19 Nisan 1935 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 3

19 Nisan 19*5 = Cttmfmrtyct Fransız Sovyet anlaşması Son müşküller de halledildi anlaşma metni Cenevrede hazırlandı Cenevre 18 M. Laval ve M. Litvinof, dün akşamki görüşmelerinde Fransız Sovyet itilâfının esas hatlannı tespit etmişlerdir. Nazırlar, metnin yazıhnası için hükumetlerine müracaat edeceklerdir. Dünkü müzakereler, Fransız Sovyet uzlaşması esaslannm tespitini şiradiye kadar geciktiren küçük müşküllerin ortadan kalkmasını temin etmiştir. S O N Balkan Ekonomi konseyi dün Ankara da toplandı Şükrü Kaya bir nutukla toplantıyı açtı, diğer murahhaslar da nutuklar söylediler Ankara 18 Balkan Andlaşması ekonomik konseyi bugün saat 16 da Hilâliahmer merkezinde mesaisine başlamıstır. ka bir surette tanzim etmeğe imkân yoktur. Bu noktadan o kadar çok ihtilâtlar arzeder ki dünyanın en ziyade hüsnü niyete sahib olan teknisiyenleri bile bu sahada iktihamı çok güc olan bir takım müşküllere tesadüf etmektedir. Binaenaleyh bu müşküllere geniş uzlaşma imkânlan açmak ve sizın kıy metli tenviratımzdan istifade arzu sunda bulunan Balkan İtilâfı hüku metlerinin mesaisini teshil eylemek için müşterek hayır ve menfaatinüz zaviyesinden bu müşkülleri derpiş eylemek icab eder. Arkadaşım doktor Tevfik Rüştü Arasla güzide arkadaşları M. Yevtiç. Titülesko ve Maksimosla el birliği edrek sizin feyizli mesainize yol aç mak için son derece gayret etmiştir. Bu celseye riyaset etmekle pek bahtiyar olacaktı. Şu ciheti de kaydet mekten kendimi alamam ki sizler Yunan Hariciye Bakanlığında Mak simosun güzide halefi olan M. Mav romihalisden de ayni müzahereti göreceksiniz, buna kaniim. Baylar, ahval ve vukuat sizi Hi lâliahmer binasuıın sakafı alttnda topdı. Esasen çok dostane olan miizakerelerinizin en yüksek timsalini bu binanın teşkil etmekte olduğu insaniyet ve diğer kâmlık hislerinden mülhem olmasmı temenni ederim. Bundan sonra sırasile Yunan, P.umen ve Yugoslav murahhaslan da söz alarak, Dış İşleri Bakanı Vekili Şükrü Kayaya ve memleketimizde gördükleri hüsnü kabulden dolayı çok mütehassis olduklannı ifade eden bir hitabe söylemişlerdir. H p M NALINA MIHINA îbretle okunacak bir tefrika ilmem, gazetemizdeki «Venî zelosun yaptıklan» isimli siyasî tefrikayı okuyor musunuz? Bu yazı merakla ve hassaten ibretle okunmağa değer. Ben senelerden beri bu kadar ibret dersi veren bir ki' tab okumadım. Orada, yalnız Veni zelosun, iktidar mevkiini ele geçirmek hırsile yapnğı entrikalan, vatana hi yanet derecesine kadar götürdüğünü anlamakla kalmazsmız. Venizelosun Damad Ferid Paşaya, Damad Feri din Venizelos Paşaya, iki damla su gibi, benzediklerini görmekle kalmaz sınız. Orada, zayıf bir millete, kuvvetli devletlerin ne zulümler yaptıklannı görürsünüz. Bütün günahı bitaraf kalmak ve yahud bazı menfaatler mukabilinde kanını dökmek istiyen bir kü çük devlete, bu büyüklerin hiçbir hak tanımadıklannı görürsünüz. Belçika nın bitarafhğmı çiğnedi diye Alman yaya ilânı harbeden, böylece kendine hak ve istiklâl prensiplerinin kahra man bir koruyucusu süsünü veren în gilterenin, bitaraf kalmak istediği için Yunan milletine ne hak, ne istiklâl, hatta ne de karnını doyurmak ihtiya cını bile tanımadığını görürsünüz. Bu tefrikada, bir memlekette Venizelos gibi, Damad Ferid gibi, Vahi deddin gibi uşaklar bulunca, ecne bilerin o zavallı memleketi ne hale koyduklannı görürsünüz. Bazan bin başı rütbesinde bir ataşenavalin, bir is tihbarat zabitinin müsaid toprak ve muhit bulunca ne dalavereler çevirdi ğini, nasıl ortahğı birbirinc kattığını, kendi memleketinin devlet adamlanm ve politikasını nasıl oynattığını, hat ta, Avrupa siyasasını altüst edebilecek vaziyetler icad ettiğini görürsünüz. Nihayet dışandan ve içeriden bir mille tin başına baykuş sürüsü gibi üşüşen bir avuc serserile hainin elele vererek harb hali bile olmadan memleketia merkezini bombardıman ettirdiklerini görürsünüz. Bu itibarla «Venizelosun yaphk lan» bir ders gibi okunmağa değer bir tefrikadır. «Yunanistanm hamilerb ve tabiî dostlan olan üç büyük devletin, Bü yük Harbde, bu zayıf devlete yaptıklan hakkmda, Intellicens Servisin eski müdürü olduğu için bir hayli kanşık işlere burnunu sokmuş olması lâzım gelen, Sir Bazil Tomson bile, «her Ingilizin yüzünü kızartacak işler» di yor. O mağrur milletin ferdlerinden birinin ağzmdan çıkan bu itiraf yapı lan işlerin mahiyetini anlatmağa kifa yet eder. Yunanistanm Büyük Harbde uğradığı felâketlere uğramamak i çin iki çare vardır: Kuvvetli olmak ve daima millî bir politika takib etmek. Zayıf olanın ve yularını yabancı nın eline verenin hali harabdır. Roma konferansı Almanva konferansa iştirak etmiyecek Bulgaristanla orta Avrupa nın silâhlanması da Romada konuşulacakmış Londra 18 (A.A.) Cenevreden bildirildiğine göre, Uluslar Kurumunun karanndan sonra, Almanyanın Roma konferansına iştiraki muhtemel değildir. Salâhiyettar mehafil Roma konferansmın, alâkadar devletler arasında bir ademi müdahale misakınm imzalanması ve Avusturya, Bulgaristan ve Macaristana askerî haklar veren bir tavsiyenin bu devletler tarafından Uluslar Kunımuna verilmesile neticelenmesini ümid etmektedirler. Roma 18 (A.A.) Dün Ce nevrede verilen müttehid reyler, Romada memnuniyet verici akisler uyandırmıştır. Bilhassa tasvib edilen Lehistanın tarzı hareketinin Romada toplanacak olan Tuna konferansı için müsaid bir başlangıc teşkil ettiği . söylenilmektedir. Cenevre karannın, Avrupanm muhtelif mühim meselelerinin ileride müsaid bir şekilde halledilmeleri için bir teminat teşkil ettiği kabul edilmektedir. Diğer taraflan bu kararın. Aüusiurya, Macanstan ve Bulgaris tan hakkmda meücud muahedelerln askerî kısımlarmın bu hükumetler lehine muslihane bir şekilde tadiline mâni olamıyacağı memnuniyetle kaydedilmektedir. lç îşleri Bakanının nutku Hariciye Vekâleti Vekili Şükrü Kaya bu ilk celseyi söyliyerek açmıştır: Şükrü Kaya nutkunda hulâsatan demiştir ki: Ikinci ekonomik istişarî komite celsesini açmak ve azasına hoş geldimz demekle bahtiyarım. Bu ahenk ve itilâf organınm mürr. taz âmillerinden olan M. Maksinıos, bundan evvel Atinada bu organın e hemmiyetini parlak bir surette gös termişti. Hakikati söylemek lâzım gelirse bu güzel nutka hiçbirşey ilâve edecek değilim. Ancak zamanımızın en hararetli meşgaleleri arasmda bulunan ve sizler tarafından halli matlub olan meselelerin ehemmiyetine işaret ede ceğim. Bugün Avrupa siyasetindeki tahavvüller, cihanm dikkatini üzerlerine celbedecek şekilde ortaya atılmakta dır. Balkan Andlaşması bloku, elindeki siyaseti devlet kuvvetlerile bu sahada kredilerini muhafaza etmiye elinden geldiği kadar çalışacaktır. Blok, takviyesine medar olacağını kuvvet le ümid etmekte olduğum sulh idealini müdafaa edecektir. Bu buhran, bir kere hâd devresini atlattıktan sonra ekonomik meseleler, hiç şüphesiz, tekrar pek ehemmiyetli olan mevkilerini işgal edeceklerdir. Şu halde çok mühim bir vazife deruhde buyu racaksınız ve bu vazife hiç te kolay olan vazifelerden değildir. Hali ha zırda arkalarından sürüklenildiği takdirde rekabetlere ve birbirile imtizacı kabil olmıyan hodbinliklere istinad eden ticarî menfaatlerden daha kuvvetli bir hareket yoktur. Bu menfaatleri âcilen ve münha sıran tatmin etmeğe çalışmaktan baş Ordu ikramiye ve maaş kanunları Kamutayın dünkü içtimaında kanunlarda yapılması istenilen tadüât lâyihaları kabul edildi Ankara 18 (Telefonla) Ka mutay bugün saat 15 te Tevfik Fikretin başkanlığında toplandı. Urfanm bir köyünden Abdullah ve Manavgatın Karadük köyünden Ahmed oğlu Mehmedin ölüm cezasına çarptınl malan hakkındaki karar tasdik edildi. Bunu müteakıb köy kanununun 13 üncü maddesine müzeyyel kanun lâyihasının müzakeresine geçildi ve bazı münakaşalardan sonra bu lâyiha Adliye Encümenine havale edildi. Bundan sonra zabitan ve askerî memurlann maaşlan hakkındaki ka nunun bazı maddelerile 2617 sayılı kanunun birinci maddesinin değişti rilmesine dair kanun maddesi okundu. Lâyiha 1435 numaralı kanunun birinci maddesinde gösterilen 14 dereceyi 12 ye indirmekte ve 14 üncü derece emsalini kaldırmakta idi. Hükumetin teklifine bağlı cetvelde de bu 13 derecenin aslî maaşlan gösteriJi yordu. Lâyiha kabul edildikten sonra 1493 sayılı ordu ikramiyesi kanununun birinci maddesinin tadili hakkındaki lâyiha görüşüldü. Kabul edildi. Ruznamede görüşülecek başka birşey olmadığından cumartesi günü toplanılmak üzere celseye nihayet verildi. C) Hazer vaktinde ve seferde musademelerde fevkalâde yararlık gösterenlere D) Nafi istikşaflarda bulunanlara, mevcudu ıslah ve tekemmül ettirenle re E) Binicilik ve hayvan terbiyesinde muvaffak olanlara F) Ecnebi dillerin tahvilinde temayüz eyliyenlere G) Mesleğine aid faydalı telif ve tercümelerde bulunanlara H ) Harita ve kroki yapmasında ve hava fotografisinde muvaffakiyet gösterenlere I) Talim ve terbiyede temayüz tden bölüklere ve uçuşta ferd ve grup halinde irtifa ve mesafe ve sürat ve paraşüt rekorlan yapanlara. 2 Askerî fabrikalarda (kara, deniz, hava) : 1 Müteamil usul ve imalâb ıslah ve tevsi edenlere K Tehlikeli ve müşkül imalât ve tecrübeleri yapanlara L) Fabrika ve imalâthanelerde imalât ve sarfiyatta tasarruf temin edenlere. 3 Harita Umum Müdürlüğünde: M) Harita kalıblannın tersim ve ihzannda ve litograf ve katograf işlerile sair haritacılık işlerinde fevka lâde muvaffakiyet gösterenlere ikra miye ve kıt'a hediyesi verilmek üzere Millî Müdafaa Vekâleti kara, denk ve hava bütçelerile Askerî Fabnkalar ve Harita Umum Müdürlükleri bütçelerine birer fasıl ikramiye vazedilir. ımınınıllilin!immilllIliy|llMll!iltlilllIIIII«nıınıııııınıımMi,,,r Murahhaslar şerefine ziyafet Ankara 18 (A.A.) Dış îşleri Bakan Vekili Şükrü Kaya bu akşam Ankarapalasta, Balkan antantı ekono mik konseyi murahhas heyetleri azası şerefine büyük bir ziyafet vermiş ve bu ziyafeti bir kabul resmi takib etmiştir. i Ordu ikramiye kanunu Ordu ikramiye kanununun birinci maHdesinin tadil edilen şekli şudur: 1 Orduda (kara, deniz, hava) : A ) Abşlarda ve hava bombardı manlarında ve hava muharebe talimlerinde muvaffak olanlara B) Askere okuma yazma öğretenlere, ""iıııııııımııııınnııiüiııuııııiHiııııiBiıııııntıınımnni! Son dakika Âsurilerin Suriyeye yerleştirilmesi Tevfik Rüştü Arasın Cenevredeki beyanatı Cenevre 18 (A.A.) Anadolu Ajansınm hususî muhabirinden: Konsey dün Irak Asurilerinin Su riyede yerleştirilmesi meselesini müzakere etmiştir. Tevfik Rüştü Aras bu hususta aşağıdaki beyanatta bulun muştur: « Türkiye mümessili sıfatile, hükumetimin, diğer birçoklan gibi U mumî Harbin kurbanlan olan Suriyelilerin iskânı meselesini alâka ile takib etmekte olduğunu beyana lüzum görürüm. Bunların Irak dışında yerleştirilmesi elzem olduğu anlaşıldığına göre, bu hususta konsey tarafından yapılan gayretleri takdir ediyoruz. Bu nunla beraber, gerek bizzat mevzuu bahsolan ahalinin ve gerek komşu memleketlerin menfaati namına, bu iskânın, kat'î iskân mahalleri herhalde hududlardan en az elli kolimetro mesafede olmak üzere, komşu memleket hududlanndan yüz kilometro uzakta yapılması arzuya şayan olacaktır.» Fransız delegesi şu beyanatta bu lunmuştur: « Başkanımızın Türkiye mü messili sıfatile yaptığı beyanata bü yük bir ehemmiyet atfetmeğe mec burum. Mandater devlet, raporda izah edilen şerait içinde, Asuri mültecilerinin daimî koloniler halinde Suriye topraklarında iskânmı kabul ederken mandasını ifa ettiği ahali hakkmda çok mühim manevî bir mes'uliyet deruhde edecektir. Bu nokta hakkmda konseyin su reti mahsusada tasvibini ve davetini arzu etmesi tabiidir. Diğer cihetten Fransa, mandater devlet sıfatile, Türkiye hükumetile bir iyi komşuluk muahedesi akdetmiştir ve bu muahede hududun iki tarafında siyasal mülteciler iskânı hakkmda hususî hükümler deroiş etmektedir. Fransız hüku meti, Türk hükumeti gibi, bu muahedenin vecibelerini sadıkane bir surette ifa endisesile mütehassistir. Buna bi Almanyanın protestosu Berlin 18 (A.A.) Röyter ajansı bildiriyor: Alman hükumeti dün akşam îngiliz sefirine Büyük Britanyanın Stresa ve Cenevredeki hattı hareketi hakkında şifahî bir protesto notası vermiştir. Alman hükumeti îtalya sefirine de mümasil bir protestoda bulunmuştur. Yakalanan kaçakçılar Ankara 18 (A.A.) Son yedi gün içinde Muhafaza teşkilâb tarafından birisi ölü 34 kaçakçı ile, 1,011 kilo gümrük kaçağı, 319 kilo inhisar kaçağı, 2,069 defter sigara kâğıdı, 2 tüfek, 9 mermi, 21 kaçakçı hayvanı, 5,000 îtalyan lirctile 590 Türk lirası ele geçirilmiştir. Rus tiyatrosu için bir sergi Ankara 18 (A.A.) Sovyet Rusya büyük artistlerinin vermekte ol duklan fesb'val münasebetile Halkevi salonunda Moskova büyük tiyatrosunun geçirdiği tarihi safhalarla bugünkü vaziyetini ve çalışma tarzını gös teren bir resim sergisi açılmışür. Çok şayanı dikkat 300 e yakın fotograf tan mürekkeb olan bu sergi, büyük tiyatronun gerek Türkiyeye gelen, ge rek halen Sovyet Rusyada bulunan büyük artistlerinin muhtelif sahne kı yafetlerile alınmış resimlerini de ihti va etmektedir. Amele ile polis arasmda musademeler Korbin «Amerika» 18 (A.A.) Bir kadın zümresinden de yardım gören 250 nefer maden amelesile zabıta arasmda arbedeler çıkmış, polisler den 16, ameleden de 25 kişi yara lanmıştır. Omı Bekiiyorum j Suad Derviş j Çek meclisi feshedildi Prag 18 (A.A.) Cumhurreisi, meclislerin feshi hakkındaki kararna meyi imza etmiştir. in en güzel romanı naen mandater devletin mültecilerin muhtemel iskânı hakkındaki plânını iyi komşuluk muahedesi hükümlerinin herhangi bir surette ihlâlini tazammun etmesini kabul edemiyecegi aşikârdır. Ve konsey bunu herhalde anhyacak br. T a ki, muahedeyi müştereken imza etmiş olan Türk hükumeti buna bilhassa muvafakat etsin.» I Osmanlıcadan türkçeye karsılıklar kılavuzu: 2 4 Örnek: İlticagâhvm olan sineimader = Sığmağım olan ana kucağı. İltizam etntek = Tutmak, yan çıkmak, yan olmak Örnek: Siz beni iltizam ettikten sonra kimseden korkmam = Siz beni tuttuktan (Siz benden yan çıktıktan) sonra kimse den korkmam. mız vardır = Türklüğün ileri gideceğine, yükseleceğine inanımız vardır. Mülteci = Sığınık Örnek: Siyasî mültecilere en çok müsamaha gösteren Türkfyedir rr Siyasal sığınıklan en çok hoşgören Türkiyedir. tltihab = Yangı Örnek: Yarasıntn ütihab* aayrikabili tahammül acuara sebeb oldu =r Ya'rasının yangvn dayanumaz acilara sebeb oldu. llzam etmek = Susturmak Örnek: Ne deîil gösterdiysem cevabım verdi, beni ilzam etti = Ne kanıt gösterdiysem cevabım verdi, beni susturdu. İmar etmek = Bayindırmak (Bak: âbadan) tmdad etmek = Yardıma koşmak İmd'ad = Yetişme, yardıma koşına İmdad! = Yetiş! İmha etmek = Yoke*mek Örnek: Harbin nihayetinde düşman olduklannı imha eden büyük kumandan... = Szvaşm sonunda düşman ordulannı yok eden büyük komutan... I 1 ö z türkçe koklerden gelen sSzIerin fearşlsına (T. Kö.) beldeği (alâmeti) konmuştur. Bun'.ann her biri hakklnda sirasile uzmanlarlmlzln (mütehassis) yazılarlnl gazetelere vereceğiz. 2 Yeni konan karşlllkiartn iyi aylrd edilmesi için, gereğine göre, fransızcalarl yazllmış ayrlca 6rnekler de konulmuştur. 3 Kökii türkçe olan kelimelerin bugünku içlenmiş ve kullanllan sekilleri allnmlçtlr. Aslî ak olan hak, ash iigum olan hüküm, türkçe <çek» kokünden gelen şekil gibi. İltisak noktası = Kavsıt noktası Örnek: Toros demiryollle Ankara demlryolunun iltisak noktast Eskifehirdir = Toros demiryolile Ankara demiryolunun Havştt noktası Eskişehirdir. İltihak etmek = Katıhnak Örnek: Bu inküâb kahramanlarmın saffına ben de iltihak etmek isterim ;= Bu devrim bahadırlannm sırasına ben de katümak isterim. İma = tmay Örnek: Anlıyana bir küçük ima yeter=z Anlıyana bir küçük imay yeter. İma etmek = tmaylamak Örnek: İma etmek istediğiniz nokta gö'zümden kaçmıs değildir = İmaylamak istediğiniz nokta gözümden kaçmış değildir. İmhal etmek = önellemek, önel vermek Örnek: Alacağınızı tediye etmek isterim; fakat biraz imhal etmenizi rica edeceğim = Alacağınızı ödemek isterim', an^ak biraz önellemenizi (önel vermenizi) düiyeceğim. tltifat (teveccüh) = Yönel Örnek: İltifatınız kalbimi serşarı mesar eyledi Yöneliniz gönlümü sevincle doldurdu. Imal eimsk = Yapmak İltifat (teveccüh) etmek = Yönelmek, yüze bak mak, hoş davranmak tltima etmek = Parıldamak, yalpırdamak Örnek: 1 Semada iltima eden bir necml zahire hasn nazar ederek... = Gök yüzünde parıldıyan parlak bir yüdıza gözünü dikerek... 2 üfk uzerinde ziyayi şemsin iltima ettiğini görenler... = Ufk uzerinde gün ısığmın yalpırdadığınt görenler.. Örnek: Onun imal ettiği tarzda güzel koltukların emsaU yo7ttur =z Onun yaptığı yolda güzel koltukların benzeri yoktur. Mühlet = önel Örnek: Size iki ay mühlet... ondan sonra beklemem = Slze iki ay önel... ondan sonra beklemem. İmalât = Yapım Örnek: İmalât hitam bulmak üzere olduğu sırada = Yapım bitnek üzere olduğu sırada. fmalâthane = Atölye (T. Kö.) Mamul = Yapık Örnek: Ceviz ağacından mamul bir dolab =: Ceviz ağacın dan yapık bir dolab. Mülâsık = Bitiçik, kavu?uk Örnek: Fttraten birbtrine merbut değü, belki mülâsık denüebilecek derecede =5 Yaradılıstan blribirine bağlı değü, bel. ki bitişik denüebilecek derecede. İltimaat = Yalpırı Örnek: îltimaatı kamer. enzarımı taltif edlyordu = Aym yalpırılan, gözlerimi okşuyordu. Amelî = Pratik (T. Kö.) Nazarî = Teotik (T. Kö.) İmale etmek = Çevirmek, yatırmak, eğmek Örnek: 1 Kalbinizi bu taraf doğru imale eden sebeb = Yüreâinizi bu yana doğru çeviren sebeb. 2 Birçok uğraştıktan sonra istirhamımı is'afa imale ede bildim = Bircok uğraştıktan sonra yalvariığımı yerine getir . meğe yatırabildim. 3 Bir o yana, bir bu yana imale ederek beni de şaşırttı nız = Bir 0 yana, bir bu yana eğerek beni de şasırttınız. Örnek: Türklüğün terakki edeceğine, itiiâ edeceğine imanı İmkân = İmkân (T. Kö.) Ademi imkân = tmkânsızlık Adimülimkân = İmkânsız Mümkün = tmkânlı Mümkün kılmak = tmkânlaştırmak Gayırimümkün = İmkânsız Gayrimümkün kılmak = İmkânsızlaf tırmak tmlâ = tmlâ (T. Kö.) tmlâ etmek = Doldurmak Örnek: Bu lutfunuz kalbimi hissiyatı meserretle imlâ eyle di ı= Bu kayranız yüreğimi sevinç duygularile doldurdu. İltimas (sahabet etmek) = Kayrrmak Örnek: Bu isin olması için bana biraz üiimas etmenizl rica ederim s= Bu işin olması için beni biraz kaytrmanızı dilerim. tltibas = Benzefim Örnek: Arabide crtn» üe yazdan ihtisas ile €tat» üe yazüan İmrar etmek = Geçirmek Örnek: Gümrükten imrar edilen sandiklar Gümrükten ge. çirilen sandiklar. ihtisas iltibaslanm refetmek lyi&ir s Arabcada «sin» li ihtlsas ve *sat» h ihtisas benzeşimlerini kaldvrmak lyidir. tltiva Kıvrun lltica etmek = Sıtmmak İlticagâh, melce = Sığınak ' Örnek: Üstündeki hariri fistanm iltivaları...z= Üstündeki ipek fistamn kıvrımlan... Mürur = Geçme Örnek: Bu sokaktan yük arabalannın müruru memnudur r= Bu sokaktan yük arabalannın geçmesi yasakttr. Örnek: Bu işte de afm ulinize ütica etmek Uterim = Bu iste 4e yüct bağışlamanıza sığınmak isterim. lltiyam bulmak = Onulmak trnek: Harbde aldığt ceriha iltiyam bulunca... = aldığı yara onulunca... Savasta Iman = tnan İmsak etmek = Kısınmak