28 Eylül 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1
YENI ILK COGRAFYA Son tadılâtla ve fevkalâde bir nefasetle neşrolunan Abdülkadır Sadınin bu eseri, Maarif Vekâleti tarafmdan ilk mekteblerin 4 ve 5 inci smıflarma kabul olunmuştur. 4 üncü 25, 5 inci 36 kuruş. Toptan alanlara tenzilât yapılır. SEMİH LÛTFİ KİTABEVİ 18 inci yıl sayı: 6150 umhuri ÎSTANBUL CA&ALOĞLU felgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, İstanbul . Posta kutusu: îstanbul No 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa fasmı: 24299 • 24290 Kıymetli Üstad REŞAD NURİ En yeni hikâyelerini de neşretmeğe baş Pazar 28 Eylul 1941 Andomsk Onegi a Bugün bir YEDİG Millî Şef Dil Bayrammda [ Yanhş adres ile mektub göndereıtler Örfî İdare Komutanlığı Bu gibi ihbariarın nazarı dikkate alınmıyacağını tebliğ ediyor Sarih adressiz ve lmzasız mektublar üzenne hiç bir muamele yapılmıyacagı evvelce ilân edılmışken gene bir kısım imzasız mektublar gelmekte ve bittabi yırtıhp atılmaktadır. Adresli ve imzalı istida şeklinde pullu olarak gelen bir kısım mektublann da adres ve imzalanmn uydurma ve sahte oldugu, gelen adresli mektublar üzerine gerekli mupmeleye tevessülden evvel, yapılan hususi aramalarla anlaşılmakta olduğundan bunlar da yırtılıp atılmaktadır, Her İki tarzda yanlan mektublarda da vatanl birer borc ve vazife yapıldıgı ehemmlyetle yazılmaktadır. Fakat hüvivetinl göstermek cesaretini haiz olmıyanlann bu yaptıklan vazifelerin vatant birer hizmet ve vardım kabul edilmivecegi gibi hiç bir mevki ve kıymeti de olamıyacagından bir daha tavzihan yazmakla bu gibi mütereddid vatandaşlanmı imanlı, azimli ve fedakâr olmağa davet ederim. Örfî tdare Komntanı Ali P ~i /l'fTn'rr; v o Velsk Muttefikler|j^ m ^| ya NbvoLadog. K i r i l o v 0 r*j ı IUUMMV Ç 100 150 O 100 Dub°rovsk VT\Pıskov 9 o °Madnikov LOGDA . .. VOLOGDA D ., , ^ °Kolo§nv P S^ıVaidaıKAÜNİN/C O İVANOVO^ °Pereyeslav Vetlu^a ° o Kurmı? o Ardalov ' Porkov OStrov Veliki!ukı> VİTEBSK^ SMOLENSKPJ II s p a s k Bobruisk \ GOMEL MOSİP Serdobsk Stanpdur>u£ Dil Bayramı nıünascbetile Ankara Halkevinde yapılan toplantnı, Cumhur Reisimiz İsmct İnöniı refakatlerinde Başvekil Dr. Refik Saydam ve Hariciye Vekili Şükrü Saracoğlu olduğu halde teşrif etmişler ve içtimaı sonuna kadar alâka lle takib buyurmuşlardır. Resmirniz Millî Şçfimizi Ankara Halkevindeki localartnda gösteriyor. Avrupa Almanya Barbaros ihtifali Büyük Türk Amiralının büyük zaferi dün türbesi önünde merasimle tes'id edildi KOPotiyak KİYEF o Ütoinir Çerkasi Vinniza 4 ondra ve Nevyork damgah telgraüar, Avrupanın karışık ve ıstırablı haline dair sık sık Preveze deniz muharebesinin 403 ün Belediye reisi Lutfi Kırdar, şehrimizde baber yetiştiriyorlar: «Isgal altındakı cü yıldonumü munasebetile dün sabah, bulunan meb'uslar, Belediye reıs muFransada sabotaj hareketleri., »Alman büyuk Turk Amiralı Barbarosun tür avini Lutfi Aksoy, Emniyet Müdurü askerine taarruz eden Belçikalılar». besi onunde parlak bir ihtifal yapıl Kâmran, Maarif Müdürü Tevfik Kut ile •Bir Naziyi öldüren iki Holandalı yerine mıştır. Ihtifale Örrfî İdare Komutam deniz müesseseleri mümessilleri, deniz on altı Holandalı kurşuna dizildi.>, Korgeneral Alı Rıza Artunkal, Vali ve (Arkası sahife 3 sütua 4 te •Norveçte isjan., «Sırbistanda dağa çıF kan çetcler... Isveç ve Isviçre gibi bazı bitaraf memleket gazetelerinin de arasıra te>id ettikleri bu haberlerden bir kısmının oltun doğruluğundan şüphlenmek için ciddi bir sebeb yoktur. iki senedenberi, kanlı bir felâketin uçurumlannda >uvarlanan Avrupa, bugün bize herhalde inırendirici bir manzara gostermi>or. Mağlub memleketler, açtır, çıplaktır, bir kelime ile perişan bir haldedir. Komür joksuzluğu yüzıinden geçen kış Fransada halka ancak ihtiyacımn jüzde otuzu verilebilmişti. Tren seferleri yarıdan ziyade kaldırılnuş, lüzumlu maddelerin büyük merkezlere nakli isi güçlesmişti. Almanya, sefaleti bir derece j e kadar onlemek maksadiie, Fransaya >üz binlerce ton pataten temin ettiği halde. bazı mıntakalara dısarıdan hiç bir şey gonderilememisti. »Polonya, Belçika, Holanda ve Norveç gibi kendi kendilerine jetenıiyen memleketlerin de asağı >ukarı avni vaziyette bulundukları mühakkaktır. Komsumuz Yunanistanm ne feci imkânsızhklar içinde çırpındığuıı yakından biliyoruz. Bu sefalet tablolarile çevrili olarak hastalıkla ve ölümle pençelesen insanlar, herhalde ncse içinde vakit geçiremezler. Istırab ve ondan doğan ünıidsizlik yüzünden, surada burada, hatla sık sık taskınlıklar göıülmesi, anoııml hallerin normal neticeleri sayılabilîr. Avrupanın geçinnekte oldujhı bünvevî sarsıntı devam ettiği müddetçe. sefalet içinde yüzen kü'leler de böylece için için kavnasıp duracaklardır. Ancak. bazı Londra ve Nevyork menıbalan, Avrupadaki su hali. denıokra»lerin müstakbel zaferini müjdeleven bir sahid gibi jrö«stermek isterken. Avrupanın kurtulus ümidleri bu anar«ik va7İ\etin devamma bağh imis gibi bir dil kullanıyorlar ki, zannımca bu dil, pek doîinı bir muhakemeyl ifaHe etmese çerektir İsgal altındpki Avnıpada aclık var. H <lk memnun ııeği': giinden çüne <=abnnı kavbediyor. sabofaj ve isyan harek<"Meri artmakfa Diyorlar. Ve derrıek istiyorlar ki: Halkın hoşnudsuzluğu bir gün tahammül edilenıez bir hal alacak ve bu kadar yükü taşıjamıyan Almanja, isgalinde bulundurduğu Avrupanın ağulığı altında ezilecek. Ualbuki Almanyayı yere serebilecek bir irade kudreiini zavallı mustarib Avriıpa nereden toplavabilir? Bu ruh hamlesine kavusabilmek için o daha nc kadar ıstırab çekmelidır? Hatta, acılar içinde yu\arlan,in, kıskı\rak bağlı kıitleler, şuurlu bir şekilde teşkiıâtlanarak harekete geçebılirler mi? Bu sualleıin cevabı araştırılnuj or. Hicbir millet, loprağını düşman tarafından çiğnenmış gormek isteme/.. Fıansa, Belçika, Hoıanda gibi taarruza uğra>an milletler, kendi arzularile Alman pıdusuna «bujıır!» denıtdiler. lakatlo • ıinin mumkun kıldığı bir şiddetle istilâyı dnlemeğe çalıştılar. Fakat silâhlı ve tnuntazam bir oıuu içinden bozulmadığı lakdirde başıbozuk ve şuursuz kalKınmaları herhalde daima kolaylıkla } atıslırabilecek bir kudrettedir. Almanyanm, mustarib Avrupa tarafından mağlub edilebiiereğini duşünenler, ancak o mııstaribler kutlesine Alınanvayı da katukları takdirde haklı oJabılırler. Yani, zamanla Alman>ada da aclık başgosterir. Halk umidsizlik ve sefalete duser. Alman orduları bir \erdc takıhp kalır. karşılarındaki dusmanld başa çıkamaz olurlar. Halkın uınidsizU L ^ £%e/ POLTAVA •r^Kramatorsk ^ ^^^f^remençug lAkYAYEVKA^^Î ^ t i & M k AE J A AV Y Vg PINYEPROPETROVSK^ ^ ^ t KRİVOyROö V J * y+* 5TAÜNGRAP J " ^ Balta STALINO t TAGANROGV MARİOPOL Q ^ > » 5 r ^ R 0 S T O V OvdiopoP^yo: o Dyeloglina AZAK P. Turla " ^ *\ Sivasto^ol Darîko ) SİMFEROPOL^ 6j V O Stavropol Armavır ) Askerî vaziyet Şark cephesinde yeni inkişaflar Alman harb tebliği Cephelerde harekât devam ediyor İlk tngiliz tanklan Rus saflarında taarruza başladı Leningradda değişiklik yok Sovyet harb tebliği ATLANTIK Millî Korunma HARBİNİN kanunu tadilâtı Kîyef büyük olmak ŞİDDETİ thtikâra m nicezalar meydan için şiddetli Amerikalı Amiral Stark diyor ki: tatbik edilecek Ankara 27 (Telefonla) Millî korunma kanununda bazı değişıkiikler yapmak için Ticaret Vekâletinin haz'rlıkları yakında bitecektir. İhtikâra mâni olmak için şiddetli cezalar tatbik edılecektir. Bu hususta hâkimlere geniş salâhiyetler verilmektedir. Halkm ve millî müdafaanm ihtiyacı olan her nevi maddelerin değer fiatlarının tediyesi mukabüinde el Konulması hakkmda hukumete salâhiyet veren maddede de tadilât yapılacaktır. El koyma kararma itaat Ptmiyenler hakkında cezaî hükümler ilâve edilecektir. H. Emir Erkilet Bir evvelki A'man tebliğine gıire Kilin doğusundski bblgelerde muhasaada bulunan Sovyet gruplarının esir e imha edilmtlerine devam olunarak sirlerin sajısı 492,000 e baliğ olmuştur. Diğer bir teblif. bu rakamın 574 000 e ıktığını ve mütemadiyen artmakta olluğunu bildirmış ve elde edilen ganiııetlerin sajılan>ı\acak kadar çok olduunu ilâve etmişti. Nihayet dün gelen Alman tebliğinden Kiyefin şarkındaki muharebelerin sona ererek cenıan »lî O esir almmış olduğunu bildirınışf.O O tir. Dinyeper garbında 200 Km. ye yakın ıir muhit üzerinde. raüdafaa edilen Kıef gibi pek ehemmiyetli bir sanaji seh•inin 200 Km. doğularına kadar uzanan İr «laha içinde dört veya beş ordu çemıcrlenerek kapatılırsa Almanların eline annı milyondan fazla esirle binlerle :op, yÜ7İerle tarık. yüz binlerle tüfek ve Yazan: Emekli General muharebesi sona erdi 5 Rus ordusu harb harici edildi «Batan vapurlar Amerika tezgâhlarının inşa kabiliyetini geçmektedir.» Vaşington 27 (a a ) Dün meVu>an meclısınin deniz encüraeniade bejanatta bulunan Amiral Stark, Atlantıkte hali hazırdaki vaziyeti izah etmiştir. Bu vaziyet Amırala gbre İr.gılterenin lehinde değildir. Amiral, Amerikan donanması taıafmdan tertıb adılen devrıyeler sayesinde Ingiltereye harb mauemesi taCArkasi sahife 3 sütun 5 te Alman esirler 665 bine baliğ oldu, 884 tank, 3718 top ve büyük miktarda da harb malzemesi ele geçti (Yazısı 3 üncü sahifede) binlerle motörlü vasıtalar düşeceği pek tabiidir. Eununla beraber mahsur Sovyet kuvvetlerinin Alman muhasara hatlarını >ararak kurtulmak istemeleri ve bunun Moskova 27 (a a.) Dun gece neçreiçin çabalamış, olmaları da tabiidir. dılen Sovyet tebiığinde 26 eylulde büMahsur Sovyet gnıplarının kurtulus tün cephede muharebelerin devam ettiği muharebeleri pek şiddetli ve kanlı olbildırilmektedir. muştur. Bunlar Alman muhasara hat24 eylulde 118 düşman tayyaresi dülarına içeriden dışarıya doğru müteşüıülmüştür. So\>etler 29 tayyare kayaddıd taarruzlarda bulunmuşlar, fakat betmişlerdir. muhasara hatlarını yarıp çıkmağa muLeningradda vaziyet vaffak olammışlardır. Üstelik Almanlar Lcndra 27 (a a.) Leningradda dünmuhasara çemberlerini daima daha küçülttüklerinden münferid fîrarlara da der.beri bir defçıkhk obnamışür Muçîttikçe imkân azalmış ve bu suretle harebelerin şehrın civarmda değil, şehtopiulasan düsman kuvvet gruplan Al rin civarına 12 kilometrelik bir mesatede man uçaklannm bombalanna mü^aid meselâ Peterhof veya Strelna'da cerehedefler teskil etmişlerdir. Bu sebeble yan ettiği zannedilmektedir. Haftanm başlangıcında Almanlat mahsur Sovjet gruplannın fe\kalâ<İ8 telefat vermiş olroalan tabiidir. O derece Strelna nehrini geçmeğe muvaffak olfMal.adi Sa 3 sütun 5 te> C Arkası sahife 3 sütıın 2 de) Italyada ekmek vesika ile verilecek Roma 27 (a a.) Bagun toplanan nazırlar meclisinde Mussclını bu seneki buğday mahsulunun 71 mılyon 500 bın kentale balığ olduğumı vc geçen seneye nispetle 500 oın kental bir fazlalık gosterdığini beyan cylemiştir. Buğday mahsulü İtaiyan halkınm ve işgal altında bulunan arazinin ihtıyacını temıne kâfı olmpdışından p^meğin vesikaya tabi tutulmasma karar verilmıştir. Günde nüfus başına 200 gram ekmek verilecektir. Umumiyetle butün kadtn ve erkek ameleye 100 gram fazîa ekmek verılmpsi derpış edümektedir. Ağır ve zahmetli işlerde çalışan amelelere Ueride lf)0 gram fazla ekmek ilâve edümesi de pıukarrerdir. Teftişte bulunmuşlar r i Bir yerde bir \ali vekili teftişe çıkmıs. Hâdise>i haber eren oranın gazetesi: .Sa\ın vali vekilimiz falânca kazada eftişlerde bulunmu^lar, sonra beraberlerine kaymakamı da larak filân yere gitmisler. ziraî mahsulât üzerinde tetkikler apnııslardır» gibi satafath bir lisan kullanı>ormus. Bu «mış» lar ve «muş» lar Cihad Babandan rivayeltit. Eski Babidli üslubunun bazı muhitlerde hâlâ surundüğıinü goren arkadaşım. haklı olarak sinirlenmiş. Dünkü yazmnda cı acı jikâ>et edi>or. Çoktan tarihe karısmış kbhne bir rejimin kulağa hiç de ıoş gelmiyen aksi sadaları halinde hâlâ >er yer uğuldayan bu tumturaklı ifadeler karsısında, Cihad Babanla beraber biz de sinirlenelim, biz de acı acı şikâyet edelim ve o kötü saltanat ruhunun bazı bünyelerdeki izlerini kazımak gayretile lele \erelim! Cumhuriyet rejimi, ağa, efendi, bey, pasa, zatıâlileri, zatıvalâları, haîretleri gibi tâbirieri kaldırırken, memlekette filen teessus etmiş bulunan hukukî müsavatuı zarurî netielerini ilân ediyordu. Fakat inkılâblar, daima ileri bir ekalliyetin kafasmdaıı doğar. Onları geniş kütlelere duyurmak ve asılamak, bilhassa nesir vasıtalarına aid mühim bir vazifedir. Bugün hâlâ makamca 1endinden üstün bir adam karsısında .beyefendi, bendeniz. gibi tâbirlerle elpençe di\an dururken, bir derece aşağıdakilere karşı, aralarında hususijet bulnntnadığı halde «sen!» diye hitab edenlerimiz, asağılık kompleks'ine aid bütün hınclarını madunlar üzerinde dindirmeğe "çalışanlannuz var. İnkılâblarımızın hcr bünye tarafından aynrtoiaylıkl'» haxmedileınemesinden ileri gelen bu anormal vatijıet, süphesiz zamanla düzelecek. Fakat, millî vicdana tercümanlık vazifesınJ \uklenen gazeteler, bu hususta titiz ve4ikkaUi bulunmaIıdırlar. Onlar da gerilik alâmeti göstermekte devaıÂ ederlerse daha uzun seneler beklememiz icab edebijir. Hem bu ajni zamanda bir dil meselesidir de. ZatıâBleri, hazretleri ij'bi tâbirler kalktıktan sonra bir şahsın ismine. takılan «ler., lar» edatları gramer bakınıından da yanlış sayılmaz mı? Vali vekili hazretleri teftişte bulunmuşlardır. Deniyordu ve denebilirdi. Fakat: Vali. vekili teftişte bulunmuşlardır. Denemez. Bu cumle türkçe bile değil. N. Birhaç söx NADİR NADt Amiral Stark (Mabadi Sa. $ sütun i te) t
