14 Şubat 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Dil ve edebiyat davası Üstad Ismail Habibin mühim serisinden ilk yazı yarmki sayımızdadır. 17 nci yı! sayı: 5932 umhuri İSTANBUL CACALUULU Telgrai va mektub adresi: Cumhunyet, lstanbul Posta fcutusu: tstanbul No. 246 Teleion: Bagmııharrir; 22366. Tahrit heyeti: 2429a Idare ve matbaa inmıı. 24299 24290 Cuma 14 Şubat 1941 Ostad FaüWT Ahmedin hayat felsefesi taşan bu şiirini, bugün ikinci sahifemizde bulacaksınız. Bekleıtmiyen bir ziyaret Yugoslavya Başvekili ve Hariciye Nazırı Dün, ansızın Berline çağırılarak hareket ettiler Belgrad 23 (a a.) .D. N. B.» Yugoslavya Başvekili Svetkoviç refakjunde Hariciye Nazırı Markoviç ve AlmanyaBelgrad buyük elçisi olduğu nalde, Alman hükumetinin daveti üzerine bugün hususî trenle Almanyaya hareket etmiştir. Budapeşte 13 (a.a.) Gazeteler, Yugoslavya Hariciye Nazın Zınzar Markoviç, şubat ayı sonunda Budapeşteyi resmen ziyaret edocektir. Rumanyada tahliye edüeceği anlaşılan Ploeşti petrol mmtahasile Köstencede petrol tanklarımn bulunduğu saha Iki tarafm Harb formülü Bu gidişle harb çok uzun sürebilir. tşte her iki formiile hakikî manalannı verecek hlsım buradadır. tngiltere harbin icab ettiği kadar uzun siirmesi temeline dayanmaktadır. Denizlere hâlcim olan ve Amerikan yardımmın geniş ilnkânlannı bekliyen tarafın aceleye pek ihtiyacı yoktur. Almanya ise bunun tam aksini düsünmekte olacaktır. Ijte iki formülle onlann iki tarafa göre icablan. lman devlet ve hükumet reisi Her Hitler en son irad e>lediği uzun nutkunda Alnıanjiimn harb vazijctini şu formüle Lrca etü: Avrupa karasına hâkimiz ve bu kn'anın ortasında kuvvetle oturuyoruz. Kinıin elinden geürse, işte meydan, gelsin bizi buradan çıkarsın. Bu ifadeye göre harb, döniip dolaşıp Napolyon Bonapart'ın İngiltere ile yaptığı uzun muharebe silsilesinin ayni olmuştur. O zaman İngiltere denizlerden Avrupa karasını muha&ara ediyor, Napolyon'sa Avrupa karasına hâkim bulunuyordu. O zaman da Napolyon Avrupa karasından denizlere doğru bir abluka tatbikına çahsmıştı. Şimdi Almanya ayni ş e y i yapıyor. Fazla olarak hava ve denizaltı harblerile İngiliz adalarının diğer dünya aksamile muvasalasını kesmeğe, hiç değilse güçleştinneğe çalışıyor. Asker ihracile Büyük Britanya adasınm istilâsı bile plânlara dahildir. Nitekim Napolyon da ayni şeyi düşünmüş, bunun için bir iki yıl süren büyük hazırlıklar yapmıştı. İki tarih erasında adeta ayniyet ifade eden mukayese mevzuları cümlesindendir ki o zaman da araya, bizzat Napolyon'un başladığı bir Mısır seferi kanşmış ve İngilterenin galibiyetile neticelenmisti. O zaman da İngilterenin imparatorluğunda vurulması düşünülerek Hind yollarının kesilmesi ve hatta binnefis Hindistanın zaptı düşünülmüştü. Bütün bu gajretler ve düşünceler Mısır sahillerinde Fransız donanmasının yakılmasile, Napolyon'un A\Tupaya kaçmasile ve nihayet Fransız ordulanmn Mısır seferlerinde imhasile neticelenmisti. Fakat Bsil barbin bitmesi için Napolyon ordularını Avrupa karasında vurup mağlub etmek lâzun gelmişti. Birçok med ve cezirlerden sonra bu destanın Vaterlo'da nilıayct bulmuş olduğu malumdur. Bulgaristanda Alman hazırlığı Rumanyada derin bir korku hâkim Petrol sahasında şehirler tahliye ediliyor Geceleri sokağa çıkanlar derhal öldürülecek İngiliz tayyareciliği son aylarda, mihver nizde ve Afrikada 1000 ttalyan tayyaresiniti hava kuvvetlerine muhakkak surette tefev mahvedilmif olması buna parlak bir delilvuk eden bir dereceye ulaşmıştır. îngiltere dir. Resimde büyük bir İngiliz denii, üzerindeki mücadele ve Avrupa karasına tayyaresini, harekete hazırlanırken görm yapılan muazzam akınlardan başka Akde. yorsunuz, ^ 4 Almanların buradan istifade etmemesi için İngiliz bombardımanlan şiddetlendi Rodos üsleri Franko'dan tahrib istenilen ediliyor hizmet • Trablusta sıkışan İtalyan ordusunu kurtarmak için... A Bulgar Hariciye Nazın M. Popof SofyaveBerlin tekzib ediyor Londraya göre hareket zamanı hetıuz gelmemiş Yugoslav mehafili, Sovyetlerin Bulgaristana yaptığı sarih ihtarları hatırlatıyor Radyo Gazetesi Bükreş 13 (a.a.) Röyter: Ruman yadaki hâdiselerin inkişafı Balkanlardaki gerginlıği gösterir. Geceleri sokağa çıkmak yasağı şıddetle tatbik olunuyor. Devriyelerin emrine itaat etmiyenlere derhal ateş edilecektir. Alman askerî maksmatı her biri elli kişi alacak 5000 seyyar baraka sipariş etmışlerdir. Diğer taraftan Almanlar ziraatçilere dağıtılmak üzere Almanyadan gelen 300 traktörü Rumen komisyonuna teslim et Yugoslavya Haridye Nazın M. Markoviç, geçen sene yaptığı Berlin ziyaretinde Alman Hariciye Nazın von Ribbenfrop tarafından istikbal edilirken mislerdir. Bu 300 traktör bir müddet evvel sipariş olunan 1000 traktörün bir kısmıdır. Alman tayyareleri Bingaziye hücum ettiler Londra 13 (a.a.) Reuter ajansının havacılık muhabiri yazıyor: ingiliz tayyareleri tarafından bu ay Rodos adasına şiddetli akınlar yapılmıştır. Kalako ve Maritzada hangarlara, idarî binalara ve yerde dağınık bir halde bulunan tayyarelere isabetler kaydedilmis ve yakıhnıştır. Hasarın pek büyuk olduğu anlaşılmaktadır. [Arkası sahife 5, sütun 5 tel Roma 13 (a.a.) Stefani: General Frâriko,' Boröügherada Duçeye mülâki olmak üzere 11 şubatta İ" talyaya gelmiştir. Beraberinde Hariciye Nazın Serrano Suner ile askerî dairesi şefi General Moskardo, matbuat ve pro(Arkası sahife 5 sütun 6 da) Bu kılaatın Tunusa geçmelerine Fransadan müsaade alınması riea edildi Petrol mıntakası tahliye ediliyor Bükreş 13 (a a. ) Havas: Guirgiu, Plosti ve Köstence şehirlerindeki sivil halkın tahliyesi ihtimali ciddî olarak derpiş edilmektedir. Rumanya her türlü [Arkası sahife 5 sütun 1 de] İtalyanlar 1000 tayyare kaybettiler HARB VAZIYETI Libya harekâtıtıdaesrarlıvaziyet Kufrayı alan hür Fransız kuvvetleri de Trablusa doğru ilerlemektedir. Libya cephesinde: Libya harekâtı hakkında yeni malumat voktur. Bingaziyi aldıktan son ra, çok seri bir yürüyüşle bu şehrin 240 kilometre cenubunda, Bingazi Trablusgarb hududu üzerindeki Elmuhtar mevkü civannda El'ageliye'ye varmış bulunan İngiliz motorlü ve zırhlı birlikleri, şimdi nerededirler? Durdular mı, ilerliyorlar mı? İlerliyorlarsa nereye vardılar? Esrar. İngiliz resmî tebliğlerinin bu sükutunun altından elbette bir şey çıkacaktır. Ne çıkacağı hakkında do&nı yanlış bir takım tahminler yapmak mümkündür; fakat faydası ne? İngilizler Bingazi civarındaki Benina tayyare meydanuıda 86 harab tayyare bulmuşlardır ki bu, İngiliz hava kuvvetlerinin İtalyan tayyarelerine nekadar mülhiş darbeler indirdiklerini ispat eder. Afrikada tahrib edilen İtalyan tayyareleri bini bulmuştur. Şimalî Afrikada en mühiro hareket, TArkası sabife 5 sütun 4 tei Yeni profesörlerimiz Maarif Vekâleti; 22 güzide doçentimîze profesörlük tevcihini tasdik etti ANKARA Âyan Meclisi encümeni de Ingiltereye yapılacak yardım projesini kabul etti Vaşington 13 (a.a.) Ayân hariciye encumeni, kiralama ve ödunc verme kanunu projesini sekiz reye karşı 15 reyle tasvib etmiştir. Kanun projesi şimdi ayân heyeti umumiyesine gelecektir. Ayân hariciye encümeni, nihaî tas vibden evvel, projenin Amerika Birleşik devleileri kuvvetlerıni garb yarım küresinden harice göndermek bahsinde reise verdiği salâhiyetlerin tahdidini isühdaf eyliyen bir teklifi reddetmiştir. Ayan heyeti umumiyesindeki müzakerelpre pazartesi günü başlanacaktır. Bu müzakerelerin on beş giınden fazla sürmiyeceği tahmin edilmektedir. Ayan meclisinin huzuruna gelen proje, heyeti umumiyesi itibarile meb'usan meclisinin kabul ettiği metnin hemen aynidir. Eritrede Keren düşmek üzere, Italyan somalisinde bir şehir daha zaptedildi Kahire 13 (a.a.) İngiliz umumi karargnhmın tebliği: Eritrede, Keren etrafındaki vaziyet inkisafta devam eylemektedir. Bir seri maha.lî hücumlar neticesinde kıt'alarımız, şehir etrafındaki tepelerde mevzı leıuıi daimî surette iyileştirmektedir. Daha cenubda, Arreoya doğru ileıleme, şayani memnuniyet bir tarzda terakki etmektedir. Habeşistanda Kobok mıntakasında cenub' Afrika birliği kıt'aları nühızlarıru mu\ affakiyetli bir tarzda daka zıyade genişletmeye devam etmektedir. Diğer cephelerde vaziyette değışiklik yoktur. «Almanların Bulgaristana hulul ettiklerine dair yayılan şayialara karşı Bulgar gazetelerının yazıiarı daha fazla Ingıltereye tariz mahiyetındedir. Butün gazeteler İngilterenin Bulgar emeilerine. sempati göstermediğmi yazdıklan başka bir gazete Ingilterenin Bulgarıstaru harbe suruklemek istediğini soyliye cek derecede ileri gıtmektedır. Almanlar, artık Bulgarları bir müttefık gibi benimsiyorlar. Sovyetler Balkan vaziyetinden hâlâ Demek ki son tahlilde Almanyanın bahsetmiyorlar.» Bulgaristanın resmî tekzibi harb formülü bu devletin Avrupa kıt'aSofya 13 (a.a.) Bulgar ajansı bilRinda n a m a ğ l u b bir vaziyete sahib diriyor: bi'iunduğundan ibarettir. Bulgaristana bin Alman tayyaresinin Buna mukabil İngiliz Baş\ekili Mister geldiğı, Bulgar hava meydanlaruun AlYUNUS NADÎ man bir kadro tarafından işgal edildiği TArkası sahife 5, sütun 1 del ve binlerce Alman asker ve tanlunın Tunadan geçtiği hakkında yabancı bir pjans tarafından yayılan haberlerin baştan aşağıya kadar uydurma olduğunu bıldirmeye Bulgar ajansı mezundur. Italyan Somalisinde alman yerler Iki sergi Bir Bulgar diplomatının izahatı Londra 13 (a.a.) Röyter: Londra daki Bulgar sefaretinin bir memuru matbuata yaptığı beyanatta, Bulgaris tanda 1000 Alman tayyaresi bulunduğu haberi «kaba ve hayalî» olarak tavsif [Arkası sahife 5, sütun 3 te] Güzide san'atkâr Leopold Levy'nin makalesini 3 iincii sahifemizde okuyunuz. Nairobi 13 (a.a.) Resmî tebLğ: İtalyan Somalisinde kâin Afmadu. pazartesi günü, cenubî Afrika Birliğı hava kuvvetlerinin şimdiye kadar yaptığı bomtardımanlann en şiddetlilerınden birisine hedef teşkil etmiştir. İki filo tillânın bombardıman tayyareleri, dal galar haünde, Afmadu'da iki askerî hedef üzerine pike inişleri yaparak birçok tam isabetler kaydetmiştir. Yeni bir plân Tayyarelerimizin hepsi salimen üsleLondra 13 (a.a.) Evvelki akşam rine dönmüştür. Wendell Willkie ile yapmış olduğu gö80 İtalyan topu iğtinam edîldi rüşmeden sonra Reisicumhurun îngikeKahire 13 (a.a.) «B.B.C.» Eritrede reye gemiler, tayyareler ve tanklar [Arkası sahife 5, sütun 3 te] Keren mıntakasında 80 İtalyan top'j. iğ[Arkası sahife 5 sütun 7 de] Yeni profesdrlerimizden bazılan: Soldan sağa; Suad İsmail, Dr. Muhterem Gökmen, Dr. Şinasi Erel, Dr. Ekrem Şerif Egeli, Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, Mukrimin Halil Yinaç (Yazısı 5inci sahifemizdedir) Birkaç söz İlımal ettiğimiz nokta Bir âlimimiz, son on beş sene zarfında garb dillennden, bühabsa fransızcadan aunıp türkçeye sokulan keUmelenn uç bini aştığından yana yakıla şikâyet ediyor ve bu hale bir çare bulunmazsa bir müddet sonra türkçemizin bir müstemleke dili seviyesine düseceğini söylüyor. Doğrusunu soylemek lâzım geürse âiimimizin haksiz olduğu noktalar da var, hakh olduğu noktalar da. Dil, içtimaî bir müessese olduğuna göre onun zarurî istihalelerini kabul etmeğe mecburuz. Türkçemiz, asırlarca müddet Arab ve Acem tesiri altında kaldıysa, bu, divan şairlerinin arzusile olmamışn. Biri şarkın iunini, diğeri edebyatuıı temsil eden bu iki dil islâm medeniyeti ailesine giren Türkleı üzerine zarurî olarak tesir edecekti. Nitekim bu tesir, bia o medeniyetten uzaklasıncaya kadar sürdü. Şimdi, gene ayni içtimaî kanunların zorile dilimize garb dillennden kelimeleı akuı ediyor. Yoksa Arab kelimelerini biz kendi keyfimizle atıyor ve yerine frenkçelerini şunun bunun arzusile sokuyor değiliz. Mademki garb medeniyetinin üxerimizde şiddetli bir tesiri vardır, tabüdir ki bu medeniyet, bütün müesseselerimize olduğu gibi dilimize de kendi havasını aşılayacakür. Bugün ilmimiz, san'atımız, ahlâkunız, hukukumuz, Teî» hasıl her şeyimiz garba çok yakın değil mi? O halde düimiz nasıl o dünyadan uzak kalabilir? Âlimimiz bu noktada haksızdır. Fakat garbdan yapılan bu kelime ithalâtı bir şuura, bîı nizama tâbi ohnalıdır. Insan topluluklarının benliklerini tam manasile duyduklan bir asırda yasayoruz. Ayni medeniyetin çocuklan, müşterek müesseselere sahib bulunuyorlarsa da, bu müesseseler, onlara teker teker millî renklerini verecek kadar çeşidli ve zengindir. Fransız musikisini, İtalyan musikisinden ayırd edebiliriz. İspanyol resmj, Alman resminden başkadır. ' n. DUimizin millî hüviyetini muhafaza edebilmek ve onu bir müstemleke dili seviyesine düşmelrten» laJJbıak için çok dikkat lâzım.Almaya mecbur olacağımız kelimeleri fransızcadan, ingilizceden veya almancadan değil 4g6rbca) dan almaya bakmahyız. Bu da kâfi değil; onlf^o elimizden geldiği kadar millî bir çeşni vermeye çalısmahyız. •'" Yazık ki bunu ihmal ediyoruz iste. Bpjıoktada âlimimiz haklıdır. x ' N. Afrika harblerinden intıba; Libyadgı Tobruk limamt dü§meden evvel, havg, deniz ve kara bombardımanlarile