12 Ekim 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

IhtiyarDost Y a z an Halid Ziya Uşaklıgil Fiah 50 kuruştur. Satış yeri : umhuri 18 inci yıl sayı: 6164 k Oebrcen. °satmar'C tSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, İstanbul . Posta fcutusu: İstanbul No 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kısmı: 24299 24290 r YENI ILK COGRAFYA ^ ^ ^ ^ J Son tadılâtla ve fevkalâde bir nefaseÜe nesrolunan Abdülkadır Sadinin bu eseri, Maftrıf Vekâletı tarafrndMtâUEinekteblerın 4 ve 5 incı Emıflarına k n R H ^ B p ' U ş t u r . 4 üncü 25, 5 inci 36 kuruAfcM^^alanlara tenzüât Cumhuriyet Matbaasıdır . J Pazar 12 Birinciteşrin 1941 yapıhr. SEMİH LÛYFİ KİTABEVİ BUHRAN urer'in 3 ilkte»rınde kış j a r dım hareketini açan Spor Palas nutkunda k u k sekiz gaattenberi başladığını haber verdiğ bujiık olçulıı ıımumi taarruz. çok dehşetli inkişaflar arzederek devanı edıvor. Kusyanın bulun dunyada hajret ıi)andıran kuvvetli mukavemetlerine rağmen Alman ordulaıının eUle ctmekte oldukları mu\ affakiveileri kat'î nıalııjetli neticelere goturmek ihtinıali Anglo Sakson âlenıınde hejecanlar uvandırarak butıranlar yaıatnıağa doğ.u gıtmektedir. Ameııkada bile Alman)a şaık cephesinde meşgul oluıken lngilteıenın berhangi bir Avrupa bolgesinde taarıuza geçmemiş olması tenkid olunmaktadır. Avni tenkidler Ingılterede daha şiddetlidir. Halbuki Başvekil son nutkunda bu tneseleleri olanca sarahat \e tafsilâtüc izah etmişti. lngiliz Bas\ekili Ingilterede tekcmınul ettirilen orta çaptaki ordunun jardımcı k u v etlerie birl.l.t» Bu.Mik Bıitaııjajı tnudafaa edeceğini, bu mudafaamn muvaffakiv etlc başanlması enınivet altınu alınmış olduğunu \e Avnıpa kaıasmdaki bıivuk kara kuvvetlerile muka.\e«esi caiz ve miımkun olmıjan kuçuk Inçili' ordusunun netiresi çok meskuk ser«uzeştlere sevkolunamıjacağını açık su\lemişti. Buna rağnıen Rusjadaki son harb safhalarının dehseti onunde Kus mukavemetinin muhafaza olunamanıasile bu tek ve muessir fırsatın kaçırılmakta olması dusuncesi lngiliz ve Amerikan efkârınm bir kısmında halecanlar doğurmaktan hâli kalmamakta, haklı haksız tenkidlere mevdan vermekte ve batta bu yüzden lngiliz hükumetinin mevkii sarsılmış olmak \ahimclerine bile yol açmaktadır. Şark scfcri basladıktan sonra geçen muddet üç buçuk avdan biraz fazladır, ve bu sefer ba<lar başlamaz evvelâ Ingiltere ve onu takiben Amerika Sovjetlere bol yardını vadinde bulunmağa musaraat ettiler. Ancak bu jardım şimdive kadar kâfi ve müessir şekil ve ıniktarlarda yapılaraamıstır. Koca Rus seferi için uç buçuk dort ajlık muddet fazla bir zaman değildir. Muhtclif takdir ve tefsirlere rağmen Almanjanın şark seferi bir yıldırım harbi mahitetile cereyan etıniş olduğuna suphe joktur. Nispetle çok kısa sa\ılmak lazım gelen muddet zarfında sğır işleyen AngloSakson idare makinelerinin Rıı«vaya kâfi yardun gonderememiş olmalarını esasen tabiî gormek lâzımdır. Buna yardımı götürecek muvasala yollaıının uzunluk ve dolambaclık arızalarile adeta jok sayılabilecek haldeki zorluğunu da ilâve etmek icab eder. AngloSaksonlar Ruslara jTardun etmek azminde çok samimî dahi olsalardı maddî müşkülat bunua yapılmasına mâni idi. Rusvaya Ingiltere ve Amerikadan yalnız bircr miktar tayyare gelebildi galiba. Fakat şark Beferinin vüs'at ve dehseti öyle idi ki Anglo Saksonların bu tayvare jardırolarını bile devede kulak kabilinden savmakta hata bulunmaz. Eğer Iran işgalile temin olunan vaziyetin hakikaten Rusvaya yardun yolu açmağa aid bir şıkkı var idijse bunun pek yakın zamanda ciddî tehlikelere maruz bulunduğu pekâlâ fark olunmakta idi. Nitekim Kafkasyayi Moskovaya bağlayan yollann son taarruzlarda yer >er ciddî tehdidler altına girmis olması o yoldaki mulâhazaları bir hakikat yapımş veva yapmak üzere bulunuyor. Murmansk hattı kesilmis, zaten mahdud kı>metli olan Arkanjel \olu da kesilınek üzere bulunmustur. Kala kala bir Vladivostok yolu kalnor ki onun unınlıığu esaslı bir fayda teminine zaten müsaid d«ğildir. Demek isteriz ki geçen kısa mtiddet »arfında Anglo Saksonlar Rıısjaja. biitün kalblerile isteseler ve azam) fefedakârlıği gdze alsalardı, gene kâfi yardım yapmağa yetisemezlerdi. Nitekim Moskova konferansı bile Rusvnya Anglo Sakson yardımlarının atıcak 1942 ilkbaharın'ta yapılabileceğini nıeydana koydu. (Arkası sahife 3, siitıın 4 te) r a bŞîiterede vaziyeti Rusyadaki askerî harekât etrafında Parlamentoda müı zakereler yapılmasıj i&tenecek Londra 11 (a a.) Rdyter'in parl lamento muhdbıri yazıyorFarlamer.tonun onumuzdeki toplantısmda, hukumetten, Rusyadaki askerî vaziyet hakkında muzakereler açunası imkânını hazırlaması ıstenecsktır. Zannedildığine gore, hukumet, parlamentodakı işler buna musaıd olursa, bu husustaki bütun fıkırlerin kayıdsız ve şartsız ortaya atılmasına ve hatta parlamentonun batı cephesinde hemen askerî bır harekette bulunulmasna taraftar olan azası tarafından beyan edilecek fıkırlerin dahi bildiıılmesine memnunıyetle rıza gosterecektır. Bununla beraber son fıkrı mudafaa derecesinin hükumetın parlorr.ento karşısındaki vazi\etim müteessır edecek bir mahiyette olacağı hakkında hiçbir alâmet volctur. CARISTAN şburg \.J o Sivastopol ' »$£ p i \Lenkorâ? Bayazıd0 Trabzon w 5ÎJ, . *•..•* * İSTANBUL Erzurum < % Antalva\,;.%"f.^ın l Pragda yeniden 25 kisi idama mahkum oldu o * IOO 2oo 300 Hoo 5oo 6oa Prag 11 (aa.i D N B . Pr^g Vebrunn dıvanıharbleri. iktısadi kundakçılıfc ve memnu s:lâh ta^ımak suçlarile 25 kışıyi idam cezasına mahkum itmiştır. Bunlann arasında Ziraat Neiareti şube mudurlennden Dr. Franenberg de bulunmaktadır. Ingilterenin Şarkta kurmakta olduğu yeni cephenin heyeti umumiyesini gösterir harita Askerî vaziyet Libyadan Hazere kadar giden «Türk Alman ticaret muahedesinin tatbik sahasına konması lngiliz cephesinin mahiyeti gecikmiyecektir » Sovyet harb tebligi Yeni inkişaflara doğru Harbin etradmızda doîanması imkânsız ve ihtimalsiz değildir Yazan: Emekli General Dr. Clodius ve Hüsrev Gerede dün geldiler Berlin Sefirimizin beyanatı YUNUS NADt Amerikanın gizli maksadı mı var? îngiliz kaynaklarını ele geçirmek için çalışıhyormuş Roma 11 (a a.) Stefani Şımali Amerikalılarm. butun B n ranya Imparatorluğımun genış kaynaklarını ele geçirmek gıbı gızlı bir maksadla hareket ettıkleri bazı nesrıjattan anlasıhyor. Amerikanın «Scrıpps Boward Gazeteler Trustü> mecmuasmda M Clapper, Rusyamn yıkılmasını ve Ingüterenin diz çokmesini varid gordukten sonra İngütere vs Rıısyanın yıkılması ihtımah tahakkuis ederse, Vasıngton hükumetinin, Ingıltere mustemleke ımpaıaforluğunda me\cud ve sımalî Amerika emmyetinın mudafaası ıom luzumlu iptıc'aî maddelerın kontrolu ışıne ıstırak etmek için fimdıden Londra hukumetile anlaşması icab edeceğmı soylemek'edır. Bu noktal nazarın, Bır'.eşık Amerikadan gun geçtıkçe daha uuvük bir istıcal ıle vardım ıstıven İnsıltere için pek de cesaret vencı clrinğıı ıddıa edılemez. • • Viyasmada Düşmana ağır zayiat verdirdik Hükumet, Moskovayı tahliye ediyor Ruslann Volga nehrine çekilerek bir cephe kuracakları söyleniyor (Telgraflar 3 üncü salıifede) Atman harb tebligi H. Emir Erhilet lngiliz Bas\ekili Bay Çörçil, A\am Libyada geçen kış neler olduğunu ve Kamarasma hükunıetin istediği bir mil Geneıal Vilson'un kumandasındaki güjar sterlinlik krediyi kabul ettirmek zel ve kıvrak lngiliz Mısır hareket oriçin. geçen ayın sonunda gene giızel ve dusunun, Sidi Barrani Jtaljan mevziine ku\\etli nutııklaı ıııdan biıini ^o\lemis japtığı pek muvaffak baskındau Uibave İngilterenin Libyadan Hazer dcnicine ren İtal.van tumenlerini Buk Buk. Selkadar askerî bir cephe kurduşunu söylum, Baıdia. Tobnık, Derne ve Bingalenıisti. Gazetemizin bugunkü renkli 7İde Ital.van zırhh, motorlü ve pivaıie haıitası i^te bu cepheji gosterıııekledir tıimcnlerinj birbiıinin ardından nasıl bir Tobıukta.ı Tahrana kadar ha\a hattile a/ım, eneru ve çeiiklikle ihata, ma^lüb 2800 Km. kadar uzanaıı. Çurçil'in bah ve esir edevek biitün doğu Libyayı i^tilâ setliği cephe, siıphesiz kar^ı^ında düsettiğini hatırlari7. Bu harekette Vilman o'an muharehe cephelerinden deson'un kumanda'îiîida bir mekanize ve ğildir. Bu cophenin bueün jalnız Libjabir zırhh İnçiliz ve 3 kadar da mnfıivdaki kısmında muharib taraflar top lcre bindiı'lmis ve yahud yava Avııstiifek ve tanklarile karsı kaışıja bıılunuvoılar. (Arkası sahife 3. sütıın 5 te) Cenub bolgesinde Azak denizi muharebesi sona erdi 9 uıtcu ve 18 înci Rus orduları imha edildi 64 bin esir alındı, 126 tank, 519 top ve sayısız malzeme iğtinam oiundu Berlin 11 (a a ) A ^ a n orduları başkumandanlığının tebligi: Azak denizinin şimalmde, çok dar bır sahada sıkıştırılmış olan düşmanın imhası yakında bıtmiş olacaktır. Muharebe meydanmda, 18 inci Sovyet ordusu başkumandanmm cesedi bulunmuştur. Briansk ve Vi\asma bo'gesmde cember altına alınmış kuv^'etlerin ımhası da terakkiler kaydetmektedir. Düşmanıa yaptığı ümidsiz yarma teşebbüslerı her tarafta Alman kıt'alarınm hucumu karşısında muvaffakiyetsizlıkle netıcelenmiştır. Alman esir ve malzeme, durmadan fazlrlaşmaktadır. Yeni Türk banknotları Almanyada basılıyor Berlin Büjük Elcimiz Hüsrev Gerede muharıir arkadasımızla dünkü eörüsmesi esnasında Dr. Ctodius'ün söxieri Berlm Büvük Elçımiz Hüsrev Gerede dun sabah Ankaradan şehrimize donmustur. Berhn Buyük Elçımız. dün akşam bir muharrırımizi kabul ederek Turk Alman munasebatı ve son % apılan ticaret anlaşması etrafında şıı beyanatta bulunmuştur 1 < Türk Alman siyasî münasebet'eri, son muşterek deklârasyonla tsyıd edılmiş olan dostluk çerçevesi dahiUnöe cereyan etmektedır. Geniş ve şumullü bir ticaret anlaşmasımn bir ay gıbi çok kısa bir zaman zarfmda ikmal edılmesi, ıki taraf heyeti için hiç şüphe yok ki şerefli bir rokor teşkil eder. Alman heyeti reisi Doktor Clodms, ticaret muahedeleri müzakeratındaki muvaffakiyetıle tanınmıs yüksek bir mutehTîsıstır. (Arkası sahife 3, sütnn 4 te) Merkejt cephesinde harbeden Kızılordu asketleri bir tepenin mudafaası esnasmda ' Lenadrad önünde, dün düşmanm nefes almak içın yaptığı butün teşebbusler, muvaffakiyetsizliğe uğıamıştır. Uc Run süren çarpısmalarda, yalnız bir pıyada tümenı kesımmde 28 ağır cms tarık tahrib edılmıştır. Savaş uçakları dün gece Moskcva ve Lenıngradda ehemmıjeth askerî tesisleı ı Vali odun işini izah ediyor ^m^ • (Arkası sahife 3, sütun 3 te) Dr. Lutfi Kırdarın bır muharririmize verdiği mühim beyanatı bugün. 3. üncü sahifemizde okuyunuz