6 Haziran 1934 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 3

o nazıran TELGBAF HABERLERI Türk Iran dostluğu Allah korusun! izde herkesm, herşeye akh erer. Bünyemize anz olan illetlerden biri de budur. Doktor edebiyat< tan, mühendis hekimükten, tüccar idareden, idared iktuadiyattan, denizci şehircilîkten dem vurur. Ve bunlarm her biri, temas ettiği davada yegâne salâhiyyettar, yegâne mütehassu, yegâne deha ve kabüiyet sahibt olarak kendini tamr. Evet, herkesin, herhangi bîr mesde hakkında orijmal bir fikri, tebellür etmiş bir kanaati, kendine munis görünen bir noktai nazarı olabüir. Gene herkes bu fikri, bu kanaati, bu noktai nazan ortaya atmakta serbesttir. Lâkin, bizde öyle mi ya?. Bizim hezanfenlerimizin, kendi meslek ve san'atlerine tamamen aykın düsen meselelerde öyle bir mütalea be yan edişleri var ki, balâpervazlığm hududunu asıyor, aşıyor da, gülünçlük sahasmda soluğu alıyor. Meselâ dünkü gazetelerden biri, bu defa Atina seyahatinden dönen, çok tanınnvs bir zatla yaphğı mülâkah nesrediyor. Bu zatın, gazeteciye ilk sözü: Birader! Git te Pireyi gör! de • mek oluyor. Ve oradaki liman faali • yetini bir hayli sena ettikten sonra, biçare Karaköy köpriisüne bahd intStal ettirerek: Ah, şu Karaköy köprosu!. dtyor. İki bomba!. Sehir hakkmda yeni dütüncele riniz var mı? Sualine de şu cevabı veriyorı Olmaz olur mu? Meselâ pek az para ile, size Galatasarayda bir m e y dan yapayım mı? Galatasaray binast bir mektep için gayet fenadır. Mektebi •araylardan birine naklederiz. Mektebin duvarlaruu yıkanz.. Oldn bir m e y dan! Ortaya bir abide.. tste bu kadar!. Sonra Taksim ve Tepebaşı bahçeleri kapalı duruyor. Yık onlarm da duvarlarınu Oldu birer meydan daha!. Sonra, bugün, Beyoğlu Tüneli kadar manasız birşey yoktur.. Tünelin kapüarmı ve ön cephestni yıkıp tramvayı bunun içinden ( I ) geçiririm. (Vallahi yala • nım yok! Bu beyanat vakidirl). Eğer Karaköyden gelen tramvaylann bir kısmt tünelden çdcar, bîr kumt da gene tünelden inerse, Şishane yokusu adamakıllı (bu akülı tabiri yerinde mi, bflmem?) hafiflemis olur. Bence hiç vakit kaybetmeden tüneli açmali ve tramvaylar tünelden gecmeli.. Burada yayakaldmmlar da yapıhr ve halk ta gecebilir. Sonra, Beyoğlunda otomo • biller çin müsaR bir durak yeri yok. Caddenin tam ortasmda, (ben kenarda biliyordum.. Zâhir yerini değiftir miş!) bir Ağacamtsi var. Bunu da yıkar otomobil meydanı yapanm...» Muharrir, diyor ki: «... Bey, bun • lan anlabrken adeta kendisinden ge • çiyor, bu fikrin hayalinden bile zevk duyuyordu..» Ben bunu gayet tabiî gördüm. Bir insan, kendinden geçmeden bunlan söyliyenaez ki! Yık!. Meydan yap Yık! Gene bir meydan yap!.. Bir daha yık; bir meydan daha yap!.. Maazallah, günün btrinde bu zat meydanı boş bulur da tstanbula belediye reisi olursa koca sehir bu meydan merakı yüzünden meydandan kalka • cak, hepimiz meydanda kalacağız. Hemen Cenabı Hak yazdıysa bozsun! Tüh, tüh!. Dağlara, taşlara!.. ERCÜMENT EKREM Dîi hekimt Döçent Suat İsmaü Beye fendiye: «Hakkıniz var Fakat ben de doğru yazmıştım. Btr t€k kellmeyl mürettlpler atlamışlar. Mıara o yuzden düşuk olmuştur, efendlm.» E. t. Deniz konferansı Gelecek sene toplanacak olan konferansın hazırltklarma Londrada başlanıyor Londra 5 (A.A.) Waşingtondan bildirüdiğine göre deniz işleri hakkın • da iki tarafh mükâlemelere haziran ortalarmda Londrada başlanacrkbr. Halihazırda Cenevrcde bulunan A merika elçisi M. Norman Davis, o tarihlere doğru Londrada bulunacaktır. Mükâlemeler, gelecek sene toplana cak olan deniz konferansma hazırlan ma mahiyetinde olacak ve teknik mesafl ve müzakeratra t a m cereyanuıa ta • alluk edecektir. Japonya, tngilterenin bu yoldaki mükâlemelere işbrak etmek hususundaki davctmi kabul etmisse de, Fransa ve ttalya hükumetlerinden henüz cevap gelmemişb'r. Dost Iranla yaptığımız muahede ve mukaveleler Hudut ve emniyetin temi ni, hudut hattmın tayini dostîuk muahede ve mukavelelerinin hükümleri [Komşu ve kardeç Iranla asırlardır devam eden ihtılâflı, münazaalı vaziyet ve münasebete bizde Gazi, onlarda Rıza Şah idareleri nihayet verdi. Bugün tran yeni ve kuvvetli Tıirkiyeye dost ve hayrandrr. Ayni hisleri biz de yeni lrana karşı taşı • yoruz. Bu neticeyi ihzara muvaffak olan yeni Türkiye müşterek hududu emniyet altına almak ve komşumuzla dostluk rabıtalan tesis etmek üzere birçok muahede ve iu'lâfnameler aktetmiştir. Bu vesikalardan kısaca bahsetmeği faydalı buluyo ruz.] tstiklâl ve Kapitülâsyonlar Konya meb'usu Tahsin Beyin lâapf • tülâayonlann bu millet için nasıl bht Kelâ oldugunu ve bugiinkü fatiklâlin zevkini ve saadetini anlrjrabilmeK Için o belânın vicdannken Mhrabmi duymak lâzım geldiğini gosterea gOzel bîr yazısını neşrediyoraz. Bu yazı üç kısımdan mürekkep olup «ra ile dercedeceğiz. 1 Berlin büyük elçimtz Hamdi Bey bana bir kSçük kttap verdi: Ben okudum, ağladım; rica ede rfan sen de oku dedi. Reşat Nurinrâ kaphülâsyon ıstırabîmn bir gfinünü canlandıran bu bir perdelik piyesini ben de okudum. Oku dulctan sonra da acı act düşundum. Hamdi Bevi ağlatan bu isHklâ! p!yesfnin, bakikat sahnesinde binlercesinl gören, acı ısfaraplannı çeken bu koca millet, acaba astrkrca ve asırlarea ne kadar kanlı gozyaşı dökmfisKîr diye son yanm asrm fena günlermi sinema RTM gözden gecirdim. Türk mflletinm bu gozjraelanm tarih lâborahıvarlarmda adesef ruhumuzla tahhi ederek onun her katresînde, her damhtsmda bmbir cesit kapmllâsyoa mikrobunun binbir türlu hastahManm ve o hastalıklann dflhıras ufarapianm buiurn. Bunun içindir ki, musikismaslanmnı tstildal marşnnm Akifm şurlermdea dVğfl; kaphülâsyon ejderinin kafasmi parçalıyan Lozan muahedesmm mad • delerinden mBlhem olarak tei'euuBuı etmenydiler. Gecmiş günlerin istoaplarâi haBam mtibah knlafma eHstirecek bir Vagns> rhmz yoksa Tfirk tstiklâl h&eceti sayi. lan Lozan muahedesml Süleyman E • fendmm mevlîdi kadar, millethnizra her tabakasma, kSyTSlerhnfze Wr ktilc* lâl destam olarak olratmalıyız. Bulgarlar Grandük Nikolanm Ayas • tafano* muabedesim mfllî marş gîbî se> nelerce mekteplerde okuttular; papaz • lar dualann bununla bib'rdiler; pana > ynIarda gaydalanm bu hava Qe sisirdiler; ihtiyarlan buna muska gibi boy • nunda tastdılar. Lozan muahedesinin kapkülâsyon • lan yaan her bir maddesi Türkfin keh'mei şehadeti gibi her ferdm ezberiade kalmalı ve Türk evlâdı btmu söylerken şehadet parmağuu değfl, başmt yukan kaldmnalıdır. Bu, onun hnea askıdır; yaradılış hakkıdır. Çünkfi, Sevr muahedesi harcmm kireci Harbi U« mumî ise çimentosa da kapiraJâsyon r dur. Koslcoca Osmanh imparatorlugunun birer krallığa kâfi gelen otuz vuayetm» de vaziyeti coğrafîye ve etnoğrafîyele. rine gSre yBz otuz türlfi mesele vardı. Babıâli denüen koca türbe, kapHülâsyonlann doğurduğu bu meselelere ak dosyalarm mezarradan, ak sakalh sadrazandan da bu mezann türbederlarm « dan baftka birşey deifldL Son bir buçuk asır iende. Ooknabahçe, Çnağaa, Yıldnt, Babıâli ktkâk büyük her devlet ismde kapitülâsyonlarm komplOcasyomma karşı tedtm abnak • tan; alamazlarsa boyun egmekten başka btrsey yapamaz oldular. Kapkülâsyon denilen bu asrî, sfyasi hastalık memleketin her tarafma sira « yet etmiş, bünyanı devleti içinden dışm* dan yemekte buhmmaşta. Makedonya, Arnavutluk, Lâtmlik, Yemen, Asir, Dürzü, Hicaz, Dersim, Nasturt, tsmautf Kürt velhasü, her törlü srpariş Isyan lan kapitülâsyon davası ve ecnebi müdahalâtı ile Osmanh devletîmn başm« da birer felâket kesflmişti. Vakfaie Osmanh padi»aJJarmm Krer sadakaî fıtır gibi dagıtfaklan imtiyaa bahsişleri, kapitülâsyon ahkâmî son a snda arhk hukuku düvel kitaplarmdan, diplomat bürolarmdan çıkmtş sefaret kavaslarmm, konsolos usaklarmm ellermde, Musamn âsası gfbi fusunkâr bîr alet obnustu. ' Osmanh tebaası ekalliyetlerinden ne kadarmın Osmanlı ve ne kadanmn &» ecnebi kaldığı bilinmiyordu. Meselâ hâdis olan herhangi bir zabrta vak*asında beş altı nüfustan îbaret bir ev hal kmm ayn ayn devletler niaa o&~ lermden pasaport çucanhklannı görduk. Böyle küçük islerde vazife ba«mda bulunan memurlar kaoitulâsyon he< yulân karsumda ne yapacağmı büenri* yorlar, büvük îslerde ise Babıâli ne yol' d\ hareket edece^mî havsalasme sıgdıramıyordu. Tübini fle Lorando gibi fld lövantenr» herhangi bir alacak isini sefir Konstan, şahsî menfaati yüzünden, siyasl bir teceH6d& çevirinâc) bir mesele haline soktu. '«»mmıllllllllllllllllllllllilllllHIIIIIIIIIIIIIIIIIIRIIlnilininiıı Âmerikada kıtlık endiseleri Hükumet çiftçiye yardım içîn hazırlanıyor Vasington 5 (A.A.) M. Ruz velt, dün kuraklıktan müteessir olan htikumetlerden 15 inin âyan ve meb'usan azalarile görüşmüştür. Alâkadar mekafil, kuraklıktan zarar gören çiftçi ve ziraatçilere yapılacak yardımın 500,000,000 doları bulacağını tahmin etmektedirler. Bazı mıntakalarda kıtlık olma smdan endişe ediliyor. Fırka grupunda Hususî idare bütçeler* tetkik edildi Ankara 5 (A.A.) C. H. F. grupu idare heyeti rf isliğinden: C. H. F. grupu bugün öğleden sonra rds vekfli Cemil Beyin reisliğinde toplandı. C. H. F. grupu Maliye encBmen! nin, hususî idareler hakkındaki raporu okundu. Muhtelif hatiplerin ve Basvekfl Ismet Paşanm mütalea ve beyanan dinlendL Maliye Vekfli ile birlikte vilâyet hususî idareleri bütcderini tetkik ve bunlarm tevazün • lerini temin ve bütçeler üzcrinde kat*î murakabe vazetmek üzere Grup idare heyeti tarafmdan bir komisyo nun teşkfline karar verOerek celseye nihayet verildi. •!•••< Hudut, emniyet ve asayifin temini mukaveleti. (Akit tarihi: Ankara, 9 nisan 1929). Bu muahede birçok hâdiseler neb'cesi olarak Türkiye • tran hududu mınta kasmdaki abali ve hudut karakollan mütmadi tecavüzaU maruz kaldıklarmdan komşu ve dost iki devletin mütekabil siyasetlerile asla hemahenk ol • mıyan bu ahvale kat'î surette nihayet vermek ve marüzzikir mıntaka göçe • belerine hududun bir üssülhareke ol masına mâni olmak için cktedflmif' tşbu mukavelenamenin 4 ve 7 nci maddelerinde, tarafeynce muzur telâkIri olunan eşhasla eşkiyanın tenkil ve tecziyeleri ve sakiler tarafmdan gas • pedilen mal ve hayvanlarm iadesi için iktıza eden tedbirlerin alınması husu • sunda bir teşriki mesai usulü tesbit etmek üzere aktedümesi derpiş edilmis olan munzam protokollar henüz ak • tedUmemişhr. Her iki hükumetçe ak • tinden fayda umulan bu munzam protokollarm 3ri taraf rourahhaslanndan mürekkep bir komisyon tarafmdan mü • zakeresi derdestb'r. Mukavelenin 6 ncı maddesi muci • bince, mukavele «V»ki»m»"i tatbik ve hudutta iyi komşuluk münasebabnı sureti umumiyede temin ve hudut me • murlan arasmda zuhur edeeek itilâfa müncer olmıyan bilcümle hudut meselelerini muslihane halle memur olacak ve her alb ayda bir münavebeten Türkiye, yahut tran arazisinde içtima edecek olan daimî hudut komisyonu tran hükumetile yapüan itilâf üzerine pek yakmda Vanda toplanacaktnr. Bu ko misyonun Türk azalan intihap edilmiş olduğu gibi, Iranlüar da kendi aza • lannı intihap ve irae ebnişlerdir. Ko • misyonun toplanacağt Tf"1»*1 henüz tespit edUmemişse de haziran sonunda veya temmuz iptidasmda muhtemeldir. Hudut emniyet ve asayişinin temini mukavelenamesinin akti münasebeule, Hariciye Vekili Tevfik Rüştü Beyle tran büyük elçisi Fürugi Hanın teati ebniş olduklan mektuplarda çizilecek hudut hatbnın güzergâhı umumiyet itibarile gösterilmiştir. toplanması Türk • Iran hadudmdaki Ağn dağtndan bir manzara verihnesi ve. buna mukabil lrana arzî tavizatta bulunuhnası suretile hududun tashihini icap etb'rmekte olduğundan bu meselenin halli tran hükumetine teklif edilmifti. Talebimiz hüsnü telâkki edilerek Tahranda miizakerata basla • mış ve neticede bu itilâfnamenin aktine muvaffakiyet hasü olmuftur. Devam etmekte olan Türkiye • Iran hududunun tahdidi işi bu m'lâfnameye göre yapıl • maktadır. Vekiller Heyetinin dünkü içtimaı Ankara 5 (Telefonla) Heyeti Veküe bu sabah saat onda îsmet Paşa Hazretlerinin köşkünde top • landı. tçtima iki saat devam etti. tçtimadan sonra Vekiller öğle yemeğini Başvekilimizin köşkünde yediler. lcra harç tarifesi Ankara 5 (Telefonla) tcra harç tarifesi Meclis ruznamesine alınmıştn*. Romanyada memurlan kontrol Her memur servetinin tnenşeîni ispata mecbur Bükre» 5 (A.A.) Romen parlâmentosu, bundan iki yıl evvel devlet memurlarınra servetmi kontrol etmek imkânmi veren bir kanım kabul etmisti. Her memur, bu kanun mucibince, •ervetinin menşe ini raahkeme huzurunda ledelicap ispat etmeğe mecburdur. Bu kanun neşrindenberi, Bükre ş istinaf mahketnesi huzurunda, bu şekilde müteaddit istiçvaplar ya pilmis.hr. Birçok sabık nazır, yük sek dereceli hâkimler, jeneraller ve hükumet erkânı, mallarmın meşru bir kazanca müstenh oldugunu îspata davet edümişlerdir. Ahiren istinaf mahkemesi, ale • nî bir celsede boyle bir dava rüyet etmiftir. Sorguya eekilen zat, tapu ve kadastro idaresi müfettifle • rinden bir mühendistir Mmnaileyh, ( 11 milyon ley tahmin edilen servetinin membauu tasrhi edememiştir. Müddeiumuminm talebi üzerine mahkeme mauann yarısı uhdei tasarrufunda mukayyet bulunan maznunun ka nstm da davaya dahil etmiş ve muhakemeyi eylul ayma bıraknuştır. Uzlafma, adli tesviye ve ha kem muahedenameti. (Akit tarihi: Tahran 23 ikincikânun 1932 teati tarihi: Ankara, S ikinciteş > rin 1932). İki devlet arasmda mevcut olan dosthık bağlannı kuvveüendirmek arzusuna istinat eden bu muahede, Türkiye ile tran arasmda zuhu: tdebilccek her nevi ıhrilâfların diploması yoluyla tesviy^sine unkân bulu ıunadıgı hallerde UTİaşmsı rr hakem u»ullerile haıiini ist'bdaf etmekte ve bu hususta takip e* dilecek yollan göstermektedir. Muahedenin 5 inci maddesinde teskfli derpiş edilen ihtilâflana halline memur daimî ve hususî komisyonun azalan henüz intihap olunmamıstır. Muahede, teati tarihinden iu'baren beş sene muteberdir. tnkızası tarihinden asgarî alb ay evvel fesholunmazsa ikind bir beş senelik müddet daha mer'i kalacak ve temdit sekli bu tarzda de vara edecektir. Akitlerden biri tarafmdan muahedename fesholunmasa da hi müddetin hitamı esnasında başla mış olan davalar neticeleninciye kadar tabiî mecralaruu takip edeceklerdir. Nafıa ve Adliye Vekillerinin İzmir seyahatleri Ankara 5 (Telefonla) Nafıa ve Adliye VekiIIermra İzmir seyahatleri yarma kalmıştır. Adana Valiligl Ankara 5 (Telefonla) Mün lıal bulunan Adana valiliğine Da hiliya Vekâleti mahallî isler umumî mudürfi Naci Beyin tayininden bahsedilmektedir. Metr Salemin muhakemesi Ankara 5 (Telefonla) tstin tak hâkiml Metr Salem il« Leon Faraciye ait evrakı tahkikiyeyi tetkik etmektedir. Metr Salem itiraz müdîdeti zarfmda itiraz etmediğinaen muhakemesi gelecek hafta bida • yetmde başlıyacaktır. Romanya Kralı Parise gidiyor Bükref 5 (Hınusî) Kral Ka rol bu ayın ortalanna doğru Parise bareket edecektir. Suçluların geri verilmen hak • kında muvakkat itilâfname. (Akit tarihi: S ikinciteşrin 1932). Bu muahede tran hükumetile suçlu • lann geri verilmesi hakkmda bir mukavelename aktedüinciye kadar iki taraf memleketlerinin bir cürüm 3taile diğer tarafa firar eden şahıslann iadelerinin temini zunnında aktedUmiştir. Arnavutlukta mühirn kararlar Tiran 5 (Hususî) Bütün nü • kumet memurlan ve zabitler Kral Zogoya karşı sadakat yemini ede ceklerdir. Yemini etmiyenler derbal azlolunacaktır. Mubtelif yabancı rejknler ve tesirlere meyli olanlar da azledilecektir. Askerî tekaüt kanununa ilâve edilecek fıkra Ankara 5 (Telefonla) Askerî tekaüt kanununa bir fıkra ilâvesi hakkındaki kanun lâyihası Büyük Millet Meclisince derdesti tnüza keredir. Buna nazaran askerî mek • tepler talebesinden istifa edenler devletçe sarfedilmiş olan parayı ödemek şartile istifa edebilecekler • dir. Ancak bunlarm tekaüt haklan için mebde olan müddet başladık tan sonra ntifalan kabul edilmiyecektir. Hudut hattmın tayinine dair itilâfname. (Akit tarihi: Tahran, 23 ükkânun 1932; teati tarihi: Ankara, S ikinciteşrin 1932). Bu itilâfname komşu devletle aramızda yegâne muallâk mesele olarak tedir. Şündiye kadar kalan hudut işini kat'i şekilde halleylemekTürkiye tran hududunda bazt mmtakalar münazi • ünfih olmak dolayuüe sükunet ve asayişin tamamen takriri kabil olamıyor du. Bundan maada, son senelerde ta • haddüs eden şekavet hâdiseleri Ağn Dağı nuntakasında bazı arazinin bize Bulgaristan ve uyuşturucu maddeler Sofya 5 (A.A.) Bazı ecnebi gasetelerm Avrupada gayrimeşru surette oyuştarucu maddeler imal eden yeg&ne mnmleketin Bulgaristan olduğu suretindeki iddialan hilâfma olarak dahilive nezaretme merbut sihhiye idaresi Bulg<Tİstanda gayrimeşrn surette uyusturucu maddeler imal edilmediğini, çünkü Bulgaristanm bu gibi maddfler müte hassulamn sıkı bîr murakabe alhnda buhmdurmakta olduğunu beyan etmiştîr. Dostluk muahedenameti. (A • kit tarihi: Ankara, S ikindteşrin 1932; teati edilmemiştir. Tah • randa teatisi lâznmdır.) Muahede teati tarihinden sonra beş sene mer*iyette kalacaktır. Bu müddetin inkızasından altı ay ; evvel âkit lerden biri tarafmdan fesholunmazsa kendil gmden bir yıl daha muteber olacak ve fesih keyfiyeti ancak altı aylık bir müddetin bitmesbden sonra hüküm ve tesiri haiz olacakur. Yunanistan yeni harp gemileri yaptırıyor Atina 5 (Hususî) Donanmanı« tensikile meşgul komisyon dünkü içtimamda icap eden kararlan vermiştir. Komisyon ufak hacimde zrrhlılar insasmı kararlaftırmıstır. Bu karar kabinede görüçüldükten sonra mevkii tatbika konacak tır. Bir Yıldırım faciası Santander • İspanya 5 (A. A.) Bir yıldırım, 9 yaşında bir kız ço cuğu ile 7 ve 12 yaşında iki erkek çocuğunu oldürmüştür. Erganide hîmaye edilen fakir yavrular Fransa Sardaki" Reyiâm ,,ı kabul ettı Cenevre 5 (A.A.) Gelecek 13 kânunusanide Sar havzasın da icra edilecek «reyi&m> hakkında baron Aloizi tarafından verilen rapor, akvam cemiyeti tarafından bu gün tasdik edihniştir. , Fransa Hariciye Nazın M. Bartfaou, bu raporu bilâitiraz kabul etmiş ve bu meseledeki bütün mesuliyeti akvam cemiyetine birakıp, yalmz reyiâmin serbestce icrası ve Sar ahalisinin emniyetinin te • t n « olunmasa hususlarınm kefalet altraa abnmasinı iltimas etmiştir. Ibrahim Tali Beyin tetkikatı Edirne 5 (A.A.) Bugün gü zerğahtaki kSyleri teftis ederek tpsalaya varan umumî müfettiş tbra • him Tali Bey Belediye tarafından açılan parka rekzedilen Gazi büs tünün açıhş resmini halkın enğin heyecam içinde yapmiş ve bu miinasebetle bir hitabe irat etmiştir. tbrahim Tali Bey, yeni yapılacak Belediye bmasraın temel atma merasrmini de icra ettikten sonra hararetle tezahurat arasında Uzun köprüye doğru yola cıkmısur. Karadeniz Ereglis'nde iki vapur çarpıştı Karadeniz Ereğlisi 5 (Hususî muhabirimizden) Kandilli ko mür ocağına kömür almağa gîden Millet ve Istiklâl vapurlan Kandilli önlermde çarpışmıslardır. Musademenin sebebi, gemilerin yekdiğerine verdiği işaretlerin anlaşılamamasıdır. Millet vapurunun hasan üç bin lira raddesmdedir bc^ani madeni Himayeietfal Cemiyeti bu sene 35 fakir yavruyu giydirmiçtir. Yukanki resim, himaye gören yavruları ve Himayeietfal Ergani çubesi erkânını göstermektedir. B^bıâKnin muvakkat (Lutfen aahifeyi Midillînin Fransız donanman tarafm