5 Aralık 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Karaköyde Bebek Tramvay durağında No. 31 Saray Lokantası Büyük bir ihtiyacı karşılamıştır. Bu müessesemize rağbet ziyadeleşmektedir. Tereyağlı yemeklerin, mütenevvi balıklarm ve servisin mükemmeliyetine karşı bilhassa ehveniyeti takdire şayandır. 18 inci yı! sayı: 6216 umhuri İSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresı: Cumhuriyet, İstanbul Posta kutusu: İstanbul No. 246 Telefon: Başmuharrır: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kısmı 24299 24290 Tahsili Emval Kanununun vergi, resim ve harclara aid tahsilâl hükümleri ve tatbiki Cuma 5 Birncikânun 1941 Maliye Vekâleti Tahsil T EV Fİ K K U 895 sahife, fiatı 6' Amerikamn Kararı Filen her türlü harb hareketlerine girişmek, fakat resmen harh Uânına gitmemek yahud gidememek: İşte son tahlilde Amerikanın hakiki vaziyeti budur. eni harbin mevcud ve muhtemel büiün saihalanna karşı çok faal bir siyaset Ukıb eden Amerika, eğer Japonyauan Lir teşebbüs gelmezse, anlaşılan cihanşiiınul maceraya ilân edılmemiş bir harble fiıi mücadele halinde iştirak edip gidec;kıir. Amerikan Bahriye Nazırı Albay Noks gazetecilere beyaııatında Amerikan donanmasının Atlantik ve Pasifik her iki okyanusta herhal ve ihtimale kaışı haZir bulunduğunu söylijerek ve donanmanın mevcudile inşa halinde bulunan birliklerini sayıp dökerek alâkalüara korkutucu bir gözdağı vermiştir. Albay Noks'un Amerikan donanması hakkında gazetecilere söylediği kısa rnalumatın daha geniş ölçülüsünü arkadaşınuz Abidin Daver iki üç gün evvclki Cumhuriyet'te çıkan makalesinde etraüle yazmışlı. Buna göre şimdiden kuvvetli olan Amerikan donanması gelecek yıl daha kuvvetli, ondan sonraki yılsa bütün bütün kuvvetli olacaktır. Ancak şu var ki bu donanmanın kuvveü derecesini Almanya gibi Japonya da pek iyi bilnıektedir ve her iki memleket stratejilerini ona göre kurmaktadırlar. Şimali Amerika şarki Asyadan 9000 mil, garbi Avrupadansa 6000 mil uz&ktadır, ve bu barbin yalnız donanma ile halledilir bir dava olmadığı şimdiye kadarki tecrübelerden yeter açıklıkla anlaşılmış bulunmaktadır. Amerikamn icar iare kanunu ve Türkiye Utus gazetesi bu mevzuda mühim bir makale neşretti Türkiyeye harb Amerikadan malzemesi • • M. Ruzvelt dün mühim beyanatta bulnndn «Türkiyenin i c a b ı n d a kendini müdafaa etmesini, Amerika için hayatî ehemmîyeti haiz buluvormtn GÖRDÜKLERİM 14 = Şark cephesinde = Şark cephcsinden resimler: Alman motörlü kuvvetlerinin Rusyada müthiş çamurla mücadelesi Alman harb\ tebliği 1 Nikolayeften hareket lürken 75 80 km. bir uzunluk ve 1 den Finîer Hangö istihkâmmı işgal ettî Haurlardaaır ki Reis Ruzvelt daha iki ' ay once Amerikan donanmasına raagelecekieri Mihver gemilerini vurmak emrıni vermiş ve bılâhare Reis Amerikan gcmilerinin Alman taarruzuna uğrauıklarından bahsetmesi üzerine Almanya taarruzun Amerika tarafından vaki olLondra i (aa.) (B. B. C ) : Amerika duğunu ileri sürmüştü. Bahriye Nazırı Albay Noks şimdi ilk taarruzun kimin hükumeti Türkiyeye icar ve iare knnunu tarafından geldiği münakaşasını bir ta mucibince müdafaa malzemesi vermeyi rafa burakarak Amerikan donanması bir kararlaştırrmştır.. Amrrika Cumhur Reliklerinin Mihver vasıtalarına ateş et si Ruzvelt bu husu?ta dün gece şu betffin^t^3 bıılunrougturj «Türkiyenin İcabında kenclîsini rnümiştir. Albay Noks harbe möştak ve tnütehassir bir adam gibi görünmek vaziye dafaa etmesini Amerikamn fnttdafaası tini aynile muhafaza edip gitmektedif. için hayatî ehemmiyeH haiz buluyorum Onun son sözleri harbin Amerika için Türkiyenin müdafaa fhtlyaclarmı mürrtadeta bir emrivaki haline gclmiş olüıı kün olduğu kadar geniş mikyasta teroin jjunu gösteriyor ve Albay Noks bunu edeceğiz.» Amerikan me'iafili, Amerikan harb ttdeta zaptolunamıyan bir hazîa, sakla»amıyan bir memnuniyetle ifade etmiş lfvazımmın zaten TürkK'ye sevkediîmiş bulunuyor. Fakat bütün bu harb arı olduğunu söylemişt'r İnçiltere, Türkijan, harb istiyen, harbin ardında koşan yenin hâkimivetine büyük ilgi gösterdisözlere rağmen Amerika hâlâ resmî ola fcinden bu haberi memnuniyetle karşırak Almanya ile harb halinde değildir. lamıştır. Vaşington 4 (a.a.) P.öyter: Buzvelt, Filen her tüıiii harb hareketlerine girişmek, fakat resmen harb ilânma git Türkiyenin ödünç verme ve kiralama tnemek, yahud gidememek: İşte son tah kanunu hükürrlerin^en istifade edecelilde Amerikamn hakiki vaziyeti budur. ğini bildirmiştir. Dân etmeksizin harbetmek son yıllların «Harb içînde bulunmıyan b>r beynelmilel bir modası oldu. Japonyamemlekete flk defa olarak «un dört yılı mütecaviz bir müddettir tatbik edflen kanun!» Çine karşı giriştiği muazzam mücadele Londra 4 (a.a.) Deyli Eksprcs gazehâlâ ilân edihneden ileri götürülmekte tesi Nevyork muhabirinin aşağıdaki telolan bir harbdir. Acaba Amerikamn ka grafını neşretmektedir. ran da böyle bir hareket hattı Uzerinde .Birleşik Devletler Heisi Rnzveit Türyürümek midir? Herhalde şimdiye ka kiyenin müdaîassı. Birleşik Devîetler idar Yenidünya Büyük Cumhuriyetinin ç;n hayatî ehemmiyette olduğundai dotutluğu yol budur ve bir hayli müdılet layı Türkiyenin de kiralama ve ödünç Verme kanunurıdan isMfıde cdeceğini YUNUS NADİ bildirmistir. Efemek oluvfr ki tecavüz© (Arkası sahife 3 sütun 4 te) karşı mücadele eden rrill?t'ere bir yarrhm olmak üzere Vıazırlanan bu kanun rıarb içinde bulunmıysn bir mernleket h.ıkkmda ilk defa olarık tatbik edılmektedir. VaşinstondaM viik<;?k memurlar(Arkası sahife 3 sütun 4 te) Amerika Cumhur uAmerikan tebliği, Tiirk poütikasına giivenin yeni bir ispatı oldu > Yaxan: Falih Rtfkı Atay Ankara 4 (Telefonla) Ödünç verme ve kiralama kanunu mucibince Türkiyeye yardımda bulunulacatı l;akkında Beyaz Saraydan yapılan beyanatın Ankarada nasıl karşılandıgını t e barüz ettiren. Falih Rıfkı Atayın yannki (bugünkü) Ulvıs'ta cıkacak olan başmakalesini aynen bildiriyorum: « Ödünfl verme ve kiralama kanunu gereğince Türkiyeye yardımda bulunulmak İçin, Birleşik Devletler Reisi Beyaz Sarayda beyanatta bulunmuştur Beyanat metnine göre, Reis Ruzvelt Tiirkiye ihtiyaclannm mümkün olduğu Koordinasyon'un yeni kararları Harbin birinci Afrikada dün Keres teciler perdesi bitti harekâtdurdu ellerindeki bütün malları vilâyete bildirecekler Şimdi iki tarafta ikinci safhaya hazırlanıyor Akdenızde bir Italyan torpidosu batırıldı Bu, belki de sonSollum5da 1500 esir daha alındı mücadele olacaktır İngilizlere göre J (TelgTaflar "i üncii sahifedei Ankara 4 (Telefonla) Yarın Koofdinasyon heyetinin b a a yeni kararları çıkacaktır. Birinci kararnameye göre, bir seneye yakın bir zamandanberi faaliyette bulunan İaşe Müsteşarhğı kadrosunda bazı değişiklilder yapılmakta4ır. Diğer bir karar, İstanbuldaki İaşe teşkilâtıru genişletmektedir. Üçüncü kararname, geçen sene mayısta kurulan Fiat Murakabe kararmın bazı hükümlerini değiştirmekte ve bazı yeni hükümler ilâve suretile ilk k a r a n takviye etmektedir. Dördüncü b i r karar, İstanbulda ve Ankarada bulunan kereste tüccarlannı alâkalandırmaktadır. Bu karara göre, İstanbuldaki ve Ankaradaki kereste tüccarları yarmı takib eden beş is günü içinde ellerinde bulunan kerestelerin miktarını beyannamelerle valiliklere bildirmeğe mecbur olacaklardır. Bu kerestelere, değer fiatı vprilerek satın alınmak suretile hükumetçe el konulmuştur. Ancak beyannamelerin verildiği günden itibaren on gün zarfmda valiler kerestelerin satın ahndıgını bildirmedikçe keresteler serbest kalacaktır. C Nihvere göre Rus dridnotu Ue 30 40 ırtetre kadar Berlin 4 (a.a.) Alman orduları başöteşjrtdeki 10. bin tonüâtoluk kruvazö•fcömuianlıfırıın tebliği: bir boğaz yapmaktadır ki. Ruslar, bu rün, binlerle perçin çivisinin başı henüz Donetz havzasında Ruslann yaptığı aşağıdan na Bugski Liman diyorlsr. Buğ esa dışarıda duran gövdelerini sen dogrudan doğruya Karadenize de gördük. Henüz dış zırh levhaları takı çiddetli taarruzlar, düşmana kanlı zayiğil, Ruslann Dnyeprowski Liman adını lıp perçlnleşmemişlerdi. Sonra, drid at verdiruerek püskürtülmüştür. verdikleri diğer geniş bir körfeze dö notun iki yanı boyunca ve bütün yükLeningrad önünde, Alman çember sekliğince yapılmış olan iskelelerin hattım yarmak için. düşmanın yaptığı külür. Bu suretle Bugski Liman ile Dnyep merdivenlerini çıkarak geminin üstüne yeni teşebbüsîer akim kalmıştır. rowski Liman içiçe ve yanyana iki geldik. Üst zırh güvertesi henüz taAlman hava kuvvetleri Murmansk deReisi M. Ruzvelt körfez halindedirler. Görülüyor ki, Rus mamlanmamıştı. Makineler. bacalar, miryolunun bir kısmını tahrib ve Lelar, bizim tamamüe türkçeleştirdiğimiz demir direkler, taretler, toplar ve ku(Arkası Sa. 3, sütun 3 te) (Arkası Sa. 3, sütun 5 te) rumca liman kelimesini, Karadenize dökülen hemen bütün ırmaklann ve suların vücude getirdikleri uzun, dar ve yatık körfez ve göllere ad olarak takmışlardu1. Bundan başka bu nehir limanlarmın denizle irtibatlan dar bir yol halinde clduğu takdirde meselâ Dnestr Liman'da olduğu gibi bu dar deniz yoluna türkçe olarak bogaz diyorlar. Geçenlerde iyi rusça bilen bir Kırım kadar çabuk k'arşılanması için ' emir Türkü bana anlatıyordu: Bir Rusun vermiş bulunmaktadır. baştan ayağa kadar giydiği şeylerin heBu haberin, milli korunuş hazırlıkla men hepsinin adı türkçedir. Kalpak, rımn hiç durnıaksızın tamamlanrnasma kaftan. kuşak, stani (türkçe iç don can dikkatini veren Türkiye efkârı ii manasma), karman (türkçe ceb manazerinde ne kadar iyl bir tesir bıraktığı sına), paşmak (türkçe ayakkabı mananı ve harb sonrası devrinde hiç bir va sına), kablok (türkçe ökçe manasma) kit bozulrmyan ve aksamıyan Türk gibi.. Bunların hepsinin içine konduğu Amerikan dostluğunu kuvvetiendirme sunduk da malum, bizim sandıktan bakımmdan ne kadar hayırlı olduğunu başka bir şey değildir. Macar. Grek, söylemeğe bile lüzum yoktur. Bulgar ve bilhassa Rumen dillerinde Cihan harbi başladığındanberi Tür dahi böyle yüzlerce, hatta binlerce kiye, kendisi için komşu ve dostlan için türkçe kelime vardır. banşı korumaktan, harbin genişleme ve Dnyeperin ağzını teşkil eden ve dobulaşma tehlikelerini elinden geldiği ğudan batıya doğru takriben 65 km. katiar önlemekten, sözleşme ve anlaş uzanan körfeze dökülen Bug nehrinin malarına bağlı kalmaktan gayri bir da sahilinde ve ağzından 3 5 4 0 km. kaRus kumandanlarndar va gütmemiştir. Bu politikanm en iyi dar şimalde bulunan Nikolayef şehriGeneral Churkof ve tam tarifini, Mtlli Şef İnönünün nin 1933 te nüfusu 167.000 kadardı. Moskova 4 (a.a.) Sovyet öğle tebliMillet Meclisinin son açılışmdaki nut Ayni tarijıte 604.000 nüfusa malik buluği: 3 ilkkânun gecesi kuvvetlerimiz bükunda buluruz. Vatandaşlarını ayrısız nan Odesa (Hacıbey) den takriben gaynsız yanında toplıyan Reisimizin 3,5 4 misli daha kalabalıktır. (1) Fatün cephelerde düşmanla çarpışmışlarnutku, harb politikasından ve dış mü kat Nikolayef, deniz cihetinden tama dır. nasebetlerden bahseden fıkralarında mile mahfuz büyük bir harb limanı olAlmanlar Tula yoluna çıkmağa Meclis azasının coşkun alkışlarile karşu duğu gibi ayni zamanda Rusyanın en muvaffak oldular lanarak, bu politika ve münasebetlere büyük ve mükemmel Karadeniz tersaMoskova 4"(a.a.) Moskova radyosu, hâkim oîan disiplinin dün için olduğu neleri buradadır. : Tula önünde vaziyetin vahimle^tiğini gibi, bugün ve yarın için, Türk milletiNikolayef tersanesinde, büyük bir kı söyliyerek diyor ki: ne ne kadar gönülden mal olduğunu zak uzerinde yüzlerle ağac kütüklerile Zırhlı ve motörlü Alman kuvvetleri, göstermiştir. Gene eskidenberi tekrar desteklenmiş olarak sapasağlam duran 2 ı'kkânunda, Tula yoluna çıkmağa muladığımız üzere, bu ne bir zâf, ne de vaffak olmuşlardır. Maamafih, Ruülar, bir pasif korunma politikasıdır. Türki(1) Harb dolayısile bu şehirlerin nü yeni mevzilere çekilmişlerdir. Sovyet ye, millî siyasetinde, vermiş ve almış fusü şimdi bu kadar değilse de buna (Arkası Sa. 3, sütun 5 te) yakındır. (Arkası sahife 3, sütun 2 de) Rus lisanındaki türkçe kelimeler NikoVapurla kaçmağa layef tersanesindeki gemiler San'atsız çalışan 6000 Rus san'at eserleri Askanya Novo'ya doğru askeri esîr edildi Yazan: Emekli General Merkez cephesinde de mühim bir mevki H. Emir Erkitet zaptoîundu Kiyef, Bug nehrinin denize dökü inşa halindeki 35 bin tonilatoluk büyük r } Almanlar Tula yoluna çıktılar Muharebeler çok şiddetli oluyor Mojaisk kesiminde vaziyef ciddiyetini muhafaza ediyor Sovyet harb tebliği Siyasal Bilgüer Okulunda • Müessesenîn 85 inci yıldönümü büyük merasîmle tes'id olımdu Berlin 4 (a.a.) Alman resmî tebliği: Afrika şimal harb sahasında, dün kayda değer ehemmiyette hiç bir hareket olmamıştır. ttalyan tebliği Roma 4 (a.a.) İtalyan ordulan umumi karargâhının 550 numaralı tebliği: İtalyan Alman kuvvetleri Marmarika"da yeniden muvaıfakij'etli muharebeler yapmışlardır. Tobruk cephesinde mevziî hareketler esnasında, Trento ve Pavia tümenlerine mensub müfrezeler bazı müstahkem noktalara taarruzla işgal etmişler, bir miktar da esiv almışlardır. Savona tümeni çevresinde Sollum civarmdaki müstahkem me\'zilerp 5Tapılan hücumlarda esir ve motörlü vesait elde edilmiştir. Merkez kesiminde. BîrelGobi'ye karşı yapılan bir İnçiliz taarruzu teşebbüsü birliklerimiz den biri tarafından düşmana zayiat verdirilerefc püskürtülmüş ve müteadGeneral YVilson (Arkası sahif» 3, sütun 1 de) \, Şimali Afrikada bir İngiliz tank kolu hareket halinde Ankara 4 (Teîefonla) Sîyasal Bilgiler Okulunun kuruluşunun 85 inci yıldönümü dolayısile bugün saat 16,30 da Cebecideki oisul binasında merasim yapılmtştır. İ'Stiklâl marşmı okulun müdünl Emin Erişirgil'in açış nutku takib etti. Hazırun arasmda en yaşh Trüikiyeli nlmak hasebile Devlet Şuraa rpisi İsmail Hakkı Göreli çok^güzel bir nutuk söyledi. Bunu sçm sır.rf ta!eberinden Ertuğru 1 So^sf^fe. sözleri takib etti. Bundan s*Sfe" profssör Etem Menemen'io^lu^jÜllîJŞefimizin Sivafa] Bitşilçr C'lî^ıjnd? son irad ettik'eri nutku okYıd'j. İTfr?simde Mecli? Reisi Ablülbalik Renda. Bs^vekâVt vekili ve H°riciye Vekili Şükrü Saracoğlu. vpkiller. meb'uslar. profpçörler ve bu müesseseden yctismiş bir çok Tevat ve diğer davetliler hazır bulunmuşlardır.