeresînd? söz ?lan lerle vücude getirilebileceğl de farz ve hatiblere cevaben Sıhhat Vekili Hulusi kabul edilemez.» Berli n 25 (TJ>.) Alman Propaganda Nazirı Dr. Goebbels «Das Reich» gazetesinde yazdlğı «En güç imtihan> baş. lıklı makalesinde, Müttefik'.erln tarafsızlara karşi takib ettiği siyaseti, iki münteha araslnda bir rakkas hareketi diye vaslflandırmakta, bu halin sebebini Müttefiklerin istikbaie taalluk eden meselelere karşı tereddüd ve kararslzllklarlna irca etmektedir. Amerika Hariciye Nazır muavininin Japon umumî karargâhı, Hunan cephebeyanatı sinde Çin kıt'alarının imha ve Loyang Türkiyeye yardım kesilkalesinin zaptedildiğini bildiriyor di, sivil ihtiyacları peşin para ile safılıyor» Washington 25 (a.a.) Gazeteciler, Hanciye Nazır muavini Mr. Stetünıus ile göruşmüşlerdir. Gazeteciler, AmerikalUarm ödünç verme ve kiralama usulüne tevf ıkan Türkiyeye yardımlarını kesip kesmediklerini sormuşlardır. Buna Mr. Stettinius, «evet» cevabını vermiş, fakat Türkiyenin sıvil ihüyaclan için kendisine yardım edildığini ve Türkiyenin pesin para ödodiğıni söylemiştir. Gazeteciler, ödünç verme ve kiralama yardımmın ne samandanberl kesildığini iormuşlardır. Mr. Stettinius, buna da «epey zamandanberi» cevabını vermiştir. Gazeteciler, bundan Mr. Churchill'in düşündügü gibi Amerikan hükumetinin Japon üssüne yapılan ihrac de artık, Türkiyeyi harbe sokmak ümibaşlıca kuvvetlerinl bu savaş mıntaka dinden sarfı nazar edilmesl kanaatini smda imha etmiştir ve harekâtı plânlı taşıyıp taşımadığmı istidlâl etmek mi bir surette devam ettirmektedir. lâzım gelditini öğrenmek istemişlerdir. Arkası Sahife 3, Su. 3 te Mr. Stettinius, nutkun bu husustaki faslımn ancak bir kısmını okuduğunu ve bu hususta söz söylememeği tercih ettigini bildirmistir. Sorulan başka bir susle cevab olarak Hariciye müsteşan, İngiliz ve Amerikalılar tarafmdan Türkiyeye ödünc verme ve kiralama usulüne göre ne miktarda harb malzemesi gönderildiğini iyice bilmediginl, fakat Îngili2 ve Amerlkalılann epey zamandanberi Türkiyeye bu Arkast Sahîfe 3. Sü. 5 te Japon taarruzu odünc verme en buhranlı devreye girdiğini söyKiyor Maarif VekiU Hasan Âli Yücel Sıhhat Vekfli Dr. Hulusi Alataş beyanatta bulunarak çok çocuk. lu annelere yapılacas yardımm erttı» rüdlğlnı, bahsedilen sltma mücadelesi v« fevkalâde zamanlarda milU sağlığı ko. ruma kanunlarınm yakmda Meclise geleceğini bildirmiş ve sıtma mücade. lesinden bahsederek bu sene memleket» 6,000,000 düz kinin yapılacîğını ve bun. ların eezanelerde 70 kuruş*an satılaca» ğını anlarmıştır. % Dr. Hulusi Alataş Ankarsda açilacak Tlb fakültesi hakklnda şunlarl söylemiş. tir: < Tıb Pakültesinl bugün Anka.rada bulunan bazı binalardan isüfade etjr.ek suretile açmamiz meselesi uzerinde geçen sene de görüştük. Arkadeslar nazan Arkası Sahife 3. Su. 5 te Nazir, bundan sonra Almanyanm ümidini Müttefikler arasındaki İttihadslzlığa bağladlğl hakklndeki iddialirı cerhederek diyor ki: «Biz düşman tara. fından bu yoldaki inkişaflarl dikkatle takib etmekteysek de, harbtn esas itibarlle siyasî değil, askerî bakımdan kat'î surette neticeleneceğine kani bulun. Stockholm 25 (T.P.) <isvestya> messillerini kabul etmistır. maktayız. Maamaflh düşmBnların askerî Polonya millî meclisinin mümessfl. gazetesi, Moskovada yeni bir Polouya harekâtl büyük klsml İtibarile siyasî 11leri Polonyadaki vazıyet ile Polcnya hükumeti kurulduğunu yazmaktadır. caatln zorile vukua gelmektedir. İngiliz Moskovadaki büyük siyasî faaliyet millî meclisinin ve Polcnya halk oıdu. hakkında Staline Moskova 25 (a.a.) Sovyetler Bir sunun faaliyetleri Arkası Sahife 3, Su. A te liği Halk Komiserleri Heyeti Reisi Ma malumat vermişlerdir. İki saatten fazla devam eden görüş, reşal Stalin Mcravskinm riyase'.inde bulunan Polonya millî meclisinin mü. rae samimî bir hava Içinde geçmiştir. Moskovada Poîonya hükumeti kuruldu Kendi Kendimizi Tenkid: Vatandaş kendine gel! Gazetelerimizde artık «Turancılar. baslığı altmda meşhur olan, mahiyeti hepimizce malum, hâdise bazı münasebetsiz neşrryatın ortaya dökülmesine guya vesile teşkil etmiştir. Bir reükımiz, bütün Türklerin benimseyip sevdikleri o güzel cVatandaş, türkçe konuşîı prensipini bu şaşkınlarin faaliyetine bağhyarak adeta nefretle anıyor. Ayni gazete «Kendi ağizların. dan içyüzleri» serlevhasile Maarif Vekili merhum Dr. Reşid Galibin ve halen Büyük Millet Meclisi Reis vekili bulu. nan Şemseddin Günaltayin yazilarını, sözlerini de zikreteıektedir. «Vatandaş, türkçe konuş!» Bizim dünkü, bugünkü ve elbette yarmki pa. rolamızdir; ve öyle kalacaktir. Merhum Dr. Reşid Galib bize daima aziz bir ölüdür; ve öyle kalacaktir. Şemseddin Günaltaym sözleri İse açiğa çlkarılmış bir tarihî vesikadlr; v« öyle kalacaktir. Bir davayı, janki kimse anlaraıyor. muş gibi, bir başka davaya karıştınna. nm bu pek safdil kurnazlığmı ke§fet mekten âciz değiliz. Türkiyede «rvatandsş, türkçe konuş!» umdesi daima vardır ve Dr. Reşid Ga. lib İle Semseddin Günaltayın isimleri ckendi afızlarmdan içyüzleri» EÜrühuna dahil edilemez. Vatandaş! Her zamandan zlyade bugün türkçe konuş . yani kabilse . ken. dine gel. Yabancı dil tedrisatı Ütıiversite Rektöru, şimdiye kadar alman neticeleri ve bundan sonra tatbik edilecek şekilleri isah ediyor Kazlıçeşme cinayeti Katil cinayetin karısı tarafmdan işlendiğini iddia ediyor Ege denizindeki İngiliz hiicumbolları Türk sularında üsleniyormuş Kazlıçeşmede bir deri fabrikasmda gece bekçisi Şakiri öldürmek ve çekme. cedeki dört yüz lirayı çalmaktan maz. nun amele Mahirin muhakemesine dün devam edümls, maznunun karısı Muaz. zerle diğer bazı sahidler dinlecümiştir Muazzez; vak'a gecesi kocasının ge. i cikmiş alarak eve dönüp yattığını, erte. si gün de polisçe tutulduğunu, bu saf3> § â § t& Üuverute Rektörü Pp*t. Jevfik Şoğlaoı L <» • Şlrkçti Hayrlye emeklileri araslndat Sen jirket taraftan minn, Derfet taraftari : Kalafot taraftanym doşbnjıı