11 Kasım 1943 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

f GALİB ~ KKMA1İ SÖTLEMEZOĞLU İR AN Besünli ve haritah en mtifcim bir eser. Fiatı (3) Llr». HİLMÎ KİTABEV1 V. / 20 nci yıl sayı: 6911 umhuriyet İSTANBUL CAÛALOĞLU Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir beyed: 24298 tdare ve Matbaa k m * 2429924290 Telgraf ve mektub adresi: Cumhuı.yet, lstenbul Posta kutusu: istaab.U No. 246 P 6 r S 8 m b f i I I IkİnPİfPÇrİ 01 A. CAB1R BOĞAZ KONUŞUYO Boğuiçtni seviyorsanız.. Boj huOTsiyeJlertne ve tarfbâ y ^ kınız v a r » derln bir tetkik mahsuluolan bn kitabı behemehal okumalıslnız. YEDİGÜN neşriyatı. 125 kuruş f " » » • " HVIIIl/llBbr Mes'ud yldönümü Millî Şefin Devlet Reisliğinde beşinci yılını kutluluyoruz Uç ıratuk on üç gün içinde, biri Stalln, biri Hitler, biri de Chur. chill'in ağzından üç nutuk dinlcdik. Moskova konferansının ve harb durumunun yarattığı hava arasında arka arkaya gelen bu nutuklar, muharib mil. letierin nıh halini ve o ruh halinin şef. lerdeki tezahürlcrini dısarıya aksettirmesi bakımından mühiuıdir. Sovyet sosyalist ihtilâlinin yıldönümu vesilesile radyo ile vatandaşlanna hitab eden Mareşal Stalin. gerek harb vaziyeti, gerek dünyanın yannki çehresi hakkın. I da son derece eyimser duygular taşı. n.aktadır. 941 ikinciteşrininin ayni güniinde söyledigri sözler hatırlanırSa, arada geçen zaman zarfında Sovyet ordusu. nun şark cephesinde neler başardıgmı ilk bakışta görmemek imkânsızdır. 941 ik.ncitcşrininde Alman ordulan her tarafta başarıh ilerlemeler kaydediyor ve günden güne Moskovaya yaklaşmış bu. lunuyorlardı, O buhranlı günlerde dahi iradesinden hiç kaybetmiyen Stalin, raferden ümidini kesmiyor, Moskovanın hiçbir zaman alınamıyacajjını, vatan topraklarının ergeç düşmandan temizlene. ceğini yüksek sesle soylüyordu. Fakat o lamanlar Sovyet ordusn, rakam uıerine dayanan müsbet başanîar elde etmiş olmaktan henüz uzak buUınuyordu. Millî iradeye tercüman olan Stalinin sözleri, bu gibi vaziyetlerde daiıım göriildiiğü gibi, yabancı efkârı umumiyelerde duyıılan bazı şüphe ve tereddüd duygulannı silemiyordu. i Bu sefer Mareşal Stalin, yalnız mllM İradeye tercüman olmakla kalmadı ,o iradcnin arada geçen zaman zariında neler başardığını da müsbet hâdiselere dayanarak dünya efkân umumiyesine an. lattı. Stalingrad'da ilk büyük darbeyi ylyen Alman ordularmın, o günden bupüne kadar kayda değer hiç bir bajan eldc edemeyişini hatırlamak, dikkati çeken bir noktadır. Hakikaten, o zamandanl>en Alman ordusu devamlı bir müdafaa âstemi takibine başlamış. hiç bir yerde esash bir taarruz teşebbüsüne girtşmemiş, yahud, giriştiyse bile mnvaffak ol». Biamıştır. Mareşal Stalin tarafından yannki dünya şartlarına dair ileri sürülen fıkiılerin Demokrasiler diyarında ötedenberi müdafaası yapılan prensiplere uygunluğu dı. dünya matbuatmda, Moskova konferansının iyi neticelerine dair bir işaret olarak alkışlanmıştır. * Münih ayaklanmasınm yirmi beşinci yıldönümü vesilesile ayni şehirde FeMherrenhalle'de bir nutuk söyliyen Alman Devlet Reisi Hitler ise, tıpkı Stalin in iki sene evvel yaptıçı gibi, bir azim ve iman panejirigi yapmış, rakamlardan ve müsbet realitelerden sakınarek, daha »iyade bugünkü Almanyanın geçen harbdeki Almanyaya benzemediğini ispata çahşmıştır. Bugünkü A'.manyanın geçen harbdeki Almanyaya bcnzemedigine şüphe yoktur. 1918 in demokrat Almsnyası. parti çokluğunun koiaylaştırdıfı bir çözülme ihtimalile karşı karşıya bulunuyordu. Nitekim cephelerdeki ordu henüz boîulmadığı bir sırada müthiş bir çözüntü bir an içinde bütün memleketi baştanbaşa kaplayıverm'şti. Bu sefer hââ sclerin tıpkı yirmi b?ş sene evve'ki gibi yürümemesi ıhtimali daha fazladır. Zaten bunu Almanyanın düşmanlan da böy'e tahmin ediyor ve hesablarını ona göre hazuhyarak daha ziyade askerce bir galcbeye bel bağ'amış görünüyorlar. Fakat Hitler'e nazaran şark cephesind? scn koz oynanmış degüdir. O da zaferin si'âh giicile ahnacngına ve nihai sîvaşın şark cephesinde verileceğine inanıvor. Garbda açılacak'ikinci crphed?n Hitler'in nutkunda bahsedildiğine raslamadık. O, yalnız hava taarruzlarile Almanyanın yıkılamıyacagını ve yersiz ynrdsuz kalan Alman vatandaşlannın bir çün intik>.mının a'ınacagını söy'emeklc kaiıyor. Acaba Almanlar, garbda ikinei bir cephe açılacağına inanmıyorlar mı? Bu eephe sayed açılırsa, nihaî savaş'arın gene şarkta mı olacağını hesablıvorlar? Bu dcğru isc, iki yrldır ne diye bütün kuvveUerile Sovs'et orduianna yiiklenmediler d?. bir kısım tümenlerinl Avrupaya ayırmak lüzumunn duydular? Hitler'fn sözler'ndPn bu noktaları aydınlattnak imkânsızdır. üçüncü nutku Churchill söyledi. Mos. kova konferansı neticelerindtn çok mrmnun olduğunu üân eden İngiliz Başvekili, harb hareketlerinden bahsederken, her zaman yaptığı gibi düşüncelerinde ihtiyat ve tedbir payına da yer ayırmayı itamal etmiyor. Gerek şarkta, gerek Akdenizde Mihvere büyük darbeler indirilmiş, hava taarruzlarile de Alman endüstrisi ağır kayıblara u|ratılroıştır. Fakat çok eyimser olmak ve yarına artık hiç bir güçlük kaltnadıgını Ganmak safdillik olur. Dört yüz kadar tümene malik bulunan Alman ordusu henüz çok kuvvetüdir. Hattâ İngiliz adalannın Istilâsı ihtimalini bile gozönünde bulundnrmak lâzımdır. Bu har Hariciye Vekilimiz Anharada Numan Menemencioğlunun Adana muhabirimize beyanatı «Kahireden ferah verici haberlerle geüyorum» Ankara 10 (a.a.) Hariciye Vekili Numan Menemencioğlu v« kendisi ile beraber Kaiıireye gitmiş olan heyet âzası bugün hususî bir trenle saat 10 da Ankaraya dönmüştür, Ingiliz büyük e l . çisi Sir Knatchbull Hugessen de ayni trende Ankaraya gelmiştir. Hariciye VekUimizm Adanadan geçerken muhabirimize beyanatı Adana 9 (.Hususl muhabirimizden gecikmiştir) Hariciye Vekilimiz Nu. man Menemencioğlu ile murahhas heye. timizi Kahireden getiren iki motörlü büyük îngiliz yolcu uçağı hava meyda. runa indikten sonra, Hariciye Vekilimi. zin nezdine giderek Kahira seyahaü hakkında Cumhuriyet gazetesi için intıbft. larıru anlatmasmı rica %ttim. Numan Menemencioğlu beni güler yüzle karşıladı. Kendisi çok neş'eli idi. Daha ben ilk sualimi sormadan jöyle dedi : < Şüphesiz ferah verici haberlerle geliyorum. Şimdiye kadar ferah ver. miyecek bir hsber getirmedik.» Hariciye Vekilimizin bu güzel sözle. rinden sonra kendisinden sccdum: c Siz tngiliz Hariciye Nazırı Mr. Eden ile Kahirede konuşmalar yapar. ken dünya basın ve radyolannda tah. minler, tefsirler ve şayialar ileri sürüldü. Bu meyanda Müttefikler safında harbe girmemizin veya Sovyet Rusyaya üsler vermemizin istendiğinden bahsedildi.» Numan Menemencioğlu buna kat'i bir ifade ile,: « İleri sürülen tefsirler ve tahmin. Dün Universitcde yapılan büyük Öıtiralden sonra (fenclik, AUmttaı Sarayburnundaki heykeüne çelenk Cumhur Reisimiz Millî Şefimiz İsmet İnönii Beş yıl önce, dün, Atatürkü kaybetmiştlk. Gözlerimiz yaşlı, gönüüerimlz yaslı idl. Beş yıl önce ,bugün Türk milletl. Atatürkün büyük emanetinl, 0nun en yakın ve en kudretli silâh, zafer ve lnkılâb arkadaşı İsmet İnönüne teslim etti ve bu, blzim en büyük teselll ve ünıidimiz. en sağlam inan ve güveniadz oldu. Atatürkün kulsal emanetl, "5 ytlBtr, 0nun nıhunu şadedecek bir şekilde ko. runmuştur. Bu emanet Türklyedir. Türkiye, bu beş yıl İçinde, daha güzelleşmiş, daha kuvvetlenmlş, daha mamur Kiyefin batısmda Alman | laşmı?tır. Ona, şimdi bütün dünyada, banş kalesl, barış cenneti diyorlar. Harb, bu kalenin sağlam duvarlan dlbinde, tıpkı bir kayaya çarpıp dağılan azgln bir deniz gibi, parçalanıyor. Harbin korkunc o'.ayları, bu banş cenneti İçinde yaşıyan mes'ud insanların haya. tını, kanlar, alevler ve gözj'sşlan içinde bedbaht edemiyor. lsmeT'îrKmonuno JTMI, At«rorRun ı » yılmln bir devamı olmuştur. Bütün dün hiç birjey yok.» cevabını verdi. ysyı kasıp kavuran Cihar. Harb: yangıSayın Vekilden, Kahire görüşmeleri nına ve bu yangının yurdumuz içîn do. etarfında biraz daha tafsilât almak gay. Arkast S a h i f e 2. S i i . 1de retüe bir sual daha sormak istedim: < îngiliz Hariciye Nazırile üç defa buluştuğunuzu duyduk. İlk ve müteakıp toplantılanmz kaçar saat sürdü?» Ebedî Şefimiz Atatürkün mukaddes hatırası dün bütün yurdda taziz edildi Cumhur Reisimiz, Ebedî Şefin kabrini ziyaret etti, bütün sefirler de birer çelenk koydular Memjekette^matem götiiruyoj; i isıanouıaa yapılan hazin Sahife 3. Sü. 5 te Şark cephesindeki şiddetli savaşların Müttefikler şimdiye sıklet merkezini Kiyef çevresindeki kadar 800 Alman meydan muharebesi teşkil etmektedir denizaltısı batırdı Londra 10 (aa.) Denizaltı harbi hskkında bu sabah Londra ve Washingtonda ayni zamanda neşredilen bir deklarasyonda başlıca şöyle denilmektedir: «1 Ağustos. eylul ve İlkteşrin aylarmda takriben 60 denizaltı batınimıştır. Son altı ay zarfında batırıian denizaltılann sayısı 150 yi bulmuktadır. 2 Ağustos, eylul ve ilkteşrin aylan zarfmda denizaltılarımız tarafmdan batırıian ticaret gemilerinden daha fazla sa. yıda denizaltısı batınimıştır. 3 Almanlar kısa mesafelerde harekette bulunan yeni bir denizaltı silâhı kullanıyorlar. Bu yeni vaziyeti de karşıiamağa muvaffak olmuş bulunuyoruz. Denizaltı harbi bütün şiddetile devam ediyor. Altı ayda 150 denizaitının batırıl. reış olması her denizaltıdj 40 mürettebat bulunabi'eceği hesabile 6000 kadar Batmlan denizaltıları Ankara 10 (a.a.) Ebedi Şef Atatürkün ölümünün beşinci yıldönümü olan bu günü. bütün Türk mületi millî yas günü olarak geçirmiştir. Bu münasebetle yurdun her köşesinde bayraklar yarıya İndirildiği gibi, bütün Atatürk anıt ve büstlerine çelenkler konmuş, Halkevlerile Halk Odalarinda, Parti merk^zlerin. de yapılan toplantılarda Ebedî Şefin unutulmaz hatırası taziz edilmiştir. Türkiyenin başşehrhıde yapıian ve saat tam 9,05 te Millî Şef İnönünün Ebedî Şef:n muvakkat kabrini ziyaretile başliyan bu ihtifal töreni pek ulvî olmuştur. Halkevinde bütün genc]iği ve her sınıf halk kütlelerini bir araya getiren tcplantıya İştirak eden!er de ayni dakikcda, Atatürkün lıayata gözlerini kapadığı anda derin bir huşu İçinde Atatürkün hatlrasını tazizen beş dskika süren bir ihüram vakfesinde bulunmuşlardır. Gc ne bu anda bütün Tuk ulusu kalb birİği'e en büyüğünü anmıştır. Millî Şef İnönünün Atatürkün muvakkat kabrinj ziyaretîeri esnasında yanlarmda Büyük Mi'let Meclisi Reisi AbdŞlhaÜk Renda, Başvekil Şükrü Saracoğıu, Genelkurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çakmak, Vekiller. Cumhuriyet Ebedi Şefin Sarayburnundaki heykelini zivaret edenler büyük bir teessür içinde bnradan ayrılayorlar Polonya büyük elçisi, Atatürkün kabrim ziyaret eylemiş ve bir çeleni koymuştur, Saat 11.30 da başlannda Almanya büyük elçisl Eltselâns Von Papen oldugu haWe bütün Mihver devletleri büyük va orta elçllerl Atatürkün kabrini ziyaret eylemiş ve bir çelenk koymuşlardır. Almanya büyük elçlsi, Ebedi Şefin kabrina çelenk koyarken: « Dost ve yeni Türkiyenin kurucusu unutulmaa Atatürkün büyük hatırasma Saat 11,10 da birleşmiş milletler adı bütün Mihver devletleri namına bu ç e , na kordiplomatiğin en kıdemlisi bulunan Arkası Sahife 2. Sü. l d e Halk Partisi Genel Sekreteri ve Parti merkezi İdare heyeti azalan bulunmakta İciler. Millî Şefin liyaretini takiben Büyük Millet Meclisi azalan ve Vekâletier İleri gelenleri ve bunlardan snnr& da başlcrında yüksek mektebler, fakülteler ve ensütülere mensub gencler olcuğu halde teşekküller mümessillerl %re bütün okullar talebeleri birbirlerini takiben Ebedî Şefin kabrini ziyaret ey. lemişlerdir, Şark cephesinden resimler: Alman ordusuna mensub bir birlik bir nehrin karşı yakasma geçiyor Dinyeper cephesinde Kerson, Dinye. peropetrovsk cenub batısmda ve Krıvoi. rog şimaündeki köprübaşlarma karşı ya. pılan dü^man taarruzları akamete uğra. tılmıştır. Dinyeper munsabma girme te. şebbüsünde bulunan 8 düşman nakil va. sıtasmdan 6 sı, deniz filosuna menîub bir emniyet teşküâtımız tarafır.dan ba. tırılmış ve diğer ikisi iğtinam edilmiş. tir. Kief savaş bölgesinde geniş cephe ü . zerinde kuvvetli teşkillerle salüıran düş. manla mücadele, fena hava şartlarma Alman tebliği Führerin umumî karargâ.n 10 (T.P.) rağmen aralıksız devam etmektedir. Ki. Alman ordulan başkumandanhğının ef'in garbmda ve şimal batısmda kıt'a. larımız. düşmanın faik kuvvetlerle yar. tebliği: Kırım yarımadasında dün sadece mev. ma teşebbüsü karşısmda yeni mevzile. zit savaşlar cereyan etmiştir. Perekop rine çekilmiştir. Bu şehrin cenub batiberzahlnm cenub doğı.ısunda Rumen bir. sında yaptığımız mukabil bir hücum, likleri muvakkaten elden çıkarılmış bu. ağır tanklarla yapılan savaşları intaç lunan dağlık araziyi mukabil hücumla etmiştir. Bu arada düşmanm 45 tankı Arkası Sahife 3. Sü. 2 de istirdat etmiştir. Moskova 10 (a.a.) Sovyet tebliği: Birinci Ukıayna cephesi kıfaiarı taarruzlarmı geiıştirerek Kiyefin mahalli merkezleri olan İvankovo ve Grebenky İle 60 meskun mahalli işgal etnvşlerdir. Kerç yarımadasmda kıt'alarınıız köprübaşlarını genişletmeğe devam ederei. mevzilerini ıslah eylemîşlerdir. Nevslin batLsmda ve şimal batısmda mevzdi hareketlerine devam eden kıt'alarımız bir kaç meskun mahalli zaptetmişlerdir. safhaları gelecek 1944 yılı içinde geçe. cek ve nihaî zafere ulaşmcıya kadar milletten daha pek çok fedakârlıklar istenecektir. 1944 İçin kanh harbler ihtimalini iietl Biiren Churchill'in sözlerine bakarak Demokrasflerce ikinci cephenin önümüıdeki yıl içinde açılmasına karar verildi|ine hükmetmek icab ediyor. Fakat ^n 1 a t * l nnj istUAsı hâla nutuklarda yer aldığma göre e|er bu, milleti uyanık tutmak için başvurulan zarurî bir ihtiyat tedbiri degilseAlman harb makinesinin göründüjünden çok daha kuvvetli bulnnduŞuna inanmak lâzım gelecektir ki, bu takdlrde. sürpıiz ihtimallerini artık ortadan kalkmış farzetmek doğru bir düşünce olmuyor demektir. Arkası Sahife 3. Sü. 4 te Kendi kendimizi tenkid: Gecikme rökoru Birleşik Amerika devletleri Cumhur Reisi Mr. Roosevelt ve İngiltere Başvekili Mr. Churchill, sah günü birer nutuk söyledüer. Bu mühim demeçler, söylendikten on dakika sonra radyolarla, telgraflarla bütün dünyaya yayüdı. Anadolıı ajanst, sa. h gecesi saat on ikiden sonra bu nu. tuklann gazetelerimize sığabilecek birer hulâsasmt ve Churchill'in nut. kunun tekrar uzunca bir metnini verdi ve bunlar dünkü gazetelerde neşrolundu. Ajans, dün gece yarısından sonra saat birde de, her birisi üçer dörder sahife tutan bu nutukların metinlerini tekrar vermeğe baslamış, bu yüzden, gazeteler için asü lüzumlu olan haberler, en sona kalmış ve çok gecikmiştir. İçinde bulunduğumm bu süfat dsvHnde, bir haberln 48, hattâ 60 saat sonra verümesi galiba bize mahsus bir rökor olacak. Anadolu A. jansının biraz harekete gelmest lâzımdır. bin DemokrasUer hesabına asü NADlRNADt Kış Gerve mi sen?.. Harb Evet amma, galiba bu son görüjmemiz artık kış babaU.