27 Ekim 1939 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 2

CÜMHURl Y KT 27 Şehir ve Bayram günleri için... emleket Haberleri Ziraî kalkmma için verilen son kararlar Bir heyet dün Edirneye gitti Siyasî icmal İran arb bugün Avrupa kıt'asma ve şimdilik yalnız garb kısmına münhasır bulunmakla beraber bütün Asya kıt'asının da siyasî ve iktısadî vaziyeti üzerinde fevkalâde tesir yapmıştır. Harbe iştirak edip etmemesi üzerinde 300 milyon Hindlinin siyasî teşekkülleri ve liderlerile Ingiltereyi temsil edenler ve bahusus umumî vali ara smda Avrupa harbinin ilk günündenberi devam eden münakaşalar tekrar Hindistanm istiklâli meselesini bütün şümul ve ehemmiyetile meydana çıkarmıştır. Asyamn zaten müstakil olan memle ketleri de iktısadî ve siyasî vaziyetlerini değiştirmek mecburiyen'nde kalmışlardır. Bunlardan Asyanın müstakil en büyük devletlerinden biri bulunan Iran sevkulceyş cihetinden mevkii hem mühim hem de nazik bulunduğundan gayet dikkatli ve ihtiyatlı hareket etmektedir. Herşeyden evvel Asyanın diger devletlerile sıkı münasebat tesis etmekte ve mevcudlannı kuvvetlendirmektedir. Tahranda İranla Japonya arasında bir dostluk muahedesinin birkaç gün evvel imza edilmiş olması bunu göstermektedir. Harb dolayısile İranın Basra körfezi, Bahri umman ve Hind Okyanusu üzerinden haricle ticareti durmuştur. Haricden istikraz almıyarak sırf kendi varidatile Bahrihazerle Hind Okyanusu arasında İranı şimalden cenuba doğru kateden ve şarka ve garba doğru iki tarafında uzanmakta olan kollarile bütün îran yurdunu bir demir şebeke ile kaplamakta bulunan büyük demiryolu harb dolayısile memleketin haricî ticaretine hizmet etmemektedir. tranın şimal komşusu Sovyetler Birliği zaten kara transit yollannı birçok sebeblerden dolayı kapatmış olduğundan İran adeta iktısadî cihetten tecrid edilmiş bir hale gelmişti. îranm en büyük piyasası Almanya ile münasebeti kesilmişti. Avrupanm karasmdaki diğer memleketlerle is yapamaz olmuştu. Deniz yollan ise muhtelif harb ihtiyaclan ve tehlikeleri dolayısile tran için gayrikabili istifade olmuştu. Buna bir çare bulmak üzere Sovyetler Birliğinin; denizden abluka edilmiş Almanyanın Mançurya, Çin, şarkî Türkistan, Japonya, Efganistan ve İranla Rusya arazisi üzerinden ticaret yapması için anlaşmış olduğundan şimdiye kadar ancak deniz yolile Avnıpa ile haricî ticaretini devam ettirmiş olan İran dahi ahiren Almanya ile karadan ihracat ve ithalât yapmak üzere bir anlaşma yapmıştır. tran en ziyade pamuk ihrac edecektir. Avrupadaki buhran tranın siyasî ve iktısadî vaziyetini değiştirmekle beraber dahildeki terakki hamleleri üzerinde bir tesir yapmamıştır. Birçok sahada olduğu gibi maarif işlerinde Iran dev adımla rile ilerlemektedir. Bunun en yeni delili İran Maarif Nezaretinin mekteb tahsil sinnini geçirmiş olan umum zükur nüfusu hergünkü işlerini bırakmamak suretile tahsile mecbur tutan kanunun şimdiye kadar temin ettiği müspet neticeleri izah için ingilizce neşrettiği kitabdır. Bundan anlaşıldığına göre 1936 da tatbik mevkiine konulan kanun mucibince şimdiye kadar 3000 dershane ve bunun için bir milyon altı yüz bin riyal sarfedilmiştir. Dersler farisî okuyup yaz maktan maada muhtasar tarih, cografya, riyaziye ve yurd bilgisini ihtiva ediyor. Her dershanenin müstakil bir muallimi vardır. Dershanelerin en çok bulunduğu mmtaka Azerbaycan ve daha sonra Tahran ve havalisidir. Geçen haziranda bu gibi dershanelerin talebesi yekunu 137,703 kisiyi bulmuştur. Halka fennî ziraat usullerini ve trahom gibi hastalıklardan sakınmak yollannı göstermek için ayrıca dershaneler açılmıştır. Şark komşumuz tran bir taraftan siyasî ve iktısadî cihetten kuvvet bulurken diğer taraftan da başta irfan sahası ol duğu halde her işte terakki etmekte bulunması bütün komşulannı sevindirmektedir. Şehri nasıl Süsliyelim? Ihtikâr yapan iki müessese kapahhyor Piyasa cetveli esas tutulmuyor Dekoratör Vedad Ar, Zabıta, şüpheli hareketleri görülen ticarethane Köylünün bilgisizlik yüzünden yaptığı hataların fikirlerini izah ediyor ler hakkında ihbar yapılır yapılmaz harekete tekerrürüne meydan vermemek üzere icab eden Cumhuriyetimizin (6 ncı yıldönümünü bütün tedbirlerin alınmasına başlamyor geçecek ve zabıt varakası tanzim edecek kutlulamağa hazırlanırken şehrin muhtelif yerlerine, köşebaşlarına ve meydanlara çatılmağa başlıyan direklere, taklara, iptidaî kalas yığmlarına işaret ede rek, çirkin ve birşey Dekoratör ifade eünekten uzak, Vedad Ar dekor olarak kötü bir mahiyet arzeden bu acayib nesnelerîn yerine heyecanını içinde yaşattığımız günlerin heyecanile mütenasib şekilde ve millî zevkimize uygun bir tarzda süs yapmağı teklif etmiştik. (Cumhuriyet) in bu teklifi büyük bir alâka ile karşılanmıştır. Bir muharririmiz. bu mevzu üzerinde muhtelif san'at müntesibleri ve şehrin tanınmış simalarile görüşmüş, fikirlerini almıştır. Güzel San'atlar Akademisi profesörlerinden dekoratör Vedad Ar, ilk defa gazetemizde yer bulan bu itirazı heye canla karşıladığını söylemiş ve demiştir ki: « Millî günlerimizde, duydugumuz yüksek heyecanı ifade ve şehri tezyin için yapılan tezyinat, tenvir vasıtalan ve taklar, hep basmakahb ve heyecansız sey lerdir. Kanaatimce, millî günlerimizde millî duygulannuz ve heyecanlanmızı ifade ederken, ön plânda düşünülecek şey, hususile millî ve tarihî eserlerimizi endirek ışıklarla aydınlatmak, onların azametini meydana çıkartmaktır. 30 40 metre irtifaında minarelerimiz, Türk mimarisinin zarif eserleri, abidelerimiz, kulelerimiz bu şehrin birinci ziynetleridir. Şimdiye kadar bu sahada yalnız Süley maniye ve Topkapı sarayında yapılan ieoviran muvaffakiyetli bir buluş olarak zikredebiliriz. . Her zaman gördüğümüz gibi önümüzdeki günlerde gene göreceğimiz 40 metrelik zarif minarelerin yanma dikilecek dört metrelik bücür ve kaba kalas sütunlar, bugün yapıcı kudretini dünün yanında küçültmekten başka bilmem neye yarar? O muazzam Türk eseri SultanahmedIe dünyanın hayran kaldığı Ayasofya arasmda 1930 senesi Kolonyal sergisinden çalınmış tenvir tarzını gösteren direkler, dikmenin manası nedir? Taksim meydanındaki abidenin üzerine nazarı dikkati celbetmek dururken onun etrafına dört acayib kolon dikerek gözü bunun üzerine çekmenin manasızlığı aşikârdır. Cumhuriyetimizin remzi olan bu abideye dört tane kolon süs teşkil etmemekte, üstelik bu güzel eseri gizlemektedir. Binalarımızın tezyinatındaki kötülü ğe bilmem dikkat ettiniz mi? Resmî binalann pencere kenarlarına gelişigüzel sıralanıveren ampuller, ve çeşid çeşid ayyıldızlan da görmek lâzımdır. Türk sancağı şekli nasıl bir inzıbat altına almdı ise millî armamm da o şekilde tertib etmek ve standard bir şekle sokmak zanıridir. Bu arma binalann millî günlerde başlıca ziynetini teşkil edecektir. Umumî meydanlarda ve caddelerde takızaferler kurulması, artık dünyanın her tarafında terkedilmiştir. Meydanlarımızda caddelerde defne gırlantların di rekler arasına asılması en muvafık şekildir. Kezalik Köprüyü de ayni şekilde tezyin etmek lâzımdır. Bilhassa (patent) miş gibi her sene ayni motifin ayni yerde tatbikı şart mıdır? însan önümüzdeki bayram günlerinde nerede hangi takın kurulacağını ve nereye hangi direğin dikileceğini evvelden tahmin edebiliyor.» Esrarlı bir cinayet Evvelki gece Galatada Bankalar caddesinde bıçakla öldürülen bir gencin cesedi bulundu Ihtikârla mücadeie komisyonu, dün de mmtaka Ticaret müdürlüğünde bir toplantı yapmısbr. Ticaret Odası birinci reisi Mithat Nemlinin riyaseti altında yapılan bu toplantıda Ticarel müdürü Menmed Ali, İktısad müdürü Haluk Belsan, Belediye îktısad müdürü Saffet, Emniyet müdürlüğünden Haydar Seberin iştirak ettiği bu toplantıda çok mühim kararlar verıimiştir. Zabıta, cinayetin failini arıyor Evvelki gece Galatada Bankalar caddesinde 19 yaşlarında bir genc bıçakla öldürülmüştür. Cesed geç vakit görülmüş, hemen tahkikata başlanmıştır. Bir cinayete kurban gittiği anlasılan gencin vücudünde üç bıçak darbesi yeri vardır. Maktulün, elbisesinden bir işçi olduğu neticesine varılmışttr. Cinayetin ne suretle işlendiği henüz belli değildir. Hüviyetinin tespiti için Morga kaldırılan cesed üzerinde muayene yapılmış, Müddeiumumilik tahkikata el koymuştur. Polis, bu esrarlı cinayetin failini meydana çıkarmak için çok sıkı bir araştırmaya başlamıştır. tki firma seddedilecek Komisyon, biri fayans, diğeri kalay ticaretile meşgul olan iki firma nm mallannı sak'adığını, yanlış malumat verdiğini ve yüksek fiat istediğinı bir çok vesika ve delille sabit görmüş, bu iki ticarethane m'n muvakkaten seddine karar vermiştir. Bu sed karar bugün vilâyetin tasdikına arzedilecektir. Diğer taraftan üç ticarethanenin daha ihlikâr yaptıklan sabit olmuşsa da bazı vesikalar noksan görülmüş, karar formalitenin itmamma kadar tehir edilmiştir. Ihtikârla şiddetli mücadeie yapılacak Belediyeler kanunu Fakir talebelere tadil ediliyor yapılacak yardım Yeni kanuna Istanbulun Universite, bazı medrehususî vaziyetine uygun seleri yurd haline getirkayıdlar konulacak mek istiyor Aldığımız malumatd göre, Dahiliye Vekâleti, Belediyeler teşkilât kanununu değiştirmeğe karar vermiştir. Bu münasebetle muhtelif vilâyetlerden mütalea sorulmuştur. Yeni yapılacak olan Belediyeler kanununa, İstanbul Belediyesi için bazı mahallî hususiyetlenn gözönünde tutularak ayn kayıdlar konuîacağı anlaşılıyor. Universite idaresi, bu ders yılı fakir talebeye yapılacak yardım şeklini değiştirmeğe karar vermiştir. Şimdiye kadar liselerden pek iyi derecede diploma alanlarla, sınıflarmı pek iyi derecede geçen çalışkan ve fakir talebelere ayda 15 lira olmak üzere bir burs verilmekte idi. Bu para ile münfeıiden bir talebenin geçin Bundan başka, Vekâlet, vilâyetler teş mesindeki güçlük nazarı itibara almdığmkilâtım da değiştirmek ve brlhassa yeni dan muhtelif yurdlar açılması münasib karunlarla hususî muhasebe ve beledi görülmüştür. yelerin daha fazla inkişaflannı temin e Universite idaresince yapılan tetkikatdectk bir şekil bulmak karanndadır. ta talebe yurdlanna elverişli bazı binalarla eski medreseler bulunmuştur. Ufak bir MÜTEFERRtK tadilât ve tamiratla bu medreselerin çok güzel birer yurd olabileceği anlaşılmışhr. Kolay kredi temini için Bu husust Evkaf müdürlüğile temas yeni kararlar edilerek müsaid medreselerin ÜniversiteErbabı sanayi ve ticaretin muhtac ol ye verilmesi istenecektır. duğu krediyi temin hususunda mühim kaDiger taraftan Adliye Vekâleti, An rarlar verilmiştir. Alâkadar malî müesse kara HukuL fakültesine olduğu gibi ts selere erbabı ticaret ve sanayii malî mü tanbul Hukuk fakültesine de 8000 lira zayakaya düşürmemek ve işlerinin yürü kadar nakdî yardımcid bulunacaktır. Famesini temin etmek üzere yapılabilecek külte bu para ile konforlu ve çalışma im her türlü kolaylığın ifası için emir gönde kânlannı havi bir yurd açacaktır. rilmiştir. Komisyon, ihtikârla mücadelenin şid deılendirilmesini ve her vatandaşm ko laylıkla şikâyetini alâkadar makamlara duyurabilmesini temin için mühim kararlar ittihaz etmiştir. Bu kararlara göre, bir vatandaş, bir ticarethanede ihtikâr vaziyeti hisseder et mez en yakın zabıta memuruna müracaat ederek şikâyetini bildirecek ve derhal zabıt lutturacaktır. Emniyet müdürlüğü bu hususta zabıta memurUrına emir verecektir. îhtikân sabit olan müesseseler hakkında fiddetle harpkete gecilecektir. Esas olan fiatlar ~~?" 1 Bazı müesseseler Ticaret Odasınm piyasa cetvelindeki fiatlarım esas tuttuk larjn ileri sürmüşlerdir. Komisyon, mü esseselerin ellerindeki eski mallar için hiç bir veçhile yeni fiatlarm muteber olamı yacağım, piyasa cetvelindeki fiatlarm da nazan dikkate alınmıyacağmı, esas fiat lann 31 ağustostan evvelki fiatlar olacağını bir defa daha ilâna karar vermiştir. DENİZ İŞLERÎ ^jju ve Eğemen vapurları Almanyada kâin Blum Und Fos tezgâhlan, Devlet Denizyollan idaresine müracaat ederek bu tezgâhlarda inşa olunan Doğu ve Egemen isimli Türk vapurlanm tesellüm edebileceklerini bildirmişlerdir. Tesellüm işi, bir müddet tehir edilecektir. Şirketi Hayriyenin Cumhuriyet bayramı için yapacağı gece seferleri Şirketihayriye ile Denizyollan idaresi, Cumhuriyet bayramında yapılacak gece seferleri tarifelerini hazırlamışlardır. Bayramda 71 numaralı vapur donanmış olduğu halde 19,02 de Rumelikavağından hareketle iskelelere uğrıyarak Köprüye gelecek, saat 1,30 da ayni vapur Anadolu ve Rumeli iskelelerine uğnyarak Kavaklara kadar gidecektir. Saat 1 de bir vapur Çengelköyünden Anadolu yakası iskelelerine uğrıyarak Köprüye gelecek ve 2,30 da Koprüden ayni iskelelere bir vapur hareket edecektir. Denizyollan idaresi Koprüden biri 1,30 da Kadıköy ve Adalara diğeri 2,30 da Kadıköye iki vapur tahrik edecektir. Edebiyat Fakültesinin yeni imtihan talimatnamesi taslağı hazırlanmıştır. FakülDenizyollan Umum Müdürlüğü ha te Dekanı bu taslağı önümüzdeki pazarzırlanan yeni «Deniz Adamlan talimattesi günü Ankaraya götürecektir. namesi» ni Vekâletin tasvibine arzetmiştir. Yeni talimatname, şîmdiye kadar, deniz adamlarının vazife ve salâhiyetlerini gösteren emir, nizamname ve talimatnamelerin toplanıp tensik edilmesile vücude getirilmiştir. Bu suretle talimatnamede süvariden tayfalara kadar deniz adamlarının seferde, limanda ve tamirde vazife ve salâhiyetlerini gösteren hükümleri ihtiva etmektedir. Deniz adamları talimatnamesi Edebiyat Fakültesi için hazırlanan talimatname Ecnebi ve azlık mektebleri hangi vakit cetvelini tatbik edecek? Maarif Vekâleti, mekteblerin yeni vakit cetvellerinin yalnız resmî okullara aid olduğunu, Türk hususî, azlık ve yabancı mekteblerinin bu cetvelleri tatbik edip etmemekte serbest bulunduklarını bildirmiştir. İstanbul ve Trakya çiftçiliğinin yeni vaziyet ve ihtiyaclara göre sevkini ve çiftçinin kalkınması için faydalı görülen yardımlann tatbikını temin maksadile şehrimizde bir çok toplantılar yapmış olan Trakya ziraat müşavir ve mütehassıslan tarafından mühim kararlar tespit edilmiştir. Çiftçinin gelirini arttırmak, tohumluk, köylünün istihsal vasıtalarının tamamlanması, fazla mahsul temini, toprağın verim kabiliyetinin arthnlması, köylüye bol vitaminli gıda verilebilmesi için meyva bahçeleri ve üzüm bağlannm arttırılması, el san'atlarının ihyası meseleleri, alınan kararlardan başhcalarını teşkil etmektedir. Fennî ziraat usullerinin tatbikile elde edilen neticelerden, köylü devamlı surette haberdar edilecektir, bunun için ayn bir teşkilât yapılmasına zaruret hissedilmektedir. Köylünün bilgisizlik yüzünden yaptığı hatalann tekerrürüne meydan vermemek üzere icab eden tedbirler alınacaktır. Çiftçinin gelirini arttıran âmillerin en mühimmi, çiftçiye iyi tohumluk tevzii olduğu düşünülerek ıslah edilmiş muhtelif tohumların Yeşilköy istasyonu marifetile en uzak koylere kadar dağıtılmasma devam olunacaktır. Alınan kararlann tatbikatına geçilebilmek için, Yeşilköy ıslah istasyonu müdürü Mirza ile müessesenin bazı memurlan, dün Edirneye hareket etmişlerdir. Mirza ve arkadaşlan, Trakyada bir tetkik gezisi yaparak, müşahedelerini bir raporla Trakya umumî müfettişliğine bildireceklerdir. , , „ ^ ^ ^ ^. Heyet, Trakyanın bütün koylerini dolaşacak ve çjftçilerle yakından temaslarda bulunacaklardır. Son alınan kararlann müsmir şekilde ve plânlı bir mesai çerçevesi içinde tatbikı, Trakya ve îstanbulun ziraî kalkınmasında büyük âmil olacağına muhakkak nazarile bakılmaktadır. Şimdiye kadar yapılan incelemelerden, Trakya ve îstanbul ziraî mahsulâtının dünya piyasasındaki emsalinden daha ucuza mal edilebileceği neticesine varılmıştır. Avrupa harbi dolayısile, son derece tedbirli bulunarak toprak mahsullerimizi arttırmak zarureti karşısında olduğumuz bugünlerde, Trakya ve îstanbulun ziraî kalkınması yolunda alınan kararlann hayırlı neticeler vereceğine şüphe edilmemektedir. Trakyaya giden heyetin tetkikatı, bir müddet devam edecektir. Heyet, bilhassa köylerde yapılan çiftçilik usullerini gözden geçirecekler, ıslah edilmiş tohumlardan elde edilen mahsul hakkında, köylülere, bunlardan nümuneler göstererek izahat vereceklerdir. Islah edilmiş tohumluk buğdayların, Trakyanın hemen her köyüne dağıtılma<ı icin tertibat alınmışhr. ; KÜLTÜR tŞLERl Muallimler maaşlarını eski bareme göre alacaklar Muallimlerin önümüzdeki ikinciteşrin maaşını yeni bareme göre almaları lâzım geldiği halde garib bir vaziyet hâsıl olmuştur. Aybaşma pek az bir müddet kaldığı için bordroların hazırlanmasına başlanmış ise de vilâyetçe bordrolann ne suretle tanzim edileceği hakkında bir iş'arda bulunulmamıştır. Bu vaziyet karşısında ikinciteşrin maaşlarının da eski bareme göre verileceği anlaşılmaktadır. ! Yeni ihdas edilen tramvay hattı J Muharrem Feyzi TOGAY İki senedenberi Halicde bulunan ve Çanakkale Boğazında Capapino isimli Italyan vapurunu batırdığından mahke menin emri altmda bulunan îspanya hükumetine aid Macellanos vapuru işile Kambiyo borsası komiseri meşgul ojmak üzere şehrimize dün üç kişilik bir İspanyol heyeti gelmiştir. Ankara kambiyo, esham ve tahvilât Kumandan F. Nunezzi'nin riyaseti alborsası komiseri Ihsan Rifat şehrimize tmda olan bu heyet, temaslar yapacak gelmiştir. ve kabil olursa gemiyi alıp götürecektir. Atatürk köprüsünün kapanma tecrü belerine dün başlanmıştır. Dün köprü öğleden evvel kapanmış ve öğleden sonra açılmıştır. Atatürk köprüsünde açılış, kapanış tecrübeleri Macellanos vapurunu götürmek üzere bir heyet geldi înhisarlar idaresi, tütün eksperi ve harmancı yetiştirrriek üzere bir kurs açmağa karar vermiştir. Bu kursa asgarî lise meMekteblerde tedrisata başlanah bir ay ol duğu halde bazı kitabların tadilât dolayı zunlan arasmdan 10 genc alınacaktır. sile hâlâ hazırlanmaması yüzünden talebeKolunu kaptırdı ler müşkül vaziyette kalmışlardır. Maarif Kazlıçeşmede pamuk fabrikasında aMatbaasının geceli, gündüzlü çalışması melelik yapan Âdil, evvelki akşam te na rağmen kitablann zamanmda yetişme mizlemekte olduğu pamuk makinesine mesinin âmillerinden biri de kitab müs Unlunu ltanfrarak varalanmıstır. veddelçrinin, mekteblerin açılmasına pek az bir zaman kala matbaaya verilmesidir. Maarif Vekâleti tetkikata başlamıştır. Yeni basılmakta olan kitablar Eksper kursu Cumhuriyet Niishası 5 kurustuı 1 8 Ramazan 14 Cuma O*le Ezanî 1 Zevalî kindi Aksarr Yats. S. D. 12 17 12 msak S. D. S. D. 6 4s " 39 11 58 14 52 S. D. S. D. ! ı V 11 33 1« 46 446| Yeni Amerikan gemisi Amerikada yeni inşa olunan Eksport Bir Çapa Atikalipaşa tramvayı şileplerinden birisi aybaşında limanımıza Birbirlerine bir vasıta ile bağh olmıyan semtler arasmda yeni tramvay ilk seferini yapacaktır. Geminin ilk seferi seferleri ihdası takarrür etmiştir. Bu karar cümlesinden olarak Çapa ile Atimünasebetile gemide bir ziyafet verile kalipaşa arasında yeni tramvay seferleri açılmıştır. Bu hatta işliyen arabaların cektir. hepsi ikinci mevkidir. Ham madde anketi Mmtaka Ticaret Müdürlüğünün ham madde ihtiyacı üzerinde yaptığı büyük anket neticelenmiş ve verilen cevablara göre cetveller hazırlanarak Ticaret VeHletine gönderilmiştir. Afcone seraıtıS™ "!^ Senelıb Alb avlık üc avlık Biı ayük îcın 1 I I Rt. 4M 750 > 400 • 150 • 2700 Kr 1450 • 800 • Xoktuı