29 Aralık 1942 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 2

2 CUMHURIYET 29 Birincikânun 1942 Kutlu bir yıldönümü Bu ayııı 31 inde Demîryolunun Ankaraya varışı 50 inci yılını dolduruyor Varlık vergisi tahsilâtı haberleri Olümünün birinci yılında Büyük Türk san'atkârı Şadinin hatırasına Yarattığı tiplerin ^ blmez kahramam... Yurdumuzun tiyatro âleminde yetıştirdiğl en büyük kudret. Sahnemlzin tek üstadı. Duygusunda, düşünüşünde, oynayışmda (yüzde yüz milli) san'atkâr. En büyük gazetelerimizde en tanınmış muharrirler, geçen sene bugün ebediyete intikal eden merhum (Şadi) yi bu cümlelerle vasıflandırdılar. Hele bir muharrir arkadaş, kesip sakladığım fıkrasında ne kadar doğruyu söyledi: • Şadi, en büyük muvaffakıyetlerine ulaştığı günlerde dahi, içlerinde yeis bulutlanan gözlerile bize bakarak, bizden, alkışlarımızdan başka bir şey beklediğini daima ihsas eder gibi idi. HEM NALINA MIH1NA îstiklâl marşının büyük şairi u yıl Cumhuriyet Bayramıru, ilk defa olarak sevgili yurdumuzun dısında kutladırn. mes'ud yıldbnümii münasebetile Bu NewYork'taki Türkler, şehrin toplantı salonlarından birinde bir müsamere tertib etmişler ve biz, Türk gazetecilerini de bıı toplantıya çağırmışlardı. Bu, bir nevi bayramlaşma idi. NewYork'taki Türklerin çoğu, hatta bir kaç gayrimüslim yurddaş da o gece orada idiler. Salon ve sahne Türk ve Amerikan bayraklarile süslenmişti. Perde açıldığı zaman, kız ve erkek bir çok Türk yavrusu, piyano refakatinde hep bir ağızdan İstiklâl marşını söylemeğe başladılar: îürhaneddin'in kum I panyasma girmiştir. ı Orada oynanmas üzere olan (Farmasonlar) piyesinin Varlık vergisi tediyatı devarrı etmekbellibaşlı bir roSon üç sene zarfmda Avrupa ve ş> İzmit Ankara Sıvas Diyarbakır teöir. Diğer taraftan unutulanlara vergi ailesine mensubdur. Büyük babası Zih lünü almıştır. Farmasonlar, Ercümend m&.ı Amsrikanın bir çok demıryuiları Musul Bağdad yolile Basraya varacak taıhı işine ce başianmıştır. Dün bilhassa ni Ffendi, zamanmın en yüksek âlimi Ekremin naklettiği bir piyestir. Ercükuruıuşlarının yüzüncü senesini büyiik ve muhtelif noktalardan Akdeniz ve Ka Galata, Hocapaşa, Eminönü ve Samatidi. Beylerbeyinde 1307 tarihinde doğ mend, Şadiyi küçüklüğünden tanıyor Korkma sönmez bu şafaklarda yüzen al şenlıklerle bayramladılar. Yüz on üç se rader.lzle bağlantısı bulunacak bir de ya maliye şubelerincie geniş mikyasta sancak muş, çocukluğu ve gencliği Boğaziçinde ve beğeniyordu. Rolün ona verilmesinde nedenberi milletlerin İktıaadî vs askari rairycl şebekesi tasarladı ve bu şebeke tediye muamelesi olmuştur. Dünkü te1 ve refah içinde geçmiştir. Orta tahsi ısrar etmişti. Sönmeden yurdumun üstünde tüten en kayaündaki gelişimde en büyük rolii oy nin nispeten az para ile ve sür'atle yapı . diyat yekunu 2 milyon 418 bin küsur linl Galatasaray Sultanisinde yapmış, Şadi, bu roldeki muvaffakıyetin kenson ocak namış ve otomobille uçağın icadından masını temin için hat arzınm normalden lirayı bulmuştur. bilâhara hukuka fdevama başlamıştır. disini tanıtmağa, hele İbnürrefik taraBüyük salonu dolduran kadm, erkek sonra da eski ehemmiyetini kaybetme nhirsf ederek 1,00 metre olmasmı teklif Varlık vergisi mükelleflerinin bankalaFakat burasım bitirmeden bırakmıştır. fmdan tanmmasına ve binnetice (3imis olan demiryolları için yapılan bu )tü. Hükumet bu dar hat projes.ni kabütün Türkler, ayakta, sclâm vaziyetinde ra müracaatleri de dün ehemmiyetli bir O devirdeki sahne hayatı Şevki, Ha cnn Efendi) tipinin ibdama vesile teş İstiklâl marşını, Mehmed Akifin o güzel bayramlarla her millet bu nakil vasıta bul etmedi ve hattı İzmitten iıibaren nispette olmuştur. Bllhassa Merkez. İş san, Manakyan gibi kumpanyaiarm o kil etmiş olduğunu çok defalar bana sına ve onun yaratıcılarına karşı adeta normal genişlikte (1,435 meüe) olarak güftesini dinliyorlardı. ve Emlâk bankaları bu iş üzerine fazla yunlanna münhasırdı. Şadi, Şevki İle ]Eöylemişti. inşaya başladı. Fakat büyük hayallerle bir şükran borcu ödemiş oluyor. İstiklâl marsmı okuyan Türk yavrumiktarda muamele ynpmışîardır. Hasandan hiç hoşlanmadı. Fakat MaFühakika (Farmasonlar), günün biBu günkü anlayışmıızla demiryolu di başlanan bu işi idare ve rr.alî vaziyetnakyandan ilk tiyatro zevkini aldı. Bu rinde Kadıköyünde oynanırken piyesi lannın bazıları türkçeyi pek iyi söylüyor, Konyada varlık vergisi yebileceğimiz ilk hat üzerinde, Liver :eki bozukluk yüzünden başarılaraadı, rada ilk gördüğü piyes (Demiıhane Mü kulis arasından seyreden İbnürrefik, Şa anncleri Amerikah olan bazıları da ne Koııya 23 (a.a.) Vilâyetimiz içinde pol Mançester yolunda, ilk lokonıoüf 275000 altıa lira sarfından ve ancak 93 dürü) dür. Sonra (Ladam O Kamei diyl göstererek yamndakilere soruyor yazık ki; hiç türkçe bilmiyor, yahud da 1275 mükellefe tarhedilen varlık vergidilimizi pek çetrefil konuşuyorlardı. Fadüdüğünün işitildiği tarih 4 birinciteş kilometrelik bir kısmm toprak tesviyesı sine aid listeler asıîmıştır. Yekunu 1 müŞadinin bütün gayretine rağmen onu ya) yı gördü. Pek küçüktü, beş altı du: rin 1829 dur. Bu tarihten sonra demir ve 7 kilometrelik kısmın ray döşenmesi kat hepsi İstiklâl marşını. 10 yıl marşını yaşlarında... Babası doktor Rifat Beyin Kİm bu çocuk? yon 898,820 lirayı bulan bu verginin 433 anlıyamamaktaki büyük gafletimiz ve yolculuk Avrupa ve şimalî Amerikada yapıldıktan sonra 1875 te terkedildi. Hüayrıca Ankara marşı gibi diğer bazı Manakyanla ve artistlerin pek çoğu Şadi... Tanımıyor musunuz? çok gür'atle yayıldığı ve geçen asrın kumet Pressel'i idaresizlikle itham ede bin lirası konya merkez kazasma, 101 ısranmız bize ne kaybettirmiştir, bili ı!e ahpablığı vardı. Şadiyi ahp kulis maışlarımızla millî havalarımızı ve tür Hayır, hiç görmedim! ortalarına dcğru artık bir çok memle jek işten çıkardı. Pressel ise bu muvaf bin 500 lirası Eregliye, 103.850 lirası Ka yor musunuz? Bir tiyatro...» arasına götürdü. Şadi, (Margrit) rolünü O zaman Şadi. onlarm yanına gidi külerimizi pek iyi öğrenmişlerdi. Belli Bir başka muharrir, acı bir hakikati ketlerin ana hatlan inşa edilmiş bulun fakıyetsizliğin programsız ve hazırhksız dmhan kazasma, 112,50C lirası Karaman ki NewYork'ta bu yavrularla meşgul oynıyan (Hekimyan) m kendisini se yor, Ahmed Beye: duğu halde saltanat Türkiyesi 1856 se ışe başlamaktan ve işin mutlaka ema kazasına, C3,350 lirası Iigın kazasma ve ortaya attı: Yirmi sene evvel Şadiyi vip okşadığını ve konuştuğunu daima Nasıl tammazsınız efendim, diyor, olan, onlara bunlan öğreten hamiyetli kaybeden Türk tiyatrosunun hiç bir nesine kadar daha bir tek ray döşiyeme neten yaptırılmak istendiğinden doğdu geri kalan kısmı ise Akşehir, Çumra, hjtırlardî. j hani Gelin Kaynana'da (Husrev) ro kadm ve erkek yurddaşlanmıı vardı. Sidişehir, Ermenak, Bozkır, Cihanbeyli, acı duymadığını, yas tutmadığını ileri miftL G*rçl İngilizler demiryolun icadmı ğunu iddia etti. İstiklâl marşını sevgi ve saygı ile dinsürdü. Bugün acı duymamız, onu ya Daha sonraları (Paris Fıkarası) nı iünü oynıyacaktım da benden ahp başve Karapmar kazalarına isabet etmektaklb «den senelerde Hindistan yolunu lerUen bu yavrularuı türkçe bilgilerl Sultan Azizin ölümü, Sultan Muradır. tedir. detmemiz ne garib ve ne kadar bey seyrederken, o piyeste küçük btr rol kasına vermiştiniz! kısaltmak için Akdenizle Basra körfezi hakkında hiç malumatım yoktu. Onlar, Bunun üzerine Ahmed Bey: hastahğı, Abdülhamidin cülusu ve bunhude! Bundan sonra olsun (Şadi) leri oynıyan Fehim Efendiyi İlk defa gördü Tokatta varlık vergisi arasında bir hat tesisine teşebbüs etmişve en çok onu beğendi. O günden sonra Öyle ise senin İçin bir piyes ya İstiklâl marşını o kadar güzel okudular larla beraber birbirini takib eden mü Tokad 28 (Hususi muhabirimizden) kaybetmemeğe çalışalım! ler ve bu teçebbüsü muhtelif fasılalarla gözleri sahnede hep onu aramıştır. Ti zayım... diyor. ki büyük ve zevkli bir hayret içinde *** him slyasî hâdiseler ve harbler yüzünden Vilâyetimizde varlık vergisi 960,400 libir kaç defa yenilemişlerse de bu pro(Hissei Şayia), bu vâdin eseri, Tüık kaldım. Telâffudan kusursuz, nağmeleri hükumet uzun müddet demiryol işlerile radır. Erbaa ve Niksar kazalarmda varBir sene ne kadar çabuk geçiyor yatro bittikten sonra da, onu görebiljelerinl gerçeklemeğe imkân bulamamışmek için, çok defalar kapının önünde sahnesinin ölmez tipi (Bican Efendi) de falsosuzdu. Yurdumuzdan binlerce mil meşgul olamadı. Zaten iyi inşa edılme lık vergisi İlân edilmemiştir. muş... lardı. Yurdumuzda ilk demiryol imtiyauzakta bulıman NewYork'ta Türk yavmütevazı eurup beklemiştir. Şadi aktör olmak bu eserin kahramanıdır. miş olan Haydarpaşa İİzmit kısmında Umumî Harb senelerinde, Ki tzmir Aydın hattının inşası için bir arzusunu, Fehim Efendiyi gördükten *¥* rularının ağzmdan İstiklâl marşını ditıtalebe bütçesinin müşkülâtla temin edeİse işletme varidatı tamirat masraflaİngiliı firketine verilmiş, fakat raym Eonraı duyduğunu her zaman söylerdi. Garibdir ki Şadi, kendisini en çok lemek beni tatlı ve mes'ud bir heyecan Yakalanan kumarbazlar bildiği arka sandalye biletleri cebimlzucu ancak 1866 da Aydına varabilnJş rır.ı ve memurların idaresizliğinder. dotanıtmış oîan Hissei Şayiadaki rolünü içinde bıraktı. İstiklâl marşınm büyük Emniyet İkinci şube müdürlüğü ta de, İçimizde tiyatro aşkı, bir kaç arörtemiyor ve devlet her tt. Bu itibarla başka memleketlerln çok ğan israfları raiından Beyoğlunda Alyongeçidinde kadaş, İstanbuldan Tepebaşma yaya Şadinin tiyatroya karşı duyduğu me daima İkinci derecede telâkki etmiştir. şairi Mehmed Akifi. NewYork'un hücra tanberi yaptıklan yüzüncü yıl bayram sene açıijı kapamak zonında kalıyorduDeniz apartımanmda Bayan Nahidenin gider gelir, o zamanki (Darülbedayi) in ıakın inkişafı, kaçınılmaz bir şekil al Bende mahfuz bir mektubunda en çok bir mahallesindeki bu büyük salonda larını biz ancak 1520 sene sonra kut Nihayet kendi vasıtalarile işletmeyl badairesinde büyük bir kumarhanenin fa hemen hiç bir temsilini kaçırmazdık ması, on beş, on altı yaşlarında Galata severek oynadığı piyesleri şöyle sıralar: hürmetle andım. lamağa başlıyabileceğiz. Lâkin de.tıir şaramıyacağını anlıyan hükumet 1880 aliyette olduğu haber alınmış ve ev(Bican Efendi) İle (Neş'e Bey) i İşte saray Sultanisinde bulunduğu sırada (Bir Çiçek İki Böcek), (Aşk Uyumaz) yolların memlekete yaptığı büyük hlz senesi başlarmda hattın lşletme itntiya velki gece kumarhane basıimıştır. ve (Sekizinci). bu sıralarda tanıdım. Onu takiben de baçlar. Şadi derdi ki: Dün de kadirşinas Üniversite gencliği meti hatırlatacak vesileler sık sık teker zını bir İngiliz şirketine verdi. Ayni mektubda, en çok beğendiği arBu sırada bakara oynıyan Fahri, (Habib Bey Neccar) ı gördüm. Bulduğum her tiyatro kitabını Mehmed Akifin Edirnekapıdaki kabrinBir müddet sonra Doyçe Bank adına rür etmekte olup bunlardan biri de baştistlerin Raşid Rıza ve Nureddin ŞefRahml, Agâh, Ekrem, Numan, Mustafa, Aradan geçen zaman bir asrm dörtte okur, mektebdeki arkadaşlarla hep tide bir ihtifal yaptılar ve onun ebedl şehrimizin demiryoluna kavuştuğunun 50 hareket eden İstanbulda Würtenber Mahmud, Todori, Artin, Talât, Alhan, yazmıştır. Çok defa tirinden fazladır. Bugün bile Habib yatrolar, san'atkârlar, piyesler etrafm kati oldujunu nci senesini doldurmasıdır. gische Vereinsbank'ın müdürü Kaula Ohanes, Said, Refik, Fahri, Hakkı, Ha(Naşid) den hayranhkla bahsetmiş ol eseri olan İstiklâl marşını bir nfızdan Neccar, Neş'e Bey ve hele Bican Efendi da konuşnıaktan zevk alırdım. Yalnız söylediler. Mehmed Akifin nıezarı, Üniİzmit Ankara hattının inşa ve işletme duğunu hatırlarım. İstanbul Ankara hattı eski Anadolu imtiyazmı hükumetten taleb etti ve 37,5 lil, Sadi, Nuri adında 16 kişi suç üs hâlâ gözümün, gözlerimizin önündedir. kalıp fırsat buldukça da makiyaj yaKenal SEL versite gencli.âinin himmetile yapılmışDemiryollan Şirketi tarafmdan inşa edi milyon franklık bir istikraz akdı mu tünde yakalanmışlardır. Mühim mik Halbuki bu kadar sene İçinde hakikî parak aynanın karşısına geçer. o hafta tır. Münevver Türk gencliği. vaktile hu tarda para musadere olunarak maznun hayat sahnesinde ne kadar Habib Nec gördüğüm veya okuduğum piyeslerdeki len, fakat imtiyazı bu şirkete verilmez kabilinde bu İmtiyaz 1888 senesinde siitımda şükranla bahsettiğim Ribi. İslar adliyeye teslim edilmişlerdir. carlar, Neş'e Beyler ve Bican Efendiler herhangi bir rolü oynıyarak kendi kenden evvel uzun sergüzeştler geçiren şe Doyçe Bank grupuna verildi. Hattâ hattiklul marşının büyük şairine. güzel bir l gördük, tanıdık, görüştük ve taniitık. dimi seyrederdim! bekenin bir parçasıdır. Saltanat devrin tın İstanbuldan başlamasım temin için meznr yaptınnağa teşebbüs etmiş ve Ma•Fei'iköyde Evranoszade sokağında Eğer münasebetlerimiz devam etmemijŞadi, Manakyanm oyunlarını hiç kade nafia işlerinin nasıl bir karınca adıarif Vckâleti de gencliğin, bu teşebbîısiıHaydarpaşa İzmit hattı da işletme Muzaffer admdaki şahsın evinde evve'Ü se bugün bunların kaçmı hatırlıyabi cırmazdı. Bu temsilere karşı o kadar mile İlerlediğine iyi bir misal teşkil etşirketinin protestolarına bakılmıyarak gece Ali Sarısu, Saffet Demir, Ahmed Iiriz? ıBaş tarafı 1 inci sabıfede) nü ikmal etmek kadirşinaslığını gösterbüyük bir merak, öy'.e derin bir hemesi İübarile bu hattın tarihçesi enteYeni Anadolu Demiryolları Şirketine 6 Şeydal, Mehmed Mete adındaki kimseAhmed İhsan Tokgöz, mülkiyeden ay mistir. O ne san'at kuvvetl ve san'atkâr yecan eösteriyordu ki. meselâ (Kumarresandır: 1871 senesne kadar Anadolu ve Dünyanın en uzak köselerinde flahi milyon frank mukabilinde satılch. ler kumar oyr.arlarken yakaianmışîar kudretidir ki aradan yirmi beş 5en« bazın Encamı) r.da (Horas), sahneda rıldıktan sonra hariciye tercüme kalaRumelide yapılan veya inşasma teşebhüs 1889 mayısında yeniden başlıyan inşa dır. Kumar oynanan yer mühürlene deıı fazla zaman geçtiği halde, yarat ktndisini öldürdüğü zsman, o da loca mine girmiş, oradan da Tophane ter oha, bir kaç Tükün huluııduğu her edilen demiryollan arasında İstanbul at artık sür'atle ilerliyerek derr.iryolu rek suçlular hakkında kanuni nıuame tığı tipleri, hâlâ yasatmakta devam e sının bir köşesinde kafasını yumruk cümaniîğma geçmişjs de. bu vazifelerde yerde oki'nan İstiklâl marşımızın rahEdirne Avrupa hattından gayrisl ancak çok kalmamışu. Gazetecılik hevesi, cnu, metli şairi. artık, kendisine lâyık bir 1890 haziranmda Arifiyeye, 91 mayısın leye başlanmıştır. larla dövüyordu! diyor! sahil şehirlerini hinterlandlarına bağladevlet kapısmdun uzaklaştırıyordu. Me kabiıde yatıyor. Jîczar taşının üstiindeda Bileciğe, 92 haziranmda Alpi köye ve *#¥ *** mak emelile yapılıyordu. 1871 tarihli bir Altın fiatları niçin muriyeci bırakır bırakmaz çok sevdiği ki kitabede öltnpz eserinin ilk mısrnları nihayet 1892 birincikânununun 31 İnci Refik Halid, bir yazısında Damad Şadi derdi ki: sultan buyurultusu ilk defa olarak İsbu mesleğe atıldı. Önce, ömrü az bir iki hâkkedilnıistir. Bu mezar, omın İstiklâl yükseliyor günü Ankaraya vardı ve bu şehir ilk teFeridl şöyle tasvir eder: tanbulu Bağdada bağhyacak ve Anado Meşrutiyet ilân olununca, yüzlerAltın fiatlan yükselmekte devam etc . . . İlk bakışta şekli bana gülünc ce genc, beşer onar kişilik bir çok (he mecmua neşretti. Nihayet, 1890 sene nıarş:nı okuvarak yetişen atesli Türk lunun ana damannı teşkil cdecek bir şebbüsten ancak 21 sene sonra demiryomektedir. Dün sabah 27 liradan ilk mu gelmişti: Kendimi sıri meclisi şen veskâran heyetleri) teşkil ettDer. Sah sinde bir matbaa açtı, bir sene sonra da çenclieinin İstiklâl marşı şairine karşı demiryolunun inşasını emretti ve hüku luna kavuştu. Ankara şehri, bu 21 senelik intizar ve ameleler yapılmış olan Reşad altınları lendirmek için François Joseph'in neye çıkmak âdeta moda oldu. Bunlar «Serveti Fıinun> mecmuasım çıkarmaga bp«'ediği sevginin, hürmetin bir nişanernet Avrupadan mühenddsler geürterek başladı. Memleketin en yüksek kalemle sidir. 4 ağustos 1871 tarihinde Haydarpaşadan üzüntü devresinden sonra kavuştuğu akşam 29 liraya kadar çıkmıştır. Külçe genclik devrine aid bir Avusturya kon arasında ben de vardım. Heveskâr olaaltınm gramı da 395 kuruşa kadar yük tu rolünü oynıyan mahir bir salon ak rak girdiğim sahneyi bırakamadım, o ıini bir araya toplıyan ve güzide bir İzmite doğru hattı inşaya başladı. Bu demiryol sayesinde uzun seneler Orta törü karşısında zannediyordum ve zan nu, binbir mahrurr.iyete katlanarak, edebiyat ailesi kuran bu özlü ve hayırlı hattın Pendiğe kadar olan 24 kilometre Anadolunun garba doğru iskelesi ve ti selmiştir. göre bu anî nediyordum ki Ferid Paşa, biraz sonra, binbir muhalefete göğüs gererek, ken kültür vasıtası, o zamandanberî, kısa lik kısmı 1872 eylulünde ve İzmite kadar caret merkezi olmak imtiyazmı kazandıPiyasada söylendiğine : fasılalarla kapatıldığı zamanlar müstesolan 67 kilometrelik kısmı da 1873 ağus ğı gibi Anadoluda millî hükumetln te yükselmeyi İstanbula altın almr.ğa gelen yan odaya girecek, favoriye benziyen dime meslek yaptını. Çengelköyü cinayetinin ca, büyük intizamla neşredilmiş ve memtosunda küçük inşaat müteahhidleri va essüsü zamanmda başşehlr olarak seçil bazı Suriyeli şahısların mubayaatı ya o takma saçlarını atacak, yapma tırBaşlangıc haylj uzun, meşakkatli ve lekete, cidden değerb hizmetler görmuhakemesi sıtasile İkmal edildi. Hükumet hattm mek ve nihayet bugün dünyanın modern ratmaktadır. Suriyede bir Reşad altını naklarım çıkaracak ve İçİmize büsbü karışıktır. Anlatılması uzun sürer. Famüştür. Çengelköyünde bitişik komşusu Musbundan sonrası için bir program hazırla şehirleri arasında sayılmak şeretlni de nm 35, Balkanlarda 60 lira olduğu üâvs tün baska bir şekilde, bana, size, her kat Şadinin resmen sahneye çıkışının Ahmed İhsan Tokgöz, bir yandan mec tafayı çifte ile öldürmekten maznı.uı kese benziyen bir sima, genc, sevimli, 324 de, yani meşrutiyetin ilânı senesinmamıs olduğu gibi gerek jnşaatta, gerek demiryollarma borçludur. Bu itibaf!a olunmaktadır. muasım çıkarırken, bir yandan da kâh Ahrnedle oğiu Irfanuı muhakemelerine, sade bir sima ile girecek... O zaman, de olduğunu söylemeliyim. buraya kadar olan işletmesinde bir çok Ankaralıların önümüzde 31 birincikâElektrik ve Tramvay tdaresi hepimiz, meselâ «Aferin Şadi Bey!» diye mualümlik, kâh belediye reisliği gibi İstanbul birinci sğırceza mahkemesince müşküllere tesadüf ettiği için işj bi: nununda erişeceğimiz bu ellinci yıldönüŞadi, bu İlk sahneye çıkışmda, oyresmi vazifelerle uğraştı. Ayni zamanda, dün devam edilmişür. Bu davada; şael çırpacağız.» müstahdemlerine zam Avrupalı mütehassısa tevdi etmeyi dü' münü kutlaması ve Türk demiryolculunanması en müşkul bir roiü, Ahmed Dikkat ediyor musunuz? Refik Halid, Vefik Paşa merhumun Molier'den nak memleket kültürünc kalemile hizmet hidlerden bir kısmı çifteyi babanm deşündü ve meşhur demiryol mühendisle ğunu Avrupadaki benzerlerl derecesine yapıyor büsbütün başka bir mevzu üzerinde ça lettiği (Zor Nikâh) taki hekim Senai ediyor; Avrupaya yaptığı seyahatleri an ğil, oğuiun elinde gördüklerlni söylemişrinden (Wllhelm Pressel) i «Osmanl: yükselten Devlet DemiryoHarı ldaresiElektrik, Tramvay ve Tünel İdaresi, lısırken, (Şadi) den bahsetmeği haya rolünü üzerine almıştı. Büyük san'at latan kitablar neşrediyor, tercümeler ler, bir kısmı da bunun aksi müşahedeDemiryolları Umum Müdürü» sıfatil' nin de bu bayrama iştirak etmesi çok ikincikânun ayından itibaren müstah linden bile geçirmezken, şuuru, kalemi kâr o zaman henüz on sekiz yaşında «apıyordu. Merhumu hayırla yâde ve yi ileri sürmüşlerdir. Mahkeme, şimdi işbasına getirdi. Pressel her şeyden ev yerinde bir hareket olur. demlerinin kanunen beslemek mecbu nin ucuna, nasıl, onu takıveriyor? vel Anadoluyu dolaştı ve Haydarpaşa idi. Bu ağır rolde öyle büyük muvaf sile clacak büyük himmetlerir.den biri ce, bu ciheti, araştırıyor. Dün mahkemeda Tevfik Taylan riyetinde bulundukları nüfus miktan Bana, size, herkese benziyen sima... fakıyet kazandı ki, bu, tiyatro tari Jules Verne'in romanlannı, memleke tahkikatı yapan Usküdar müddeiumumî üzerinden ve her nüfus başma ayda beş Genc, sevimli, sade bir sima... Bu Şa himizde bir dönüm noktası oldu. Şa timizde ilk defa olarak tanıtmış olması muavini Lutfi İle Usküdar Adlî hekiml lira verecektir. İdare, bu iş için icab eden dinin ta kendisidir. Ve o, sahneye çık diyi, bu rolünde görmüş olan tanınmış dır. Türkçenin, yabancı şark dilleri te Salih Haşim Sönmaz ve daha bazı kimPerşembe günü matinelerden itibaren formaliteleri tamamlamış bulunmakta tığı zaman, o kadar başka, o kadar de bir tiyatro münekkidimiz, onun mu siri altında benliğini bir türîü bulama seler şahid olarak dinlenilmişlerdir. dığı sıralarda tercüme edilen bu Jules Bunlar muayene üzerine görülen vaziğişik bir tiptir ki sadece ve ustaca vaffakıyetinl şöyle anlatır: dır. Verne seyahat romanları, gerek üslub, (temsil ettiği adam) olmuştur. Sahne «Şadi, hekim Senai rolünde bir sel, yetle tahldkat safhalan ve neticeleri etFeci bir ölüm üstadmın, yazı üstadı üzerindeki tesiri bir ırmak, bir nehir değil; bir çağla gerek dü, gerek tercüme güzelliği bakı rafmda izahat vermişlerdir. MuhakemeTaksimde dün olümle neticelenen bir dahi böyle kuvvetü olmuştur. Müthiş ve korkunç maceralarla dolu muazzam bir film yan, bir şelâle, bir deniz, bir ummandı. mından ,bugün biie. örnek olarak göste nin devamı, başka bazı şahidlerin çağıkaza olmuştur. Memiş oğlu 55 yaşında *** Sahneye atılmasile rolü kavraması bir rilebüecek edebi hazinelerimizdendir. rılması için bırakılrmştır. Âdem; gelen bir tramvay önünden kaçAhmed İhsan Tokgöz, Avrupaya yapBüyük san'atkârı, mücadele seneleri cldu. Artık ortada ne hekim Senai, mak İsterken ayağı kaymış, yere yuAlmanyaya ihrac edilecek ne Şsdi kalmıştı. Karşımızda Molierln tığı hususî seyahatleri haricinde, resmî varlanmıştır. Bu düşmede başı taşa sırasmda, Atatürkün tabiri ile, (Ankaraya neş'e dağıttığı) sıralarda şahsan tanzir edilemiyen ruhunu görüyorduk. vazifelerle de müteaddid defalar garo tiftik çarpmıştır. Âdem; kafatası çatlamak Baş rollerde: Türk san'atkârının dehası onu, san'a raemleketlerine gitm'ş, ezcümle Lausanne suretile ölmüştür. Adlî hekim Dr. Kârr.il tanıdım. Şadi Ankaraya gelmiş, büyük İhracat birlikleri İle yapılan temastının İsrafil suru ile canlandınvermlşti> konferansında matbuat bürosunda çaÜnsalan cesedin gömülmesine müsaade alâka uyandırmış, ön sırada bizzat Alışmış, 1925 senesine kadar da. Prag, Lau. la* neticesinde Almanlar tiftik mubaetmiştir. Kaza etrafmda müddeiumumi tatürk olmak üzere her gece dolup tasanne ve Londrada matbuat delegeliği et yaatma başlamışlardır. Almanlar bilşan Türkocağı salonunda sürekli alkışŞadinin sahne hayatına aid enteresan DİKKAT: Evvelce ilân ettiğimiz Türkçe sözlü ve Şarküı «GİZLİ AŞK» likçe tahkikat yapılıyor. miştir. 1931 de meb'us olan Ahmed İh hassa çengel malları aîmaktadır. lar toplamıştı, (Yenigün) de Şadinin fıkralardan birisi şudur: filrninin iraesi bazı tcknik sebeblerden dolayı iki hafla tehir edilmiştir. Benzin temin edildi san Tokgöz, 1932 de ve 1933 te CenevZeytinyağı fiatları bu yüksek muvaffakıyetinden bahsedeAmatörlükten profesyonelliğe geçen Umumî seyrü seferi karşılıyabüecek rek bir yazı yazmıştım. Bu münasebetle Şadi, İlk defa olarak Reşad Rıdvan Be redeki parlamentolar kongersine ve MonZeytinyağı fiatlarmdakl düşüklük 31 birincikânun Perşembe akşamt on günlük benzin temin edilmiş bulun ziyaretime geldi. Odama girer girmez yin tesis ettiği (Millî Heveskâran Ce treux'deki kongreye aza oldu. Son za devam etmektedir. Dün ekstra ekstra duğundan şimdilik benzin sarfı üzerinde (Neş'e Bey) önümde canlanıverdi. Şadi miyeti) ne girmiştir. Burada kendisiie manlarda, yalnız nıeb'usluğunu muha yağların fiatları 155 kuruşa kadar düşyen) bir tahdidattan sarfmazar edilmiş ile İlk defa görüşüyordum. Bu. o zama küçük roller verilmektedir. Fakat an faza ediyor ve Değırmerıderedeki, çok müştür. Cumartesİ günü 55 kuruşa ka* dar düşen üzüm fiatlan dün 60 kutir. Taksiler, on gün zarfında her za na kadar tanıdığım sahne adamlanna cak bir iki hafta çahşabilmiştir. Çün sevdiği evinde oturuyordu. hiç benzemiyordu. Hele hiç de cahil kü, günün birirde kumpanya hissedarMatbuat âlemi. Ahrr.ed İhsan Tokgö ruşa çıkmıştır. manki gibi yarım istihkaklarını alabileCESAR ROMERO WİRGİNİA GİLMORE değildi. Tertemiz giyinmişti. Ne kibar larmdan birisi olan Rıza Fadıl Bey zün. aramızdan kaybolmasile ne kadar ceklerdir. Türk Tıb Encümeni ve sevimli idi? Fevkalâde güzel konu ona: büyük bîr ziyaa uğrarmşsa. memleket de. ve CHARLOTTE GREENWOOD 30 tirincikânun saat 18,5 ta Cağaloğİhtiyar bir kadının yorgan şuyordu. İstidadmız olmadığı anlaşıldı. dl bütün ömrünü, kültür sahası gibi en lunda Etibba Odasınia toplanara^ yeni tarafmdan çok güzel bir tarzda yaratılan içine sakladığı altın paralar Atatürk kendisine emsalsiz iltifatlarda yerek yol vermiştir. Bu, Şadinin uğ değerli bir şubede yıpratan güzide bir heyeti idare intihabı yapılacaktır. Edirnekapıda oturan Ayşe Şeker a bulunmuştu Şimdi sevgili oğlu Gazan radığı İlk büyük inkisardır. Garibdir evlâdım kaybettiği için taziyeye o kadmdaki İhtiyar kadm, beş tane beşi ferin nezdinde en kıymetli bir hatıra ki, Rıza Fadıl merhum, bilâhare Şadi dar lâyıkbr. birlik, 27 tane altın lira ile altı bin olarak saklanan, Atatürkün gayet İl nin kurduğu tiyatro teşekküllerinde u Merhum vasiyeti mucibince Değlrmeniira kıymetindeki mücevherlerini bir tifatkâr bir ithafını ve imzasmı taşıyan zun zaman çalışmış, hattâ mücadele •dere mezarlığma defnedilecektir. Çok nefis ve orijinal filmini takdim edecektir. ' Nüshası 5 kurnştuı. Kendis'ne Allahtan rahmet dilerken yorganın pamuklan içine dikmiş ve fotograf, o günlerde, kendisine hediye seneleri sonlarında Ankarada kurulan edilmişti. Millî Sahne heyetinde idare memurluğu kederli ailesine de, Türk edebiyat âlesandığa koyarak kilidlemiştir. Türkive Haric KAT'İYYEN ÖLDÜRMEYEN KATİL... mine de tazivçier'm'^i sunanz. Şadi ile bu suretle başhyan tanışma yapmıştı. Evvelki gün İhtiyar kadm yorgarum İCİn IcİD *** sandıktan çıkararak paralarla mücev mız, her gün biraz daha artan sami141)0 Kr 2700 Kr, Senelik herlerînin yorganda olmadığını görünce miyetle kuvvetlenerek en yakın ve Şadi, müellif İbnürrefik Ahmed Nuri Yeni banliyö tren tarifesi 750 . 1450 . Altı avllk zabıtaya müracaat etmiştir. Yapılan sek dostluğa kadar vardı. Ölümünden merhumu taparcasma severdi Onunla 400 . 800 . Üc avlık Kömürden tasarruf maksadile banlitdhkikatta Ayşe Şekerin kendisine bak bir iki gün evvelki son ziyaretime ka tamşması, hele onun tarafmdan tanın yö trenleri İçin hazırlanan yeni tarife150 • Yoktut, Biı avlık nıak üzere yanına aldığı akrabası Hüs dar bu dostluğu her an daha çok kuv ması hayli eğlendirici bir fıkradır: nin tatbikına bu sabahtan itibaren nünün bu sandığı arka tarafmdan çi vetlenmiş gördüm. Şadiye (Nureddin Şefkati ve arka başlanmaktadır. Yeni tarife ile SirkeciGösterilmcçe başlanacak olan. Broadvay ve Hollywood'un en vilerinl gayet maharetle söküp yorİnamlır ve güvenilir bir dost, kâmll daşları) kumpanyasında, ibnürrefik Ah Yeşilköy Küçükçekmece arasında her Gazetemize gnnderUen evrak ve vazılar gandan paralnrla mücevherleri çaldığı ve mutekid bir insan, bilhassa şuurlu med Nuri Beyin (Gelin Kaynana) pi gün karşılıklı 18 er sefer yapılacak. pagüzel vc büyük yıldızlarl nesredilsin edilmesio lade edilmeı v« anlaşılmıştır. Hayırh akraba yakalana bir milliyetçi ve yüksek bir vatanper yesiııde (Husrev) rolünü vermişlerdi zar eünleri bir sefer ilâve olunacaktır. nvîîinHan mıc'iıFivp* Irnhnl ilıınmm rak çaldığı şeyler meydana çıkanlmış verdi. Onun pek çok misallerini vere O da rolü beğenmiş, büyük bir hevesle tır. Hüsnü dün müddeiumumiliğe tes bileceğim bu vasıflarım, mahremiyetine çahşmış, hazırlanmıştı. Halbuki ibnürve RtCHARD CARLSON tarafından yaratılan llm olunmuştur. girmiş en yakın bir dostu sıfatile kay refik: Bu Şadi dediğiniz çocuğu tanımıİsmail Hakkı Baltacıoğlunun detmek, benlm İçin*borcdur. * * yorum. diyerek rolü ondan almış, bir Yarmki çarşamba matinelerden itibaren konferansı Bu acı yıldönümü vesileslle ona aid başkasma vermiştir. BU SENENIN 2 FE\TİAI,ÂDE FİLMİ BİRDEN hatıralarımı tazeledim. Fotograflanna Şadi, bu hâdiseden o kadar üzülmüş Önümüzdeki perşembe günü saat 6 da Filminde; şimdiye kadar hiç bir fibnde görmediğiniz bol ve yeni danslar Beyoğlu Halkevinin Tepebaşındakl mer baktım. Mektublarım okudum. On beş ki yalnız kumpanyayı değil, hattâ az göıecek ve çok güzel şarkılarla nefis musikl dinliyeceksiniz. kez binasında, profesör İsmail Hakkı sene evvel onun hakkında neşrettiğim daha sahneyi terkedeceği gelmi§tir. r Fakat kısa bir zaman sonra, o sıBaltacıoğlu (Milliyetçilik ve an'anedlik) bir küçük kltaba göz gezdirdlm. Notlar KİTARALAB... CAZ... SWİNG ve RE\ ÜLER FİLMİ WERNER TRAUSS MELVYN DOUGLAS ralarda (Sİlven'İn Şakirdi Marifeti) diye mevzulu mühim bir konferans verecek aîdım: Bu akşam için yerlerinizi evvelden aldlrmlz. , Şadi, İstanbulun eski ve tanınmış bir büyük propagandalarla ortaya atılan tir. Herkes gelebilir. Tevfik Taylan ===== Yazan: ===== Unutulan mükelleflerin de tesbitine dün başlandı Kemat Salih Sel Yazan: Türk edebiyat ve basm.n.n acı kajbı İPEK Sinemasmda KORKUSUZ PİLOT LLOYD NOLAN LYNN BARİ SARAY Sineması CENÎİÎ MEN GANGSTER Bu akşam S U M E R sinemasmda LUGİLLE BALL ANN MİLLER CÜMFURİYET seraiti f Dikkat KIZ BCLLUGU ÇEMBERLITAŞ SİNEMASINDA NeÇokKocamVar! YIKILAN SAADET