8 Temmuz 1943 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

r~ TUNÂ Dersevinde Haftada 3 saat için ayda 6 Matematik Fizik Kimya Almanca Fransızca İngilizce dersleri mütehassıs öğretmenler tarafından verilir. lira ucret alınır. Adres: Tuna Dersevi, Atatürk Bulvarl No. 88 İstanbul Aksaray 20 nci yıl sayı: 6787 um Herkesin methiye: ENEL RŞESİ HER SATIYOK. ISTANBUL CAĞALOGLU Telgraf ve mektub adreşi: Cumhuriyet, İstanbul Posta kutusu: Istanbul No. 246 . r6rŞ6lllD6 . ö 16(11111112 Toptan^0erakende I9 4 3 SnltanlfflH İstanbul Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyetl : 24298. îdare ve Matbaa kısmı 2429924290 Dün sabahtanberi büyük bir meydatı mııharebesi başladı Ruslar muharebe sahasma yeniden ihtiyat kuvvetleri ve zırhlı tümenler sürdüler Şark cephesinde ark cephesinde üçüncü ya: fırtınasınm başladığına dai bir kaç gündür dort bir tarafıan haberler geldiği halde durum henuz yeter derecede ayJınlanmış de ğildir. Bu seferki Alman taarruzunun mahijet ve şümulü nedir? Mahdud he. defli, mevziî bir hareket mi bahıs mevzuudur? Yoksa geçen yıllarda olduğu gi bi esash gayeler peşinde mi koşuluyor' Bu hususta askerlik bilginlerimiz şimdilik açık tahminlerde bulunamıyorlar. Moskova ve Londra kayuakh haberle re bakılırsa, Almanlar tarafından girişilen hareketler, hedef nc olursa olsuıı, büyük kuvvetlerle yapılmaktadır ve cid. didir Bu arada Berlinin susmasuıı da, taarruz gelişinciye kadar düşmana sır kaptırmamak düşüncesine yormak doğru olur. Harb başlangıcındanberl büyiik yahud orta hemen bütün taarmzlarda Alman başkumandanlığı bu prensipten ayrılmamıştır. Dort aydır, karşılıkh hafif kımıldamalardan başka hiç bir canlılığa sahne olnııyan şark cephesinde, ilk büyük hamleye bu sene de gene Almanlar tarafından başlanması, Alman dövüs gücünün tükendiğine dair ötedenberi ileri sürülen bazı iddialan yalanlamış oluyor. Bu iddialara göre, son bir yıl içlnde, Almanlar, insan ve malzeme bakımından o kadar kayba uğramışlardı ki, ancak bir müdafaa harbini göze alabüir. Ier, kendiliklerinden hiç bir teşebbüse girişemezlerdi. Hcle Afrika Müttefiklerin eline geçip de ikinci cephe ihtimali kuvvetlendikten sonra hareket serbestliği bütün bütün cllerinden kaçmıştı. Alman. ya hesabına takib edilecek biricik yol, bugünkü Avrupa sınırlan içinde elinden geldiği kadar kendini korumaya ça. lışmak, kabilse uzun zaman dayanraak ve münasib bir fırsattan istifade ederek tıygun şartlı bir sulh yapabilmekti. Şunu da söyliyelim ki, boyle düsü. nenler ne Anglo Sakson devlet adara. ları, ne de Sovyet şefleri idi. Churchill son nutuklannda Alman ordusunun çok kuvvetli olduğunu, bu yaz da büyük bir taarruza girişmesinin beklendiğini tekrar tekrar söylemişti. Ruslara gelince, teh. likeli bir Alman taarruzile karşı karşıya bulunduklannı, onlar, llkbahardan. beri, hemen günaşın dünyaya ilân et. mekten bıkmıyorlardı, Üç gün önce başladığı bildirilen büyük yaz taarruzu, netice nasıl inkişai eder. se etsin, hesablarında ihtiyatlı bulunan Müttefik devlet adanüaraa haklı çıkarmış, Alman harb gücünün tükendiğini iddia edenlerin de bilerek veya bilmi. yerek yanlış söylediklerıni ortaya koyjnuştur. Bugün Anglo Saksonlar, garbdan ve cenubdan Avrupayı geçen seneye naza. ran çok daha büyük bir şiddetle tehdid edecek durumdadırlar. Bir veya b'ırkaç noktadan karaya asker çıkararak ikinci cephe kurulması ihtimali her zamandan daha kuvvetli. Tehlikeyi iyi gören ve faerhalde iyi bilen Alman başkumandan. lığı, mahdud hedefli de olsa, şark cephesinde yeni taarruz hareketlerine girişecek cesareti kendinde buluyorsa, bn, Alman harb gücünün sönmediğine alâmet sayılır. Her taarruz dinamik bir oluştur ve her dinamik oluş gibi kısa zamanda sayısız ihtimallere gebedir. Üç gündür yalnız Buslar ve Anglo. Saksonlar tara. fmdan verilen haberlerle bir gözümüz kapah, eksik olarak seyrettiğimiz hâdi. Şarkî Asranm dafana tehUkeli noktası: Mançuko Sovrctler hudndunda jkl taraiın nöbetçflerL^ BieIoorod kesiminde Berlin 7 (a.a.) Alman orduları başkomutanlığının tebliği: Bielgorod kesiminde ve Orel'in cenubunda düşmanın haftalardanberi tahşi etmış olduğu çok kuvvetli teşkillerl dün de yaptığı şiddetli hücumlar akim kalmıştır. Bunun üzerine hava kuvvet lerimiz tarafından tesirli bir surett desteklenen kıt'alarımız karşı hücum; geçmişlerdir. Düşman mevzilerine de rinliğine girmeğe ve düşmana çok ağu kayıblar verdirmeğe muvaffak olduk Yalnız ordu teşkilleri kısmen en yen tipten olmak üzere 300 den fazla düşman tankım tahrib etmiş veya hasara uğratmıştır. Bu kesimde kuvvetli Sovyet uçak teş. killerile de çok çetin hava savaşları ce reyan etmiştir. 5 ve 6 temmuzda hava muharebelerinde ve uçaksavar bataryalannm ateşile 637 Sovyet uçağı düşü rülmüştür. Bizlm kayıblarımız 41 uçak tır. Düşürülen Sovyet uçaklan arasında bir çok savaş uçağı vardır. Alman *iava kuvvetlerine mensub kuvvetli sa. vaş teşkilleri takviye kollarını, hava meydanlarını ve düşman hattınm ger : le. rindeki istasyonlan tesirli surette bombalamışlardır. Doğu cephesinin geri kalan kısmında yalnız her iki tarafm keşif ve hücum müfrezelerinln canlı faaliyeti kaydedil. miştir. (Arkası sahife 3. sütnn 2 de) J Almanlann yuılercesini harekâta soktuklan afır cKaplan» tankkuindaa btrl Askeri vaxiyet Japonlar Mançurideki ordularını takviye ederek taarruza hazırlanmışlar? Londra 7 (a.a.) Washingtondan bildirildiğine göre, M. Molotof üe Japon büyük elçisi M. Cato arasında Moskovada yapılan bir görüşmeden sonra Japonların, Sibirya hududundakı kuvvetlerini takviye ettikleri hakkında bazı haberler almmıştır. Bunun, Rusyadaki Alman ta. arruzunun başlamış olması bakımından hususî bir manası vardır. Japonyanın müdafaa stratejisi, emniyet ve arazi ilhakına aid ihtiraslarının hepsi Rusyaya karsı tnuı W W I W1J I I ) .mra sahil vilâyeterinin elde edilmesi esasına Utinad eyemektedir. Japonyaya ilhak edilecek bu yerler arasında Sovyet doğu ordusu u. mumî karargâhının bulunduğu Vllâdlvostok deniz üssü de vardır. Sibiryada, Tokyodan takriben 1200 kilometre mesafede çok iyi teçhiz ve tanzim edilmis bir sıra Rus hava fisleri de bulunmaktadır. Japonya Mihverle irtibat tesis et» mek üzere Rusyaya karşı bir taarruza geçmek için karar vermiş göriinüyor. Fakat Sıbiryadaki bu hava üsleri Japonya için büyük bir tehlike teşkil etmektedir. Millîjef Dün MecHsteki dairelerinde meşgul oldular • B Alman taarruzu hakkında tahminler Tazan: Emekli General • 1 H. Emir Erkilet I Ankara 7 (Telefonla) Reisicumhur Millî Şef İsmet Inönü bugün akşama doğru Büyük Millet Meclisine gelerek Meclistekı dairelerinde geç vakte kadar meşgul olmuşlardır. Hazin bir yıldönümü Merhum Başvekil Dr. Refik Saydamı geçen sene bugün kaybetmiştik Bütün dış alâmetler Almanlan doğu cephesinde büyük taarruzdan vazgeçmiş, daha ziyade batı ve cenub Avrupa yüzlerinde Müttefiklerin büyük ölçüde çıkıs hareketlerini bekler gösteriyorken son haftalarda, Almanların herşeye rağ. men doğu cephesinde haıekete geçecekerini umduracak bazı emareler belir. mişti: 1. Avrupa batı ve cenub kıvılannm tahkimi muazzam işinin ilerlemesile Av. rupa müstahkem kalesinin nisbeten az kuvvetlerle müdafaa edilebilecek bir hal ve kemale ermesi. 2. Müttefiklerin Ruhr havzasile diğer Alman ve İtalyan sanayi şehir, liman ve harb tezgâhlarını müthiş bomba ağmurlanna tutmalarına rağmen Almanların bir miktar av uçak teşekkül. leri müstesna hava kuvvetlerinin bü. ,ük kısmını doğu cephesinde bırakma. an 3. Almanların, denizaltı kuvvetlerinin çoğunu Atlantik Okyamısundan Avrupa sahillerine geri çekmeleri. Bu son hareket gerçi çok ehemmiyetli idi. Alman basmı hariran ayında deniz. altılar tarafından Atlantikte batirılan ge mi tonajının 107,000 e inmiş olmasınm sebeblerini anlatırken ifsa olunamıyacak askeri sebeb yüzünden pek çok denizal. tmın Atlantikten Avrupadaki üslerine. geçicî bir zaman için. çağınldıklannı yazmıştı. Dikkat olunursa Alman deniz. ıltılan teknik değil, fakat askeri sebebler yüzünden Avrupaya çağrılroışlar. c Bu askeri sebeb süphesiz, doğuda yeni. den taarruza geçebilmek üzere Avru. pa sahillerinin Müt^.fik taarru/laruıa karşı müdafaası idi. Bu suretle Almanlar doğu cephesinde kulanılmak üzere batı Avrupadan pek çok piyade, zırhlı ve hava kuvvetleri tasarruf edebilecek. lerdi. O halde Almanlar doğu cephesinde hakikaten bü>ük taarruza geçmişlerse, çok e^^el tasavvur edip yazdı. ğımız gibi, Avrupayı tahkimat ve denîz. altılar sayesinde mümkün mertebe az piyade ve tank kıt'alarile. daha çok avcı hava ku\rvetlerine emniyct etmişler ve bu sayede harb kuvvetlerinin azim çokluğunu doğu cephesine yığmışlar de. mektir. Eğer hakikaten böye olmuş ise (Arkas sahife 2, «üttm 1 de) Vzakşark deniz harblnde bir Amerika n nrhlın y»n taretlerile ateş Dıç ticaret bankası Ankara 7 (Telefonla) Dış Ticaret Bankası kurulmasına dair kanun lâvihayakında Meclise verilecektlr. Banka 25.000,000 lira sermayell olacak, sermaesinin mUhim bir kısmı Ticarst Ofisi tarafından temin edilecek, ithalât ve ih. racat taclrleri de hissedar olabilecsklcrdlr. Pasifikteki deniz savaşı Kula körfezinde halâ devam eden tmıharebede her iki taraf ağır zayiat verdi Cenub Pasifik umumî karargâhı 7 (a. a.) İlk gelen raporlara göre, denizüstü harb gemilerimiz 5 temmuz gecesi Kula körfezinde Japonların kruvazör ve muhriblerden mürekkeb bir filosunu ött. lemışlerdir. Henuz fazla tafsilât alınamamıştır. Altı Japon gemisi muhtemel olarak batmış ve dört gemi de hasara uğratılmıştır. Biz bir kruvazör kaybettik. Karaya oturan bir Japon muhribine bomba uçaklanmız hücum ederek 250 kiloluk 7 bomba isabet ettirmişler ve siddetli infilâklarla yangınlara sebeb ol muşlardır. 21 av uçağının refakatinde 27 Japon bomba uçağı öğle üzeri Avustralyada Port Darwin üzerine hücum ederek yerdeki tesislerde hafif hasarlara sebeb olmuştur. Avcılarımız düşman vu çaklarını önliyerek kat'i olarak 5 bomba, 2 av uçağı ve muhtemel olarak 2 bomba uçağı tahrib etmişler ve başka iki düşman uçağını da hasara uğratmışlardır. Biz yedi uçak kaybettik. Yeni Ge. orgia'da torpil ve pike uçaklanmız Eno(Arkası sahife 2, sütnn 2 de) Tünel kazasma dair yapılan tahkikat Mes'uliyet, zamamnda frenleri kullanmıyan memurun üzerinde toplamyor Bir kısım yaralılar iyileşti Bir kişinin ölürnü ve 23 kisinin ağır ve hafif yaralanmasile neticelenen Tüneldeki kazanın teknik sebeblerini araştırmak üzere, Tramvay İdaresmde, biri sabah, diğeri de öğlsden sonra olmak üzere, iki toplantı yapılmıştır. Umum müdür Hulki Erenin reisliğinde fen müşaviri ve mühendislerin iştirakile geç vakte kadar devam eden bu toplantılarda. kazaya sebeb olan kayış kopma hâdisesinin hangi şartlar altmda vukua geldiği noktası üzerinde ehemmiyetle durulmuş, fakat bu hususta iesin bir kanaate varmak kabil olamamıştır. Orta. da çözülmesi gereken asıl önemli mesele, kayışın aşağıdan yukarı çıkan arabada daha falza tazyika maruz kaldığı halde kopmaması, ve bilâkis ondan çok daha az zorlanan öteki araba kayışmın ansızın kopmuş bulunmasıdır. Fen heyetince tesbit edildiğine göre, kopan kayışın en az 3 ay ömrü vardı ve hâdiseden birkaç saat evvel yapılan muayenesinde hiç bir teîıli'keye maruz bulunmadığı görülmüş. tü arızanm farkına varmıyarak, otomatik freni kullanamıyan Tahir Kütükçünün gafleti veya ihmali sebeb olmuştur. Çünkü, kayış kopması, Tünelde sık sık vukua gelen bir haldir ve hiç bir kayış kopması, bu şekllde bir facia ile neticelenmemiş, çünkü frene şöyle bir doknnmak, arabayı durdurmak için daima kâfi gelmiştir. Tünel açıldığı gündenberi ilk defa vukua gelen bu kazanın, akla gelmedü herhangi başka bir sebebi olabilmesi ih(Arkuı lahlfe 2. «fltnn 1 de) îhraca karşı tedbirler Âlmanya, muhtelif bölgelerde kıt'alar hazır bulunduruyormuş Merhum Dr. Refik Saydam Bugün merhum Başvekil Dr. Refik Saydamı kaybedişimizin birinci yıdönü. müdür. Hep hatırlardadır ki Büyük Millî ?efln yüksek siyasî preniiplerine uygun larak memleketimizi silâhlı bir tarafsızlıkta muvaffakıyetle devam ettirmek olunda büyük gayretler sarfeden Hü. umet Reisi Refik Saydam, diğer tarafan da yurd içindekl iaşe ve pahalılık meselelerine blr düzen vermeğe çalışıordu. Nitekim geçen sene, bu maksada İstanbula gelmiş ve tetkiklere korulmuşken 78 temmuz akşamı ant bir ıastalıktan kurtarılamıyarak, vazife ba. ında can vermiştir. NADtR NADİ (Arkası Sa, 3, «fitun 4 te) Yarınki Dünyaya ~ Dair Maruf ve mütefekkir siyaset adamımız Şükrü Kaya tarafından yazılan seri makalelerin ilki bugün ikinci sahifemizdedir. 5a. 3, Berne 7 (a.a.) Bir müttefik çıkartma tehdidi karşısında İtalyanın endişeleri o kadar artmıştır ki, Ostia istikametinde bütün münakalât yasak edılmiştir. Ostia Romadan 16 kilometre me. safededir. Harb hâdiselerinin tazyikı Almanya içlerinde de duyulmaktadır. Glowitz, Leipzig civarında Hallessale, Polonyada Katovice, Bavyerada Munich ve Berlin yakınında Potsdam şehirleri memnu bölge olarak ilân edilmişlerdir. Ciddî bir tazyika uğramıyan, ve heBu şehirler yakınında asker kıt'alarınm toplandığı ve herhangi bir cepheye doğ nüz tellerinin yüzde sekseni sağlam bir ru sür'atle harekete hazır bulundukları halde bulunan bir kayışın, böyle birdenbire kopması, hayli garib görünmektedir. bildirilmektedir. Kopan kayış, müddeiumumiliktedir ve Almanların sür'atle Holanda kıyısma üzerinde esaslı incelemeler yapılmaktaasker gönderdikleri de bildirilmektedir. dır. Neue Züriher Zeitung, Holandadan aldığı Şimdilik vanlan netice bir haberde, askerî taşıt kafilslerinm durmadan Holandadan geçtiğini yazDün akşam geç vakte kadar yapılan maktadır. teknik incelemelerin verdiği netice şugahiie 3, şfitHB.1 tsl Nartinique adası da Fransız Millî Komitesine iltihak etti Giraud Washingtonda Cezayir 7 (a.a) Martinique'teki Fransız halkı Fransız mıllî komite. sine iltihak etmiştir. Martinique mebusu M. Severin Fransız bankasının ihtiyat altınlarınm büyük bir kısmmın bulunduğu Martinique'in idaresi mesuliyetini üzerine alacak olan yeni ida re kadrosunun yapılmasını istemiştir. înanılır kaynaklardan gelen haberler, Vichy'de Laval ile Mareşal Petain arasında meydana gelen vahım buhrandan bahsetmektedir. Çin Mareşalı ÇanKayŞek Müttefiklerin Japonlara karşı derhal taarruza gec^ehrini talep ediyor Çungking 7 (a.a.) •• Çın Japon har. * binın yedinci yıldönümü münasebetile Mareşal ÇanKayŞelt bir beyanname neşrederek Japonlara Iferşı derhal taar. ruza geçilmesıni istelhistir. Japonlara kazanclârmı tarsin etmek imkânının verılmesi tehjLikesine işaret e» den ÇanKayŞeît demıştir kı: < Çin mılletini endişeye düşüren ci. het, Birleşik Milletlerin • harbi kazana(Arkası sahife 3, sütnn 3 te)} General Giraud VVashingtonda Vichy'de buhran mı var? Fransız Isviçre hududu 7 (a.a. Washington 7 (a.a.) General GL raud'nun Washingtona vardığı ve beyaz sarayda Mr, Roosevelt'i ziyaret ettiği resmen bildirilmektedir. (Arkası Sa. 3, sütnn 3 te)