14 Temmuz 1935 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 7

14 Temmıız 193S CUMHUBÎYE1 Almanya Intıbaları Alman ordusu hergün daha ziyade motörleşiyor Çekirğe sürüleri ovadan Yeni Alman tankları, ilk defa manevralara iştirak etti, Almanyada gizli gizli yapılan 1,746,000 motörlü vasıta var 5 1] Konya ovasında çıkan çekirğe dağlara cekildi Kör kazma Bursa ovasında ve Edirnede, bu beser asırlık Türk izerleri yıkılmamahdır! Geçenlerde Lü leburgazda idim, o ra münevverlerinden birkaç zath beraberdık, sohbe • timizin mevzuu Türk anıtlarıydı îçlerinden birisi fikirlerini söylerken çok sakat bir dü şüncesini ifşa etti. Cumhuriyet, dedi.. Artık cami görmek istemiyor...! Ben bu sakat sözün ceva bım verdim ve susturdum. Fakat bu sözün ifade ettiğı fikrin belki Lüleburgazda olduğu na inansam buna ölmüş nazarıle ba kabilırım. Fakat daha umumî bir şekilde bu sakat fikrın mevcud olma sından korktuğum için bu söz üzerinde biraz durmak isterim: UEBGÜN İki zihniyet Eski Tütürt Reji&l müşavirlerinden Nurullah Beyzade rahmetli Asım Bey uzun müddet Londrada bldıktan sonra bir gün İstanbula dönmüştü. Tren Sirkeciye sabahleyin g*yet er « kenden gelmiş, Asım Bey İstanbıfn a y a t bastığı zaman henüz sabah oluyordu Sisler içinde Eminönüne kadar yü«. dü. Eyvah!. Köprü açıktı. Oıjaya yığıIan kalabalığm arasına karışü, bekledL Biraz sonra, heyamolalarla, bucur « gatlar çevrilmeğe, eski tahta köprü de kapatılmağa başlandı. Bu manzara karşısında, Asım Bey, hayalinde Taymisin üzerindeki köprüleri düşünmeğe başladı: Öyle bir köprüler ki, bir tek düğmeye dokununca kapanır ve açılır.. Sonra, bir de buradaki hale bakn: îpler, halatlar, yisa, yalesalarla açılıp, kapatılıyor... O, zihninde böyle yürek sızlatan bir mukayese yapıp düşünürken, köprü ağır ağır yürümeğe, yavaş yavaş kavuşmağa koyulmuştu. Bunu gören bir haremağası, hayretle gözlerini açarak, Asım Beyin kulağının dibinde mınldandı: Hey Allâhım!.. Ne gunlâra gel A dik! Bir can vermediklâri kaliyoü. ÖTÜKÇO Dün gelen tngiliz gazeteleri gizli bir Burette yapılıp ilk defa manevralara ıştirak eden Alman tanklannın resimlerini getirdi. Almanya, yalnız tanklara değil, umumiyetle motörlü vasıtalara büyük önem vermektedir. Rayşver or dusunda ikişer, üçer kişilik süel motosikletler gördük ki bunlara efrad bin dirilmişti; birbiri peşisıra, kıt'a halinde, asfalt yollarda uçup gidiyorlardı. Alman ordusu taarruzî bir ruhla ye tiştirildiği için çok çabuk ve hızh davranmak mecburiyetindedır. Bu hız ıse ancak motörlü vasıtalarla elde edile bilir. Seferberlik ve harb zamanında yalnız muvazzaf ordunun süel motörlü vasıtaları yetişmez. Memleketın de bütün motosikletlerme, otomobülerine ve kamyonlarma ihtiyac hasıl olur Onun içindir, ki Almanya otomobılciliğe ve otomobil endüstrisine büyük önem ve rıyor. Yeni Alman tankları: Yukarıda tank bölükleri, aşağıda yeni bir Alman tankı Konya (Ozel • aytanmızdan) Kızılviran kamunu köylerinde başlıyan çekirğe ile savas devam ediyor. Ova kısmında yapılan savaş çekirgeleri yıldırmış ve çekirgeler ovayı bırakarak d a | kısmma çekilmeğe başlamışlardır. Inlü " ce ve Çamurlugiretfızı/tfiran nahiyeköylerinin sırtlanna si müdürü ömer çekilmiş olan çekir Çevik geler pek kesif bir haldedir. Savaş, savaşa girenlerin ellerine aldıklan dallı sopalarla yapılıyor. Bu sopalar çekirgelere vurulmakta ve bu suretle öldürülmektedir. Dağ kısmı fazlaca da taşlık olduğ.mdan bunlarla dağlarda uğraşılmasının güç olacağı tahmin edıliyor. Çekirgeler en çok lnlüce köyünde bulunmaktadırlar. Bunlarla yapılan savaş iyi bir netice vermiştir. Ekinler arasında bulunan çekirgeler ya öldüriılmüş veyahud da dağa çekilmişlerdir. Dağa çekilenler şimdilik savaş smırınm dışında bulunmaktadırlar. Kamunun Yatağan köyünde de çekirge çıkmış olduğundan tarım işyan bu köyde savaşı idare ediyor. Çamurluiret köyünde de çok çekirğe görülmekte olduğundan tarım işyarlan bu köye geleceklerdir. 2 Otomobil endüstrisi Nasyonal sosyalıst hükumeti, her tarafta otomobil endustrısinin ilerlemesi, genişlemesi için, büyük gayretler göstermektedir. Size, bu sütunlarda an lattığım Otoban denılen geniş ve daz asfalt yollar, otomobılcilığm ilerlemesine çok yardım etmektedir. Alman fabrikalarının çıkardıklan motörlü vasıtaları gösteren şu rakam lar, Almanyada otomobil endüstrısinin ne kadar ilerlediğini göstenr. Yıl Otomobil Kamyon Motosiklet 1932 43,430 8,080 36,260 1933 92.160 12,800 40.530 1934 147,330 25,700 87,750 Bu suretle butun Almanyadakı motörlü nakıl vasıtaları 1934 yılmda şu sayıları bulmuştur. 607,600 otomobil, 168,700 kamyon, 933,800 motosiklet. Yekun 1,746,000. Bu rakamlar 1933 yılına nazaran bir misli 1914 senesine göre de 20 misli fazladır. Bazı yerlerde «otomobil mezbahası» diye eski otomobillerin doldurulduğu parklar gördük ki bu arabaların çoğu, bizim, Anadoluda işliyen otomobıllere ve kamyonlara nazaran yepyeni sayılabilirdL Alman hükumeti, memlekette, ordunun bütün ihtiyaçlarma yetişecek mıktarda otomobil bulundurmağa çalış maktadır. Bu maksadla otomobil fabrikalarına verdıği dırektîflerle muhtelif tipte tekerlekli veya tırtülı traktorler, her yolda yürüyebilecek otomobil ve kamyonlar yaptırmaktadır. Bulumya ve Talasa köylerinde çeçeliktir. Bundan evvelki yazılanmızdan kirge azalmıştır. Kızılviran köyünde de birinde Almanyada çelik ürümünün (is az kalmışur tihsalinin) arttığmı yazmıştık. Aşağı Çekirgelerin savaş sınınndan kaçarak daki cetvel, silâh yapmağa yarıyan dağlara sığınması savaş için iyi görülMartin çeliği için kullanılan maddeler muyor. ithalâtmın ihracata nazaran fazl^nı M. Aysel gösterir. (Cetvel ton hesabiledır). Demir madeni 1932 1933 1934 DENtZ İŞLERİ + 3,431,400 + 4,527,500 '+ 8,183,800 Bir Italyan mekteb gemisi Hurda demir 194,100 + 161,200 +" 404,200 geliyor Top, mermi, zırh yapmağa kromlu Yann limanımıza bir Italyan mekteb nıkel ve tungsten ithalâtı da birkaç misgemisi gelecektir. Bu gemide Italyan tali artmıştır. Alman topraklarmda bu madenlerden lebeleri vardır. bulunmadığı için, bunlarm çok artması, Halic sosyetesine dair karar büyük stoklar yapıldığını , yahud da, Halic vapurlan sosyetesinin imtiyaz imalâtın gayrıtabıî surette arttığmı gösmukavelesindeki hükümleri yerine getirterir. mediği için kaldırılarak Halicde vapur Infilâk maddeleri katran ile taş köişletmek Jıakkının Uraya verilmesi kamürüdur. Almanya katran ve taş kö ran henüz şirkete bildirilmemiştir. mürü ihrac eden bir memleket iken, Bundan evvelki kongrede sosyetenin 1933 tenberi ithalât ihracattan fazla olgenel durumu hakkında her türlü karan mağa başlamış, bu fazlalık 1934 te almağa ve tatbik etmeğe geniş salâhiyet 41,000 tonu geçmiştir. almış olan idare meclisi pazartesi günü Pamuk, yün ve deri gibi elbise ve toplanarak bu karar üzerinde görüşmetechizat yapmağa yarıyan maddeler ve lerde bulunacaktır. ordunun motörleştırilmesi ıçm elzem Eğer hükumet imtiyazın kaldırılması olan petrol ve benzin gibi mevaddın ithakkında kesin (kat'î) bir karar vermişse halâtı da çok artmıştır. sirket bunu kabulde veya itiraz etmekte Erzatzlar da artıyor hak sahibidir. Sosyete meclisi yapacağı Almanya diğer taraftan, kendi ulu toplantıda durumu gözden gççjrerek hüsal ürünlerini artırmağa ve erzatz de kumet ve Urayla (beledıye ile) yapılanüen ikame maddelerini çoğaltmağa ça cak görüşmelerin şeklini tesbit edecektir. lışmaktadır. Bu alanda en ziyade menGÜMRÜKLERDE sucat, mahrukat ve kauçuk ham mad Tekaüd edilenler delerinın yerıne başka maddeler ika mesi için uğraşılmaktadır. Gümrük ve Tekitîer (inhisarlar) BaAlmanya endüstri seferberliği için kanlığı 13 temmuzda 65 yaşına girmiş 1914 tekinden çok daha iyi hazırlanmış olan işyarların (memurların) tekaüde tır. Esasen Alman endüstrisinin kuru sevkedileceklerini daha evvel bildırmişti. luşu, böyle bir seferberliğe çok mjsaid îstanbul gümrüklerinde bu şekilde yaşolup barış ekonomisinden, savaş ekono lanmış üç memur da dün tekaüde sevmisine geçmeği çok kolaylaştıracak şe kedilmişlerdir. kildedir. Hepimiz biliyoruz Edirnede yikılmak istenen beş yaz yıtlık Ki cumhuriyetimiz Türk eseri: Yıldırım kb'prüsii lâiktir. Bunu kafasına, kalbine yazma leri lâzımdır. Aksi takdirde cumhuri dık bir tek ferdimiz kalmadı. Fakat bu yete lâyık bir evlâd olmak arzuların binaların en mütevazii bile, Türk tari dan uzak düşerler. Çünkü bu devir er> hinin, Türk medeniyetinin taştan ya başta bir kültür devridir. zılmış birer sahifesi olduğu için lâık Şimdi tekrar ana söze geçerek cumcumhurluğumuz bunlan her zaman hurluktan, devrimden hiç haberi yok Endüstriciler yedinci Yerli Mallar serkinden daha şuurlu bir saygı ile koru muş gibi, gene asırlık faaliyetile çalışan gisinin açılış günü büyük bir tören (meı maktadır. Cumhuriyetin gözünde ca kör kazmarun tahribkârlıklarını gör rasim) yapacaklardır. Bu tören için şehrimizin tanmmış zevatmdan 1,000 kişi davetli olarak çağınlmıştır. Sergi perşembe günü saat 16 da açılacakür. Bu açılışta ulusal endüstri birliği namına genel sekreter Nazmi Nuri bir söylev verecek ve bizde sanayi işlerinin 7 yıllık geçmişile sergilerdeki yedi yıllık değişimi gösterecektir. Yedinci Sergide Büyük bir açılma töreni yapılacak Hulâsa, dünyanm ikinci derecede kuvvetli endüstrisine dayanan ve lüzumlu ithalâta çok yüksek paralar vermekte tereddüd etmıyen, kendi memleketinde yetişmiyen her madde için bir ikame siyasası takib eden Almanya, lüzumunda harekete geçmek üzere, filen ha zırlanmaktadır. ABlDİN DAVER (1) Bundan evvelki yazılar. 3, 7, 9 ve 13 temmuz tarihli sayılarımızdadır. İlk maddpler meselesi Alman endüstnsı için ilk maddeler tneselesi çok mühimdir. Çünkü bırçok ham maddeler Almanyada yetişmez. Dışandan getirilir. Almanlar, ham maddeler meselesini iki yoldan kotarmağa (halletmeğe) çalışıyorlar. Birıncısı dışarıdan çok mal getırtip büyük stoklar yapmak, ikincisi de Büyük Harbde tatbik ettikleri erzatz, yani ikame usulü jle kendilerinde olmıyan şeyleri başka maddelerle vücude getirmek; meselâ, gıcim ve ipi kâğıddan yapmak gibi. Dünya tütün üretimi ve yoğaltımı Amerikan Tarım Bakanlığınm çıkardığı 1934 yılhğma göre, dünya tütün istihsalâtı 2 milyon ton raddesindedir. Dünya tütün istihlâki de 2 milyon ton ılarak tahmin edilmektedir. Dünya tütün ürünü istatistiklerine göre 2 milyon tonluk mahsulün 821,51 7 onu şimalî ve orta Amerika ile Antillere; 402,241 tonu Avrupaya; 116,532 tonu 'enubî Amerikaya; 1,1 19,807 tonu Asyaya, 54,313 tonu Afrikaya; 5,426 tonu Avustralya ile Yenizelândaya aıd julunmaktadır. Genel tütün istihsalâtının muhtelif yılara aid takribî vasatisi 2,581,104 tondur, Ham madde ithalâh 'Almanya, 1933 ve 1934 yıllarmda pek çok ham madde almıştır. Alımmı artırdığı ham maddelerin büyük bir parçası silâh ve cephane yapmağa yarıyan şeylerdi. Harb endüstrisinin bellibaşlı temeli, Sergiyi o gün akşama kadar çağınlanlar gezeceklerdir. Halk akşamüzeri sergiye girebilecektir. Bu yıl tekitlerin (inhisarların) onuncu yıldönümü dolayısıle sergi bahçesinde yapılmakta olan büyük paviyonun yapısı bitmiştir. Şimdi paviyonun dekorasyonile uğraşılmaktadır. Serginin diğer paŞimdilik yıkılmaktan kurtulmuş gtbı görüien \iyonlannda da yapı işleri ilerlemiştir. Bursada Nilufer kb'prüsü düğüm ve bildiğim birkaç vak'aj 1; ^"arşamba günü akşamı bütun yapı işleri mî, türbe, medrese diye bir sınıf farkı yoktur, ancak Turk kültürü tarihinin yüzüme tutarak okuyucularıma haber bitmiş olacaktır. ayrı ayn birer himayesini mertebe ve vereyim: 1 Birkaç yıldır Bursa ovasında gekuvvete göre birer sahife, birer kitabını MÜTEFERRÎK yaşatan (Türk anıtları) vardır. Lâik niş ve çok hayırlı bir baymdırlık harecumhuriyetımizin gözünde alelumum keti devam ediyor, uzun yıllardanberi Eski Adliye Sarayının enkazı arsıulusal medeniyete malolmuş (tarıh bu kıymetli ve verımli ova bir bataklık Ulusal mallar direktörlüğü eski Adli* sel anıtlar) vardır, işte Ayasofya... halinde yatarken cumhurluk hükume ye binası enkazını ve taşıma işini üzerine Turk zekâsı, Türk mimarlarının yüce tımiz burada bir baraj yaptı, ovayı baş almış olan müteahhide aid kuntratoyu himmeti olmasaydı, bugünkü beşeriyete tanbaşa geniş ve muntazam bir kanal feshetmiştir. bir enkaz halinde intikal etmiş olaca açarak kuruttu, bu iş baştanbaşa sevınc Belediye yer gösterdiği takdirde uluğını bildığimiz bu mühim Bizans bınası ve kıvancla karşüanırken bir hâdise bu sal mallar müdürlüğü müteahhidin temisevınce bir zehır gibi karışmıştır. Türklerin eline geçtiği gundenberi ilim Bu yeni bayındırlık hareketini idare nat akçesile bu enkazı kaldıracaktır. Fabakımından en yüce payeyi cumhuriyet eden su mühendisleri tarihe saygı duy kat 1,800 liradan ibaret olan bu paraelinden almış ve müze olmuştur, çok ismamışlar, asırlardanberi bu ovada yüce nın bu toprak yığmını kaldırmağa yetmiterim ki Bursadaki Yeşılcami de bunun Turk medeniyetinin, Türk bayındırlık yeceği sanılmaktadır. gibi bir müze olsun, muhakkak ki o vatarıhinm belgesi olarak yaşıyan iki Türk kit daha iyi muhafaza edilebilecektır. köprüsünü yoketmeğe kalkışmışlardır. ve itirazlar bu köprüleri bir türlü ölümCumhuriyetimiz ulusal ve tarihsel a Bunlardan birisi Orhanın karısı Nilu den kurtaramazsa ve biri altı asırlık, ve nıtlarımızm kıymetmi o kadar derın ferin meşhur Nılufer köprüsu, öteki öteki beş asra yakın bir zamandır. uluden anlamıştır ki bunların heyetı umu (870 H ) de diğer bir Turk kadınının suna fasılasız hızmet eden bu köprüyü* miyesi üzerinde cami, türbe, han de yaptırdığı Selçukhatun köprüsüdür. burnunun doğrusuna giden su mühenmeden kronoloji sırasile tetkıkler, re Kültür Bakanlığınm teşebbüsü üzerine dislerinin hodbinlikleri bir sel halinde leveler, restorasyonlar yapıyor, bunlar bunlardan birisi kurtulmuş gibidir. Fa sürükleyip, nihayet mahvederse, cumKumusyoncular imtihanı üzerinde tetkikat yapanları taltif edi kat Selçukhatun köprüsünün yıkılmağa huriyetm baymdırlık hareketlerinde yenilenecek parlak sahifeler doldurmakta olan Türk yor, saltanat hükumeti kapılarından her mahkum kaldığı söyleniyor. Son defa kumusyonculuk imtihanına müracaatte kovulmuş olan bu müdek Baymdırlık hareketlermde de erkek muhendisliğinin tarihinde bu hâdise girmiş olanlann imtihanlannın yeniden kikler ilk defa bu taltifi cumhuriyet hü lermi yalnız bırakmamış olan Türk ka damlamış siyah bir leke olarak kala • yapılması için gümrüğe emir verilmiştir. kumetinden görmüşlerdir. Binaenaleyh: dınının yurdun umumî yollarmda, tı caktır. 2 Trakyada Edirneyi fethedeh Buna sebeb imtihan suallerinin daha ev Lüleburgazdaki bu arkadaşm şu sakat carî hayatında da nakadar samimî il vel dışarıya sızmış olduğunun tesbit ecül fıkir ve görüşlerinin eğer bu ulus ara gili olduğunu anlatabilen bu iki köprü Türk ustalarının ilk yaptığı Yıldırım miş olmasıdır. Bundan evvelki imrihan sında başkaca ortakları varsa derhal tarihimize ne kıymetli ve yüce manalı köprüsünü yıkıp yerme modern bir belara girenler için verilmiş bir karar yok geri dönmeleri, fikirlerini tashih etme yadigârlardır... Etraftan kopan şikâyet tonarme köprü yapmak sevdası gene mühendislerin kafasmda belirmiştır* tur f Mütehassıs adı verdikleri ve bundan evvelki Edirne valisinin de birHk olduîtalyaya ihracatta müşkülât ğu bir komisyon bu köprünün Türk eseri olmadığım tesbit ettiği (!!) noktaSon zamanlarda mallanmızı alan. sma da basarak ve binbir kulb takarak memleketlerin başında gelen Italya da{ bu köprüyü mutlaka yıkmağa uğraşı » görülmekte olan para alma müşkülâtı yorlar, halbuki bu köprü Yıldırım Be çıkı (ihracat) tecimenlerini çok fena bir | yazıd devrinden kalma beş buçuk asırduruma düşürmüştür. Bunun için ilgili lık bir Türk köprüsüdür. (alâkadar) makamlara ve Italyan elçilığine baş vuran çıkı tecimenleri (ihracat Vaktile bütün Avrupayı titreten, tacirleri) bu şekil devam ettikçe bu &y\ krallara hükmeden Türk ordularına, Visonundan sonra maalesef ihracat yapayana surlarını dövmeğe giden Türk mıyacaklannı bildirmişlerdir. toplarına hep bu köprü yol vermıştir. Italyada marttanberi henüz alınama Tarihini ve geçmışini bilen ve sayan mış bloke Türk parası vardır ve tecimenTürk ulusu için bu köprünün taşma, ler Italyadan para alabilmek işinde çok toprağına derın saygı beslemek yaraşır şikâyetçidirler. Bunun için tecimenler ve bu köprüden kopmuş ufacık bir parbu böyle devam ederse İtalyaya mal ça elimize geçse vitrinlerimizde saklasak yerıdır. gönderemiyeceklerdir. Çünkü hem yeni islere imkân bırakmamakta, hem de teMimar Yıkılmasma karar verilen Bursada Selçukhatun köprüsile kitabesi SEDAD ÇETİNTAŞ cimenleri sıkınuya sokmaktadır.