14 Mart 1934 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

r . YEDİGÜN Sayfa'arını çoğalttığı içingeçen haf* ta kapışıldı. Bugün çıkan sayısı bitmeden hemen aJınız. Sizi günlerce meşgul edecek mev zularla doiudur. S8H8S Telefon: Başmuharrir ve evi: 24290, Tahrır heyeü: 24298, Idare ve matbaa kısmüe Matbaacüık ve Neşriyat Şirketi, 24299 W0. 3 5 4 0 u m h ur i y e t Telgraf ve mektup adresl Cumhurıyet, Istanbul Posta kutusır İstanbul, No. 246 Ç&rŞ&lllb8 14 MSft 1934 diğini vakit vakit bize bildîriyorlar. Bu münasebetle meseleyi Fırka di • vanında tetkik ettik ve divan bu vesile ile ilk tahsil meselesinin muh • telif istikametlerine girdi. îlk tahsil meselesinin bu suretle bugünkü ihtiyaçları, meselenin esasına taalluk eden eksikleri ve istikbali itibarile meselenin Fırka Gru • punda, hatta efkari umumiye önünde aleni olarak münakaşasını teklif ettik. Bu sebeple şımdi size günlük âcil meseleyi arzedeceğim ve tah • sil mesele«i üzerinde görülen eksikleri »öyliyeceğiırr. Fırkanın esas programı ilk tahsil meselesinin bütün vatanda esash olarak teminini belli başlı bir prensip saydığından bu prensibin nasıl tatbik oluncfuğunu göreceksiniz. Da• a iyi tatbik olunması için Fırkanm h gerek Mecliste bulunan grupu, ge> rek memkkette bulunan bütün ef radı meselenin eeaslı halli için bii tün gayretlerini birleştirmek vazilesi karşısmda kalacaktır. Evvelâ gün meselesini arzede • ceğim. (Mabadi beşinci tahifede) takrir verilmışti. Buna ait müza kerelerden dünkü nüshamızda bahsetmiştik. Takrirde mevcut tramvay hatlarma ilâve olarak yeni hatlar yapılmasına karşılık olmak üzere evvelce bilet ücretlerine zam yapıldığı, fakat yeni hatlar yapmak için lâzım gelen istimlâk masrafmın Belediyeye ait olduğu halde Beledi yenin bu istimlâki yapamadıği, bi • naenaleyh Tramvay şirketinin zamları ahsil ettiği halde yeni hiç bhhat yapmadığı ve zamların tramvay kasaiarında biriktiği bildirilmekte idi. Takrir, bu vaziyette yeni hat yapmak için biletlere yapılan zamlarm devamında tnana olmadığı ve şirkette biriken paranın faizile bir(Mabadi dördüncü »ahifede) Hayat Ansiklopedisi Büyük bir kiitüphaneyi bir arada evinize getiren en faydalı eserdir. Her evde bir tane bulunmak lâzımdır. Korkunç bir yara: lhbar ve isnat! Ankara k 13 mart (Başmuharnnmizden> evirler değişmekle miUeÜerin Ubiat ve ahlâklan da hemen değişmiş oluvermez. Yeni ce • miyet yeni ahlâk yaratmak için kanunlarmda ona göre titiz olmak mecbu • riyetmdedir. Malumdur ki kanun ahlâk yaratır. Memlekette fena ahlâk yaraUn bir iki kanon maddesi muvacehesindeyiz. Vergi meselelerinde ihbar keyfiyetile devlet otorite»ini temsil ed«n mües sese ve şahıslara hakaret iddiası işte bu cümledendir. Abdülhamidin mutlakiyet devrinde nefsi nefisi hümayun'a taalluk etmek şartile herşeyi haber vermeğe herkes, hatta anonim olarak mezun kıhnmıştı. Her hangi bir ahlâksız haklarında hınç beslediği adamlar aleyhinde muhbiri tadtk imzasile iftiralarm envaını yazabilir ve o zaman bu ihbar, mahallme bazan miiteaddit tahkik heyetleri göndermeğe kâfi gelirdi. Bunu, o zaman imzalarile yapan curnalcüar da vardı. Hâklarmda ihbar olıman adamlar bu yüzden bir sürü azap ve dyan çektikten sonra neticede birşey taayyün etmese de muhbir olan müfterilere hiçbirşey yapılamazdı. Galiba, Abdülhamit, eğer böyle yapılırsa ihbarm arkan ke • sflir diye korkuyordu. Onun vehmine göre herkes herşeyi ihbar etmdi, herhakle cumalcdık asla kesada uğrama • malıydı. Kimbilir giinün birinde belki bu ihbarlann binde brri doğru ç&a • bîlirdi. O zaman bu isin şuna tereddi etmiş olduğunu pek iyi hatırlanz: tbbar edecek adam, neticede hem mahçup ol mamak, hem de müstefit olmak için çok W e ihbar ettiği maddeyi kendisi hazuhyordu. Sahibinin haberi olmak • sızm pahosunun cebine o Samatun rouzır saydığı bir iki gaze$e konularak eonra haber verilip^ürtmi meşhut halinde tutturulntuş vatandaşlar bir bea değildi. Bir hafiye sureti haktan görijnerek saf vatandaşlarla o zamaıun ida» resi aleyhine konuştuktari ve konuş • turduktan sonra o saf vatandaşlan yakalatmak üzere feytanatkârane tertipler kuruyor ve bunu pekâlâ yüriitüyordu. Usuliin umumen ve kat'iyyen nef ret olunacak sefü mahiyeti üzerinde »rara mahal yofetur. Vergi işlerinde saklanmış veya ka • çınlmış vergi olur da bunu ihbar eden* ler bulunursa ceza olarak tahsil olunacak parantn galiba % 50 ye kadan muhbire verilir. Kanun mevzuatımız da böyle bir madde vardnr. Kanunda ihban mutlak olarak söylemişiz de muhbirm haber verdiği maddeyi ispat etmesî için hiçbir kayit ve şart koyma • mtsız. Kimbilir, belki biz de eğer öyle kayitler ve şartlar konursa kolay kolay herkes ihbara cesaret ederaez diye duşünmüşüz. Hakkmda ihbar yapüan masum vatandaşın bu yüzden uğnyabileceği tnaddî ve manevî zarar ve ziyanı hiç nazan itibara almamışız. öyle ki vergi bahshtde dahi bugün adeta muhbiri tadık imzasile ihbarlar yapılmasma cevaz olabileceği anlaşı • lıyor. Bu vaziyetrâ tatbikatta acayip şekilleri görülmesmden daha tabiî btrşey olamaz. Eğer bir vicdanstzm düşmanlığım kazanmışsanız evinizin veya mağazanıztn bir köşesine beş on deste sigarakâğıdı konularak stgarakâğıdı kaçakçılığı ihbanna maruz kalabilir • smız. Yalan yere ihbar yapanlann veya kaçakçılık iddiasını böyle mahsus surette tertip etmiş bulunanların cezalan yok mudur? Denebflir ki ahkâmı umumiyemizde bunlan takip ettirecek ve cezalandıracak maddeler yok değildir. Fakat ikranriye taltifile kendisine adeta haysiyet izafe ettiğimiz muhbir, bu maddede daha ziyade moteber bir şahsiyet farzedilmise benziyor. Herif ihbar etmiş, eğer bu ihbar sabit olmamış veya aksi sabit olmussa kendismde pek kabahat olraıyacak gibi görünü yor. Bu zibniyet ihbann suiistimalini teşvik ettiği kadar ahkâmı umumiyeyi zayıflatan bir keyfiyettir. Diyeceksiniz ki, pek iyi, bir vatan • <İaş ihbar edilecek bir madde görürse ihbar etmesin mi? Etsm, fakat ihbarmda bir esas bulunsun, hiç esassız bir ihbarla bir taraftan hükumeti işgal, diğer tarsftan vatandaşı ızrar etmişse bunun cezasız kaJmıyacağuıı bilerek ihbar etsitı. Bu maksatla ihbar bazı kayit lere ve şartlara tâbi tutulabilir. Hiç Oç milyon lira kadar Fırka grupu dün ilk tahsil meselesini tahmin ediliyor görüştü ve Başvekilin izahatını dinledi Mtıhittin Bey takrire bugünlerde cevap verecek, Ankara 13 (A.A.) Cumhuri . yet Halk Fırkası Grupu idare heyeti reisliğinden: Cumhurıyet Halk Fırkası Grupu heyeti öğleden sonra reis vekili Cemil Beyin riyasetinde toplandı. Fırka umumî reislik divanından grup heyetine intikal eden ilk ted • risat meselesi hakkında Başvekil tsmet Paşanın izahatı ve birçok hatipIerin mütaleaları dinlendi ve bu mesele hakkımfa tetkikat yaparak mütaleatını raıporla grup heyetine bildirmek üzere grup idare heyetinde bir komisyon tefkil edilmssine karar verildi. Ismet Pş. nın mühim beyanatı Tramvay şirketinden istenen para Başvekilimiz «Bu memleketin ilk tahsile tahsis ettigi para eksik noktai na şirketin alâkadar erkâru hiç birşey söylemiyorlar zarından az sayılabilir, pldığı netice noktai nazarından israf edilmiş sayıl det Evvelki gün Şehir meclisinde CevKerim, Manyasi zade Feridun, Ali Rıza ve Necip Beyler tarafından malıdır. Sarfettiğimiz para ile mütenasip netice istiyoruz» dedi bramvay ücretlerine dair mühim bir Başvekilimizin beyana!ı Ankara 13 (A.A.) Başvekil tsmet Paşa Hz., C. H. F. Grupu nun bugünkü toplantısında ilk tedrisat meselesi hakkmda şu beya natta bulunmuslardır: « Muhterem arkadaşlar, llkmektep muaüimlerinin maaş • ları bazı vilâyetlerde muntazam verilmiyor, şikâyetini bir iki »enedenberi alıyoruz. Bu sene de gene bazı vilâyetlerden ilkmektep muallim tamtartn zamanında yapıldığı »öyle* nen tabık Sehremıni Err.in Bey Başvekil tsmet Paşa Hazretlert lerinin maaslarmjn hazineden maaş alan, devlet bütçesinden maaş alan memurlar gibi muntazam verilme Romadaki müzakereler Itaîya, Avusturya ye Macaristan ya Balkan misaki gîbi bir mîsak yapacaldar, yahut ta Küçük İtilâf gibi birleşeceklermiş Ekseri noktalarda itilâf hasıl oldısa da yalnız bir noktada anlaşmak kabil olamadı Elomadan dönen Numan Rif at Beyin izahati Romada cereyan etmekte olan Türkiye Italya ticaret itilâfı müzakerahna hükumetimiz namına iştirak eden murahhas heyetimizin reisi ve Hariciye Vekâleti umumî kâtibi Numan Rifat Bey şehrimıze donmüstür. Numan Rifat Bey dün bu müza kerat hakkmda kendisile görüşen bir muharirimize şu mühim izahatı ver nıiştir: « Romada cereyan eden müzakerata dair hükumete izahat vermeden evvel bu meselelerin esaslrı hakkında fazla birşey söylemekliğime imkân yok(Mabadi ücüncü »ahifede) Türkiye Italya ticaret müzakereleri .durdu » Numan Rifat Bey IIIMIUIUIIII1III HIHIIIIIIIIimilinillllllllMlllllllllllllllininilllllllllUlllinilMlllhllllllllllllllNmmNIUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMllllllllillllllllllilllf İki yeni abide dikilecek Beyazıt meydanına dikilecek abide ile 16 mart şehit1 firL abidesi için Belediye bütçesine tahsisat kondu ıııııııınııııııııııııııııııııııııııııııiiiıııııiMi»ıııınıiıııııııııiHiıııııtıııiHiHiıııııııııııımıııııııııııııııııııııııııiımııııiPiıııııııiMMn iMiiMHiımıımıımıiııniıııııııınııııııııııiHiıııııııııııııııııııııımııuııııiMiııııııııııımııııınııııııı Roma 13 (A.A.) Macar Baş vekili M. Gömböş dün saat 2,30 da buraya gekniş ve istasyonda M. Mu M. Musolini ve Romadan bir manzara saat 22 de ekspresle Viyanadan aysolini tarafından karşılanmıştır. rılmıştır. Viyana 13 (A.A.) Romaya Gazetelerin neşriycUı tayyare ile gidecek olan M. Dol Roma 13 (A.A.) Stefani aJanfüs, havanın fdnabğından dolayı sı bildiriyor: Dün trenle Romaya tareketini tacıl etmiş ve dün akşam olmazsa muhbir ihbar ettiği mad • deyi gerek mahiyet, gerek miktar itibarile tesbit ederek ihbar etmelidir denebilir. Filân yerde ve filân mad'de üzerinde şu suretle ve şu kadar kaçakçılık vardır diye ihbar etmek lâzımdır. Yoksa filân beyin veya falan beyin vergi kaçakçıhğı ettiğini haber veriyorum, inannvazsaniz gidiniz de araştırınız, şeklindeki müphem ve umumî iddiaların çok kere bir garezkârlık mahsulü olabileceğinden bittabi ve bihakkın korkmak lâzımdır. Kaçağa atfettiğimiz hakh ehemmiyete nazaran böyle umumî ve müphem bir habere kıymet vermekle bir vatandaşın işini altüst edecek veçhile netice • de maddî ve manevî kolay kolay telâfi edilemiyecek hasaretlere meydan vermiş olacağınuzı i zaha hacet bile yoktur. Madde tayin edilerek vuku bulacak ihbar daha ciddî diye telâkki olunabilir, JP ?&$* k°« ku* turçzle ^apılmıssa g* gelem M. Gömböş ile bugün gele cek olan M. Dolfusun resmî ziya retleri münasebetile, gazetedler 3d Başvekili hararetle selâmlamakta ve bu ziyaretm 1933 te ve bu senenin ilk iki ayı zarfında yapılan ttal(Mabadi ücüncü »uhifede) şılmak ihtimalidir, ve teessüfle görüyoruz ki bu ahlâk firengisi ço ğalmak istidadını göstermektedir. Gerçi bu türlü davalarda bazıları için Adliye Vekâletinin, bazıları için Türkiye Büyük Millet Meclisi Reisinin müsaadeleri kayd*i konul muşsa da meseleyi oralara kadar gelecek cür'etlere bile meydan vermiyecek daha kuvvtli bir zabıta altına almak lâzım geliyor. Bu meselede tahakkuk edecek iftiranın müfteri ve mürettibe gayet ağır, raeselâ iftira ettiği madde cezasının lâakal iki misli ce'zaya mal olacağı sarih ve kat'î bilinmelidir. Bizce Adliye Vekili ile Türkiye Bü yük Millet Meclisi bu türlü davalara mezuniyet verirken ona şu kaydi ilâve etmelilerdir: « Eğer bu iş bir tezvird'en ibaretse ayni mahkeme ve muhakemede müzevvirlere müfteri cezası ve» rilmelidir.» nun iftira mahiyeti zarardide vatandaş için bir telâfi mevzuu olarak daha sarih olur. Devlet otoritesini tenuil eden şahıslar ve müesseselere hakaret meselesine gelince bunun ihbar veya dava mevzuu teskil etmesi müsbet olduğu surette nekadar mühimse menfi olduğu takdirde de o kadar mühhndir. Müsbet olduğu su rette, yani hakikaten hakaret vaki olmuşsa, menfi olduğu takdirde, yani hakaret ve dava uy durulmuşsa B'rinci şık, hususile şu tertemiz Cumhuriyet devrinde kolay kolay olur şey değildir. Devlet otoritesine hakareti farzetmek bile müşküldür. Bizce hafeikaten böyle yapmış bir adam varsa onu müşahede ve muayene altına al makla işe başlamak lâzımdır. Bu itin daha mühim tarafı ash faslı yokken mücerret ahlâksızlıkla, şuna buna Türklüğü tahkir etti, Meclise dil uzattı gibi isnatlara kalkı 16 mart şehitleri abidesinim.dîkileceği Her şehirde Cumhuriyetin onuncu yıldönümünün tes'it edikliği yerlere «Cumhuriyet meydam» ismi verilecektir ve buralara Cumhuriyetin onuncu yıldönümünü hahrlatan birer abide dikilecektir. İstanbulda onuncu yıldönü münün tes'it edildiği Beyazıt meydam da Cumhuriyet meydam ismini almıatı. Burada havuzun Universite kapısma karşı bulunan yer<ne bir abide dikilecek • tir. Belediye, buraya dikilecek abide üe 16 mart sehitleri abidesi için bütçeye tahsisat koymuştur. Abideler,n tahsisatı da mecTsin bugünLü içtunaında heyeti umumiyeye arzedilecektir. Her iki abi de icm bütçeye kırk ilâ elli bin lira kadar tahsisat koncaktır. 16 mart sehitleri abides nin dikilece meyBan Eski Beyazıt, yeni Cumhuriyetmeydanından bir manzara ği Şehzadebasındaki meydanın ıstım • l£Ir U'«n bitmistir. YUNUS NADİ