12 Aralık 1936 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 7

Ingilterede Buhran Ve Kralın Mevkii Ihtilâf neden çıktı ? Sekizinci Edvard, Madam Simpsonla, kadının Kraliçe hakkını haiz olmaması şartile evlenmek istemişti, fakat buna da kanun müsaid değildi Dominyonlar nicin itiraz ettiler? Müttehid hükumetlerin bütün ısrarı Krallık mevkiini sarsmamak içindi n 12 Birincikânun 1936 CUMHTJRİYET , 1II111111I11IIlnlllll „... •'""»'» Kral Edvardm şahsî serveti Ingiliz, hazinesine yük olmadan yaşamasına kifayet edecektir İngiltere Kralı, bütün debdebesine ve servetine rağmen, halihazırda. memleketine en az masrafa mal olan hüküındar dır. Aldığı tahsisat 410,000 ingiliz lirası gibi muazzam bir yekun tutuyorsa da, Kral, 1,210,000 İngiliz lirasına baliğ olan hususî varidatından 800,000 lira • sını hazineye terkettiği için, İngiliz mil leti gene kârdadır. Bu usul Beşinci Corcun hükümdarlı ğı zamanında ihdas edilmiş ve Sekizinci Edvardın tahta çıkmasile değişmemiş, o!" duğu gibi muhafaza edilmiştir. İngiltere Kralınm varidatı iki kısım " dır. Bir kısmı şahsına aid, diğer kısmı Krallığa tahsis edilmiştir. Cornouailles Dükalığınm senelik va • ridatı tam 104,000 İngiliz lirasıdır. Kral Edvard bu meblâğın yalnız 25,000 lirasmı alıp mütebaki yüzde yetmiş dokuzunu hükumete terketmekteydi. Taht* tan feragat ettiği için bu usul kendiliğınden bozulmuş olacaktır. Cornouailles Dükalığı, 600 senelik bir Dükalıktır ve Uçüncü Edvard tarafından ihdas edil miştir. Kralın en fazla varidat getıren menabiinden birisidir. SON BUHRANIN TAHLİLİ »"'"""11 '"»'»»'"» '»"» ..........."..."•".»>»>•» ııııınıııııııııımııııınıımı •>« Ingilizler Krallarının izdivacına kaıışmağa çoktan alışıktırlar 17 nci asırda İngiliz Kralları daha ziyade Fransız ve Ispanyol Prenseslerile evlenmek istiyorlardı, fakat... İngilterenin, Başvekili yahud parla mentosu tarafından değıl, an'anelerile f ki haftadanberi bütün İngiliz İmpara idare edildiği ötedenberi söylenir. İngiliz torluğunu ve dünyayı heyecan içinde komşularımızın, mevcud meselelerin halbırakan meselenin mahiyeti şudur: li için, maziye baktıkları doğrudur. Bu Geçen kânunusanide Kral Beşinci gün, elim bir buhran geçiriyorlar. Bu Corcun vefatı üzerine en büyük oğlu ve buhranı daha iyi anlamak için, îngilizle Ingüterede, izdivacı etrafında ilk münaVeliahdi bulunması itıbanle Kral olan kaşa kopan Kral Sekızıncı Hanri •n tarihini karıştırmak belki faydalı olur. i ve gelecek mayısta İngiliz İmparatorlu rin bir iz bırakmış olmamakla beraber, Bu tarihin bize öğrettiğine göre, In ğunun dört yüz küsur milyon tutan halkgiliz milleti, çok uzak devirlerdenberi, son ihrilâfta bile, püritanlarla konfor larının gönderecekleri mümessillerin hu krallarının izdivacı bahsinde mütalea yü mist olmıyanlar, gene an'anevî rollerini zurunda tarihin en muhteşem merasimile rütmeğe kendinde hak görmüştür. Onal oynamaktan hâli kalmamışlardır. Bugün altı krallık ve bir imparatorluk taçlarını rıncı asırda, Korkunc Sekizinci Hanri mevcud fark şudur ki, İngiltere kilisesile giymesine hazırlanılmış bulunulan Seki«Anne de Boleyn» i almak için «Cat Roma kilisesi, muhaliflerle ayni safta zinci Edvardm izdivac meselesi hiç bekherine d'Aragon» u boşamağa hazırlan yer işgal etmekte, mukabil taraf ise, bu Sekizinci Edvard, kardeşleri yeni Kral ve Dük Gluçest lenilmiyen bir anda çıkmıştır. dığı sırada, halk, Kralı sokakta durdu gibi şeylerle hiç alâkadar olmıyan, ya ve Dük dö Kentle beraber 25 sene devam eden veliahdliği esrup bu işten vazgeçmesini söylüyor, ka hud, hiç olmazsa, modern ve popüler den Başvekil kabineyi toplayıp vaziyeti ların is'afı yalnız İngiltere Müttehid Sekizinci Edvardın hususî birçok çiftnasında bekâr kalması bütün dünyayı saydıklan bir hükümdara karşı dürüst müzakere etmiştir. Krallığı hükumetinin ve parlamentosu ikleri ve malikâneleri daha vardır ki, dınlar, «Catherine» e hakaret savuruyormeraka düşüren Sekizinci Edvardın hareket etmek endişesini, ahlâkî ve dinî * * * nun elinde olsaydı ihtimal bunların yeri mnların içinde en mühimi, hiç şüphesiz du. Kral, parlamentonun dinî tereddüdkrallık mevkiini işgal ettikten sonra da endişelerin fevkinde tutmaktadır. ne getirilmesi büyük zorluklara maruz Canadadaki meşhur çiftlıktir. Bir hafta lerini izale etmek maksadile, ilk izdiva İmparatorluk kanunu esasisi evleneceği hakkında bir alâmet görülmeO Onsekizinci asırda «Hanovr» hanedaüniversitelerin kalmıyacaktı. Fakat ayni zamanda mev kadar evvel, Kralın, bu çiftliği satacağı cımn hükümsüzlüğünü mişti. Yalnız kendisine parlamento tah l^eticede Kralın arzularını kanun vı nı, «püritan» lan şiddetli bir imtihandan cud beş dominyon hükumetinin ve parla şayi olmuştu. Çıftliğin hem az varidat hatır için verdikleri reylerle ispata mecsisat verdiği zaman ileride evlenip te bir usul dairesinde yerine getirmeğe ka mentosunun da rey ve kararlan alınması getirdıği, hem de Kralın oraya gidip o bur oldu. Daha sonra, gene ayni Seki geçirmiştir. Faziletli bir adam olan Ü kraliçe olması ihtimali düşünülerek, mef bine imkân bulmamış ve son kararı Kra zinci Hanri, Roma ile münasebatı kes çüncü «George» müstesna, bu hanedana icab eylemesi büyük zorluk doğurmuş :uramadığı buna sebeb gösteriliyordu. ruz kraliçe için de aynca tahsisat veril lın kendisine bırakmıştır. Çünkü îngilte meğe kadar ileri vardı ve izdivacını, mil mensub hükümdarlann hepsi, tenkide detur. Çünkü birçok sebeblerden domin Bu çiftliğin, Sekizinci Edvardın sık mişti. Kraliçe unvanını hâlâ muhafaza rede Kralıce krallık müessesesinin mü lileşen kilisenin piskoposu vasıtasile ak ğer bir aile hayatı yaşamışlardır. Birinci yonlarda müsaid hava esmiyordu. ıık gidip inzivaya çekilmeği sevdiği bir eden validesi Kraliçe Mariye de tahsisat «George», Almanyadan, etli vücudle dettirmek zaruretinde kaldı. Sekizinci Edvard arzularını Başvekile ayrılmıştı. Mefruz kraliçe için parlamenrinden dolayı intihab edilmiş müstefrişeİngiltere, bu suretle protestan olduğu açtığı zaman gerek îngiltere, gerek do tonun tahsisat tayin eylemesine Kralın iandan itibaren, orada uzun müddet hü ler getirmişti. Her işi vaktinde görmek minyonlar matbuatı krallık makamına tirazda bulunmaması bir gün evleneceğiküm süren en şiddetli his, «Papalık» tan itiyadmda bir adam olan İkinci «Georkarşı hürmetlerini muhafaza için bu nane delâlet eden bir emare idi. tedehhüş hi»« «lmuştur. «Marie Tu ge», her akşam, zevcesinin yanmdan ayzik mesele üzerinde durmamışlardı. Faş ş Sekizinci Edvard hakikaten evlenmeğe rılıp metresinin yanma gitmek için, saat kat Kanadarun cenub komşusu ^imajî dor» un zulümleri, daha sonra «Guy karar vermişti. Fakat alacağı eşini hü Fawkes» in tertib ettiği 'suikasd, 'İngiliz elinde, dokuzu beklerdi. Dördüncü «GeAmerika Müttehid Hükumetlerîncfe bilF İ #L kümdar hanedanlan arasmdan seçmemişlerin nazafmda, katolikligi gizli ve töh orge» iki karılf idi">fe Kraliçe «Caro itassa Madam Simpsonun Amerikalı oltir. Ingiltere örf ve âdet ve kanunu kralî lıkeli bir kuvvet haline getirmişti. Püri line» in pek garib tarzı hareketlerini u ması itibarile pek çok neşriyat yapılmıştı. , hükümdar hanedanlanna mensub kızlartanları en fazla korkutan şey, protestan muma ilân etmek iddiasile ortaya çıktığfH Müheyyiç malumat vermek yahud dedi j dan yahud unvan ve rütbe sahibi zade bir kralın fc**»iık bir prensesle izdivacı zaman, memlekete, tarihin en rezilâne kodu yapmak gibi ıhtırasların kanştığı bu ihtimali idi. gân kızlarından eşini almak mecburiye davasını dinletmiş oldu. îngiliz milleti neşriyat Kanadada da meseleyi başka tini koymamıştır. İngiliz olsun, Ameri şekilde göstermişti. Yeni Zeland ve A nin «Hanovr» hanedanına mensub kralingiliz krallan ise, bilâkis, Onyedinci kalı olsun, yahud Anglo Sakson ırkma vustralyada da uzaktan gelen havadisle asırda, Fransızlarla Ispanyollann kato lara tahammül edişi, bir asırlık dahil mensub bulunmıyan ecnebi ırklardan ve Sekizinci Edvard geçen temmuzda rin yanlış anlaşılmasından Kralın tasav lik olmalarına rağmen, Fransız ve îspan harblerden sonra dahilî sulha ihtiyacı ol tebaadan bulunsun Kral, zevce olarak saray bahçesinde kendisine takdim vuru hakkında fena telâkkiler peyda ol Sekizinci Edvard Kanadadaki yol prenseslerile evlenmek istiyorlardı. masındandı. Ondokuzuncu asnn başm tanınmış herhangi ailenin kızını alabilir. muştu. Zaten cumhuriyete mütemayil o • edilen kadınları kabul ederhen da, Ingilterede, krallığın şerefi hayli düçiftliğinde Çünkü o tarihte Fransa ve îspan'1 birer Fakat Sekizinci Edvard kendisine eş lan Cenubî Amerika İttihadile Serbesı «üktü. Sonradan, üç büyük hükümdar bu >zda olarak kırk sene evvel Amerikanın Balt temmim bir parçasıdır. Örf ve âdet ve irlanda hükumelinde imparatorluk ka yer olması ve orada yetişen heyvanatın büyük Avrupa devleti idi ve bu şerefi yükselttiler ve en modern devlet more şehrinde doğup on sekiz yaşında kanun bunu böyle tesbit ettiğinden kralın nunu esasisinin değiştirilmesi tasavvuru, bütün Kanadada şöhreti bulunması bu izdivaçlar, ingiliz krallanna, emniyet şeklini tahakkuk ertirdiler. Bu üç büyük telkin ediyor ve gururlarını okşuyordu. hükümdar, «Victoria», «Yedinci EdouAmerikan bahriyesi tayyarecilerinden zevcesi kraliçe olmaması için İngiltere hususî temayülleri kuvvetlendirmeğe a şayianm yanlışhğını göstermektedir. Sekizinci Edvard Londrada ve îngil Ekseriya, milletle Kral hanedanı ara Spencerle bilâhare ondan ayrılıp Lon parlamentosile imparatorluğu teşkil eden let tutulmuştur. ard» ve «Beşinci George» dur. terenin muhtelif taraflarmda muhtelif sındaki ihtilâflar had devrelere kadar çıdrada borsa işleri yapan Kanadalı zabit diğer altı dominyon parlamentolarınm ayrı *** «Victoria» nın izdivacı, İngiliz aris şahsî emlâke sahib olduğu için îngiltere kardı. Birinci «Jacques», oğlu «Char Simpsonla evlenen ve yakınlarda bun ayn kanunlar çıkarması icab etmektedir. tokrasisinin hoşuna gitmedi. îngiliz aris Krallık müessesesinin menşei hazinesine yük olmıyacaktır. dan dahi ayrılan Madam Simpsonu in Saniyen Ingilterede taç giymek merasimi les» a bir Ispanyol prensesi almak istedihem dünyevî hem dinî mahiyette bulun r\ominyonlann hepsinde krallık mües tihab etmiştir. Kralın, payıtahtta bazı tiyatro binala ği zaman, efkân umumiye, doğacak ço tokrasisi, prens «Albert» i, yabancı ve sesesinde değişiklık yapılması aley rile birçok akara sahib olduğu da söy • duğundan bu merasimin lâik olması için burjuva tavırlarından dolayı daima ten Londrada hâkim Havvkins tarafından cuklanndan salik olacağı din hususunda aynca kanun çıkarmak lâzım gelmekte hinde bir cereyan peyda olunca Mister lenir. kid etmişti. Fakat, millet, o zaman, kral Madam Simpsonla kocasının talâkına teminat verilmesini istemişti. Bu izdivac dir. Kralın zevcesi kraliçe olmadıktan Baldvin dominyon hükumetlerile yaptığ: ailesinin hayatile alâkadar olmağı öğrenakim kalıp ta Birinci «Charles» Dör sonra bundan doğacak çocuklann da nın kara kısmındaki ve Asyadaki kral di; zira bu hayat, binlerce İngiliz ailesitahta tevarüs etmemesi icab etmektedir. lıklara benzemez. Bın senedenberi İngil düncü «Henri» nin kızı «Henriette Manin hayatına benziyordu. Kiliseler, haklaHalbuki Alman Imparatorunu seçmek terede kral herbiri ayn bir hükumet ve rie de France» la evlendiği zaman, ge hakkını haiz eski Alman hükümdarlarınbeylık olan baron ve lordların birbirle lin, îngilterede çok düşmanca hissiyatla rında samimî bir iman ve iğilmez bir odan Hanover hanedanına İngiliz krallık rine ve umum halka tecavüz etmelerini karşılanmıştı. Memleket ikiye ayrıldı. torite ile kanşık garib bir muamele tarzı tahtı intikal ettiği zaman yani 1701 se men vazifesile mükellef bulunmuştur. Bir kısmını Kralın taraftarları, bir kısmını tatbik eden Kraliçeye ihtiramkârdılar. nesinde İngiltere parlamentosundan ge Yoksa memleketi doğrudan doğruya i parlamentonun taraftarlan teşkil edi Prens «De galls», yani müstakbel Ye dare etmek hakkını ve mevkiini haiz bu yordu. Parlamento taraftarlannın çoğu dinci «Edouard», pritanlann nazannda çen tevarüs kanunuda kralın evlâdtnın lunmamıştır. krallığa tevarüs edeceği tasrih edilmiş «Conformiste» olmıyan, yani îngilt hertürlü sefahatin timsali olan ikinci imere tir. Vaktile Ingilterede kral her beyliğin kilisesinin akidelerine uymaktan imtina paratorluk devrindeki Pariste yaşamak âli hâkimi olmak sıfatmı haiz olduğu giBilhassa bu tevarüs kanununun ancak tan hoşlanınca, kiliseler tehevvüre kapılbi şimdi de İngiliz Kralı ayni zamanda eden protestanlarla «püritan» lardan bütün imparatorluğu teşkil eden ve her dı. herbiri ayrı ayn birer devlet ve millet o müteşekkildi. biri müstakil birer devlet sayılan İngilteBu ayrılık, İngiliz tarihinde fazla deAndre Maurois lan İngiliz İmparatorluğunun eczasmdan re ile beş dominiyonun parlamentolarınm herbirinin ayrı ayrı en yüksek hâkimi ayn ayn muvafakat gösterilmesile değibulunmaktadır. İngiliz İmparatorluğu caşebileceği İngiliz İmparatorluğu kanunu miasına mensub ülkelerin müşterek başı esasisinde gayet sarih ve kat'î olarak kral olmasmm birinci faydası bu devlet kaydedilmiştir. Seki%:nci Edvard, Başvekil ve milletlerin birbirlerile zıddiyet ve ihtiBu kanunu esasî mucibince impara Baldivinle karşı karşıya lâf hallerine düşmelerine mâni olmasıdır. torluğu teşkil eden altı devletten herbiri Sekizinci Edvard son defa İkinci faydası bütün imparatorluk ecza l^rar verilmisse de iki tarafın rücu hak tam müsavat hakkını haizdir. Bu devletdonanmayı teftiş ediyor sının arasmdaki işbirliği, ahenk ve vifak kını muhafaza etmeleri için bir müddet ler de şunlardır: İngiltere Müttehid vücude gelmiş bulunmasıdır. tayin edilmiştir. Bu müddet beş ay sonra Krallığı, Serbest İrlanda hükumeti, Ka temas ve müzakerelerde Kralın arzularıDünyanm beşte birini kaplıyan büyük bitecektir. nada İttihadı, Yeni Zelanda, Avustral nı yerine getırmek için Ingılız imparatorİmparatorluğun yegâne temeli krallık olSekizinci Edvard bu müddet geçtikten ya İttihadı ve Ceenubî Afrika İttihadı. luğu kanunu esasisinde ve tevarüs usu duğundan bu müessesenin mevkii son desonra bu kadınla evlenmek istediğini Fılvaki Şimalî Amerikada Kanadanm lünde değişiklik yapmağa imkân olmadışarkında (Arzıcedid) ülkesi de mezkur ğını anlayınca Krala vaziyeti anlatmış recede nezaket peyda etmiştir. İşte SekiBaşvekil Mister Baldvine açmıştır. Ayni kanunu esasî mucibince ayrı bir devlet tır. Ayni zamanda Kralın bir an evvel zinci Edvardın izdivac tasavvuru en zizamanda evleneceği kadının sadece zev hakkını haiz bir dominyondur. Fakat a yade bu müessesenin imparatorluk kanu tasavvur ettiği izdivacdan yahud taç ve cesi olarak kalmasını ve Kraliçe unvanını hiren uğradığı malî müşkülâttan dolayı nu esasisine dayanan mevkiine dokundutahttan feragat etmek şıklarından birini almamasını arzu eylediğini de bildirmiş muvakkat bir zaman için dominyon hakğundan vahim bir buhran doğmuştu. Bütercih ederek kat'î kararını bildirmesini tün İngiliz İmparatorluğunun selâmetile kından feragat ederek İngiltereye tâbi tir. Kralın izhar eylediği bu arzudan, înimparatorluğun selâmeti namına rica et alâkadar bulunduğundan umum dünya gilterede krallık müessesesine aid kanun olmuştur. miştir. bu buhranı derin bir alâka ile ve İngiliz Hindistan împaratorluğile müstemle lara ve tevarüs kanununa ve İngiliz îm Çünkü imaparatorluğun eczası arasın imparatorluğu halklan ve dostlan çok paratorluğunun kanunu esasisi bulunan keler İngiltere parlamentosunun kararlatâbi bulunduklarından bunlar da yegâne bağ Kral olduğundan onun derin endişe ile takib ediyordu. Nihayet ve 1926 ve 1930 senelerinde toplanan rına krallık müessesesindeki değişikliklere mevkiınin herhangi suretle tereddüd ve buhran bir neticeye ermiştir. Fakat ser ingiliz imparatorluğu konferanslarında karşı muhalefet ve itirazda bulunmak sa zâfa uğraması bütün imparatorluğu te pintilerinin tesiri daha bir müddet devam împaratorluğun üç büyük şahsiyeti: Kraliçe Viktorya, kararlaşbnlan Statute oi Westminster lâhiyetini haiz degildirltr. :decektir. melinden sarsardı. Kral Yedinci Edvard, Kral Jorj teşkalâtı csasiyesinc uygun düşmediğin Sekizinci Edvardın izhar ettiği arzulaIngilterede krallık müessesesi AvrupaMuharrem Feyzi TOGAY \ j ' ; .. j (Kraliçe Vıktoryanın yanında Kral Sekizinri Edvard) j