19 Ekim 1939 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Yazan : Ismall Hakkı Baltacıoğlu SOSYOLOJİ 150 kuruş YENİ ÇIKTI Satış yeri: Yeni Adam Tflrk Rus Mttnasebetleri Telefon: Başmuharrir ve evl: 22366 Tahrir heyeti: 24298. İdare ve matbaa kısmı 24299 24290 Onaltıncı yıl sayı: 5546 ^ a , v e n»*tub ^aıJ^c^^k um Hüseyin Rahmi Gürpmar âk romancımızın en güzel seçılmiş ikâyeleri: Kedim nasıl öldü? Kırço birer şabeserdir. ÜNÜL TİCARETI Fiatı 5 0 kuruş uâb^fJ^^t^: ktanbui NO. 246 Perşembe 19 Birinciteşrin 1939 HİLMİ KİTABEVİ Moshova müzakerslerinin bu defa intac edilememiş olması iki devletin samimî dostluğıınu bozmamıştır Türkiye ve Rusya Türk Rus dostluğu herhangi vesile ile herhangi vesikanın imzalanıp imzalanamamasından müteessir olmayacak kadar kuvvetlidir Ankara: 18 (Başmuharririmizden) teşkil etmemefiî kendiliğ'nden belli diğer ariciye Vekihmiz Şükrü Saracoğlunun üç haftadan fazla devam eden Moskova seyahat ve ikameti, Avrupanın şimdiki halleri ve şartları içinde Sovyetlerle aramızda akdi tasavvur olunan ve anahatlan üzerinde evvelce mutabık kalınan anlaşma hedefine varamıyarak nihayct bulmuş ve Hariciye Vekilimiz diin (evvelki gün) memleketimize müteveccihen Moskovadan aynlmıştır. Başvekilimiz Doktor Refik Saydamın dün Fırka Grupu içtimamda Moskova mü 7akerelerinin hangi saflaja ve sebebler altında bu neticeye varmıs olduğunu izah eden beyanatı dünkü Fırka Grupu tebliğile efkân umumıyemize venlmiş bulunuyor. Evvelce anahatlan takarrür eden anlaşma esaslarına ilâve olunmak istenilen yeni mevzuları Türkiyenin kendi emniyeti için esash şart bildiği prensipler ve tedbirlerle fefif ermeğe imkân gorülememiş olduğu cihetle «Türkiye Sovyet Rusya müzakerelerinin bu defa Moskovada intacına muvaffakiyet elvermemiştir.» bir zaruret olduğunu izaha hacet yoktur. Nitekim bu cihet Sovyetlerce de esas itibarile böyle kabul edilmişti. Boğazlar rejimine gelince bunun üzerinde Türkiyenin beynelmilel umumî taahhüdlerinden başka hükümlerden tevakki etmesi kendisinin bu meselede esas siyasetini teşkil eder. Montrö konferansından çıkan yeni Boğazlar rejimi dost Türkiyenin dikkatli ve itinalı durüst tatbiklerinde Sovyetler için en kuvvetli emniyet garanlılerini zaten ihtiva eylemektedir. Hulâsa Moskova müzakerelerinin müspet neticeye varamamış olması için bizce ortada ciddî ve hakikî bir sebeb voktur. Bu netice olsa elsa Avrupa ahvali te«evvüşlerinin yarattığı bazı hususî mülâhaza ve icablardan ileri gelmekte olacaktır. Bunlar ise çok kuvvetli TürkRus dostluğunu bozacak değil, hatta gölgelendirecek ehemmiyet ve mahiyette Ankarada askerî müzakereler Ingiliz ve Fransız şark ordusu başkumandanları dün Ankaraya geldi Büyük merasimle karşılanan General Wavel ve General Weygand, bugün erkânıharbiye görüşmelerine başlıyacaklar Ankara 18 (a.a.) Bugün saat 16.40 ta İngiliz şark ordusu komutanı Orgeneral VVavel ve maiyeti ve saat 16,50 de Fransız şark ordusu komutanı Orgeneral Weygand ve maiyeti tayyarelerle şehrimize gelmişler ve Türk, îngiliz, Fransız bayraklarile donatılmış olan Devlet Havayollan meydanında ayn Hariciye Vekilimizle Sovyetlerin Ankara büyük elçisi Trentief bir arada a>Ti Kurmay îkinci Başkanı Orgeneral Asım Gündüz, Ankara garnizon komutanı Tümgeneral Kemal Gökçe, Ankara Merkez Komutanı albay Demir, Genel Kurmaydan binbaşı Aziz Ulusan ve mıhmandarlarile İngiliz, Fransız büyük elçileri erkânı ve ataşemiliterlerı tarafından karşılanmışlardır. Mızıka, îngiliz, Türk ve Fransız Türk millî marşlannı çalrnış ve bir bölük asker ihtiram resmini ifa eylemiştir.. Misafirler saat 17 den itibaren Genelkurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çakmağı, Genelkurmay İkinci Başkanı Orgeneral Asım Gündüzü, Millî Müdafaa Vekili General Naci Tınazı ziyaret etmişler ve Ankara Vali ve Belediye reisine kart bırakmışlardır. Bu ziyaretler OrgeneMoskova 18 (a.a.) Resmî ^bliğ: Moskova istasyonu, Sovyet ve Türk ral Asım Gündüz, Millî Müdafaa Vekili İadei ziyaret için Sovyet'.er Birlığine bayraklarile süslenmiş bulıınuyordu. Pe Naci Tınaz tarafından bizzat ve diğer gelmiş olan Türkiye Hariciye Vekıli Sa ronda bir askerî kıt'a Türkiye Hariciye zevat tarafından kart bırakmak suretile racoğlunun Moskovada ikameti, Sovyet Veki'ini selâmlamıştır. iade edilmiştir. Fransız Şark orduları Başkumandanı ler Birliğile Türkiye Cumhuriyeti münaMoskova siyasî mehafilinin Mısafirler 21 birinciteşrine kadar An General VVeygand bundan evvelki An« sebetleri hakkında Türk hükömeti ve Sovkanaatleri karada kalacaklardır. Yarın saat 10 da kara ziyaretinde istikbali sırasında yetler Birliği hükumeti mıimeşsiüeri araGenelkurmay temaslarına başlanacktır. Orgeneral Kâzım Orbayla beraber Moskova 18 (a.a.) «D. N. B.» sında derin fıkır teatisine vesile teşkil eyBütün Moskova gazeteleri Türkiye Halemiştir. Samimî bir hava içinde devam ericiye Nazırı Saracoğlunun ikametine aid den bu fikir teatisi, SovyeMer Birliğile resmî tebliği neşrediyorlar. Türkiye arasındaki dostluk müaasebetlerinin değişemez vasfını ve iki hükumetin Siyasî mahfiller, Moskova müzakere sulhu idame bahsindeki miişterek arzula leri iki hükumeti tatmin edici neticeler rını bir kere daha teyid ey'emiştir. İki hü vermiş olmamakla beraber Saracoğlunun kumet şurasını tespit etmişlerdir ki Sov Moskovadan hareketinin müzakerelerin yetler Birliğini ve Türkiye Cumhuriyetini inkıtaı ve hatta Türkiye ile Sovyetler alâkadar eden meselelerin birlikte tetkiki Birliği arasındaki dostluk münasebetleriiçin istikbalde de teması muhafaza cyle nin bozulması şeklinde telâkki edilemiyeceğini bilhassa kayıd ve işaret eylemekteme şayanı arzudur. dirler. Moskovada neşredilen tebliğ Şükrü Saracoğlu ile beraber, Sovyet Hariciye Komiserliği Yakınşark dairesi şefi de memleketimize geliyor Moskova müzakerelerinin akametinden tmitevellid teessüfümüzü iki komşu devletin bütün bir samimiyet ve sarahatle üzerinde durdukları dostluklan kolaylık, • Bununla beraber, Başvekilimîz tarafından sarahaten teyid edilmiş olduğu la ve kuvvetle telâfi edecek kudrettedir. veçhile Sovyetlerle olan münasebetlerimiz YUNUS NAD! eskisi gibi dostane esaslarda berdevam bulunmaktadır. Filhakika Avrupanın geçirmekte olduğu biiyük buhran içinde Sovyetlerle yeni bır siyasî vesika imzalanamamış olması, i!;i komşu memleketin inkılâb tarihlerile başlamış en samimî dostluklarına halel iras edecek bir hâdise teşkil edemez. Bizim samimî itikadımıza göre TürkRus dostluğu herhangi vesile ile herhangi bir vesikanın imzalanıp imzalanamamasından müteessir olmıyacak kadar kuvvetlidir. Hariciye Vekilimiz büyük merasimle teşyi edildi Von Papen dün gece Berline gitti Malum olduğu üzere Avrupa buhranı en hâd devrine girdiği tarihten itibaren Türkiye kendi emniyet bölgelerile alâkalı tedbirler alarak bu meyanda Ingiltere ve Fransa ile karşılıkh yardım anlaşmalarma varmıştı. Dürüstlüğü başlıca şiarı olan Türk siyaseti bu tedbirlerinden vaktinde şimal komşusunu haberdar etmişti, ve bu tedbirler Sovyetlerce de pek muvafık göriilmüştü. Hal böyle iken son Moskova Von Papen, Sirkeci istasyonunda Hariciye Vekitimiz merasimle rnüzakerelerinin akametle netıcelenmiş olgazetecilerle görüşüyor Londrada akisler uğurlandı ması sebeblerini o zamandanberi Avrupa Londra 18 (a.a.) Reuter Ajansı Alman büyük elçisi Von Papen dün Moskova, 18 (a.a.) Tas bildiriahvalinin geçirmiş olduğu hâdiselerde sabah Ankaradan şehnrnize gelmiş ve ge yor: Türkiye Hariciye Vekili Şükrü Sa nın diplomatık muhabiri bildiriyor: aramak lâzım gelir. Hatırlıyabiliriz ki Türkiye Başvekilinin Ankaradaki vaIngiltere ve Fransa ile Rusya arasında üç ce saat 22 de hareket eden semplon eks racoğlu, refakatinde Hariciye Vekâleti presile Berline gitmıştir. Refakatinde Genel Sekreter muavini Cevad Açıkalın, zih ve sarih beyanatı Londrada mem ay sürmüş Moskova müzakereleri devam ederken ortaya Alman Rus ademi teca zevcesile kızı olduğu halde Berline hare Birinci daire reisi Feridun Cemal Frkin nuniyetle karşılanmıştır. Bu beyanat, Türkive hükumetînin tavüz paktı çıkmış ve bu da Avrupanm şark ket eden Alman elçisi, Sirkeci garında ve hususî kalem direktörü Zeki Poîar oldoğusunda hâlâ arkası alımmıyan bir ta elçilık erkânı, Alman başkonsolosu dok duğu halde dün saat 18,10 da Moskova ahhüdlerine sadık olduğuna ve sözüne güvenılebileceğıne daır esasen daima tam kım büyük takallübleıe kapı açmıştır. tor Toepke, elçilik askerî ataşesi ve Aldan hareket etmiştir. man kolonisi tarafından uğurlanmıştır. Buçünse Avrupanın garbında dünyanın Türkiye Hariciye Vekıli, istasyonda olan mevcud itimad teyid etmiştir. en büyük bir harbi barlamış bulunuyor. Sovyet Hariciye Halk Komiseri muavinVon Papen, hareketinden evvel Sir Fransada tefsirler keci garında kendisile görüşen bir arka leri Potemkm ve Dekanozov, Moskova 1 Paris, 18 (a.a.) Türk Sovyet müBütün bu büvük hâdiseler içinde Türdasımızın suallerine cevaben şunları söy Sovyet ikinci reisi İsnov, Hariciye Halk nasebetlerinin müzakerelerinin nehcelenkiyenin olanca dikkati başkalarına ve huKomiserliği Genel Sekreter muavini Solemiştir: memesine rağmen samimî kalması, Panste susile komşularımıza hiç zarar vermeksibolev, Hariciye Halk Komiserliği Pro Niçin B;rline gittiğinizi bilmiyoruz. iyi karşılanmıştır. Türklerin Frama ve zin yalnfz kendi emniyet sahalarına dikili tokol şefi Bogkov, Moskova kumanİngiltereye karşı olan taahhüdlerınde ilk kalmaktan baska birş^y yapamazdı ve Bu hususta bizi tenvir edemez misiniz? danı General Reviakin, başta Ali plânda tuttukları dürüstlük burada fevyapmamaktadır. Bazı büvük devletler a Kısa bir müddet kalmak üzere Ber Haydar Aktay olduğu halde Türkiye ralarındaki münasebet sekillerinin şu veline gıdiyorum. Yakında tekrar dönece büyükelçiliği memurları, Ingiltere bı'yük kalâde takdir ve bu taahhüdlerin hemen üç taraflı bir anlaşma imzası suretile teya bu yolda tecelli edebilecek bazı icab ğim. elçisi, Fransa maslahatgüzarı, İran biiyük ları bizi bütün bir kanaatle takib ettiğimiz Seyahatinizin bazı müzakerelerle elçisi, Afganistan büyükelçici, Rumanya yid edileceği zannedilmektpdir. emniyet prensiplerinden inhiraf ettiremez alâkadar olduğu söyleniyor. Güneysu gitti elçisi ve Bulgaristan elçisi tarafndan sedı Hakkımda çıkanlan şayialarm lâmlanmıştır. Şükrü Saracoğluna, Sov Hariciye Vekilimizi Odesadan gctiree Fransadaki İngiliz askerleri istirahat halinde Ingiltere ve Fransa ile anlaşmamızın nes'uliyeti herhalde bana terettüb etmez. yet Hariciye Halk Komi eriiğ: yakın şark cek olan Devlet Denizyollan idaresinin dairesi şefi Navıkov ve Türkıyenin Mos Güneysu vapuru dün sabaha karşı saat O halde ekselânsınızdan yeni bir küçük büyük hiçbir deviele taarruz kasdıParis 16 (a.a.) Umumî karargâh Alman tebliği nı taşımadığı açıktır, ve bilhassa bu an şey öğrenmek için avdetmizi beklemek kova büyükelçiliği müsteşdrı Karabudak dörtte Galata rıhtımından hareket etmiş tebliğ ediyor Berlin 18 (a.a.) Alman umumî da refakat eylemektedir. ldşmanm bizi Sovyetlerle müsellâh bir Iâzımdır. tir. Güneysu bu sabah Odesada bulunaCephe hattındaki elemanlar,' gece fa kırarfgâhı bildiriyor: Ben de b'yle zannediyorum. ihtilâfa sevkedememesı şartı Ingiltere ve Sovyetler Birliğinin Ankara büyükel cak ve öğleden evvel Şükrü Saracoğlunu aliyet göstermişlerdir. Birçok pusu hareFransız kıt'aları dün de Alman arazi Türk Alman ticaret muahedesi çisi Terentief de Türkiye Hariciye Ve alarak hareket edecektir. Hariciye Veki ketleri cereyan etmiştir. Düşmanın geri sinde Moselle ile Palatinat ormanı ara Fransaca da kabul edilmiş sağlam esasfcr. Sovyetlerle akdolunacak anlaşmanın müzakereleri ne vaziyettedir? kilile beraber Türkiyeye hareket etmiş limiz yarın öğle üzeri şehrimizde buluna sinde yollarda ve şimendiferlefle çok mik smda işgal edilen noktalann tahliyesin^ dahi evvelki anlaşma ile lezad ve taaruz caktır. Bu mesele herhalde halledilecektir. tir, tarda nakliyat yapılmaktadır. l&rkası Sa. 5 sütun 3 te] Garb cephesinde vaziyet Almanlar cepheye yeni takviye kıtaatı getiriyor Fransız müstemlekelerinden garb cephesine 2,5 milyon asker getirileceği anlaşılmaktadır