21 Mart 1939 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 7

21 Mart 1939 CTJMHURİYET Çanakkalede Bütün Peşte badem yetiştiriliyor coşkun ve Ziraat Vekâleti bunun derin heyecanla çalkandı için bir fidanlık tesis etti Macaristanın Karpat Ukraynasım aldığı gün.. ÇekoSlovakya Macarlar bir emri vaki yaparak, Almanlârın Çekya üzerîne yürüyüşünden evvel, Rütenyaya girmiştir Budapeşte, 18 mart Karpat Ukraynasmda bir emrivaki yapMacaristan, takriben 750,000 nüfus mak istemiş ve bunun için de Almanlâdaha arttı ve kendi küçük boyunun yanı rın Çekya üzerine asker sevketmelerinden başında muhtarıyet sahıbi küçük bir dev evvel işe başlamıştır. Filhakıka, Macaristan bu sahanın işlet, yahud millet hududuna daha sahib oldu: Bu sabah gelen son haberlere gö galini çoktanberi istıyordu. Lehisfanla re Karpat Ukraynasmın işgal işi tamam hududları birleştirmek imkânını verme olmuş ve üç gün evvel hududu geçen kuv sinden sarfınazar, Macaristanın bir tarafvetler, Lehistan hududuna vararak, ora tan askerî müdafaası bakumndan, dığer da Leh hududunun muhafazasına me taraftan da ormansız kalan Macaristana mur Leh orduları tarafından hararetle büyük ormanlar vermek bakımından çok mühim olan bu sahanın işgaline şimalkışlanmışlardır. Budapeştede kıyametler kopuyor: Şe diye kadar ne Romanyalılar, ne de Alhir halkı heyecan içindedir. Her tarafta manlar müsaade etmıyorlardı. Hükumet nümayişçi kütleleri teşekkül etmiş, hüku bu karışık vaziyeti ve Slovakyanm istikmeti alkışhyorlar, Alman, İtalyan ve Leh lâlını ılân etmek üzere bulunduğunu dıksefarethanelerinin önlerinden geçerek kate alarak hıç olmazsa bir noktada huMacaristanın hâmisi ve dostu olan mem dudunu ıslaha karar vermışti. Bu nokta leketleri selâmlıyorlar. Amiral Horty, iş da Munhaç şehrinin etrafıydı. Üç tara gal edılen araziyi gözden geçirmek üze fından hududa çok yakın bir halde bure dün Macar hududunun öte tarafına, lunan bu şehrin etrafını biraz genişletmek harekât sahasına gitti. Budapeşte radyo üzere Macar ordusu harekete geçti. Ayni su, üç gündenberi hiç durmaksızm, müte zamanda Çek hükumetine bir ültimatom madiyen bir taraftan işgale aid haberle vererek Karpat Ukraynasındaki Macarri ve diğer taraftan da beynelmilel hâdi lara karşı tatbik edilen usullerden vazgeselere aıd malumat neşretti. Hulâsa, bü çilmesini istedi ve on iki saat zarfmda istün Macaristan ve bu arada Budapeşte tedikleri yapılmazsa hernevi mes'uliyeti Çek hükumetine atfedeceğini bildirdi. heyecan ve şenlik içindedir. Bu hâdiseler cereyan ederken bir yanİşgal edilen küçük Ukrayna parçası, dan Almanya ve diğer taraftan da İtalküçük olmakla beraber, toprak itıbarıle geniştir: Bugünkü Macaristanın altıda ya ve Lehistanla Macar hükumeti arabiri kadar bir saha. Nüfusu ancak 750 sında gayet sıkı muhbereler cereyan edibin kadar birşey ve bunun içinde de an yordu. Kuvvetli bir rivayete göre Al cak 60,000 kadar Macar var. Bu sebeb manlar, bidayette Karpat Ukraynasmın den dolayı Macaristan Karpat Ukray Macarlar tarafından işgaline razı olmak nasım sadece kendisine ilhak etmiyor; istememişler, fakat, bilâhare îtalya ve Almanyanın Çekler ve Slovak memle Lehistan tarafından vaki olan kuvvetli ilketlerinde yapmış olduğu gıbi, Karpat timaslar üzerine, buna muvafakat eyle Ukraynasım kendi himayesine almaya mişlerdir. O zaman, Macar orduları erkânıharkarar veriyor. Radyo tarafından şimdi biyesi hazırladığı orduları harekete ge neşredılen bir tebliğe göre, Macaristan yeni işgal edilen sahada tatbik edilecek çirdi ve Karpat Ukraynasım işgale başmuhtariyet rejimi için bir kanun hazırla ladı. Ayın on dördüncü günü akşamı ileri makla meşguldür. Bu kanun bugünlerde hareket emrini almış olan Macar orduMacar parlamentosuna tevdi edilecek ve ları tam üç gün sonra işgal işini tamamlaparlamento tarafından tasdik edildikten mışlardır. *** sonra derhal mer'ıyet mevkiine konacakAra yerde Slovakya istiklâlini ilân ettır. ti; Çek Cumhur Reisı Aknanyaya gide* * * Olup biten hâdise bundan ibarettir. rek Çekya'nm himayeye alınmasını taleb Şimdi, bir de bu hâdıselerin hikâye tara etti. Henüz anlaşılmıyan bir nokta vardır: ÇekoSlovak Cumhur Reisi bu hifına geçelim. mayeyi, Berlinin söylediği gıbi, kendiliSize son mektubumu yazdığım daki ğinden mi istedi, yoksa herhajngi bir tazkada henüz Budapeşte'de hiçbir şey mayikle buna mecbur mu edildi? Bu nokta lum değıldi. Bütün Avrupa için olduğu henüz malum değildir. Daha ayın on gibi Macaristan için ÇekoSlovakyanın üçünde Prag'm, Slovakya meclisinin topson buhranı, nagihanî bir hâdise olarak lanması için Bratislava'daki Çek memurgelmiş, Macar hükumeti hâdiselerin bir arına kolayhk göstermeleri için emir vernevi baskım karşısında kalmıştı. Yalmz miş bulunmasına göre, kararın kendıliğinayın on ikinci gecesinden on üçüncü günü den verilmiş olması icab ederse de Pragsabahına doğru gelen haberler, Almandan gelen haberlerde ayni günde Almanyada, ÇekoSlovakyanın eylul buhra yanın Prag hükumetine bir ültimatom nmdan evvelkine benzer bir heyecan hüvermiş olduğunu bildirmektedir. küm sürdüğünü ve matbuatın da tıpkı o İBastaratt 1 inci sahttedei Herhalde bu nokta, henüz taayyün etzamanki dili kullandığım göstermekteydi. hükumete müzakerette bulunmıyacağını Macarlar, bu haberler üzerine Alman miş değildir. Muhakkak olan cihet, Ma bıldırmıstır. yada yeni bir hareketin ayaklanmakta ol caristan tarafından Karpat Ukraynasını Bir arbedede 3 kişi öldü duğuna hükmettiler ve bunun üzerine işgal kararına Almanyanın, İtalya ve LeŞam. 20 (a a ) Arslane Paşanın Suhistan tarafından vaki olan musırrane iltedbirler almaya karar verdiler. :iye hukumetıni teşkil etmeği kabul eytimaslar üzerine muvafakat etmiş bulun ledığı hakkındaki haber üzerine hasıl Ayın on üçüncü günü akşamına doğru duğudur. olan siyasî salâh dün de devam etmiştir. Slovakyadan, Prag hükumetinin birden*** Bununla beraber Şamda dukkânlar kabire siyasetini değiştirmekte olduğunu palı kalmış ve bazı mevziî hâdiseler vugösteren bir takım mühim haberler geldi. ku bulmuştur Amara ve Oke^e mahalBu haberler, Prag hükumetinin Slovakelerinde protesto grupları seyrisefere yayı tazyik fikrinden vazgeçtiğini, hatta mâni olmuşlardır. Hal sokağmda çıkan orada Slovakya meclisinin derhal toplabir kavga esnasında silâh atılmış ve üç nabilmesini temin edecek tedbirler aldıAnkara, 20 (Telefonla) Maliye Ve kişi ölmüştür. Halebde vaziyet sakindir. ğını gösteriyordu. Arada Tiso, Vıyana kâleti birkaç senedenberi yapılmakta o Polis grev halinde bulunan talebenin tarikile ve tayyare ile Berline gidip gel lan arazi tahriri neticeleri hakkmda yeni nümayişine mâni olmuştur. Arslane Pamişti. Bratislava'da Prag hükumetinin kararlar almıştır. Vekâletin bu kararma şanın kabineyi teşkil için sarfettiği gayemrile hükumet başına geçmiş olan Sıdor göre arazi tahrıri neticeleri mayıs 1939 •etin, sukunetm tamamen teessüse imkân vereceği ümid edilmektedır. bile Tiso'ya karşı mülâyemet göstermeğe sonuna kadar kat'îleştırilip ilân edilecek baslamış, Slovak meclisinde aza olup da ve 1939 malî yılmdan itıbaren bütün arazi parçaları üzerinde yeni tahrir neticeîcra kanununda yapılacak son günlerde tevkif edilmiş bulunan mebleri tatbik ve ona göre vergı tarholunatadiller usları tehliye etmişti. Tiso'nun avdeti caktır. Tahrire aid ihbarname tanzim ve üzerine Bratislava radyosu bütün Slovak tebliğ işleri 15 nisan 1939 tarıhine kaAnkara, 20 (Telefonla) İcra kanumeb'uslarına hitaben bir davet neşretti. dar bitirilmış bulunacaktır. Tahrir iti nunda yapılacak tadiller ve teşkılâttakı Galiba, tarihin radyo ile içtimaa davet razlarının mavıs sonundan evvel tetkik ıslahat ıçın Isvıçreden celbedılmiş olan ve karara bağlanmasmda hiçbir gecik Profesör Leyman'ın raporu teksır edıleettiği ilk meclis bu tneclistir. re kalâkadar teşekküllere ve hukukçuİşte, bu fevkalâde ahval arasında Ma meye meydan venlmiyecek, vilâvetlerde valiler ve hususî muhasebe müdür lara dağıtılmıştı. Bu geniş mikyasta ancaristan hükumeti, önce bir tereddüd geleri kazalarda kavmakamlar bu isleri ya kete verılen cevablar tamamlanmıştır. çirdi. Ayın on üçüncü günü hükumet kmdan takıb ederek vaktinde bıtmesini Adlıye Vekâletinde teşkil edilen bır kogazetelerde nesrettiği beyannamesile Slo temin edeceklerdir. Bu islerin vaktinde misyon, bu mütalealar üzerinde çalışvak hududunun muhafazası için bazı vamlmaması arazi tahrir neticelerinin malanna devam etmektedir. tedbirler aldığından bahsediyordu. Hal 1939 malî yılmda tatbik edılmemesine buki o gün aksama doğru, Macar hüku sebeb olacağmdan sebeb olan memurlar MİLLETİN MÜRAKABESÎ meti Berlinden gayet mühim haberler al la âmırlerı hakkında hirbir sebeb ve madı ve hemen askerlerine Karpat Ukray zeret nazan dikkate almmadan kanunî Milletin mürakabesi, idare unası istikametinde ilerleme emrini verdi. takibat yapılacak ve tahririn geç tatbik zerinde hakikî ve filî olmadıkedilmesinden dolavı bir zarar vukua gelÖnceleri bu emrin ne maksadla, nereye ça ve böyle olduğuna milletçe miş ise. bu zarar da memur ve âmirlere güvenilerek verildiği anlaşılamamıstı. Bukanaat edinmedikçe, halk idareödettirilecektir nun icin ayın on dördüncü günü Macasi vardır denilemez. Onun için, ristanın ileri hareketinden haberdar olan Tıb Içongresine giden Büyük Millet Meclisinin vazife Budapeşte, evvelâ büyük bir heyecan doktorlarımız ifa etmesi en ufak bir tereddügecirdi. Hükumetin daimî surette içtima Haydarpaşa Numune hastanesi dahılide mahal vermiyecek salâbetle halinde bulunması, Alman, İtalyan, Leh ve mütehassısı Dr Kemal Saracoğlu ve olacaktır. sefirlerile mütemadiyen temaslar yapma eşi Dr Handan Saracoğlu Tıb kongresisı da bu heyecanı arhrıyordu. î. İNÖNÜ ne iştirak için dün (Wiesbaden) e gıtmişlerdir. Sonradan anlaşıldı ki Macaristan, sırl Çanakkale, (Hususî) Memleketimiz pıyasasmda büyük rol oynayan meyvacılık yurdun her köşesinde bir inkişaf göstermektedir Bu da devlet meyva fidanlığı ve istasyonlarına dayanmaktadır. Kuru meyvalar arasında büyük yer tutan bademin de dünya piyasasmın taeb ettiğı şekilde ıslah ve yetıştirilmesi icab etmektedir. Bu vesile ile Ziraat Vekâleti mütehassıslanna yaptırdığı tetkikat neticesinde Çanakkale vılâyetinin badem yetiştir Imesinde müsaid bir iklime malik olduğu anlaşılmıştır. Esasen memleketimizde yapılan istatistiklere nazaran bademin en fazla istihsal ve yayılma sahası sırasıle şöyledir: İzmir, Analya. Nığde, İsparta, Mardm. Maraş, Çanakkale, Balıkesir, Tokat, Malatya, Elâzığ. Çanakkale vilâyeti badem istıhsalâile beraber yaş üzüm de ihrac edilen maddelerin başmda gelmektedir. Bılhassa son senelerde Lâpseki ve havalisi üzümcülüğe pek fazla ehemmiyet vermiş, Büyük Harbden evvelki vaziyetini çok geçmıştir. Bu da halkın rençberlıkten ziyade meyvacılığın fazla kazanc temin ettiğini anlamasından ileri gelmektedir. Çanakkale vilâyetinin bılhassa sahil kasaba ve köylerinin d'ğer mühim istıhsalâtından birini teşkil eden de zeytindir. Bılhassa Lâpseki ve Ezine havalisi mühim mikdarda zeytm istihsal etmektedir. Hatta mahallin zeytinyağ ihtiyacını bile karşrlamakta ve fazlasını harice sevketmektedir Bunlann yanmda bademcilik de büyük bir yer tutmaktadır. Fakat bu kuru meyva üzerinde halk f aza ihtımam göstermemekte ve kendi hainde yetişmektedir. Halbuki Çanakkale ve havalisi ekseri senelerinin şubat ayarı iyi ve mart aylan da fena, yani soğuk ve don yapmaktadır. Bu vesile ile şubatta bademler havalara aldanarak çiçek açmaktadır. Fakat mart aymın soğuk geçmesi bütün çıçek açan badem ağaclannı bozmakta ve binnetice o seneer mahsul almamamaktadır. Bunu nazarı itibara alan Ziraat Vekâleti Çanakkale Lâpseki arasında bulunan meyvacılığıle meşhur Umurbey nahiyesinde 280 ve küsur dekar arazi satın alarak memleket ve dış piyasalarmda büyük rol oynayan badem çeşidlerınin yetiştirılebilmesi için (Çanakkale meyva ağacarı fıdanlığı) namı altında fidanlık ıhdas etmiş ve 939 şubat ayında faaliyete gecmiştir. Fidanlık, yalnız Çanakkale vılâyetnin badem ihtivacmı karşılama maksadıle kurulmuş değildir, ayni zamanda Türkiyenin badem fidanı ıhtiyacını temin için faaliyet sahasına girmıştir. Fidanlık, yalnız badem çeşidleri üzerine faaliyetini hasretmiyecek, ayni zamanda dığer mühim meyva çeşidleri üzerinde de faaliyetini teksıf edecektir. Bu mühim noktalar nazarı itibara alınacak olursa memleket ıktısadiyatında ve Çanakkale ve havalisinin meyvacılık sahasında birkaç sene sonra daha büyük ınkişaflar görüleceği pek tabıîdır. resimler Bruno §ehri civarında Pohrlitz'deki hudud mıntakasından Çeko Slovakyaya giren Alman tankları I 1 Alman motörlü kıtaatı ilk defa olarak Prağa giriyor n Suriyede vaziyet Arazi tahrir neticelerinin tatbiki Bir Alman ztrhlı otomobili Prag sokaklarinda.. Alman zırhlı kıtaatı artık tarihe karışan ÇekoSlovakyamn paytahtında dolaşıyor