9 Eylül 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Hayat Ansiklopedisi Büyük bir kütüphaneyi bir arada evinize getiren en faydalı eserdir. Her evde bir lane bulunmak lâzımdır. umhuriyet S8lie: "O. 3 3 5 6 İSTANBUL CAĞALOĞLU "" Telgraf ve mektup adresi: Cumhuriyet, Istanbul Posta fcutusu: îstanbnl, No. 245 CUI118rt6Sİ 9 EVİÛİ 1 9 3 3 ' Telefon: Ba$muharrir: 22366, Tahrir müdürü: 23236, tdare müdürü: 22365, Matbaa: 20472 Hayat Ansiklopedisi uncu cüzü çıktı 39 Milletin benliğîni Yüksek tutmak Gerek Vişi: 4 (Bafmuharririmizden} ize iç acısı olan bir isi bir kere daha açık söylemekten kendimizi alamıyoruz: Bu defa da sağlık işi için bu su yurduna gelmek ü zere yaptığımız yolculuk bizi Çanak kaleden geçirirken Türkün çok yakin bir tarihinde orada basardığı çok nlu yararlığı ancak hayalimizin zorile kendi kendimize tekrar yaşadık, ve beraberimizde olan çocuklanmıza gerek 5 1 8 mart 1915 i, gerek onun arka • smdan sıralanan kara savaşlannı uzun uzun arti'aimak için parmaklarımıza her tarafa işaretler çizerek: îste şuraaında su olmuştu, iste ta ileride bunlar geçmişti. diye bir sii rii izahat vermeğe mecbur olduk, ve günün birinde çocuklanna bu izahati dahi veremiyecek olan babalann ge lebfleceğmi düsünerek yüreğimizin en derinlerinden gelen sızılarla kanşık bir korku ile tkredik. Biz Çanakkaleyi bütiîn umutlannı ve korkularmı adım adun ve avuç avuç içerek yasamış bir boydan olduğumuz için onu çocukla ~ nmıza anîatabilecek malumah çok derine işlemis duygularile bugün dahi verebflecek bir mevkîde bulunuyorduk. Halbuki insan varlığı bir nehrin sulan gibi habire akıp gidiyor. Nesiller bir taraftan geçmism ebedî okyanusuna kansmakta, d>ğer taraftan dünyaya her gün yeni göz açmış adam ve millet otarak nöbetlerini savup gecmektedir • ler. Bir batın sonra biz yoğuz. O za man Türk vatan ve milleti yeni nesillerin havat ve hareketlerile nes'elene cektir. Bir bahn daha sonra, bir batın daha sonra.. Hep o nehir, hep o ezelden gelip ebede giden varlık. Kork tuk ki eğer bugünden temellerini biz b;lenler ve yesıyanlar sağlam kurmaz sak gelecek nesil'er meselâ su Canakkale macerasmı kendilerine anlatacak kirnselerden, hahralardan ve muhhralardan mahrum kalabilirler. Acaba i • çhnizde: vük birsey mi kaybederler? Mademki hayat dairna akan bir nehirmiş, bırakm kendi haline, o akısınia devam et • sin gksin. Diyecek kimse bulunur mu? Eğer bövle insanlar bulunursa onlan millet olarak tor'u yasamakta insanlığın vardığı pek tabiî kemali hiç aniama • rms ve bu pidisle hiç anlamıyacak betbaht maluklar saymalıdır. tnsanlığm elbet zevkten ziyade ıztıranla dolu cok uztm hayatında ortaya cıkardığı en büvük meziyet onun toplu vaşayısıdır. Bımdan a'le çıkmıs ve mPlet okrrm • tır, ve sözü uzatmaksızin hemen söy • liyelim ki millî varlık bugiinden ziya de düne ve dünlere istinat eden bh* varlık tır. E?er nvliî hayat namma biitün bir cemiyeti elele verdirmis dünler ol masaydı. busünkü millî varlık mevcut olamazdı. Var p'bi görünse bile mâ • nası bulunamazdı... Buna nazaran bir milletin istikbaline ait emniyet bahsinde geçmisine ait bağlann kuvvetli o • lup olmamasının büyük ehemmiyeti ol* dutrunu çok kat'î bir hakikat olarak kabul eylemek lâzımdır. Tesirleri hâlâ bütün diinyayı sars • makta olan Umumî Harbin en büyük mahserlerinden birinin Canakkale deniz ve kara sahası olduğu malumdur. Eğer müttefikler Çanakkaleye evvelâ denizden ve sonra karadan vuku bu • lan hücumlannda muvaffak olabilmis olsaydılar dünyanm tarih ve talihi bugün görmekte olduğumuz manzarayı arzetmiyecekti. Evvelâ Umumî Harp hakikaten o kadar uzun sürmiyecakM. Sonra da Türkün havatını çekemiyenler Türk varlığını tarihten ve coğraf yadan silmek için belki daha kolay imkânlar elde etmis olacaklardı. Müttefikler Çanakkaleye bir kere gelip denizden çattılar. Yegâne eser olarak bugün filen Çanakkalenin bir bayırına âdeta bağnna kavdolunmuş olan 518 mart 1915 te bu hücum karanlık limanın önünde boğuldu. O tarihte orada sanki bir kıyamet koparak müttefikler donanmasınm başın* yı kılmışti. Sonra müttefikler kendilerine Boğazdan geçit vermiyen topraklan zaptetmek üzere karaya atıldılardı, ve djinyanm dört tarafından getirilmiş bütün kuvvetlerile, saıtki Mtıin dün yanm kuvvetile'. Işte atıl mahser de oralarda her iki taraftan yüz binlerce însanı yutarak ayiar ve aylarca âdeta kucak kucağa ve süngıi süngüye dal galanmış durmuştu. En sonunda müt tefiklerin tası taraği toplayıp kaçma • larile nihayet bulmuş olmak üzere... Dünyanm tarih ve talihini taklip ve takrir eden bu çok kocaman hadise yeni Türk tarihinin dahi başlangıcı sayı lacak kadar mühimdir ve bu bîr ha • kikattir. Bize öyle geliyor ki hâdiseler bittikten sonra biz bu mahşeria Izmirin Kurtuluş Bayramı Bugün, yalnız Izmirin Kurtuluş Bayramı değil, Avrupa emperyalizminin sindiği, hatta Türk Yunan dostluğunun tohumu atıldısh çünün vıldönümüdür Ordular, ilk heâefiniz Akdeniz • dir, ileri! Dum&ıpınarda Baskumandan meydan muharebesi kazaruldıktan sonra, Baskumandan Türkiye Büyük Millet Meclisi ordulanna hitaben verdiğı emri yevmiyi, iste, böyle bitirmişti. Ordular, kazandıklan zaferi, aman vermez bir takiple bitirmek için fleri ahldılar. Türk ordusu, sanki bir yıldı nm olmustu; Anadolu yaylalarmda, Akdeniz kıyılannda hasretle kendisini bekliyen Türk yurtlarmı kurtarmak i çin, karşısındaki hasim gibi mesafe mefhumunu da yok eden bir yıldınm. . Takip te, meydan muharebesi gibi muhtesem ve kat'î oldu. Askerlik tarihi, bu takipte Türk ordusunun gösterdiği fevkalbeşer gayret ve tahammu " lü hayretle kaydedecektir. Ne Anadolunun daglan, nehirleri, ovalan, ne de düşmanın sağda, soldaki mukavemeti, hiçbirsey, coşkun, önüne durulmaz bir sel gibi akıp giden bu orduyu durduramıyordu. tzmir, sihirli bir cazibe ile Türk askerlerini kendine doğru çekiyordu. 30 ağustos günü Dumlupınarda mu • zaffer olan sanlı alaylarunız, 31 ağus • tos günü takibe baslamıslardı. 9 ey lul sabahı tzmire girdiler. Düsmanın • iki senede istîlâ ettiği bu yerleri, on günde aldüar. Kanatlanmış gibi uçan sü variyi, piyadede, topçuda, diğer smıf • larda ayni harikalı hızla takip ettiler. Askerlikte kacan kovalıyandan ça * buk gider, diye bir sözdür; Türkün ilâhî savleti bu sözü de yalancı çıkardı; kovalıyanlar, kaçanlardan evvel tzmire girdiler. thtivar Kadife kalenin burç ve barulan, 15 mayıs 1919 danberi hasret erfctfcrî hil»l> lmvııstu Serefettin Beyin kumanda ettiği sfivarilerin kıhç ve nal sakırtılan, tzmir Kordonlan için dünyanın en aziz ve kutsî musikisi oldu. 26 ağustos safakmdan 9 eylulün kurtuluş giineşi doğmustu. DJnya tarihi, bu on bes günlük kısacık müdcleti çok büyük ve mühim bir devir olarak kaydedecektir. Bu on beş günde, Türkiye, mazlum Yeni iktısadî tedbirler alınacak İkhsat Vekili Celâl Bey dün Ankaraya gitti Celâl Bey, gaybubetinde yapılan işler hakkmda şimdiden mütalea beyan edemiyeceğini söylüyor Evvelki gün Avrupadan şehrimiÎ ~3 ze gelen İktısat Vekili Celâl Bey dün aksamki trenle Ankaraya gUmistir. İktısat Vekilimiz Haydarpaşada Vali Muhittin, Paris Sefiri Suat, înhisarlar Vekili Rana Beyl^rle şeh rimizdeki bütün resmî ve gayriresmî iktısadî ve ticarî müe*se*ai erkân ve müdürleri, bu roeyanda Sümer Bank müdürü, Ticaret Odası reiai, ts.ta.nbul Ticaret müdürü, Denizyollan isletmesi id'aresi müdürü, ihracat müdürü, Zahire Borsası ve Ti caret odası umumî kâtipleri, Akay idaresi müdürü, ts Bankast müdür leri tarafından tesyi edilmiştir. İktısat Vekilinin daveti üzerine sehrhnize gelmis olan Vek£*et Müsteean Hüsnü Bey de dün Ankaraya gitmistir. Celâl B. Ankarada fevkalâde surette toplanacak olan Vekiller içftitnamd* Avrupadaki temaalarile, ton yapılan klering mukaveleleri ve taka sm îlgasından sonra tahaddüs eden vaziyef etrafmda izanat verecektir. tkhsat Vekilimizin bundan sonra ticaret ve iktısadiyabmızm menafiin en uygun görülecek bazı tedbirleı alarak bugünkü vaziyetten doğan sikâyetleri karşılıyacağı ve klering usulünün tatbikatile takasın ilga * smdan dolayı çiktığı iddia edil«n kansıkhklan bertaraf edecek âcil kararlar alarak bunları derhal alâ Ttey ctSn Ankaraya gider&en Naman Rifat Beyle görüşüyor kadar makamlara tebliğ «öylenmektedir. ettirecegl Celâl Beyin beyanatı Vekil Bey, dün Ankaraya hare Mabadi 4 ünca sahifede Irak Kralı Bernde öldü îzminn oraaya fttnram milletler namına, Avrupa etnperyslizmirie ilk, yaman silleyi mdirmijti. Büyük Harpten galip çıktıktan sonra simaran, doymak bilmez bir mrsla mumkün olduğu kadar fazla hkınmak istyen, «Veyl mağluplara!» sözünü ha • reket düsturu yapan, kuvvetten başka hak tanımıyan, medeniyet namına ci • nayetler isliyen küstah emperyalizm, Türkün mucizesi karsısında saşırmıs, korkmus ve sinmişti, tzmire Yunan ordusumı çıkartan emperyalist Avrupanın 15 mayıs 1919 günü gösterdiği cebbarlıkla 9 eylul 1922 günü bu ordu tzmirden çıkarken gös • Kral Faysal, kalp sektesinden ölmüştür, cenazesi bir İngiliz harp gemisilo Iraka götürülecektir Bren 8 (A.A.) Irak Kralı Faysal aylarca rahatsızhk gecirdikten sonra bir kalp buhranı neticesinde Brende öl mustiir. Kralm Iraka götürülecek olan nasi güzel kokularla doldurulmuştur. Londra 8 (A.A.) Kral Faysalın nası, tngiliz hükumetile hâsıl olan an la^ma üzerine bir harp genvsiue kona • rak Iraka götürülecektir. Bu geminin pazar günü hareket et rne i muhtemeldir. Cumhuriyet Vefatı bildirilen Kral : Faysal, evvelce H câz Emiri, sonra da Kralı olan Hüsevnin oğludur. Osmanlı imparator'u^unun son Meclisi Meb'usanında Mekke meb'usu olan Faysal, Umumî Harpte, Hicazm isyam Üzerine mpshur Lavrens i!e beraber Urbandan bir Arap ordusu teskil e*mis ve bu or du ile Filistin<leki Osmanlı ordulanna karM harbetmişti. l'mumî Harp bitip te Suriye Fransızların mandasına verildîkten sonra, Favsal Suriye hükumetinin basma geçirilm'şti. Fakat orada Fransızîarla geç'nemediğinden ve Suriyenin Fransız mandasından kurtulmasına çalışhğından lllllllllir Yunanlı misafirler yarın geliyor Muhalifler, ML ÇaldarTsin siyasetinUasvip ettiler Ankarada, daha sıkı münasebat ve iktısadî teşriki mesaiyi istihdaf eden Hir misak îmzalanacak Atina 8 (Hususî) Dün yapılan büyük kanunu esasi encümeni içtimamda bütün muhalif fırkalar reisleri hazır bulunmuşlard'ır. tç timada evvelâ Başvekil söı alamıs ve Türkiye hükumeti tarafından yapılan nazikâne davet üzerine icra edilen siyasî konusmaların ma hiyetini anlatarak hükumetin Türkiye ile daha sıla münasebat ve ik tısadî teşriki mesaiyi istihdaf eden bir mısakın aktine taraftar oldu ğunu söylemis ve Ankarada cere yan edecek mükâlemelerde ileri t" receği noktai nazarlar hakkmda izahat vermiştir. Fuka reisleri Basvekilden akte cFUecek misakın şümulü hakkmda malumat istemişlerdır. Başvekil bu hususta malumat vererek şarki karip sulhunun idamesinde yeni misakın oynıyacağı mühim rolü an latmıştır. Bundan sonra fırka reistarihî ve millî kıymeti üzerinde lâyık olduğunun hatta onda biri kadar bile tevakkuf edememisizdir, ve ne yazık ki bu lâkayitliğimiz hâlâ devam edip gitmektedir. Çanakkalede Ingilizlerin yaptıgı abide bir eserdir, ve Fransızlar orada dahi ölülerini taziz ve takdis işini pek iyi yapmışlardır. Yalnız Türkün muazzam himmetidir ki bizzat biz Türkler tarafından lâyık olduğu itina ve ihtimamla yani hakkile takdir olunamıyan bir hatıra halinde kalmıştır. Çanakkaleye iki tane büyük abide dikmeğe mecburuz: Biri karanlık limana bakan en hâkim tepede şahlanmış büyük bir aslan, diğeri Kocaçimen t e ' pesine yarımadanın her iki tarafını da görecek surette • yükseltilmiş bir kartal. Bir kartal ki Boğazdan geçen yerli, yabancı herkes onun kuvvelti Gazi Hz. Ankarada büyük tezahüratla karşılandı Ankara 8 (Telefonla) Reisîcumhur Hazretleri bugün hususî tren1 le saat 11/40 ta lstanbuîdan şehrimizi tesrif buyurmuslardır. Gazi Hazretleri istasyonda Başvekil ts met Pasa Hazretlerile, Vekill«r Heyeti, meb'uslar, sefirîer, C. H. Fırkası umumî kâtibi Recep Bey. Büyük Erkânı Harbiye ikmci rei«i A sım, Jandarma Umum Kumandanı Kâzım Pasalar Hazeratile vekâlet ler erkânı, Ankara Vali ve Belediye reisi, mülkî ve askerî birçok zev?t ile istasvonda biriken kalabaJ'k bir halk kütlesi tarafından hararcfli ve samimî bir surette karsılanmıstır. Gazi Hazretleri, tsmet Pasayı refakatlerine alarak, kâtibi umumilerile birlikte Cankayava g'derek bir müddet istirahat ettiler. öğleden sonra, yarın acılması kararlastınlmıs olan veni Merkez Bankası birasını gezdiler. Sonra çiftliğe ve Marmaraya giderek istirahat ettiler, akşam ü. Cankavaya avdet buvurdular. ~ ~ M ~ Derayt tedavi bulunduğu laviçrede vefat eden Irak Kralt Faysal Suriyede kalamıyarak tngiliz mandaa altında bulunan Iraka Kral oldu. Mıntaka kürek birinciliği ^M • llinillllllllllllllllllllillHlllllllllllllllllllllUI''lllllllllllllllinillll1llll!lll11lllllllllllllllllllllllltlllllliniltllllllllllllllllllllllllllllillllllllM Muhalefet rükunlenn Yunan BaıveKuı den M. Papanastastu M. Çaldarıs leri M. Çaldarise hükumet tarafından takip edilen siyaseti terv.ç ettiklerini bildirmişler ve bu siyaseti tamamen terv ç ettiklerini Anka raya bildirmesini rica etmişlerdir. Başvekil, Yunanistan siyaset âleMabadi 2 ı'nci sahifede tırnaklarmm bu toprağa sanhsındaki kudretle kanatlarmın önüne her çıkacağı silip süpürmeğe hazır darbesini canlı olarak hemen kendi kalbinde duysun. Zaten iste Çanakkale budur. Bu iki eserden sonra Çanakkalenin Ergenekondan daha mukaddes sahalan bütün Türkler tarafından kolay gezilip tavaf edilebilmek üzere iskeleler ve yollarla bezenmeli, ve tâli derecedekî vak'alann en mühimleri kendi yerle rinde aynca canlı köseler halinde yasatılmalıdır. Hayatı tamamen gündelik ve maddi birsey sanan cereyanından kurtarmak lâzımdır. Hele millet hayatında bu en esaslı sarttır. Türkler Çanakkalenin yüce hatıralannı simdi olduğu gibi ha • vada bırakamazlar, bırakmamalıdtr • lar, ve elbet bırakmıyacaklardır da. YUNUSNADl Dünkü müsabakalara Galatasaray, Fenerbahçe, Beykoz, Altınordu, Haliç kulüpleri iştirak etti (IIIIIIIIIUIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIlllllllllMlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllMlllllllllllllllllllllllllllinillllllli Kâzım Ps. Hz. Meclis Reisimiz intihap dairesini geziyor Balya 8 (A.A.) tntihap daire • sini gezmekte olan Büyük Millet Meclisi Reisi Kâzım Pasa Hazretleri dün beraberinde Balıkesir meb'uslan ol duğu halde buraya gelmişlerdir. Pasa Hazretleri hükumeti, Be'ediye ve C. Mabadi 4 üncü sahifede r Dünkü yarışlardan bir intıbat Birînci gelen fiç çifte Beykoz fıtanna bayrak verilirken Mıntaka kürek birincilikleri dün Salacık önlerinde yapıknıstır. Müsabakalara Galatasaray, Fenerbahçe, Beykoz, Aitınordu ve Haliç kulüpleri iştirak etmislerdir. Kıdemsizler de gerek çiftede ve ge rek iki çiftede Galatasaray birinci ve üç çifte ile iki çifte dineklide Beykoz bîrinci olmuşlardır. Kıdemli iki çifte dirseküde Galata saray birinci, Fenerbahçe ikinci ve Bey» koz üçüncü gelmişlerdir. Kıdemli yansın sonunda Fenerbahçe Mabadi 4 ünca tahifede Yann Çanakkalede bir kahramanlık menkıbesi J