29 Ekim 1936 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 8

CUMHURİYET ., 29 Birincîteşrin 1936 Japon topraklarında yatan şehidlerimiz Bîr A m s t e r d a m İ 1 Ertuğrul kahramanları için Japonyada âbide yapılacak Hükumet, Tokyo Biiyük Elçiliğimizin istediği tahsisatı gönderdi. Abidenin plân ve projeleri hazırlanıyor Tokyo (Hususî) Hükumetimiz Uzakşarkta şerefli bahriyemizin hazin ve fakat şanh bir hatırası olarak Japon topraklannda yatmakta olan beş yüz Türk şehidinin mukaddes hatırasını ihya maksadile elçiliğimizin istediği tahsisatı göndermiştir. Elçimiz Hüsrev Gerede, yapılacak abidenin plânını tesbit ve vaz'ı esas resmini yapmak üzere ataşemiliter kurmay yarbay Rüştü Erdelhün ile Osakaya ve oradan da şehidliğin bulunduğu Oşimaya gidecektir. Japon gazeteleri, Japonya ile Türkiyenin adeta manevî bir dostluk bağı demek olan bu kahramanlann habrasına hükumetimizin gösterdiği alâkayı takdirle yadediyorlar. Gelecek mayısta yapılacak olan açılma merasiminde Japonya hükumetinin, Harbiye ve Bahriye NezaErtuğrul şehidlerinden bir kısmımn Japonyada alınmış resimleri retlerinin mümessilleri ve birçok müessesat delegeleri, mahallî halk bulunacak ve ponlann tehlike alarmalarına rağmen 14 siz ve ürpertici bir uğultu husule getir parlak bir surette açılma merasimi yapıeylul 1890 da Yokohama limanından mektedir. Kahraman Ertuğrul 16 eyiul lacaktır. Japonların dostluk tezahüratı arasında öğleden sonra bocalıya bocalıya Oşima Ertuğrul nasıl battı? hareket etmişti. Hareketin iiçüncü günü açıklarına gelmiş ve saat 3 raddelerinde Bu aziz şehidlerin namına yapılacak 16 eylul 1890 da Ertuğrul, Hondo ada makinelerine sakatlık anz olmuş ve artık abide münasebetile bu deniz faciası hak sının Kişu (şimdiki adı Vakayama) dalgalarm insafsız sademelerile tehlikeye doğru sürüklenmeğe başlamıştı. Ölüm yatağı kayalıklara yaklaşan Ertuğrul, saat 4 te pek şiddetli bir sademe ile büyük bir kayaya çarpmış ve hemen iki parçaya bölünerek su içine gömü!üp gitmiştir. Ertuğrulun 650 mürettebatından 69 u yüzerek sahile çıkabilmiş ve mütcbaki 581 kahraman denizci, başta amiral olmak üzere boğulmuşlardır. Fırtma, sis ve gürültü dolayısile vak'adan ancak mültecilerin müracaatlerile haberdar olan Kaşinosaki fenercisi kazadan kurtulan lara ilk yardımı yapmış ve derhal etrafa ve alâkadarlara haber vermiştir, Kaşinosaki ve Oşima halkı. bu acı ha~ beri pek büyük bir teessürle almışlar ve hemen faaliyete geçerek gece ve gündüz bir taraftan sahilde cesed aramağa ko yulmuşlar, diğer taraftan da kurtarılanlara kendi yedek elbise ve yataklarını, saz damlı yuvacıklarını ve mabed ve mekteblerini terketmişlerdir. Vak'adan haberdar olan S. M. îm parator Meyci, kurtarılanların sıhhatle Vangölü çevresinde yeni Kadının pek samimî bir hayat uyanıyor Bayram tebriki «Dudaklarmuz, sizinle İktısad Vekilinin şark vilâyetlerindeki son seyahati, birlikte Millî Marşınızı bu hususta önemli kararlar alınmasına vesile oldu söylüyor» [Baştarafı 1 inci sahifede] size, dünyanın her tarafından, az çok resmî sıfatı haiz şahsiyetlerden telgraflar ve mektublar gelecektir. Fakat, biliyor musunuz ki, dünyada, hiçbir sıfatı haiz olmadıkları halde size sadece dostluk duygularını, samimî takdirkârlık hislerini ifade etmek istiyen erkekler ve kadmlar da vardır? Bundan belki de haberdar değilsinizdir. Çünkü, sadece «dost şahsiyetler» den ve csizi anlamak istemiyenler» den bahsediyorsunuz. Fakat, pek çok kimseler vardır ki, kalbleri Kamâlist Türkiyeye karşı de rin bir muhabbetle dolu olarak, güzel yurdunuzda cereyan eden her hâdiseyi yakından takib etmektedir. Bütün bu insanların düşünceleri ve candan te mennileri, neşe'li bayram hazırlıkları nıza ve Türkiye Cumhuriyetinin on iiçüncü yıldönümünü hazırlarken duy duğunuz sevince katılmaktadır. Kalb lerimiz, güzel memleketinizi görmek arzusile doludur; dudaklarımız, smnle birlikte, millî marşınızı terennüm edivor. Yüreklerimiz, Büyük Şefiniz Atatürke karşı derin hürmet hislerile doludur. Onun gözleri, bir zamanlar vakur bir azimle bakarken, şimdi, size teveccüh edince öyle mebzul bir şefkatle dolu yor ki, sizi bu kadar samimî bir mu habbetle sevmesek onu sizden kıska nırdık. Işte şimdi o yıldönümünün eşiğindesiniz. Ve biz, isimsiz «yabancı> lar, bu en güzel bayramınızı tebrik için sizin ellerinizi sıkıyoruz. Anne Maria Van Den Bergh Van gölünden güzel bir manzara Ankara (Hususî) Türkiyenin en lorifer, radyo gibi tesisatı da bulunacakbüyük gölünün çevresinde hayat, yeniden tır. Van iskelesile şehir arasmdaki yoî 9 uyanmaktadır. Van gölünün koyu renkli suları üzerinde, işletme idaresinin vesa kilometro kadardır. îjletme gemilerinin iti, gündengüne artan bir yolcu kafilesile Vanla Tatvan arasında pek ucuza taşıişliyor. Bugünkü gemiler, Cumhuriyet, dığı eşya için bu 9 kilometroluk kara yoVan, Erciş yolcu ve yük motörlerile, iki lunda hayli para verilmektedir. Nakil üç yük dubasmdan ve bir de Vanla Ed vasıtası da yolcular için araba, yükler ıremid mesiresi arasında tenezzüh seferle çin kağnıdır. Vapurlann iskelelere tam ri yapan motörden ibarettir. Evvelce, bü zamanında gelmelerine rağmen kâfi ve tün sene içinde ancak birkaç yüz yolcu ve sait te bulunmuyordu. İktısad Vekili bir o kadar ton da yük taşıyan bu gemi Celâl Bayar son seyahatinde iskele ile ler, iyi bir tamirden geçirilmiş, birinci Van şehri arasında konforlu yolcu oto mevkii beş, ikinci mevkii üç liraya olan büsleri ve yük kamyonlarile kombiıre bir Van Tatvan seferlerinin ücreti bir lira muvasala tesisini İşletme Idaresine emretve 50 kuruşa indirilmiştir. Bu tedbirler ti; yakında yolcular bu sıkıntıdan da kuryolcu sayısını derhal altı bine, yük mik tulmuş olacaktır. Gölün suyu bol sodalıdır. Hatta Adiltarmı da dört bin tona yükseltmiştir. Gölcevaz taraflarında sahile kendiliğinden de yapılan muntazam seferler şimal ve cenub iskelelerine uğrıyarak Vanla Tat bembeyaz soda toplanıyor. Yerliler, küçük havuzlarda iptidaî şekilde soda isvanı birbirine bağfamaktadır. tihsal ediyorlar ve çamaşır, kapkacak yıYeni İşletme İdaresi programlı bir çakamak gibi kendi işlerinde kullanıyorlar. lışma ile tekâmül etmektedir. Tatvan koHaricden bazı talibler çıkmışsa da ist:hyunda yeni tezgâh ve âletlerle bir şantisalin iptidaî bir şekilde olması, nakil ücye ve kızak, yeni ve mükemmel bir iskeretlerinin de (İstanbula kadar bir kilo le, bir de büyük bina inşa edılmektedir. da 8 kuruş) fazla tutması sevkıyata imYeni teşkilâta göre, gölün yarısı Van, kân vermemiştir. İktısad Vekâleti, burayarısı Bitlis Vilâyeti dahilindedir. Tatda soda sanayıini pek kısa zamanda kuvan Bitlis Vilâyetine bağlıdır. Münakaracaktır. lât vaziyeti ve demiryolunun bu istikameVan gölünün balık ve havyar serveti fce gelmekte olduğu gözönünde bulundu1 de çok mühimdir. Balık şimdiki halde nırularak, işletme merkezi Tatvana naklesan ortalarından haziran sonlanna kadar eWmi$tir. Erniste bulunan eslri tersane ve Van gölüne karışan bazı derelerin ağızatölye de Tatvana taşınacaktır. Bu yı larında avlanıyor. Gölde, ileryaya benlın programında, Tatvanda memurin ev ziyen bol ve iri yumurtalı yalnız bir çeşid leri, antrepo, garaj, otel ve gazino bina balık görülmüşrür. Yerliler bahkları kıslarının inşası vardır. Bundan başka Van men taze, kısmen tuzlu olarak istihlâk etgölü çevresindeki Erciş, Reşadiye, Ge mekte, civara da bazı satıslar yapmaktavaş, Ahlat ve Adılcevaz iskeleleri de mo dırlar. Balıkcılık ve ha\yarcılığın inki dern bir şekilde yeniden kurulacaktır. şafı için de, İktısad Vekâleti tarafından Mevcud iskeleler, o zamana kadar kul esaslı tedbirler alınmaktadır. Ianılmak üzere, mümkün mertebe tamir Bu çalışmaların, içtimaî hayatın inkiedilmiştir. Ayrıca Van, Erciş ve Tatvan şafında da büyük bir âmil olduğu görülüiskelelerinde elektrik tesisatı yapılmış, bu yor. Vanda deniz sporları için de teşkilât tesisattan Vanın İskele köyü de elektrik yapılacak, plâjlar kurulacaktır. İktısad lendırilmiştir. Vekili Celâl Bayar bu sporları teşvik iiktısad Vekâletinin Istanbulda fabri çin Van gölüne üç şarpi göndermeği vaka ve havuzlarına ısmarlanan iki gemi de detmişti, bu şarpiler şimdi İstanbuldaki yapılıyor. Bu gemilerin beheri 130 to fabrika havuzlarında yapılmaktadır. Mekki Said ESEN nilâto olacak, muntazam kamaralan ka KÜLTÜR tŞLERt Köy muallimleri köylülere konferanslar verecekler Maarif Vekâleti, kdy muallımlerinin muhtelıf vesilelerle köylüleri toplıya rak kendilerine sıhhî, içtımaî ve ziraî bilgiler hakkında konferanslar vermelerini alâkadarlara bildirmiştir. Yeni muallim tayinîeri Bursa kız muallim mektebi almanca stajyerlîğine FaTırünnisa, Üsküdar kız san'at mektebi orta kısım fen bilgisi muallimi Necmiye Üsküdar ikinci orta mektebi fen bilgisi muallimliğine, Adana lisesi edebiyat muallimi Rıfkı Melul Kasımpaşa ortamektebi türkçe muallimliğine tavin edilmişlerdir. Kahraman Ertuğrulun metrükâtından bazı parçalar kında okuyucularımıza malumat vermeği faydalı buluyorum. 1890 senesi haziranının üçüncü günü Ertuğrul harb gemisi 650 mürettebatile kontramiral Osma nın komutanhğında olarak Yokohama limanına girmiş ve halkın coşkun tezahürlerile karşılanmıştı. Amiral Osman S. M. Meycinin kabulüne mazhar olmuş ve devletinin en büyük nişanlannı împaratora sunmuştu. Bu ziyaret Türkiyenin Uzakşarkta yeni uyanan ve arsıulusal hayata karışmağa başhyan Japonyaya verdiği yüksek kıymet ve ehemmiyeti göstermekte idi. Ertuğrul ve mürettebatı Japonyanın has misafirleri olarak kabul edilmiş ve üç ay kadar pek samimî bir surette izaz ve ikram olunmuştu. açıklarında Kumanonada fırtınaya yakalanmış ve bocalamağa başlamıştı. Ku manonada denizindeki Kişu kıyıları yalçın kayalık olup kayalarm bir kısmı da su tesviyesinde denizin içinde bulunmaktadır. Kişu yarımadasının cenubunda Oşima adası ve bunun cenub müntehasında Türkçe muallimlerinin kadroları Maarif müdürlüğüne gelen bir ha bere göre, azlık ve yabancı mekteblerdeki türkçe muallimlerine aid kadro tasdik edilmiştir. İki sene sınıfta kalan talebeler Ortamekteblerle Iiselerde iki yıl üstüste sınıfta kalan talebelerin, talimatname mucibince kayidleri silinmekte dir. Eski imtihan talimatnamesinde bu gibi talebelerin meslek mekteblerine kabul edilebilecekleri hakkında bir kayid vardı. Son talimatnamede ise Maarif Vekâllk defa Japonyaya gelen ve Türklüğü leti bu kaydi kaldırmış olduğundan bu tanıtan bu deniz kahramanları coşkun, şegibi talebelerin meslek mekteblerine refli ve sevincli günlerin verdiği derin ihde kabul edilmemeleri alâkadar mek lisaslan ana yurdlanna götürmeğe mu teblere bildirilmiştir. Bununla beraber yeni talimatnamenin bu hükmü hususî vaffak olamamışlardır. Bunlan aman ve yabancı mekteblere şamil olmadığı «z bir denizin haşin dalgalanna, korkunç için üstüste ayni sınıfta iki sene kalan bir sahilin çetin kayalıklanna gömmüş Ertuğrul şehidteri için Japonlar tarafından evvelce yapılan şehidlik talebeler bu mekteblere kabul edile lerdir. da Kaşinosaki burnu ve bu burnun üze lerine itina olunmasını irade buyurmuş bileceklerdir. Japonyada bilhassa denizciler arasınrinde ayni namla tanılan deniz feneri var lar ve bunlar iyileştikten sonra da KonADLİYEDE da tanınmış 210 ve 220 fırtınalan denidır. Bu burun pek eski devirlerdenberi go ve Hiey harb gemilerile Türkiyeye len fırtınalar vardır. (Bu adedler Japon gönderilmişlerdir. Türkiye hükumeti de Çocuk neden erken doğmuş? ulusal senesine göre gün sayılarıdır.) Bu deniz facialanna sahne olmuş bir yer Dün Müddeiumumiliğe garib bir mütahlis hususunda fedakârlık edenlere tevfırbnalar da başlıca eylul ayında zuhur dir. Sakin zamanlarda bile deniz dalgaracaat vaki olmuştur. Vak'anm hulâsaetmekte ve birçok kazalara sebeb olmak larının kayalara çarpmasmdan hâsıl olan zi edilmek üzere 3000 yen hediye etmış sı şudur: Neşet isminde birisinin bir çocuğu dünyaya gelmiştir. Fakat Neşet ince iu zerreleri bir sis tabakası gibi sa tir. tadır. Oşimada denizden toplanılan 260 ka çocuğunun sekiz ayda doğduğunu he Işte böyle bir mevsimde ana yurda hili kuşatmakta ve dalgalarm kayalara sablamış ve kayınvaldesine: dönmek emrini alan Amiral Osman Ja çarpmasmdan hâsıl olan tarrakalar kesik dar cesed ve birçok cesed parçaları ma « Kuzum valide, ben hesablıyorum, hallî halkın maddî ve manevî yardımlakitablıyorum, bizim mahtum, izdivac rile Kaşinosaki feneri civarında mulena dan 9 ay sonra değil, 8 ay sonra doğdu, bir yerde defnedilmiş ve bir Türk şehid bunun sebebi nedır acaba?» diye sor liği meydana getirilmiştir. Bu şehidlik muştur. Kaynanası: Onu ben ne bileyim. Git karına Japonyada Türk Japon dostluğunu kesor! cevabını verince Neşetin gözleri netliyen en değimli bir anıt ve Türk hadönmüş, eline geçen su testisile, sonra maset ve fedakârhğını gösteren bir sembol da sandalye ile kaynanasının üzerine olarak telâkki edilmekte ve her sene bin saldırmış, ayrıca bıçak çekmiştir. lerce halk tarafından ziyaret olunmaktaMüddeiumumilik bu şikâyet üzerine maznunu asliye dördüncü ceza mahkedır. mesine sevketmiştir. Bu Türk şehidliği şimdiki S. M. ImNümerotaj yolsuzluğu parator tarafından veliahdliği zamanın tahkikatı da, bir kere ziyaret olunmuş ve 1928 senesinde Osaka Türk Japon Cemiyeti Nümerotaj muamelâtında görülen tarafından da bir ihtifal yapılmıştır. Bu yolsuzluklara aid tahkikat evrakı Vılâyet idare heyetine verılmışti. Vilâyet tarihten itibaren her on senede bir büyük idare heyeti, tahkikat evrakında ismi mikyasta ihtifal yapılması kararlaştırJ geçen bir müdürle üç memur hakkında Ertuğrulun battığt Karsin civarından bir manzara mıştır. ** lüzumu muhakeme kararı vermiştir. İktısad ve Maliye Vekilleri son şark seyahatlerinde Van iskelesinde VİLÂYETTE Defterdar Ankaraya gitti MÜTEFERRtK Bir hava hücumlarından korunma mütehassısı getirildi İstanbul Deftardarı Kâzım dün An karaya gitmiştir. Defterdar, Cumhuri Şehirlerimizin hava hücumlarına karyet bayrammda Ankarada bulunduktan şı korunma tedbirlerini tetkik ve tes ve Maliye Vekâletıle temas ettikten bıt etmek üzere tutulan Alman müte sonra İstanbula dönecektır. hassıslarından Hanisley dün şehrimize Resmî daireler tatil gelmiştir. Hava hücumları korunma mütehas Cumhuriyet bayramı dolayısile dün öğleden sonra saat birde resmî daireler sısı başlıca şehirlerimizi dolaşarak her ve mektebler tatil yapmıştır. Resmî da bırınm müdafaa ve korunma vaziyetini ireler cumartesi sabahı işe başlıyacak mahallen tetkik ve icab eden müdafaa lardır. tedbirleri hakkındaki mütalea ve fikirlerini bir raporla tesbit edecektir. Anneler Birliğinin fakir çocuklara hediyeleri Çocuk Esirgeme Kurumu merkez binasında dün Anneler Bırlıği tarafından 100 kadar fakir yavruya elbise, ayakkabı ve çorab dağıtılmıştır. Saat 1 le 2 arasında da cemiyetin Alemdar şubesinde 50 yavru, öğleden sonra Eyübde 200 den fazla yavru giydirilmek suretile sevindirilmiştir. ' General Eydemanın hediyeleri Muhterem misafirimiz Sovyet Hava Kurumu kumandanı General Eydeman, Türkkuşuna hediye edilmek üzere be raberinde bir miktar paraşüt getirmiş tir. Muhterem kumandan bu paraşüt leri Türkkuşu Kurumunu ziyareti es i nasında verecektir.