9 Nisan 1935 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 5

9 Nisan 1935 Dünya feministlerile görüşmeler ' Cumhariyet' Büyük erkeklerin en büyük kusurları nedir? Biri Holandalı, öteki Amerikalı iki kadm; kadının asker olmasını kat'iyyen istemiyorlar (Baştaraft birinci sahifede) Buyurunuz gö rüselim; dediler. Büyük s a 1 o r darmadağmıktı. O rada kâğıdlar, ö bür tarafta zarf lar, biraz daba i Ieride broşürler. Matbuat mü messilleri olan A merikah b a y a r gazeteci arkadas larla konuşuyo» ve kendisine yak laştığım Holan d a 11 Matmazel Manus ta bir mek tubun ton yap Kongre Matbuat bürosu şefi Mis Fast muharrırimiz raklarını okuyor • Suad Dervışin anketıne ceıab verıyor du: Onların en büyük kabahatleri Benimle mî konuşmak îstiycr uluslararası konferanslarda, silâh sunuz dedi. fiurada benden çok daları bırakma iflerinde ve Ulusla*ha sayanı alâka insanlar var. Ben Kurumunda kalblerine göre konuskıymetsiz bir kızım.. mamalarıd». tsgal ettikleri koltukları kaybetmemek, yecıi intihablar Estafurullah dedim. Kıymeti da kazanacakları reylei hesabla nizi bildiğim için sizinle görüşmek mak ve içinde yasadıklan saray ricasmda bulundum. lard.an uzaklasmpjnak icin kalble • Tebessüm etti: rinin çizdiği yolda değil; menfaat Mademki istiyorsunuz dedi, lerinin gösterdiği istikamette yürübuyurunuz. Evvelâ size kendimi anyorlar. latayım. Ben 1908 denberi feminisO susunca, tim. tlk Uluslararası Kadın Süfra Kadın, dedim, çocuğunu dünjetler kongresi; ite o tarlhte yaya getirmek istemediği zaman ceAmsterdamda toplanmıştı. Ben de zaya ça> pılıyor. Kadmın bunu yapo tarihte dünyamn en miinevve, makta hakkı var mıdır?... en yüksek ve en kıymetli kadınla Bu sual çok miihim bir mesermı tanıdım ve o zamandanberi kenleye temas ediyor. Müsaade ediniz di memleketimde ve uluslararası kaben bunun hakkmda biryey söyle dm tesekküllerinde feminizm için miyeyim.. Ben evli değilim. Çocukcalıstım. Arkadasun, daha doğrusu larım da olmadı. tnsanlar bilme hocam bizde ilk kadın doktoru o dikleri meseleler hakkmda konu?lan Holandalı Madam Jakobsdı. mamalı. Ş'mdî Holanda tesekkülünün ikin Amerikalı Mis ne diyor? ci baskanı ve bu te^ekkülün Ams Mis Fast uzun senelerdenberi feterdam kolunun da baskanıyım. Artık kim olduğumu öğrendiniz Ka. • minizmle meşgul olan Amerikalı bir bayandır. Kendisi kadın kon na ne soırmak istiyorsunuz?.. gresınin matbuatla olan münase • Kadın asker olamaz! batını temin edecektir. tlk sualime: Hemen sualimi sordum: Kadm asker olamaz, dedi. Kadın asker olabilir mi?.. Bu «Bizde Aoıerikada kadınlar böyle hususta fikriniz nedir?.. '"? •*'* birşeyi akıllaırına getirmezler. KaMuhatabamın rözleri îri iri a dınlar harbin. x«ptışrı fenalıkları gi4 çıldı; •• ' dermekle miîkelleftir. B'lmçm ama Aman dedi, bunu bana mı sobiz öyle düsünürüz... Biz bilâkî» ruyorsunuz.. Yok efendim, yok memleketimizde harbi geri bırak kadın asker olamaz!. Ne münasetırmak üzere iktısadî sistemin ta bet kadm asker olmak için değil; mamile değişmesini istihdaf eden bilâkis yalnız kadın kalmak için yaharb olduğu zaman harbden maddî rahlmısti. Kadmın meslek haya surette istifade edecek bir büyük tına ahlması onu kadınhktan uzaksanayi smıfın bulunmamasını temilastırmaz... Eğer mecburî hizmet ne uğrasan yeni kanunların ortaya kadına tatbik olunursa... Bu zamaçıkması için rey toplamakla mes nı kadm ev i'leri öğrenerek geçir gulüz. melidir. Evet kadına bir sene ev işRuzveltin politikası Ieri öğretmek ve talim ettirmek her Demek Amerikada kadınler memlekette mecburî olmalıdır. A Ruzvelt politikasının tamamile yarvukat, tabib veya saylav ha dımcısıdırlar. n'mlar evlerinde is görmesini be Evet... Ben kendi hesabuna ceemelidirler. Beeı kadm islerine Ruzveltin dahilî politikasını çok bayilırım. Birliğimiz hrkkındaki fabeğeniı im... Fakat haricî sivaseti aliyetîmden sonca evimde yün örenin tamamile taraftan deeilim. Merim. Blüzler yaDarun, hem de ne güzel.. selâ o bize bir sürü zırhlılar vantıKadınlar harbe mâni olabilir mi? rıvor. Neden?.. Bu kadar siT£ha ih Kadınlar simdiye kadar sulh tiyacımız yok bizim.. Ben daha enicîn nasıl çalıştılar. Bu faaliyet kât^rnasvonal diî'ünürüm. fi midir ve harbin önüne geçebilir Kadınlar harbe karşt ne yapmah? mi?.. Sizce harbin önüne geçmek Kadm birlikleri simdiye kadar için kadınlar taı~afından ne yapıl sulh için çok çahstılar. Gösterdik malıdır? leri faaliyetlerden biri 1915 te La Bizim memleketimizde teşebHayede yapılmıs olan Uluslararası büs edildiği gibi her memlekette de Kadm kongresi, sulh için yapılan sanayi erbabımn harb esnasında bu kongreye harbeden memleket zengicı olmasını menedecek kanunlerin kadmlaırı gelmesir diye har lar yapmaktayız... Sonra çocukları beden hükumetler neler yapmadı • sulhçu yetiştirmek, iki... Sonra da lar?... Ve buna cağmen tngiliz kaevet sonra da memleketleıri, mllletdmlan da kongreve htîırak etti. Bu leri biribirine tamtmak .. fnsan kongre harb fnelerinde yapılması bildiği bir insana daha güçlükle fekabil olan bV tek uluslararası konnalık yapar, milletler de tanıdık gredir. Muharebedenberi kadınlar ları milletlecle pek zor harbeder bir Sulh komisyonu yaptılar ben oler. tşte bu da üç! ranın Umumî Kâtibiyim ve o te Amerikalılar ve çocuk düşürme şekkülü yapanlardan biriyim. 1926 Uçüncü sualime: da sulh işlerini konusmak icin bir Bizim memleketimizde buna toplantı yaptık. O zamandanberi ceza verirler dedi. Bizce çocuk en hep faaliyetteyiz. Silâhları bırakma küçük bir zerre bile halinde olsa îslecile m^gul olan 15 tane ulus dahi mevcud olduğu ve yasamağa lararası kadm teşekkülü birlipinin basladığı zaman onu öldürmek kade ikinci reisiyim... Fakat maalesef bahattir. Çocuğun istenilmediği zasimdiye kadar bütün tesebbiislerimizman hiç olmarriası Iâzım. Bunu inden müspet bir netice cıkmadı. Basanlara öğretmeli. Biz Amerikada zı hükumet şefleri nezdinde sulh iböyle düşünüyoruz. çin tesebbüslerde bulunuyoruz a Vakit çok ilerlemişti. Onu birisi ma!.. Bundan birsey çıkm.vor. Hey yanımdan çağırdı. hat ki kadınlar mes'uliyetli hüku Eğer dördüncü sual için avde • met isleıinde pek az kullanılıyor tini bekleseydim geceyarısına ka lar. Yoksa sulh simdi olduğu gibi dar orada kalmak lâzımdı. Ken • tehlikede olmazdı. Bütün faaliyetdisinden müsaade aldım ve daha lerimiz işe yaramadı, diyorum ama bazı kadınlar ziyaret için içeri gi bu da pek doğru değil. Hiçbirşey recIetken, çilek rengi yol halısile yapmadıksa bile hiç olmazsa muhsüslü koridora doğru ilerledim. telif memleketlerde yaptığımız neşSUAT DERVİS riyat ve konferanslarla efkârı u mumiveyî terbiye ettik. Ingiliz kabinesi dün takib edeceği yolu kararlaştırdı (Baştaraft bırtnci sahıfede) mayesi altlnda, müşterek bir hareket tarzina iştirak etmek şiklari arasinda muhayyer bulunmaktadir. Nazırlarin ekserisi, müşterek hareket prensipine Ingilterenin müzaharet göstermesi harbe mâni olabilir ve olacaktir kanaatindedirler.» Times de şu suretle fikir beyan ediyor: « Ingiltere, her harb müsebbibi ne karşi vaziyet almağa azmetmiş görünmelidir. Bununla beraber, mevcud haksizhkları da tamir etmek suretile, harb sebeblerini ortadan kaldirmak Iâzimdır. Ingiliz diplomasisinîn bütün gayretleri, Almanyayı Uluslar Kuru munun kollektif sistemine ithal etme ğe matuf bulunmahdir.» Diğer taraftan Taymis gazetesinm Paris muhabiri de gazetesine sunlan bildiriyor: «Fransa, tngilterenin Stresa konferansında elinde mevcud vesaiti kullanmak suretile kendisine müzaheret edeceğini ilân etmesi arzusundadır. Zannolunduğuna gi'ıre Fransada Ingilterenin kendi dominyonlart ve Amerika ile olan münasebetlerin den mütevellid hususi vaziyet gö zönüne getirilmemektedir. Şu halde iki tarafın taahhüdleri ve mes'uliyetleri bahsinde yeni bir takım görüş ihtilâfları ortaya çıkacağı intıbaı vardır.» Malî teşkilât Istanbulda da bazı değişiklikler olacak Fransız mütehassısları tarafın dan hazırlanan Maliye Bakanhğı teşkilât lâyihasınm esaslarından bahsetmistik. Alâkadar maliyeciler vergi ve rüsum halinde varidat getiren bütün tnüessesat ve idarele rin maliyeye merbut olması mütaleasmda bulunmaktadırlar. Bu proje ve raporlar hazırlanirken diğer memleketlerin teşkilât ve sistemleri de gözönünde tutulmustur. Bize M. Heryo tarafmdan tav siye edilen ve birçok beynelmilel maliye işlerinde Fı'ansız heyeti murahhasasi maiyetinde bulunan mü tehassıs M. Alfan maliyemizde tetkikat yapmazdan evvel biri bilva s:ta, diğeri bilâvasıta vergilerde derin vukuf ve tetebbü sahibi olan diğer iki mütehassıs daha memle ketimize getirtilmistir. Bizim haz.rlanan projeler ve tahminler hakkında verdiğimiz tnalu matı bir refikimiz Maliye Müsteşarına atfen tashih etmek istemiştir. Verdiğimiz malumatın kat'î mahi • yette olduğunu iddia etmis değil • dik. Ancak bunların teşkilât raporIarında bulunduğu da muhakkak tır. Hükumet iki senedir Istanbul da tatbikina başlanan şeklin diğer vilâyetlere de teşmilini esasen kararlaştırmıs bulunuyordu. Hazirîanan teşkilât lâyihası muhtelif tadilâta uğramiştir ve halen de kat'î şeklini almamıstıtr. Bunun etrafın • da muhtelif mülâhazalar yutrütül mektedir. Istanbul ve tzmirde yapılan yeni teskilâta gelince bunların muhte Iif tahakkuk ve tahsil müdürlükle ri yerine kazanc, istihlâk, bina ve arazi ve saire gibi müdürlüklere ayrılması düşünülmektedir. Zira simdi sehir içindeki muhtelif kazalar • da ayrı, ayrı tahakkuk ve tahsil müdürlüklerinin bulunması bazı vergi ve islerde tatbikat farkının zuhuruna sebebiyet vermektedir. Ölümünün 347 inci yılında... Onun Selimiyesi; Türkiyenîn çok kıymetli abîdeler yüklü olan sınırında yücelmiş bir dağdır! Sinanın şaheseri Selinuye minarelerinden Türk bayrağt dalgdlanıyor Türkün «güzel san'atler» varhğında daima yaşıyan ve Türkün büyük kabiliyetini her yerde, her zrman haykıran Sinan, yirmi üç yaşında iken askere girm'şti. Orduda acemi neferliğinden sir a ile yayabaşı, atlı sekban, zemberekçibaşı ve en sonra da subaşı oldu. mağazalarla beraber teşkü ettiği ç~rşılan, toplu bir plân dahilinde bulundurup vücude getirmiştL Stresaya tngiliz Başvekili gidiyor M. Edenin rahatsızlığı dolayısile Stresa konferansma bizzat M. Makdonaldin gitmesioıe muhakkak na zarile bakılmaktadır. Bu sabah buraya gelen Paris gazeteleri bu haberi neşrettikten sonra diyorlar ki: «Mademki, lngi'iz ve İtalya hüku • metlerinin başları Stresada buluşacak • lardır. M. Flsndenin de bu göriişme lere iştiraki iktiza eder.» Londra 8 Kabine bugün saat 11 de fevkalâde bir toplantı yap • Memleketimizde avcılığa lâyık mış ve müzakerelec saat bire ka olduğu mevkii ve> mek için Bolu dar sürmüstür. Toplantı sonunda saylavı tsmail Hakkı Ozmay bir hiçbir tebliğ neşrolunmamı=tır. kanun projesi hazırlamıştır. HükuBerlin 8 (A.A.) lyi malumat a metçe proje üzerinde tetkikata lan mehafilden öğrenildiğine göre, M. baslanmıstır. Makdonald Stresaya gittiği takdirde Projede Avrupadan avcı seyyahM. Laval yarm toplanacak olan Fran • lar getirtilmesi, av zamanlarında sız kabjnesi içtimamda Başbakan M. tf>eğlenceler tertibi, memleketimiz Flandenin Stresaya gitmesini teklif deki bütün avcı teskilâtının geniş • edecektir. Bu takdirde üç devletin Bas letilmesi, av hayvanlarunın neslini bakan ve Dişan Işleri Bakanlari Stre *" korumak için tedbrrler almması, sada toplanmıs olacaklardir. nesli azalan av hayvanları için damızlık getj tilmesi, memnu mınta • Stresaya tngiltereden kimler kalar yapılması, haricden gelecek gidecek? avcı s^yyahlara kolayhk gösteril • Londra 8 (A.A.) Sir Con Say mesi, yapacakları seyahatlerde tenmon, M. Edenin ziyaretleri sayesinde zilât yapılması ve ücretsiz av tez elde edilmiş olan neticelerin kâffesine keresi verilmesi istenilmektedir. şimdi tamamile vâkıf ve bu babdaki vesaik elinde olduğundan kabine, Avrupanm nazik vaziyetini tetkik et • Şehrimizde takas tahkikatile mis, tngiliz siyasetinin esas hatlarinı kameşgul olan Gümrük Müfettislerinrarlaştirmak ve Stresa konferansma jiden Ali Kemal dün Gümrük Başmüdecek Ingiliz heyeti azasinı tayin ey dürü Seyfiyi ziyaret ederek uzun lemek için bu sabah toplanmıştir. Hemüddet görüşmüştür. Takas evra yete iştirak edecek olan zevaHn kimler kınm Ekonomi ve Gümrükler Ba • olduğunu bugün Avam Kamarasinda kanhklanna verilmek üzere birer Sir Con Saymon ki bittabi heyete kopyası çıkarılmaktadır. dahildir tarafmdan bildirilecektir. Avcılık için bir lâyiha projesi Sinanın Çatalcada Ferhadpn<a, Tekirdağında Rüstempaşa camile^ilc beraber Babaeskide Herseklisemizaü paşa isminde güzel bir camisi olup bu cami yolunım önünden geçen Ergene Sinan hassa mimarlığı ile askerliksuyunvn üstüne de çok san'atli bir ten çıktığı zaman 46 yaşında idi. tlk köprü kurmuştur. Edirnenin Havsa naönce Sadrazam Ayas Paşa için Eyübhiyesinde (son istilâlarla tahribe uğ de bir türbe yaptı. Sonra Haseki civannda Hürrem (Roksal) sultana, Üs ramış) Sokulluya aid bir araya dizilen kervansaray, cami, hamam, mekteb giküdartfcı Mihrim h sultana, Kanuni bi eserlerin ne yazık ki bugün yalnız yınin oğlu şehzade Mehmede camfler kıntılan durm'ktadır! tşte Sinan, saninşa etti. atini ençok yaydığı ve çok sevdiği Milâdî (1550) tarihinde şaheseri Trakya topraklan için yüce şaheseri Siileymaniyeye başlamak için Sinan Selimiyeyi bile Edirnenin içinde yaphâkim bir mevki düşünüyordu. Plâ mıştı. nini tasarladığı bu san'at tacıni kon Sinana, san'atin înce ilh'mını Edirduracak bir baş ararken Halic kıyısına neoeki nveşhur Uçşerefeli abidesi veretek veren tstanbulun üçüncü tepesi nvitir. ni buldu ve büyük eserini tam yedi buçuk senede bitirdi. Bütün mimarî zevkler ve esaslar bu eserde toplanmıştir. Bunun içindir Mimarî güzelükler içinde şekillen ki Uçşerefeli, Türk mimarisine en canmiş, yücelmiş olan Siileymaniyenin etlı bir örnek olmuştur. rafını ayrıca (ulumu şer'iye, ulumu riyazjj^e, Ub medresesi, hamam, ima • ret, darüşşifa) gibi medenî manzumelerle çevirmiştir. (Süleymaniye yapılırken bina emini mimar tornacı Yetim Sinan Selimiyeyi yapnvk için E • dirnenin Kavak meydanı denilen eski Sarıbayır yolunun (1) yukarısın daki mevkii intihab etmisti. Bu mev» Takas tahkikatı Vaşington 8 (A.A.) Amerika Dışarı Jşleri Bakanı M. Hull Ame rikanın Stresa konferansma müşahid göndermlyeceğini bildirmistir. Amerikanın Londra, Paris, Rotna ve Berliadeki elçileri bu konferans müzakereletrinden Amerikayı ha berdar edeceklerdir. Amerika Stresa konferansma iştirak etmiyecek müşterek bir sisteme iştirak etmekten imtina etmez, fakat sulh meselesinin gayrikabili tecezzi telâkki edilmesini ve Lehistanm haricî siyasetinin onun şark ve garb komşularile olan müna • sebetlerinde elde etmiş oîduğu neti celerin bu sistemden müteessir olmamasını ister. Sinanın büyük eserlerinden Süleymaniye Ali idi. Renkli camlar üzerine oyma ince işleri Sarhoş tbrahim adında mahir bir usta yapmıştı. O çok kıymetli, çok sanatli yazılar da hîttat Karahisari Hasan Çelebinindir.) Süleymaniyemin yüksek kuruluş şekilleri Sinanın san'at askını o kadar doyurmuyordu. Sinan, birbirinden güzel d'ha birçok kıymetli etüdlerini ülkemizin ayrı ayn kö • şelerine dağıtmıştı. Mabedlerden başka su bendleri, körmiler gibi baytn dırlığa da çalıştı. tstanbulun en mü him su ihtiyacı için yaptığı kemerli, sur şeklindeki bendlerden hivaî teraziler vasıtasile halkalı ve kırkçeşme sularını getirmisti. Köprü abideleri içinde şaheseri Büyükçekmece köprüsüdür. Bu köprü, Mimarsinanköyü adı verflen eski Ka 13nratya ile Büyükçekmece arasinda, gö'iin denizle birleştiği yerde dört müselles kısımdan ibaret olarak kurul • muştur. Mimarsinan köyü başından itibaren birinci kısımda 9, ikincide 5, üçüncü ile dördüncüde 7 şer olar?k toplu 28 aded kemer açıklığı gösteren menfezi vardır. Büyük açıkhktaki merkezî kemerlerin üstülerine de yonma füruşlu teraslar çıkılmıştır. Sinan, ençok Trakya şehirlerindeki eserlerine ehemmiyet vermîştir. Lüleburgazm mükemmel bir im»r plânını yapmıstır. Sokullu Mehmed Paşaya aid c^miyi, medreseyi, kervansarayı, kü tübhaneyi ve bunların etrafında açtığı geniş muntazam caddeleri, karşılıkh ki seçimi de bize gösterir ki Sinan harikulâde eserlermi düşünürken onları taşıyacak mesnedler bulmakta da çok titiz davranmıştır.' Koca mimar «bir rüzgârda emsali olmiya» ve «bir resmi âli eyledim ki Edirne içinde manzuru halk ola» diyerek kuvvetli eserine başlamışbr. Sinan, yalnız teknfk dü şünüyordu. Romadaki (Sen Piyer) in kubbesini yapan Mikelanj, tezyinatında çalışan Refael gibi fırça hüneri ararmyordu. Kendi etüdlerinin yüzlerce hünerini tophyan koca Türk mimarî, mimar elinin hass's pergerinî döndürüyor, kendi sözü gibi dünyanın «mimar geçinenlerine» karşı Türkün san'at hakinvyetini göstermek istiyordu. Şaheser Selimiyeyi süse boğmadı. Üzerinde yalçın bir dağ gibi kütle tesiri aradı. Bu sebeble geniş bir boşlu ğu büyük bir kubbe ile örtmek için çok ince hesablar ve buluşlar üzerine «izhan kudret» edip son deha n>ahsu liinü meydana koymuştu. tste Selimiye; Türkiyenin çok kıymetli abide'er yüklü olan sınırında yücelmiş bir dağdır. Türk sırtı bu çalımlı varlığa da yalıdır. Atatürkten and içmis harsına, ü'ke^ine candan bağlı bugünün ev lâdları bunu biliyor.. Bu bize yeter!.. Mimar Kemal ALTAN fll Bu bayvr Beledye onunden gecen ve Selımıyeye gtden (Mımartiua* cad destdtr) ttalyan muhtırası Roma 8 (A.A.) Hariciye Müs teşarı M. Suviç, Mokka Della Kami n'teye gitmiştir. M. Mussolini geçen cuma günündenberi orada bulunmaktadir. Alman istihbarat bürosunun bildirdiğine göre, Roma, Paris ve Londra arasında cereyan eden diplomasi faaliyetine rağmen, Italyan mahafilinde Romanm ne Parise ne de Londraya kat'î hiçbir plân, muhtıra ne de tek • lifte bulunmadığı temin edilmektedir. Lehistana göre Şark misakı suya düştü Varşova 8 (A.A.) Askerî me hafilin fikirlerini yazan Polska Zbrojna gEzetesi Avrupa gazetelerinin ve bilhassa tngiliz gazetelerinin mülâkatIarına bakılırsa Şark misakınm almış olduğu şekilde akdi suya düşmüştür, demek caizdir, mütaleasmda bulunu • yor. Bu gazeteye göre Leh hükumeti • nin hattı hareketi açıktır. Lehistan, Sümer Bankın kâğıd fabrikası Büyük erkeklerin büyük kabahati Size bir sual sormak istiyo rum, dedim. Sizce zamanımızdakî büyük erkeklerin en büyük kaba • hati nedir?.. Muharrir arkadaşımız Suad Dervişin dünya feministlerile yaptığı mülâkatlar bu sütun • larda devam edecektir. Sümer Bankın îzmit k&ğıd fabrikasınm son şekli zum görülmüştür. Kazıklarm ça İzcnit (Hususî muhabirimiz kılmasına geceli gündüzlü devam den) Aylardanberi inşa edilmekolunmaktadır. te olan Sümer Banka aid kâğıd fabMakineler Almanyadan tamamen rikasımn ambalâj ve sevk dairele gelmiş olup kumen montajına başrile, kâğıd işleme dairesi, kâğıd malanmıştır. Büyük makinelerin kat'î kinesi salonu, tamirhane, kuvvet montajı 16 mayısta başlıyacaktır. santralı tamamen bitmiştir. Yalnız İşçi ve mütehassıs kadrosu da ha tücbln dairesinin zemini istenilen zırlanmış olduğundan montaj ik • mukavemeti vermediğinden, bu zemal edildikten hemen 15 gün sonminin 16,5 metro lizunluğunda bera faaliyete jjeçilebilecektir. tonarme kazıklarla takviyesine lü