12 Mayıs 1939 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 7

12 Mayıs 1939 CUMHURIYET Gelecek Harbin Siklet Merkezi: AKDENIZ Almanya ile Italya, «Yıldırım harbi» yapmak mecburiyetindedirler. Bu itibarla daha kolay varabilecekleri hedefler arayacaklardır Yazan: ABİDİN DAVER Seyir halinde Fransız harb gemilerinden mürekkeb bir filo Gelecek harbin siklet merkezi, bida yette, Akdenizde olacak gibı görünüyor. Bunu, nelerden istidlâl ettiğimizi izah edelim: Garb cephesinde taarruz güçtür Garb cephesinde Fransızların Majino hattı, doğrudan doğruya Fransaya mü teveccih her Alman taarruzunu durduracak kudrettedir. Almanların 1914 te yapbkları gibi kuvvetli bir sağ cenahla evvelâ Belçikayı işgal edip sonra, Fransız tahkimatmı arkadan vurmaları da 25 sene evvelki gibi kolay değildir. Çünkü, Belçika da o zamankinden çok kuvvetli tahkimat yaptığı gibi, Fransa da böyle bir ihtimali düşünerek Belçika Fransa hududunu tahkim etmiştir. , Holandaya girerek oradan Belçikaya ve Belçikadan Fransaya geçrnek de, kâğıd üzerindeki kadar, ümid verici bir hareket değildir. Çünkü, bu hareket, Ho landa ve Belçikayı da Almanyanın düşmanlan arasma katacağı gibi, Felemenk arazisinin bir taarruz vukuunda suya boğulması için tedbirler alınmıştır. Ayr'.ca Holandalılar Alman hududlannın orduların geçmesine müsaid yerlerınde tahkimat yapmaktadırlar. İsviçreden bir taarruz, bu memleketin dağlık olması ve ahalısinin Istiklâllerını muhafaza için hemen silâha sarılacağı muhakkak bulunması itibarile Almanyayı çetin bir mücadeleye maruz bıraka caktır. Bu takdirde İsviçreden Fransaya girecek Alman ordulannm muvasala hatlan uzayacak ve tehdide uğnvacaktır. İtalyadan Fransaya yapılacak bir taarruz için, dağlar arasından geçen 6 yol vardır. Fakat bunların hepsi mükemmelen tahkim edilmiş boğazlardır. Fransa, İtalyaya karşı, müdafaa tedbirlerini ve icab eden tahkimatı İtalyanın cski İttifakı Müselles (Almanya, Avusturya Macaristan, İtalya ittifakı) azası olduğu za mandanberi hazırlamıştır. Birkaç sene denberi, İtalyanın Almanya ile beraber hareket ederek Fransaya karşı düşman bir tavır takınması, Fransızları, İtalyaya karşı daha esaslı tedbirler almağa ve daha ciddî tahkimat yapmağa sevketmisMr. Almanya ve İtalyanın mnştereken îsviçreyi çiğneyerek Fransaya taarruz et meleri ihtimali de vardır. Fakat, bu hareket de, İsviçrenin muvafakatile yapılabılir, İsviçre mukavemet edince son derece güçleşir. Bilmukabele Fransanın İtalyaya ve bilhassa Almanyaya taarruz etmesi çok güçtür. Çünkü Almanya Ren boyunda kuvvetli tahkimat yapmıştır. İtalya da, dağlık olan Fransız hududunu, tahkim etmiştir. Bu izahat gösteriyor ki Avrupada, Fransa ile Almanya ve îtalyanın birbirlerine karşı, seri neticele: alabilecek büyük taarruzlar yapmalart çok güçtür. Bunu söylemekle bu üç devîetin orduları, Avrupada, hareketsiz VJ atıl kalacaklardır, demek istemiyorum. Büyük taarruzların 1914 te olduğu gibi, sür'atle inki şaf etmesi mümkün değildir, diyorum. Halbuki Almanya ile İtalya «yıldınm harbi» yapmak mecburiyetindedirler. O İspanyol ordusu nun için daha kolay varabilecekleri he Burada İspanyol ve Portekiz orduladefler arayacaklardır. Tabiî bu hedeflerına kısa bir göz atmak lâzımdır, rin harbin atisi üzerinde müessir olacak İspanyanm nüfusu 25 milyona yakınsurette yüksek sevkulceyşî kıymete malık dır. Rif'in nüfusu da 1 müyondur. İs olması şarttır. teşkilâtını bilmiyoAkedinizin mühim hedefleri panyanm yeni askerîevvelki vaziyeti şöyruz. Dahilî harbden leydi: hangileridir? İspanyadaki hazar ordusu: 8 piyade Böyle hedefler ise ancak Akdenizde fırkası, 1 süvari fırkası, 2 müstakil dağ vardır ve şunlardır: livası, 198 muhtelif batarya. Mevcudü 121,000 kişi. 1 Cebelüttank, Rifteki ordu: 34,000 kişi. Bu ordu2 Süveyş, da, o zaman 64 zabit ve 9000 Arab ne3 Tunus (isterseniz Şimalî Afrifer vardı. Fakat, dahilî harb esııasında, ka). Sevkulceyş itibarile çok mühım olan General Franko Arablardan çok istifabu noktaların ve bilhassa birincisile ıkin de etmiştir. Rif'te aynca 7000 yerli jancisinin elde edilmesi, Berlln Roma mıh darma vardır. Muavin kuvvetler: Jandarma 18,000 verinin zaferini intac edebilir. Onun içinkişi; diğer dahilî emniyet kıt'aları dir ki Almanlarla İtalyanUr harbin siklet merkezini Akdeniz* nakletnıek ister 24,500 kişi; Karabimyeri'ler 16,000 kiler. Alman Hava Nazii Mareşal Gö şi. İspanyada mecburî askerlik müddeti ring'in Trablusgarba giderek Libya U18 senedir. Her yıl askerlik çağına gimumî Valisi ve sabık İtalyan Hava Nazırı Mareşal Balbo ile görüşmesi, onun renler ihtiyacdan fazladır. 1936 senesinarkasmdan Alman ve İtalyan Gen«lkur de bunlardan yalnız 82,850 kişi silâh almay başkanlarınm gene Libya'ya gitme tına alınmıştır. îspanyanın, nüfusunun leri, bazı Alman kıt'alarınm ve bilhassa yüzde 10 u hesabile 2,600,000, yüzde havacılarınm İtalyaya gelmeleri, hep to 15 i hesabile 3,900,000 eli silâh tutar taliter devletlerin Akd^niz havzasına ne adama malik olması lâzım gelirse de bu kadar ehemmiyet verdiklerini gösteren rakam nazaridir. Çok kanlı ve zalim olan dahilî harb yüzünden bu milletin verdiği apaçık delillerdir. Şimdi artık, Akdeniz harbini tetkik edebiliriz. Bunun için de, her üç sevkulceyşî noktayı ayrı ayrı gözden gecirelim. müttefiki olan Portekiz ordusu. îspanya harbe girmedikçe, Almanya ve İtalya Cebelüttarıkı ciddî surette tehdid edemezler. Binaenaleyh, şimdi, eski İspanya müstemleke imparatorluğunu ihya peşinde koşan emperyalist Franko'yu, ağlebi ihtimal harbe sürüküyeceklerdir. İspanya bitaraf kaldıkça Cebelüttarık tehlikeye düşmiyeceği için, bu şekli münakaşaya bile lüzum yoktur. azim insan zayiatım unutmamalıdır. 1936 ya gelinciye kadar muvazzaf ordu için silâh altına alınanlar haricinde kalan efrad, ya hiç talim ve terbiye görmezler yahud pek az görürlerdi. Dahilî harb yüzünden, bunlar bir atış terbiyesi ve tecrübesi görmüşlerdir. îspanyanın nekadar asker çıkaracağını tahmin etmek mümkün değilse de bu memleket ve milletin harbden yorgun ve bezgin olduğunu kabul etmek lâzımdır. Bununla beraber Alman ve İtalyan zabit ve mütehassıslannın zorile İspanyol ordusunun Fransanın Pirene hududu ve bilhassa Cebelüttank için önlenmesi lâzım gelen ehemmiyetli bir tehlike teskil edeceği muhakkaktır. Portekiz, eskidenberi İngilterenin müttefikidir. Büyük Harbde Almanyanın düşmanları arasına girmiş, garb cephesine bir miktar kuvvet göndernıişti. Yarının harbinde, gene İngilterenin yanında yer alacağını düşünmek yanlış olmaz. Portekizin Atlas Okyanusu kıyılan, Asor adaları, Mader adası, Afrika, Asya ve Okyanusyadaki müstemlekeleri, Alman ve İtalyan denizaltı gemilerinı takibe memur edilecek olan İngiliz ve Fransız deniz kuvvetleri için, iyi birer üssülhareke olacaktır. İngiliz deniz ve hava filoları Akdenizde bir manevrada... kuvvetlerle îspanyaya taarruz edecektir. 2 İngiliz ve Fransız donanmaları îspanyayı abluka edeceklerdir. 3 Portekiz ordusu, garbdan İspanyaya taarruz edecektir. 4 Fransız müstemleke ordusu da cenubdan İspanyaya taarruz edebileceği gibi Portekiz sahillerine çıkarak oradan da taarruz edebilir. 5 Cenubî Afrika İttihadı Dominyonu ordusu da, kısmen, Portekize çıkarılarak bu taarruza iştirak ettirebilir. 6 Bu arada deniz, hava ve kara ordularının müşterek hareketlerile İspanyanm Akdenizdeki Balear, Atlas Okyanusundaki Kanarya adaları da ele geçirilecektir. îspanyanın böyle şimalden, garbdan, cenubdan yapılacak müşterek ve müte merkiz taarruzlara uzun müddet muka vemet edebilmesi muhtemel değildir. Memleket, dahilî bir harbden yeni kurtulmuştur; yorgundur; kinler henüz sönmemiştir. Demokratlar, Franko aleyh tarlarından da ıstifade çarelerini arayıp bulacaktır. Tarihte bunun misalleri vardır: Napolyon'a mukavemet için hep birden ayaklanan İspanyol mılleti, 10 sene kadar sonra, 1823 te, Kral Ferdinand'ı lıberal partisinin tahakkümünden kurtarmağa gelen Dük d'Angulem'in kumandasmdaki Fransız ordusunu kollarını açarak karşılamıştır. Gene ayni vaziyet azçok tekerrür edebilir. Cebelüttarıkın vaziyeti ve müdafaası Cebelüttank Akden;zin kapısıdır. Bu kapı İngilterenin elinde oldukça Akdeniz hakimiyeti, İngiltere ile müttefiki Fransa için müemmendir. Mıhver devletlerinin Akdenizde muzaffer olabilmeleri için, bu kapıyı ele geçirmebri ve İngiliz do nanmasına kapayıp kendilerine açmaları lâzımdır. Bunu elde etmek için, malik olduklan kuvvetler şunlardır: îtalyan hava ve denizaltı kuvvethri, ağlebi ihtimal İspanyol ordusu. Buna mukabil, Cebdüttankın müda faası için de, İngiltere ve Fransanın elinde şu kuvvetler vardır: Cebelüttarıktaki îngiliz kuvvetleri, Fransanın Şimalî Afrika ordusu, Fransız ve İngiü^ hava, denizaltı ve deniz üstü kuvvetleri, Cenubî Afrika dominyonu ordusu, İngilterenin na alacaklar, İspanyol ordusu da karadan taarruz etmek istiyecektir. Fakat kayaya karadan taarruz ve baskın imkânsızdır, denilebilir. Çünkü kayanın kara ile irtıbab havaya uçurularak Cebelüttank bir ada haline konulacaktır. Cebelüttankın karşısı İspanyol Fası yani Rif denilen yerdir. Burada Septe boğazının Avrupa ve Afrika sahilleri İspanyanın elindedir. İki tarafa yerleştirilecek ağırtoplarla hem boğazı geçilmez bir hale koymak, hem de Afrika sahillerinde Ceuta (Söta) dan Cebelüttank müstahkem mevkiile topçu muharebesi yapmak kabildir. İspanyollar, bu iki harekete de teşebbüs edeceklerdir. Fakat Cebelüttank kendini müdafaa edebilecek kudrette bir müstahkem mevkidir ve gerek kalenin, gerek boğazın Afrika sahillerinden tehdıd ve tazyikı pek kısa sürecektir. Çünkü, İspanya harbe girince, Şimalî Afrikadaki kuvvetli Fransız ordusu bir hamlede Rif'i ve beynelmilel Tanca şehrini zaplederek Cebelüttarıkı, Afrika ta rafından tehdid edilmekten kurtaracak tır. İngiliz Fransız donanması denize hâkim oldukları ve Fransanın Şimalî Afrika ordusu da İspanyanm Rifteki or dusile kıyas kabul etmiyecek kadar kuvIspanyaya karşı harekât vetli olduğu için, bu taarruzun, bilhassa İspanyol ve Portekiz ordularını azçok Cebelüttarıka yakın olan ve pek dağlık öğrendik. Şimdi Cebelüttank etrafında olmıyan garb mıntakasında sür'atle neticereyan edecek mücadeleyi tetkik ede celeneceği şüphesizdir. lim. O vakit, Cebelüttarık kalesi ve boğazı Harb patlayınca otoriter devletler, bir yalnız İspanya tarafından tehlikeye maan evvel Cebelüttarıkı ele geçirmeğe çalışacaklardır; demokratlar da Cebelüt ruz kalacaktır. Cebelüttank kayasının tarık mukavemet ederken İspanyayı saf coğrafî vaziyeti ve uzun senelerdenberi İngilizler tarafından fevkalâde surette tan haric çıkarmağa uğraşacaklardır. tahkim adilmiş olduğu nazan itibara alıİspanyollar, önce hava filoları, sonra da ağırtopçu kuvvetlerile İspanyadan Ce nırsa, bu müstahkem mevkiin öyle kolaybelüttank müstahkem mevkiini ateş altı ca düşürülebileceği kabul edilemez. Ce belüttank mukavemet ederken demokratlar muhtelif cephelerden ve muhtelif kuvvetlerle İspanyaya taarruz edeceklerdir. Bu taarruz ya İspanyol ordusunu büsbütün ortadan kaldıracak surette umumî, yahud da mevziî olabilir. Gelecek harbin siklet merkezi olan Akdeniz ve Cebelüttank İspanyaya karşı yapılacak büyük bir taarruzda en mühim mesele, bu iş bitinciye kadar Fransa ile ona yardıma gelen mahdud îngiliz kuvvetlerinin Alman ve İtalyan tazyikına dayanabilmeleridir. Nazarî olarak bu, mümkün görünüyor, yalnız bir şartla. Bu şart, harb patlamadan evvel, bugün mevcud olanlara ilâ veten mühim İtalyan ve bilhassa Alman kuvvetlerinin İspanyaya ve İspanyol Fasma yerleşmemiş olmalarıdır. Böyle birşey olursa, meselede en büyük müessir A Mevzii olursa; îngilizlerle «zaman» amili olur. Zafer, taarruzî işini Fransızların Cebelüttarıkı himaye etmek daha kısa zamanda bıteren tarafa tevecve tehlikeyi oradan uzaklaştırmak için cüh eder. Malaga ile Kadix arasında, takriben 200 îngilizlerle Fransızların, îspanyayı kilometre genişliğinde ve her iki cenahı sür'atle ortadan kaldıramıyacaklarını andenize dayanan bir müdafaa hattı tut ladıkları takdirde, yapacakları iş, yukamakla iktifa etmeleri muhtemeldir. Bu rıda bahsettiğımız gıbı Cebelüttarıkın şihat, Cebelüttarıktan 100 kilometre kadar malinde bir hattı müdafaa tesis ederek şimaldedir; müstahkem mevki ve boğazı kaleyi ve boğazı tehlikeden masun bu korumağa kâfidir. lundurmak, burada mukavemet edip Fransız ve Portekiz cephelerindeki İs B ispanyaya karsı umumî bir panyol kuvvetlerinı oyalamak ve Ispan,tarruz yapılırsa asıl işı, Pirene hududunyayı abluka ile mağlub etmeğe çalışmakdan büyükçe bir Fransız kuvvetinin yaptır. ması lâzım gelir. Bu takdirde, Süveyş Mısır ve Tunus Şimalî Af1 Fransa, Almanya ve İtalyaya rika etrafında cereyan edecek hareketleri karşı, İngiliz nizamiye ordusunun da yarde başka bir yazıya bırakıyorum. dımile müdafaada kaîacak ve îspanyol ABİDİN DAVER , ordusunun büyük kısmını mağlub edecek