29 Eylül 1935 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

r Bugün: 2 nci sahifemizde: Siyasî icmal Sulh ıçın yeni bır tehlıke: Memel meselesi. 7 nci sahifemizde: Akdenızde askerî hâkimiyet: İtalyanın hava ordusu va ziyeti değıştırmıştir. 8 inci sahifemizde: Spor haberleri. 9 uncu sahifemizde: Haftalık radyo programı. umhuriyet jfl! Sayi! 4086 Telgraf ve mektnp adresi: Cumhuriyet, tstanbuı . Posta kntusu: tstanbul No. 248 ve matbaa Insmlle Matbaaeılık *e 1 PaZ3f 2 9 EjflÛl 1935 Nejrlyat Şırfcetı 24299 24290 Teıefon: Basmuharrtr ve ev\: 22368 Tahrlr neyeti: 24298 îdare Italya yürüyor .. Sayım gününün nuyuklugu usolini demişti ki: Eğer Fransanın nüfusu Almanyadan yırmi milyon noksan olmasaydı Cıhan Harbı olmazdı. Boş sözler çoktur, hakıkatlere gaye olan sözler az; bu söz azların da azı olsa gerek. Bu yırmı mılyonu telâfı ıçın Fransa dünyayı etrafına topladı. Fransızlar yirmi milyon fazla olmadıkları için Cıhan Harbınde insanlık yırmı milyon kurban veriyor. Bugün Almanya yirmi milyon fazladır. Dığer Almanlarla beraber Avrupayı tek coğrafya üstünde yetmış beş milyonluk bır Cermen kutlesı kaplıyor. Yenenın korkusu ve yenılenm korkutuşu bundan. Kiiltürü denk gıbı mılletlerden her birinın nekadar olduğunu söyle, o milletin ne olduğunu söylıyeyim. Eski emperyalizm'yalnız zengin olmak icındi ve yalnız kuvvetin hakkile yapılırdı. Şımdıki emperyalızm, nüfusu toprağına sığmıyanların toprağı nüfusundan geniş olanlara göz koyuşudur. Uzak doğuda yapılanla yakın batıda yapılmak istenen şeyler bunu bir bayrak gıbi öne sürüyorlar. Kuvvetin önünde hak gıbi görünen birşey varsa o kuvvet haksız da olsa korkunc olur. Venizelos Anadoluya saldırmak için bizı beş altı milyon gösterdi. Bunun dd yansı Kürtmüş, şuymuş, buymuş. Biz ancak üc dört milyon kc4iyorduk. Cılar biz azız dıye gelmışlerdi. Onları yenişimiz onların sandığı kadar az olmayışımızdandır. Bizdeki yeni devirle eski devri ayırmak için pek çok şeyler ve sebebler sayılabılir. Fakat asıl büyük ayrılış şunda olsa gerek: Eskiden boş yere vatanı boşaltırdık, bizden olmıyan uzak hududları tutmak icin. J Şimdi vatanda iki defa vatanı fethedijuıuı, uışa uusdimadıgımız ıçm Dır, ıçıc çoğaldığımız için iki. Milletlerin yaşı yoktur. Çok eski bir millet eğer çoğalıyorsa genc çok yeni bir mıllet eğer duruyorsa ihtiyar sayılır. Zengin Fransanın en sakat tarafı durgunluğudur. Biz durduğumuzu değil çoğaldığımızı göstereceğiz. Bu, yannımızı göstermek olacak. Sekiz yıl önce ilk defa nüfusumuzu saydık. En sivri duşünenler bile bizi en çok sekiz milyon olarak kestiriyordu. On dört milyon çıkınca biz sevindik ve düşman düsündü. Şımdı bir kac milyon daha artmış olarak cıkarsak... Bir gün bizi düsman hıç düşünmıyecek, düşünmeyi aklma getırmiyeceği için. Mılletlere asıl yasamak hakkı veren korku duymamak değil korku vermektir. Gelen düşmana karşı bırimızi en ışağı iki sayabiliriz; İstıklâl Harbınin destanları yer yer gösterdi, sıkıstığımız zaman birimiz on da oluyor. Simdi bile korkumuz yok. Fakat her gelen yıl bizi her gecen yıldan daha kalabalık bulursa... Azken bile korkunc olan o zaman ne olur? Bütün silâhlardan üstün silâhımız kalabahğımızdır. Biliyoruz, milletlerin gücü yalnız kalabalığıle ölçülseydı Çinle Hint dünyanm umacısı olurdu. Bizim imparatorluk şimdiki bizden kaç defa büyük ve kaç defa çoklukken çöktü. Iri gövdede çürük iç iki defa çürüklüktür. Fakat cüce bir gövde içinde de hangi iç kuvveti büyük birşey yapabildi? Hem iç, hem dış, bu sayım günü, ikisınden de imtıhana çekılişimızin günüdür. Bugün bizim yalnız kalabalığımızı değil, .ne olduğumuzu da gösterecek. Biz ne olduğumuzu biliriz sanırız. İstatısiığin bilmedığını kimse bılemez. Karalama rakam karanlıktır. Aydınlığa istatistiğın doğrusile çıkacağız. Bu sayım günü bizi yalnız saymıyacak, tartacak ta. Hayatın her alanmdaki duruşumuz nedir? Bunu bugünün cetvellerini dolduran sütunlar öğretecek. Zararlı bir yerde fazla mı çıkmışız, belli ki budamak; faydalı bir yerde kısa mı kalmışız, gene belli ki boy vermek gerek. Böyle bir güne «sayım günü» denmesi yapılan işin yarısını bile söylemiyor. Bugün yalnız sayı ile «kemmiyetımiz» değil her birimizin ne olduğu ıle «ke> fıyctımiz» de ölçülmektedir. Okur yazar olduğumuzdan mesleklerimize kadar her şeyimizi bu sayımla anlıyacağız. Çukur tarafımızı da gösterse herşeyden önce kendimizi bilelim. Kendimizi bilmek ne yapacağımızı bilmektir. Romada verilen son kararlar Italya, Uluslar Kurumundan çekilmiyeceğini ve askerî hazırhğı genlşletmiyeceğini bildirdi Trakya göçmen işlerine dahada önem veriliyor Bundan sonra iskânla meşgul olmağa memur edilen Sağlık Bakanı dün bir heyetle Ankaradan geldi ve Muradlıya gitti Italyan kabmesinin, Uluslar Kurumunun vereceği kendi menfaatine aykırı hiçbir teklifi kabul etmemek kararı Pariste fena tesir bırakb Ingilterenin Italyayı abluka tedbirlerini hazırladığı haber veriliyor Baron Aloizi dün Romaya avdet etti Roma 28 (Özel) îtalyan kabinesi bu sabah Dış İşleri Bakanlığı bınasında Musolininın başkanlığı altında üç saat süren bir toplantı yapmıştır. Bd toplar.tıdan sonra neşredilen bir tebiiğe göre, kabine evvelâ îtalyan Habeş arlaşrnaz lığını incelemış, Beşler komitesi tarafın dan yapılan tekliflerin İtalyayı tatmin etmediği için reddedıldığıni bir defa daha tesbıt ederek İtalyanın haklarını taııımı yan hiçbir teklıfin kabul edılmemeMne karar vermıştir. Kabine Habeş İmparatoru tarafından Uluslar Kurumu nezdıne yapılan son teşebbüsü tetkik ederek Habeş askerleri nin hududdan 30 kılometro geri alınma sının Imparatorun dediği gıbi barışseverlik eseri olmayıp sevkülceyşî mahiyette olduğu neticesine varmıştır. Kabine bundan sonra gelecekte îtal>'anın tutacağı yolu konujaıalt ç« üç ka1 Uluslar Kurumu tarafından 1 talyaya karşı mes'uliyetli bir katır verilmedıkçe İtalya Uluslar Kurumundan çekılmiyecektir. 2 İtalyanın siyasası İngiliz menfaatlerini tehdıd etmedığinden, İialya bu hususta İngiltere ile aynca konuşmalarda bulunmağa hazırdır. 3 İtalya Habeşistanla olan anlaşmazlığına daha geniş bir mahıyet almasına sebeb olacak harekâttan içtinab ede cektir. Bu krarlar İngiltereye bildırilmiştir. Tebliğ bundan sonra Eritre ve Soma Köstencede The NetvYork Timesin bir resmi: ingiltere; İmparatorluk canlanarak İtalyanın karşısına dikiliyor! ruhile ' vapurlara bindirilen gb'çmenler ve dün giden Sağlık Bakanı Dr. Refik Soydam Trakyaya Onüçler işi uzatıyor Komite Habeşistana bır tetkik heyeti gönderecek Son konsey içtimaında Beşlerin tekliflerine, pakt ların yeniden tetkikine yol açacağı için itiraz edildi Cenevre 28 (Ö zel) Uluslar Kurumu konseyi ile O nüçler komitesi bugün ayn ayn toplanmışlardır. Onüç ler komitesi Habe şistana bir tetkik heyeti gönderilmesi meselesmı görüş müş ve İtalyan Habeş anlaşmaVlığının başlangıcın M. 7ii.ui.esko dan şimdiye kadar geçirdiği safhalar hakkmda Uluslar Kurumu genel sekreterliğinden bir rapor istemeğe karar vererek, önümüzdeki perşembe günü gene toplanmak üzere da ğılmıştır. Siyasal mehafile göre Onüçler komitesinin çalışma sahası Beşler komitesinin sahası kadar geniş olmıyacaktır. Esasen Beşler komitesinin İtalyayı tatmin etmek bakımından çok ileri gittiği, bundan do layı bazı delegelerin buna itiraz ettıkleri söylenmektedır. Bu mesele hakkında alman mütemmim malumata gore konseyin son gizli toplantısmda Romanya Dış İşleri Bakanı Tıtülesko Beşler komiiesi Göçmen işlerile bundan böyle Sağlık ve Soysal Yardım Bakanlığının meşgul olacağı Ankaradan gelen haberlerden anlaşılıyordu. Başbakan İsmet İnönü bundan bir iki gün evvel göçmen işlerini incelemiş ve Sağlık Bakanı doktor Refiği yerinde zi yaret ederek göçmen işleri hakkında gorüştükten sonra Sağlık Bakanının Trakyaya hareketi kararlaşmıştır. Sağlık Bakanı dün yanında müsteşar Hüsamettin, Hıfzıssıhha Genel Direk törü Asım olduğu halde şehrimize gel (Arkast 7 nci sahifede) Bulgaristanda iç durum çok karışık Kabine aleyhinde şiddetli mektublar neşrolundu, askerî birlik dirildi, önernli hâdiseler bekleniyor (Arkast 9 uncu sahifede) Bütün italya ayni şeyi öl söylüyor: geri dönemeyiz! » Eritreye gönderilen 150,000 asker Habeşistanda yerleşmek ve geri dönmemek kararile gitmiş Sofya 28 (Hususî Muhabirimizden, Telefonla) Bir iki gün içinde Sofyada kabine aleyhinde neşredilen gizli mektublar gene almış yürümüştür. Sabık Başbakan Çankofun bugünkü Andre Toşef kabinesını ve dolayısıle kralı tenkid eden bir numaralı bülteninın neşrın den sonra, sabık bakanlardan Vasılef te guya bir dostuna cevab olarak bugünkü kabine aleyhinde şiddetli bir mektub neş(Arkast 3 üncü sahifede) retmiştır. Bugün de Sofyada, altında bir komita tarafından olduğu yazılan şu gizli mektub dağıtılmıştır: «Bif avuc haydud 19 mayısta bir ellerinde balta ile devlet gemisinin dibini delmek, bir ellerinde de ateşle onu yakmak istedıler. Devlet gemisinin tayfası olan Alman gazeteleri Meme Bulgar milletini ise aç ve çıplak, ajaklan lin Alman olduğunu altında çignediler. Memur ve mustakbel mütekaidlerden müteşekkıl bugünkü kabine ise hiç sıkılmadan ve utanmadan ispata çalışıyorlar halkın arzulanna mağlub olarak kontrolsuz ve karanlıklar içinde memleketj idare etmeğe devam etmektedır. Vazıfesme ve verdiği yemine sadık kalan zabitan mil let için bir şereftir. Verdiği sadakat ye minıne hıyanet eden zabıtler ise bütün millet için bir lekedır. Milletin haklarını elinden alanlara karşı her nevı silâhlarla mukabele etmek lâzımdır. Çünkü bu suretle haydudların hücumuna mukabele edilmiş olacaktır. Eğer bir hükumet, milletin haklannı elmden alırsa bu hüku Memelin hartası Memel 28 (Özel) Yarın Memelde mete karşı bütün milletin veya biı kısmıyapılacak olan seçım, Uluslar Kurumu nın isyan etmesi en mukaddes ve en elzem mehafılınde büyük alâka ve endı bir vazifedir. şeler uyandırmıştır. Pazar günü 68 bm Her vatandaşın ödediği vergi onun (Arkast 6 nci sahifede) bu memlekette hakkı da olduğ jna en Memelde seçim bugün yapılıyor "Bulgar Başbakam Toşef doğru bır işarettır. Vergi meseLsi milletin elinden alınan haklarını müdafaa etmek ve onları geriye iade ettırebilmek için en emin bir silâhtır.» Askerî birlik yeniden ihya edildi Dığer taraftan bundan ıkı ay evvel guya kapatılan askerî birlik te yeniden ihya edılmiştir. Birlik ileri gelenleri dün denberi Dahiliye Nezaretinde içtima halinde bulunmakta, ordunun bülüu idareyi kendı eline almasını, memlekette askerî bir dıktatörlük tesisini istemeklcdir. tç durum çok karışık Bütün bunlar Bulgarıstanın ıc duru munda büyük bir fevkalâdehk olduğunu, mühim hâdiselere intizar edebileceğimizi göstermektedir. MEMDUH TALÂT TEZEl ISMAİL HABİB Romadan Fransız gazetelerine bıldı riliyor: «îtalyada kadın ve erkek on milyon kişi var ki aylardanberi tavşan uykusu uyuyorlar ve bir haftadanberi de üni formaları, yahut siyah gömlekleri ya taklarının ayak ucunda asılı bulunduğu halde yatıyorlar. Bunlar faşist teşkilâtlanna mensub insanlardır. Bunlar, her an imdad çanının çajmasım yahut dü duklerin otmesini bekliyorlar. İmdad çanı küçük şehirler ve kasabalarda çalacak, düdukler Romada ötecektir. Bu işareti duyan erkek, üniformasını giyip, dükkânını, tezgâhını terkederek, mensub olduğu hususî teşekkülün em rine amade olmak üzere, yarım saat zarfında en yakın faşist şubesine mü Romada yapılan bir göşteri: Halk Musoliniyi selâmlıyor (İtalya Başbakam balkondadır) racaate mecburdur. Bundan müstesna olanlar, sılâh altında bulunanlarl^a, her türlü medenî mecburiyet yaşını teca vüz etmiş olanlardır. Bu, bir bakıma, rejimin bütün kuvvetlerinin, yani milletin tekmil işe varar kuvvetlerinin sivil şekilde seferber edilmesidir. Bu seferberhğin pratık he Almanyadaki konusmalar İttifak Kücük Antanta karşı olacakmış Alman Macar Leh andlaşmasına îtalya da mı girecek? Berlin 28 (A.A.) Havas ayta rından: Siyasal çevenler, Gömböşün Almanva gezisinden bir Alman Macar uzlasması çıkıp çıkmıyacağmı HİÇ Yazan: Suad Derviş GUzide romancımızın uzun zamandanberi « Cumhuriyet » için hazırladığı edebî roman bugün başladı. r (Arkast 8 inci sahifede) Memel hakkında bildiklerimiz Beşinci sahifemizde Beşinci sahifemizde J (Arkası 3 üncü sahifede)