21 Ağustos 1942 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Yüksek Mühendis mektebi P. C. N., Fizik ve Matematik, Lise Fen kolu talebelerine, riyaziye ve fizikle uğraşanlara: Fizik için Matematik Dr. REŞİD SÜREYYA GÜRSEY, Çıktı, umhuri 19 uncu yılsayı: 6471 İSTANBUL CAĞALOĞLU Tejgraf ve msktub adresı: Cumhurıyet. İstanbul Posta kutusu: İstanbul No. 246 TeJefon: Başmuhdrrır: 22366. Tahrır heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kısmı 24299 24290 Prof. Dr. Şevket Salih Soysal Çocul^Şakımı En son yazılajA ve en yeni ÎKBAL KİTABEVİ 150 kurus Cuma 21 Agusfos 1942 Semih LuffPKifabevi J Cumhur Reisimiz Anadoluda tetkik seyahatine çıktılar Milli Şefimiz, dün akşara Ankaradan nufarekat buyurdular ve hükumet erkânı tarafından uğurlandılar Efganistan hükumeti hukuk tnüşavirligi • GarbîAvrupa kardsına yapılan ihracteşebbüsü I\o zaıııan? flterede? \;ısıl? lman şark seferinin bu yazın olup bitmekte olan hareketleri şaşılacak gelisimler gristermeğe başladı. Bir kolu ile Ka(kas dağlarına dajanan Alman cenub orduları bu tarafta bir hadde kadar vararak duracak samlırken bütün mütehassıslan bayrette bırakan muvaffakıyetli bir ısrarla ilerileyişlerine devam edijorlar. Karadeniz mailesinde ileriliyen l>ir kısım Kafkas dağlannm en yükseği olan Elbürz tepelerini geçerek Tiflis Batum havalisine doğru sarkıyor. Kafkaslardaki diğer bir kısım da Grozni havalisinde Hazer denizine doğru gidiyor. Vladikafkası adeta havada bırakılmış denilecek bh surette kendi haline terketmiş gorünen bu hareketler, Kafkas istilâsını şakaya ben7İyen bir kolaylıkla gerçekleştirmek yolundadır. Bu gidisle Karadeniz Rus donanmasının talihi, zannolunabildiğinden daha kısa bir zamanda en ciddî bir durumla karşılaşmış olabilecek görüniiyor. Cenubî Rusjadaki Alman ordulannın Don dirseğini temizliyen kısraı Stalingrad'ı şimalden tehdid etmek üzere bu nehri geçmeğe hazırlamrken nehrin cejıubundan ilerliyen diğer bir kısmı ajni fehri cenub doğudan kusatmağa doğru gidiyor. Rus bakımmdan şimal ve cenub münakaleleri hesabına şimdiden felce uğratılmış halde sayılabilen Volga pek yakında tamamcn Alman askerî hakimiyeti altına girmek yolundadn, ve bu işlerin mrkası alınır alınmaz büjük Rus eephesinin merkcz ve şimal kesimlerinde büyiik ölçiilu hareketlerin başlıyacağı artık sarsılmaz bir plânın znrurî neticeleri gibi görülmeğe başlamıstır. İşte İngiliz Başvekili Churchill. şark seferinin bu korkunc inkişaflan arifelerindedir ki Moskova seyahatini yapmış bulunuyor, ve bu seyahatin zanıret ve ehemmjyeti şimdi daha iyi anlasılmış oluyor. Denebilir ki harbin Rusyadaki son inkişaflan Sovyctlet için en ileri derecede buhranlı olduğu kadar Anglo Sakson Demokrasilerini ie telâş ve asabiyete diişürecek mahıyettedir. Binaenaleyh Churchill'in Rusyaya seyahatile Moskova müzakerelerinin sadece Sovyetleri avutmağa matuf olmaktan daha ileri ehemmiyetli bir hareket olduğunu artık biz de kabul edebiliriz. İngiliz şark ordulan ktımandanlıklannda yapılan değişiklikleri de umumî duııımun yeni icablarına göre alınmış kararlar olarak görmekte belki büyiik bir hata yoktur. Geçenlerde Sıvastopolla Tobruk arasında sıkı bir münasebet farzetmiş olan Rus askerî mütehassıslan haksız değillerdi. Hükmelmek icab ediyor ki Rusyada yabıız Rusyanın yiikünü hafifletmek işi değil, Mısıra, Hindistana ve Çine varıncıya kadar Demokrasi müttefiklerini alâkadar eden bütün cepheler ve bütün vaziyetler gozden geçirilmiş, her zorluğa " rağmen ileri gotürülmesinde ittifak olunan harb hareketleri için daha şümullü kararlar alınmıştır. Bu meyanda AngloSaksonlarca daima muhtemel görünen bir Japon taarruâle en fena ihtimallere göre Yakrnşarkın müdafaası işleri de gürüşülmüş olacağını şüphesiz sayabiliriz. Gorüşmelerin bu kadar şümullü olmasile beraber mahud ikinci cephenin müstacel bir zanıret, olarak daima Uk plânda mevki almış olacağını da kabul etmeğe yer vardır. Herhalde Ruslar içi sabit bir fikir olan bu ikinci cephe hâdiselerin zonı altında şimdi daha hâkim bir vaziyet almış olacaktır, ve dün de söylediğimiz gibi Başvekil Churchill bu yoldaki Rus isteklerine karşı bu defa daha kuvvetli olarak peki, demiştir. Ankara 20 (a.a.) . Reisicumhur Millî Şef Anadolu dahilinde tetkiklerde bulunmak üzere bu akşam saat 1 0,30 da şehrimizden müfarekat buyurmuşlardır. lstasyonda Başvekil, Genelkurmay Başkanı, Vekiller, Parti genel sekreteri, Parti idare heyeti azaları, generaller, meb'uslar ve Vekâletler yüksek Ankara 20 (a.a.) Afganistan hümemurları, Ankara Valisi, emni kumeti tarafından hükumet hukuk müyet direktörü ve merkez komutanı şavirlığine tayin edilen Hariciye Vetarafından teşyi edilmişlerdir. k'âleti hukuk muşaviri Ethem Menemencioğlu bugün Reisicumhur Ismet İnonü tarafından kabul buyurulmuştur. Ethem Menemencioğlu yarın yeni vazifesine iltihak etmek üzere Kâbile hareket edecektir. Moskova 20 (a.a ) Türkiyenin yeni Büyük Elçisi Cevad Açıkalın İtimadnamesini vermek üzere bu sabah Kuybişeften Moskova'ya gelmiştir. Cumhur Reisimiz dün bu vazifeye tayin edilen Etem Menemencioğlunu kabul buyurdular Oevad Açıkalm Moskovada Yedek Subay Okuluna verilecek şanlı sattcak Son harekât esnasında şark cephesinde Almaniar tarafından alman Rus esirleri üsera kampına sevkediliyor İııgilizlerin bundan evvel Saint Nazaire'e yaptıklan ihrac hareketinden sonra Almanlar tarafından alınmış bir resim tngilizlere göre: Volga ile Don Stalingrad tehlikede arasında Çok kuvvetli düşman Ruslar Krasnodar mevzileri hücumla şehrinden zaptedildi çekildikten sonra tebliği nh SoYyefhari *• *6. ingilizler büyük; Londra, Dieppe Cumartesi günü Anharekâtından Müttefiklere bir kuvvetle işe kara İpodromunda ültimatom pek büyük merasim çok memnun vermiş başlamışlardı yapılacak İhrac teşebbüsünün ileChurchill. Stalini ride yapılacak harekât ikna edemeyince.. için bir fecriibe olduğu • bildiriliyor Askerî mUtehassısların Müttefik kıt'aların, muhalefetine rağmen kuvvetle müdafaa e bn istilâ teşebbüsünü dilmesi icab eden bir emrelmiş « Dört yüz küçük faşıtla1 karaya çıkarılan kafilenm arkasında da 35 nakliye gemisi bskliyordu Fakat Alman müdafaa tesisatı düşmana çok ağır kayıblar verdirmiş, 9 saat zarfında bütün ümidleri boşa çıkarmıştır Stalin Almanlara göre: Ankara 20 (Telefonla) Yedek Subay Okuluna, cumartesi günü saat 16,30 da Ipodromda büyük merasimle alay sancağı verilecektir. Bu törende bulunmak üzere, askerî erkân ve ümera, vekiller, meb'uslar, yüksek devlet memurlan ve daha bir çok zevat davet edüdiği gibi, vazifede olsun olmasın bütün yedek subaylar da davet edilmişlerdir. Sancak verme merasimi, bu itibarla pek mutantan olacak, memleketin bütün güzideleri, bu törende hazır bulunmuş olacaklardır. Yedek Subay Okulu komutanlığı, merasimin fevkalâde parlak olması için pek büyük hazırlıklar yapmakta, hiç bir çeyin eksik olmamasına itina etmek*edir. Şanlı alay sancağım alacak olan Yedek Subay Okulu da, heyecanla bu büyük bayrama hazırlanmaktadır. Büyük mikyasta ganaim Novorosisk limanı için de ve külliyetli esir alındı tehlike arfmışiır Berlin 20 (a.a.) Alman orduları başkumandanlığının tebliği: Kafkasyada taarruz harekeÜerimiz toprak kazanmakta devam etmiştir. Hava kuvvetlerimiz Karadeniz sahillerinde 3 nakliye gemisi batırmışlardır. Volga ile Don arasında Stalingrad'ın cenubunda yapılan şiddetli muharebelerde düsmanın uzun zamandanberi tahkim ettiği çok kuvvetli mevzi şebekesi hücumla zaptedilmiştir. Düşman bu muharebelerde 18 ve 19 ağustosta 3301 esir, 52 tank, 56 top, 90 mitralyöz ve mayinatar ve 66 alev makinesi kaybetmiştir. Alman hava kuvvetleri demiryolu tesislerine ve düşmanın geri iaşe yollanna taarruzlarda bulunmuşlardır. Orel'in şimal çevresinde, bir Alman taarruzu esnasında Alman kuvvetleri 11 ağustostanberi 14 bin esir almışlardır. 400 tank ve 200 top tahrib etmişMoskova 20 (a.a.) Sovyet öğle tebliği: 19 ağustos gecesi kuvvetlerimiz Kletskaya cenub doğusile Kotelnikovto şimal doğusunda ve Piyatigors çevresinde duşmanla çarpışmalar yapmışlardır. Cephenin başka kesimlerinde önemlı hiç bir değişiklik olmamıştır. noktada harekete geç Berlin 2X) (a.a.) İngiliz Amerikan seferî kuvvetlerinin, Avrupa kıtmeleri muvaffakıyet asına yaptıklan İstilâ teşebbüsünde, Alman başkomutanhğının hususî tebsayılmaktadır liğüıde kaydedildiği gibi uğradıkları fe Amiral Horty'nin oğlu cephede maktul düştü lâketli mağlubiyet hakkında, Alman Berlin 20 (a.a.) Alman ordulaı» Londra 20 (a.a.) Belirtildiğine gö resmî kaynaklan aşağıdaki hususları başkumandanlığının tebliği: e, Birleşik milletlere mensub hücum müşahede etmektedirler: Hususî bir tebliğle de bildirilmis So\Tet cenub eephesinin yıkılması cıt'alarınm Dieppe çevresinde yaptıkan müthiş akın, ilerde yapılacak akın karşısında, Stalin, 22 temmuzda, Lon duğu üzere İngiliz, Amerikan ve Kana* (Arkası sahife 3 sntan 2 de) (Arkası sahife 3 sütnn 3 te) (Arkaaı sahife 3 stitno 3 te) Moskova 20 (a.a.) Reuter ajansının hususî muhabiri bildiriyor: Kletskaya'nm batısında Don nehri kıvrımında vaziyet, son dört hafta içinde cereyan etmiş olan şiddetli muharebenin doğurduğu durumdan daha fenadır. Bununla beraber Kızılordu düşmana sonuna kadar karsı koymak azmini muhafaza etmektedir. Vaziyet müstevlilerin pek o kadar lehine değildir, nitekim Stalingrad'da nehri geçmiş olan Alman kuvvetlerinin uğradıkfArkasi sahife 3 siitnn 6 da) (Arkası sahife 3, sürun 5 te) • I «Durum daha fenadır» Almanua: 1942 Göbbels'le bir saat Etienne Horty Budapeşte 20 (a.a.) Resmî bir tebliğ, saltanat naibi Amiral Horty'nuı oğlu ve saltanat naib vekili Etienne Horty'nin şark cephesinde telef olduğunu bildirmektedir. Bu haber, Macaristanda büyük bir he» yecan uyandırmıştır. Çünkü kendisi halk tarafından çok sevilmekte idi. Propaganda Nezaretinde, asıl binaya yeni eklenen modern kısmın geniş ve aydınlık merdivenlerinden çıkarken, dok. tor Göbbelsi bir an evvel görmek merakile sa.bırsızlanıyordum. Nasyonal 9os. yalist rejüninin bu en başlarda gelen simasını herkes gibi ben de * •*" sertelerdenberi gazetelerde, sinemalarda seyretmiş, mecmualarda yazüarını okuyarak, radyoda nutuklarını dinliyerek onu adeta görmeden tanır bir hale gelmiştim. Görmeden tanıdığım bir adamm üzerimde nasıl bir tesir bırakacağını me. rak etmekte haklıydım. SS üniformalı bir takım de. likanlılann bizi hürmetle selâmladıgı yüksek tavanlı, az mobilyalı, insana rahatlık duygusu veren bir çok büyük salonlardan geçtikten sonra bir tanesinde biraz oturmamızı rica ettiler. SS üniformalı bir gene, yaglı boya beyaz bir ka. pıyı vurarak bitişik bir odaya girdi. Reich Propaganda Nazı. nnın bürosu önünde olduğumuzu anladık. Randevumuz yarımdaydı. Bir dakika içinde SS üniformalı gene yanı. mıza gelerek doktor Göb. bels'in bizi beklediğini haber verdi. Yazan: Nadir Nadi ı İngiltereye giden Turk gazetecileri 8 gün matem tutuiacak Budapeşte 20 (a.a.) Naib muavini Etienne Horty'nin ölümünü haber alır almaz, Macar hükumeti olağanüstü bir toplantı yapmış ve 8 gün millî matem tutulmasına karar vermiştir. Ve Başvekil Churchill ikinci cephe için bu defa da peki derken gene, ve herhalde eski cevablanna nispetle belki daha »yade, samimî idi. İmkânı olsa da bu kâfir ikinci cephe açılabilse, ve yalmz açılmak değil, az çok muvaffakıyetle ayakta turulabilse, derhal ona ieşebbüs etmek hususunda Churchill, Rus devlet adamlarından daha az ciddî olacak değildir. Yalmz İngiliz hükumeti değil, ingiliz efkân dahi ayni ihtiyacın tazyikı altında zaman zaman feveranlar göstererek, zaman zaman sükun bularak tıpkı Okyaİngiltereye hareket eden İstanbul nusıın med ve cezirlerini andıran bir heİngiltere hükumeti tarafından İngilteyecan içindedir. Mesele hep ikinci cephe reye davet edilen Türk gazetecüerinden meselesi ve gene hep onun imkânı menıürekkeb heyet, dün akşamki ekspresle selesidir. Ankaraya hareket etmiştir. Heyet, YeBiz Moskova müzakerelerinde ikinci ni Sabah Ba=muh?rriri Hüseyin Cahid cephe ile ügili müzakerelcr lıakkında Yalçın, Tan Başmuharriri Zekeriya Sergelen muhtelif mayetlerden bu ise tel. İkdam Ba?muharriri ve gazetemiz muharrirlerinden arkadaşımız Abidin YUNUS NADt (Arkası sahife 3, sutun 4 te) Daver, Vatan Başmuharriri Ahmed Emin Pasifikte gazetecileri Haydarpasa garinda Yalmandan mürekkebdir. Ulus gazetesi muharrirlerinden Ahmed Şükrü Esmer de heyete Ankarada katılacaktır. Türk gazetecileri şerefine bu akşam Ankarada İngiltere büyük elçiliğinde bir ziyafet verilecek ve heyet ertesi günü Toros ekspresile Adanaya hareket, oradan da Mısır yolu ile İngiltereye gidecekler. dır. ker takdim etti. Elimizi sıkarken gözle. rini bir müddet gözlerimızde tutuyor, zekâ kıvılcımlan fışkıran sıcakkar.hlıS dolu bakışlarile yüzümüzü okşuyor'du. Paravananın yanındaki maroken kol« tuklarda bize yer gösterirken almanca bi. lip bilmediğımizi sordu. Ço, gumuzun kendi dılinden anla» dığıınızı öğrenince memnun oldu. Yuvarlak sigara masasının etrafına gelışiguzel yerleş. tik. Nazınn çalışma masası sa. lonun tâ öbür ucunda, sağ duvan sıraüyan geniş pencere., lerdes sonuncusunun yanıbaşmdaydı. Masamn biraz geri. sinde kocaman bir mücessem j, küre duruyordu. Ortalara doğ. ru, ikı pencere arasında duvara bitiştirilmiş bir masa üze. rinde kıvnmlan aşagı sarkan büyük mikyaslı haritalar açıîmıştı. Bir evin bütün eşyasım ferah ferah içine sığdırabile. cek olan bu salonda şimdi sav. dıklanmdan ve Hitlerin güzel bir büstünden başka bir şey yok gibıydi. Doktor Göbbelsie bir saat kadar konuştuk. Daha dcğrusu o konuştu,,biz dinledıi. Colc musıkıli b!r sesı vardı. Bağır. mıyor, heyecana kapılmıyor, fakat oümlelerin ehemmiyetine göre kelimelenn ve hecele. rin ahenşini tam yerinde idare etmesini biliyordu. Amerikalılar Salomon adalarından bir kaçııtı tamamen işga! ettiler Washington 20 (a.a.) Bildirildığine göre, Amerikan bahriye sılâhendazlan Salomon adalannda henüz Japon kıtalannın işgali altında bulunan bir adayı Japonlardan temizlemeğe başlamışlardır. Bahriye Nazırhğı Salomon adalarından bazılannm Amerikan silâhendazlan tarafından tamamen ele eecüıldieini bil. dirmiştir. Başta reisimiz Necmeddin Sadak olarak sıra ile yağlı bo. yalı kapıya doğru yurüduk. Açık renkli bir paravana, U k Her şeyden önce bir Propa. bakışta içerisini görmemize en. ganda Nazm sıfatile tarafsıa gel oluyordu. Onu aşınca kenbir memleket gazetecileri kar. dimizı az eşyalı, fakat son de. nsındaki güç durumuna işaret rece büyük bir salonda buletti. duk. Doktor Göbbels, paravananın he. ı lannda olduğundan çok daha sevımlı İsmımız çıktığı için, biz ağzımızı açmen yanmda ayakta duruyordu. Kısa I bir hali vardı. Hususî kalem müdlirü sak derhal propaganda yapacağımızı sa. boylu, zayıf, temiz giyinmiş, fotograf J olduğunu sandığım bir zat bizi teker te. nırlar! [Aıkası sahife 3, sütun S cej