2 Mayıs 1937 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 3

2 Mavıs 1937 CUMHUR1YET SON HABERLER... TELEFON Hâdiseier arasında Bahar ideolojileri ayısm ilk günü resmî bahardır. Sanki dünyanın bir çok hükumetleri, bir taraftan ahaliye: «Bugün eğleniniz!» derken, bir taraftan da ağaclara: «Bugün yeşil üniformalarınızı giyiniz, güneşin altın sırmalarını takınız, halki merasim elbiselerinizle karşılayınız!» emrini verirler; tabiatle cemiyetin ilk randevulannı hazırlarlar ve ikisine de birbirlerine muhtac olduklarını hatırlatırlar. Hakikatte insan cemiyetlerinin bahara izafe etmek istedikleri siyasî manalar ne olursa olsun, bu kavuşma emrini veren tek bir kuvvet vardır: Tabiat. Kışın son günlerinde cevheri tükenerek uyuşan insan kanı, bahann ilk günlerinde uyanarak tatlı ve gizli mırıltılarla damarlann boyunca koşmıya başlar. Bahar hasretile bütün bir kış vitamin sayıkhyan uzviyetin istekleri artmıştır: Genc kollar vC dudaklar ağac dibi, iştahlı gözler ve mideler yeşillik arar. Tabiat karşısında, mayısın ilk günü, şu veya bu politika aşkına eğlendiğini hatırlıyacak tek bir insan tasavvur etmiyorum. Böyle insanlar varsa onlar, damarlannın içinde öz kan yerine kırmızı vehimler tasıyan ve yahud birkaç damlacık taze kanları varsa onu da neticesizliği çoktan sabit olmuş iHtilâllerde akıtmaya hazırlanan birkaç bedbaht avaredir. Baharda filizler, fidanları, fidanlar, ağaclan kıskanmadan ve aralarında hiçbir müsavat hulyasına kapılmadan, kendi cüsselerine ve liyakatlerine uygun bir neşvünema coşkunluğu içinde huylansyor, neşeleniyor, büyüyorlar. Birbirlerini boğazlamayı düşün»eydiler, bu neşelerile beYaber kökleri kuruyup giderdi. Hiçbir söğüd fidanı yanındaki muhteşem çınara içerlemiyor ve onu tehdid etmıyor; yalnız kendi inkişaf şartlan içinde büyümeğe çalışıyor. TELCRAF v* TELSiZLE Dost Yugoslavyadan Baıselonda bir ihtilâl çıktığı bildiriliyor Franco kuvvetleri Bilbao'nun 17 kilometro ötesinde. Madrid her gün bombardıman ediliyor Bıskaye cephesi 1 (A.A.) Franco kuvvetleri ciddî bir mukavemete maruz kalmadan Bılbao'ya 17 kilometro ve düşmanın müstahkem mevzilerine de hemen 5 kilometroluk bir mesafeye kadar yaklasmıslardır. Bask memleketınde isgal edılen bütün şehir ve kasabalar bayraklarla donanmıştır. Halk, tarıfı müşkül bir heyecanla kıt'aları karşılamaktadır. Bilbao'da yeıs ve felâket günden güne artmaktadır. Anarşist ve sendıkalbi butün mıh'ler, sehrın Franco kuvvetlerıne teslımini istemektedırler. Marksi«tler Berneo, Durango ve Guernica şehırlerinin sağ cenaha men«ub olan bazı şahsıyetlennı rehın olarak Bılbao'ya gbturmuşlerdır. Bi>kaye cephesi 1 (A.A.) Havas Aıarrının muhabıri bıldiriyor: Franco kıl'aları, dün ıstırahat etmiş lerdır. Efrad temızleme ve hükumet kıt'aları tarafından terkedılen malzemenin ta«nıfı ıslerile meşgul olmuştur. bazı müessif hâdiseler, burada ve birkaç kasabada asabiyet tevlid etmıştir. Sılâhlı gruplar, nbbet beklemek mecburıyetinde kalmışlardır. Generalıte meclisi, vaziyeti tctkik et Seyahat intıbaları Yazan: Abidin Daver İHEM e NALINA MIHINA Verimli bir çalışmanın bilânçosu ndü trileştirme işinin en mühim ve en ağır kısmını omuzlarraa yüklenmiş olan Sümer Bank, çok güzel bir broşür neşretmiş. Atatürkün prüzel bir heykelinden alınmış bir resmi ve Büvük Şefin «Yurdumuzu dünyanın en mamur ve en medenî memleketleri seüiyesine çıkaracasız» diye başlıyan sözlerile süMenmış olan bu broşürün bir nüshası önümde duruyor. Broşürdeki «endüstrileşme, Türkiyenin ekonomik kurtuluşunun davasıdır» vecizesinin çok iyi anlathğı büyük bir davayı halletmek vazifesini deruhck eden Sümer Bank, b'nce 20 milyon lira sermaye ile kurulmus. fakat çok geçmeden sermaye«ı 65,5 milyon liraya çıkanlmıştır. ilk beş senelık plânla tahakkuk sahasına çıkarılması bankaya havale edilen endüstri şubelerınden bırincisi dokuma endü'trisidır: Pamuklu ve yünlü dokuma. İn^aları bıtmiş olan Kayserı, Bakırköy, Ereğli fabrıkalarıle yapılmakta bulunan Nazılh, Malatya fabrıkaları. 1939 da, Türkive bez ımalâtının yüzde 68 ini temin edeceklerdır. Bu beş fabrıkanın ığ mecmuu 100,000 olacaktır. Bu miktar, meı leketteki ığ mevcııdünün yüzde 47 sı demektır. Işç^i adedi de, Türkiyedeki bütün pamuklu men«ucat fabrıkaları amelesinin yüzde 49 unu teşkil edecektir. Ramuklu tezgâhları ise, 2868 tane ile memleket tezgâh mevcudunun yüzde 64 üne baliğ olacaktır. Yünlü endüstrisi, tamir ve tecdid %dilerek yepyeni bir hale konulan Hereke ve Fe«hane ile kurulması bitmek üzere olan Bursa Merinos fabrikası tarafından temin edılmektedir. Sellüloz endüstrisi, Izmit kâğıd ve karton fabrikasile tahakkuk sahasına girmiştir. Bu fabrikanın yanında ıkinci bir fal rika ile bir de sellüloz fabrikası kurulmaktadır. Bunlar da 1938 de faaliyete başlıyacaklardır. Belgrad Asken Coğrafya Enstitüsünde bir saat Başvekilimizin çok takdir ettiği bu enstitü dostlarımızın iftihar edebileceği yüksek bir ilim ve fen müessesesidir mek ıçın toplanmıstır. Katalonya generalıtesi reisı Companys, gazctecilere beyanatta bulunarak bu hâdiseler hakkında teessürlerını bildırmiş ve meclise karşı yapılan tazyiklerin nıhavet bulmasını temenni etmiştir. Hükumetçiler bir taarruz mu hazırlıyorlar? Madrid 1 (A.A.) Zannedıldiği ne gnre, askeri kıımandanlık Madrid cep heMnde asılere karşı biıyük bir taarruz ha7irlamaktadır. Bu son günler zarfında mılıs kuvvetlerine dolgun mevcudlu takviye kıt'alarile TTnihim mıktarda silâh ve cephane gbnde rılmiştir. Madridin bombardımam Madrid 1 (A.A.) Dün hükumet merkezinin bombardımam neticesinde 2 Barselon'da bir isyan çıkmış San Sebastien 1 (A.A.) San Se k'«i b'lmüş ve 32 kişi yaralanmıştır. bastien radyosu Bar«elon'da anarşıstlerle Bilbao'daki halk boşalttlıyor sendıkacılarm müştereken ısyan çıkardıkBılbao 1 (A.A.) Şimdı burada larını ve geçen "gece sokaklarda mü<ade bulunan 9 Ingıliz gemi'inin kaptanları, meler olduğunu bıldirmektedir. l<yan, ci lngıliz konsolnsunun huzurunda yapılan vardakı birçok ko'ylere de sırayet ettığin bir içtimada Bilbao'dan vapurların gü den va7iyet vahim bir sekıl almıştır. verte ve kamaralarının ı«tiab ettiğı mık Baselondaki kargaşalık teeyyiid tarda çocuk alarak Saint Jean de luz'a ediyor nakledeceklerini muttefıkan beyan etmişBarcelona I ( A . A . ) Vukubulan lerdır. Avrupada 1 mayıs Londra otobüsçüleri hâdiseleri grevi başladı Hitler dün Berlinde mü Koca şehirde dün tek him bir nutuk söyledi otobüs işlemedi Berhn 1 (A A ) 1 mayıs Alman milli bayramı münasebetıle Lustgartende büvuk numayiş yapılmıştır. Goebbels. Ley ve Hitler bırbirini takıben söz almışlardır. Bugunün manasını izah eden Ley'ın kısa bir hitabesinden sonra söz alan Hitler. ezcümle demıştir ki: « Geçen mes'ud seneler zarfında 1 mayıs bızde de dıger mılletlerinkine benzer bir bavramdı. Bugün bir bay ramdan zıyade sıvasî bir numayiş mahıyetınde idi. Evvelce 1 mayıs bizde dahilî mucadelenin bir sembolü idi. Fa kat bugun milli bir bayramdır.» Halkın talım ve terbiyesinden bahse den Führer. şu sozleri sövlemiştir: « Alman mılletının otorıtesi olan otorıienin hıç kımse tarafından tehlikeye duşürülmesine müsaade edemeyız. Alman mılletmin sağlam bir vucude ve fıkre sahıb olması lâzımdır. Bız büyümekte olan nesille meşgul olacağız ve onu tuzaklara ve suıkasdlere karşı müdafaa edeceğız. Bu nesıllerın bizim başlamış olduğumuz büyük işe devam etmeleri lâzımdır. Bız yenı bir devrm, milletimiz içir daha iyi bir istikbahn piştarlanyız.> Londra 1 (A.A.) Otobüslerin ışlememesi yüzünden Cite'nin sokaklarında her günden daha az bir faaliyet görülmektedir. Bununla beraber merke* mahalleleri ve bılhassa Picadılly'dekkahvelerle restoranlar sabah saat 6 dar itibaren lngıliz kupasının fınıl maçlarır.ı seyrederek taraftarlarını teşçi ermek ıç'n şımal kontluklarından gelen binlerce heyecanlı vatandaşla dolmuştü. Bunlar, başlarında kâğıddan rengî renk şapkalar, ellerinde mukavvadan şemsıyeler ve göğiislerinde mensub ol dukları kulüblerın muhtelif ve müteadaıd işaretlerıle ve bazıları baştan aşağıya kadar kırmızı ve beyaz renklı kumaşlardar, yapılmış elbıseler giymış olduklan haidB Londra sokaklarında bir karnaval havas' yaratmışlardır. Fınal kupası her sene Londrada böyle bir manzaraya şahid olmak fırsatını vermektedir. Saat 10 da sokaklarda hiçbir otobüs görülmemekte idi. Şehrın 51 garajın'ia tam bir sükunet hüküm sürmüs.tür. Moskovada 1 mayıs Homada verilen ziyafette binicilerimiz de bulundu Roma 1 (Hususî) İtalyan Harbıye Nezareti müsteşarı 12 nci beynelmilel binicilık müsabakalarına iştirak eden süvariler şerefme bu akşam bir zıyafet vermiştir. Türk ve Alman elçileri de ziyafette hazır bulunmuslardır. Moskova 1 (Hususî) Bugün 1 mayıs bayramı muazzam tezahüratla kutlulandı. Mareşal Voroşilof faşızme şıddetle hücum eden bir nutuk söyledi. Merasıme 1000 tayyare iştirak etti. Pariste 1 mayt» nanl geçti? Paris 1 (A A ) Bu sabah. 1 mayıs gunü, hükumet merkezi, pazar ve tatil günlerinde gdrulmiyen nısbi bir sükunet içinde uyanmıştır. Taksilerm adedi her gunkünden daha azdı. Sabahın ilk saatlerinde sokaklara bıraz hareket veren gazete tevzi kamyonetleri bugün gazeteler çıkmıyacağı için meydanda görunmuyordu. Ereğli kömürleri filen hükumete geçti Zonguldak 1 (A.A.) Ekonomi Bakanlığı tarafından satın alınan Ereğli kömür şırketıne aıd ocaklarla Zonguldak liman teMsatı bugün Eti Bank tarafırdan devir ve *esellüm edilmiş ve «Eti Bank Ereğli kömürleri işletmesi» namı altında çalı^maaa başlamistır. «Katemeydan demlen cskı Bclqrad kaleıinde Askeri Coğrafya Enstıluiunun bulunduğu bına Tarihî Belgrad kalesının surları içinde ziyaret ettiğim miıesseselerden birı de Yugoslavya A^kerî Coğrafya En*tıtüsü idi. Enstitü nün direktdrü olan General S. P. Boş koviç müesseseyi ba Bana kalırsa, 1 mayıs günü insan na bizzat göstenneV cemiyetlerinin ve ifrata giden müsaGemlıkteki sun'i ipek fabnkası da, bu ve gezdırmek neza vat ideoloiilerinin tabiatten alabilesene içinde faaliyete geçecektır. ketınde bulundu. Bı cekleri en büyük ders budur. Maden endüstrisi, 22 milyon Türk lina eski kalenin en rasına Karabükte kuruimağa başlanmış PEYAMt SAFA yüksek bir yerınde olan fabrika ile temin edilecektir. Yedi Sava nehrine nazır fabrıkadan mürekkeb olan maden endüsbir vaziyette, yenı trisi 1939 da çalışmağa başlıyacaktır. yapılmıştır; içi ve dı Karabükte aynca bir çimento fabrikası, Ortazamanlara sı da tesis edilecektir. aid bir şato üslub Dün gece Şeh Keçiborlu kukürt madeni fabrikasive tarzmdadır. Oreminı Halkevın le Isparta gülyağı fabrikası Sümer Bannünde, kalenin eski de Musahibzade C su hendeklerı vardır Ab'din Daver, Askeri Coğrafya Enstıtüsü Kumandanıle beraber kın Iş Bankasıle müştereken işletmekte lâl gecesi buvük bı Enstitü kapısının onunde olduğu müesseseleridır. munevver kalaba kı bunlar şimdi dolbğı hazır bulundu Beykoz deri ve kundura fabrikası da durularak halkın tenezzühüne mahsus ı/a ie volim (seni seviyorum) diyen çifitsu halde yapılmış Budapeşteden itibaren şarkın en mükembahçeler halıne getirilmiştır. Kalenin ler, seyircıvı şasırtıyor, dıkkatinı çelıyor. tır «Karayorgı kapısı» denılen büyük kapılaMilâddan ev^el 4 üncü asırdan [ 1 mel deri ve kundura fabrikası haline getiTürk sahnesirr rından biri de buradadır. Bınanın bahçe 20 nci asra kadar süren çok uzun bir ma nlmıştir. 18 kıymetlı eseSeramık endüstrisi şubelerinden porse, sinde bir saat kulesile müteaddid rasad zinin tarihî hatıralan üstünde ve bunlavermiş olan üsta len fabrikasile kimya endüstrisi kısmmdan kukleri var. rın hepMne hâkim bir vaziyette, Yugosdın anılmpsına ve Coğrafya Enstitüsünün Kurunuvusta lavyanın yeni Zafer abidesi yükselıyor. muhtelif fabrıkaların tesis projeleri üzesıle olan bu gecede Musahibzade Celâl rinde çalışılmaktadır. yerler daha erkenden dolmuş bulunu manzarah şatosu, ecdadımızın elınden Dostlarımızın «Zafer abidesi» yerine Böylece, beş yıllık endüstri programına çıkmış kale duvarları, karakol kuleleri. «İe monument du Vainqueun> yani «gayordu. dahil olup ta işlemeğe başlıyan 8 fabriEvvelâ Edebıyat Fakültesi talebesin demır kaplanmıs ahşab kapılar, kemerler. lıbin abidesi» dedıkleri bu eseri, meşhur kadan 4 tanesinı Sümer Bank kendi bamazgallar, burclar, barular, hendekler, Yugoslav heykeltraşı Ivan Mestrovıç den Nusrat Safa bir açış nutku sdvledi. daracık kale merdivenleri, gecidler, birbi yapmışhr. Doğru«unu isterseniz, güzel ol şına, 2 tanesini Iş Bankasile müştereken A. Baha Gökoğlu tarafından folklörik rinı kateden eski =edler, yenı balkoniar, maktan ziyade yüksek olan bu abidenın başarmıshr. Gene bu programdan Sümer ve etnık bakımdan Musahibzade Celâl Askerî Müze ve eski kumandanlık daire kaide*ini teşkıl eden taş sütunun üstünde, Bankın kurduğu 3 fabrika bitmek üzereanlatıldı. si olan eski Türk mimarisindeki köşkler, tuncdan yapılmış muazzam ve çıplak bir dır; 4 fabrikanın da 1937 de inşasına Selâmi İzzet te sahne eserlerını tetkık burada hep bırbirıne sirerek asırları bir cengâver hevkelı \ardır. Sava nehnne baslanmıştır. Bankanın ayrıca dört şeksr etti. birine kavusturan ve karıstıran garıb, fa ve karsıdaki Zemun'a bakıp duran cengâ fabrıkasmda 7,330,000 liralık iştiraki, On dakıka istırahat edildikten sonra kat hoş bir halita teskil edıyorlar. Küçük ver sağ elinde büyük ve yalın bir kılıc, Trabzon, Malatya Elektrik şirketlerinde doktor Zühtu Tınel, Musahıbzadenm o bir rasadhanenın ıki parça halinde yanla sol elinin açık avcunun içinde d« bir şa ve Maraş çeltik fabrikasında da iştiraklerı peretlerini anlattı. .Lâle devri, ve Ali ra doğru açılıp kapanan kubbesi, öteki hin tutuyor. Abide, bütün ihtışamına rağ vardır. Banka, işçi, usta, mühendis yetiştirmek Baba operelterinden parçalar çalındı. rasad kulelerınin müteharrik damlarından men, muzaffer bir cengâverden zıyade, üzere Avrupaya pek çok talebe gönderuzanan teleskoplar, kale dmarının üstün dimdık duran bir atleti temsil ediyor. En nihayet Aynaroz Kadısımn birinmiştir. ci ve son perdeleri temsıl edildi ve mi deki sivri bir Türk gözetleme yerının A'kerî Coğrafya müessesesinden bahBankanın idare ettiğı YerliMallar safırler büfede izaz edılerek toplantıya içinde \aktile Yenıçerılerin nöbet bekle setmeden ewel, A'kerî Müzeden bahsePazarları da, valnız devlet fabrıkalannm diği bir tarassud kulesinin içinde birbirine [Arkası Sa. 8 siıtun 3 te] nıhavet verıldi. değil hemen hemen bütün yerli endüstrinin birer sergi«idir. Beş seneden daha az zamanda vücude getirilen bu fabrikalar, verimli bir çalışmanın muvaffakiyetli bilânçosunu göstermektedir. Broşürdeki şu «Sümer Bank millî endüstrinm anahtarıdır» cümlesi ne doğrudur. Evet anahtan, hem de altın anahtan. Musahibzade Celâl gecesi İstanbulda bahar bayramı güzel geçti Filistin meselesi Cenevre 1 (Hususi) Mılletler Ce miyeti mandalar komısyonu bu sabah toplanarak Filistin hâdıselerınin tetkikmi haziran sonuna bırakmıva karar vermiştir. Daha evvel mezvuubahs tet kikm mayıs nihayetinde yapılmasma karar verilmişti. Fakat İmparatorluk komisyonunun raporu ancak haziranın on beşine doğru hazır olacağından. mandalar komisyonunun toplantısım hazi ran sonuna bırakmak mecburiyeti hasıl olmuştur. Polonya, Bulgaristandan tiitün alıyor Sofya 1 (Hususî) Lehistan tütün rejisi Bulgaristandan münakasa üe iki buçuk milyon kilo Bulgar tütünü satın almıştır. Geçen sene ayni rejı Bulgaristandan bir milyon kilo tütün satın al mıştı. Montreux konferansı Montreux 1 (A.A.) Tahrir komitesi bu sabah, milletler arasında fark gözetılmemesine aid ikinci maddesi haric olmak üzere mukavelename metnıni ikinci kıraat için hazırlamıştır. Kapitülâsyonlar en konferansının umumî komisyonu pazartelıc vapurları sabahtan akşama kadar Kâ si günü yeniden toplanacaktır. ğıdhane çayırlarına binlerce insan taşıdı. Balıkesirde köy kalkınma Boğaziçi vapurlan tıklım üklım dolu faaliyeti ıdı. Mecidiye köyü de kalabahk bir meBahkesir 1 (Hususî) MlMgoı sıre halındeydı. Balıkesir 1 (Hususî muhabirimizden)Hemen bütün îstanbul halkı çoluği Köy kalkınmasına müteallık çalışma proçocuğıle bahar bayramını dün kırlarda, gramını hazırlamak ve kararlar ittihaz etbahçelerde geçirmiştir. Bahar bayramı mek üzere on bir kaza kaymakamı dün ayni zamanda istanbulda en fazla çiçek merkezde Valinin başkanhğında toplan sarfedilen bir gün oldu. Dün İstanbul Dün bahar bayramı idi. Resmî daireler. kanun mucibince dün bütün günlbk bir tatil yaptılar. Hususî müesse«eler de cumartesi olmak münasebetile öğleden sonra kapadılar. Bu sebebden bütün halk bahar bayramından ıstifadeye imkân buldu. Yalnız resmî müe<seselerde mayıs maaşlarının yarına bırakılmış olnıası, kısm: azamı memur olan bir kısım halkın bayramdan lâyıkile istifadesine mâui oldu. kırlarında alınmış resimlerd Italyada ücretler artırıldı Roma 30 (A.A.) Mussolıni'nm başkanlığmda toplanan merkezî kooperatıf Emil Jannings mükâfat aldı komitesi umumiyet ıtıbarile ücretlerin yüzde 10 la 12 arasında artırılmasına Berlin 1 (A.A) 1936 37 senesınin karar vermiştir. mali fılim mükâfatı Der Herrscher (dıktator) fılımlerindeki emsalsiz rolü Japon prenslerinin Londrada için Emıl Jannings"e verilmiştir. ziyaretleri Londra 1 (A.A) Prens ve Prenses 1936 senesı kıtab mükâfatı «emektar askerlerm marşı» isımli esermden dola Chıchibu. dun Kralıçe Mary'yi ziyaret etmişlerdir. yı Frıednch Beınse'e verilmiştir. Dün sabah hava bozar gibi olmuş'o. Gbkyüzünü kaplıyan bulutlar, sert bir rüzgâr, havanın bozacağmı gösteriyordu. Fakat öğleye doğru rüzgaT dindi; bulutlar çekildi ve mayıs güneşi ortalığı çabucak ısıtıverdi. Bu sebeble sabahleyin kırlara gitmekte mütereddıd olanlar öğledaiı sonra açık yerlere gıderek bahar bayramını tes'id ettiler. Dün bilhassa Boğaziçi, Adalar v» Kâğıdhane çok kalabahk olmuştur. Ha