10 Ağustos 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Hayat Ansiklopedisi 37 nci cüzü çıktı Onuncu sene: No. 3326 u m n ur ı İSTANBUL CAĞALOĞLU Vatandaş! Yerli Mallar sergisini git, gor de Türkfin zekfi ve azmile göğsün kabarsm ! Telgraf ve mektup adresl: Cumhuriyet, İstanbul Posta kutusır İstanbul, No 246 Telefon: Başmuharrir: 22366, Tahrir müdürü: 23236, İdare müdürü: 22365, Matbaa: 20472 Perşembe 10 Ağustos 933 Uç Muvazene Ticaret muvazenesi muvazenesi, Tediye ?Hdy?jÜrâir"Hududundâ Harp Oluyor! (*) Hesap muvazenesi iitün okuyucularımız da büir ki; son seneierde iktısat tabir leri nekadar taammiim etmiş olan, hergün her yerde söylenen söz ler pek azdır. Bugiin, yazımmn merzuutolan üç muvazeneden her biri de bu taammiim eden kelimelerdendir. Hatta, bunlardan bazısı yanlıs yerler. de de kullanılıp gitmektedir. tktısat kitaplarınm herkes tarafindan açılmıyan sahifelerinden çıkarak biitiin haTktan taşan bu kelimeler üzerinde okuyuculanmizla adeta bir musahabe yapmağı faİdeli gördüm. Itîraf etmeiiviz kî, movazene kelimesüe tavsif ettiğimiz bu üç Tnuvazenenin ikisinde evvelâ kullanma yanlışlığı var. dır. Zira, ticaret ve hesap muvazene sînde her zaman degil hatta beBci de nadiren bile istîkrar yoktur. Fakat, tediye karşılashrmalannda muvazene her zaman ve mutlaka bulonur. tktısat flmîne göre: bir tedive muvazenesinm açık vermesine imkân yoktur. Bu adeta, bir banka bilânçosu gibi matlup ve zimmeti daima karsılasmıs, ve açıksızdv. A • çık, ancak hesap kısmmda, ticaret kıs . nunda bulunabilir. Bu itibarla, her ikisine de hesap terazisi, ticaret terazisî demek daha doğru, ve yahut daha iyi bir ifade olur. Ticaret veya hesap te • razisindeki açık bir kredi veya istikraz ile karşılasmak mecburiyetinde oldn • ğundan bu suretle muvazeneye giren tediyede aç»k kalmam» demektir. Fakat, bizde ekseriya ve hatta Avnıpa'Am da b&zan galat olarak bu 8ç ifade bnbirmin yerine kullanılmaktadır. ( * ) Tabirîer ne olursa olsun hergün bir. çok defalar söylediğimiz bu kelimele • rin îfade ettikierî manaya büyük bir ehemmiyet verilmesinin sebebi bunlar la bir mem'eketin vaziyetini anlamak mümkün olmasmdan. ve gen<> bir memleket iç"îi tutulacak doğru yolu gösterrr.esinden ileri gelmektedir. Ticaret ve hesapta muvazene veya muvazenesizliğin doğrudan doğruya şanj üzerine müessir olması, bu suretle bir memleketin alma ve satma kudre . tmi azalhp çoğaltmasıdır ki; millî ik • hsadın hükümran olduğu bu devirde ticaret ve hesap muvazenelermin e hemmiyetini cidden büyiiltmüştür. Fakat, hesap muvazenesindeki açiğın millî paraya tesir etmesi ve vahut di ğer bir ifade ile millî paradaki değisik • liklerin hesao muvazenesindeki açık tan iieri gelmesi için bazı sartlann da mevcut olması ISzım gelmektedir. Bu suretle, hesap muvazenesmde miktar unsurlannm kifayetsizliğinî söy. lemîş oluyoruz. BöHin ikhsat müellif lermin ittifak ettikleri bu mesele, hesap muvazenesinde yalnız matlup veya zimmet hanelerinin raksmlan değil; ayrica keyfiyete ait bir takım vasıfların unsur olarak mevcudiyeti meselesidir. tzahımızla vâsıl olmak istediğimîz nokta: Millî paranın kıymetini muhafaza içîn muhtaç olduğu unsurlar arasın • da ithalât v<* ihracattan baska o millî paraya hariçte ve dahilde verilen kıy rnet ve emniyetin bulunmasıdır. Ayni h»sap muvazenesi, muhtelif iki zamanda başka baska neticeler vere. bilir. Binaenaleyh, hesap muvazenesinde nazan dîkkate aldığımız miktar unsurlarile beraber errmiyet unsurlannı bir dakika gözden kaçiramaytz. Miktar nazariyesile kontenjan, takas, ve sair uaullere müracaate mecbur kalmakla beraber avni zamanda biitiin bu tedbir • lere rağmen millî paranın temevvüç et. mesi ihtimali olduğunu düsünmeğe ilmî bir mecburiyet vardır. Bu emniyet unsuru, yalnız memleketin ahvali umumiyesile, bütçe vaziye • tile mi alâkadardır?!.. Şüphesiz ki; emniyet onsuru ayni zamanda para hak(•) Bu meseleyi tktısat Vekâleti müşavnlerinden Bürhan Zihni Bey Fransızca yazdığı (Türkiyenin hesap muvazenesi) tezinde iyice izah etmi« Ûr. Yakında bir ticarî anlaşSabık Fransız Başvekili merasimle ma yapıiması muhtemel! ihracatçılarının karşılandı, Sofyaya yann gidecek Türkmilyon levalarınınBulgarîstanda mahpus kalan 25 kurtanlmasına çalışıbyor Sofya 9 (Hususî muhabirimiz den, telefonla) Cereyan etmekte olan ticaret mukavelesi kliring müza keratı hararetle devam etmektedir. Hariciye Ne?aretindeki dünkü içtimaa millî banka erkânı tekrar istirak etmisler dir. K'iring meselesinde bloke paraların kurtanlması, Bulgaristan döviz sı . kmtısı dolayısile en çetin bir nokta arzetraektedir. MaamaMh bunlarm etrafında Türk vatandaşlann menfaatinı koruyacak bir hal çaresi bulunmak fizeredir. Murahhaslarımız dün Hariciye NezareHnde akşam üstü teknik esaslar etrafında ikinci bir temas daha yapmışlaHır. Iki memleketin büyük ihracat esya nnda mütekabilen yapılacak gümrük tenzilâtı ve konsolidasyonlarda da an lasma tahakkuk safhasma girmiş bu • lrcnuyor. Dün akşam Başvekil M. Muşanof namıne Hariciye Nezareti tarafmdan M. H eryo dun geldi '.miHIIIIIIIIIIMIIMIIIIlmılHlltl^ırilMllltMmmMlinillHIHHllMHIMtMIMIMMItllMllllltll^llHlllllmılllMiıntHi^ millHIIIMIIHIIIMIIIIIIlmilMIIIIIIIMMIIHHimilWtl»Him Sofya müzakereleri bitiyor BüySk Frannz siyartsl M. "Reryonun şehrTmfz* mMvasalatından flR intiba Sabık Frannz Bafvekili ve radücal sosyafist fırkan lideri M. Heryo, dün akşam Emeriti vapurile şehrimize gelmiş tir. M. Heryo, Hariciye Vekâleti namına Nmnan Rifat, Haridye Vekâleti protokol umum müdürfi Şevket Fuat, VaK ve Belediye reisi Muhittm Beylerle Fraıuu maslâhat. güzan M. Barbiye, Frannz konsolosa M. Dâbaa, sefaret erkânı, Fransız kolonisi namına Ünyon Fransez müdürü M. Logof, Rus sefareti nanuna M. Maligin ile gazetecOer ta • raftndan karşılanmıştar. Vapur rıhtıma yanaşhktan sonra M. Barbiye Numan Rifat B«Tİ M. Heryoya takcbm etmiş, Numan Rifat Bey: BafreJcfl Ismet Pa«a re Haridye Veküi Tevfik Rüstü Bey beni zatıâlmid mreti mah*u*ada Utikbale memur ettiler. Bu vazifemi yapmak ve sizi selimlaraak Szere geldim. deraiştir. M. Heryo tesekkâr etmiş, badehu M. Barbiye, Şevket Fuat Beyi ve Valî Muhittin Beyi de takdim etmiştir. Vali Bey: Fr&nsanın en büyük devlet adammı ve en tanmmış (Mabadi S mci cahifede) Murahhaslârinnz Tfaki V» Cemai Ziya Beyler nıarahhaslarumz şerefme Unyon kntl||j* te bir ziyafet verilmiştir. Zifayefi* Gt* Mabadi S inci aahifed* Anadoluda kurulacak mensucat fabrikaları Dün Sümer Bankta Ziraat Vekilinin riyasetihde yapılan içtimalarda mühim kararlar verildi Muhlis B. dün akşam Ankaraya gitti Dün, Sümer Bankta Ziraat Vekili ve tktısal Vekâleti Vekili Muhlis Beyin riyasetinde biri sabahleym dokuzdan on ikiye, diğeri de iki den bese kadar devam etmek üzere iki içtima aktedü • miştir. Bu içtimalara, Sümer Bank müdürü Nunıllak Esat Beyle Hereke, Fesane, Bakırköy fabrikalan müdürleri ve Rus. yaya makine sanayiini tetkike giden diğer mütehassıslar da istirak etmiş . lerdir. Aldığımız malumata göre, bu top . lanhlarda, Anadoluda üç mıntakada açılması mukarrer olan yeni fabrika lar üzerinde müzakerelerde bulunul • muş, fabrikalann hazırlanan plânlarile inşası münasip görülen rmntakalar ve getirtilmesi icap eden makineler üzerinde tetkikat icra edihniştir. Bu mü . zakere ve tetkikler neticesinde üç fabrikanın inşası etrafında ihzar edflmiş olan proieler tasvip ve plâniarm da tasdik edildiği anlasılmışhr. Dünkü iç • timalarda fabrikalann insa edilecekle. ri yerler kat'î olarak tesbit edilmisse de bu hususta hükumetin kat'î karan a . Iınmadan meselenin gizli tutulması kararlaştınmıstir. Sümer Bankta buiunan mütehassislar heyeti tetkik ve müzakerelerine devam ederek teknik hususata taalluk eden bazı noksanlann ikmali ile mesgul olacaklardır. Heyet aynca tesisi ka. rar!a*tınlan pamuklu mensucat fabrikalarının iptidaî madde stoklanna ve randmanlarile diğer isletme hususatma a it etütlere de devam edecektir. (kt<sat Vekıline vekâlet eden Zieaa* Vekilîn.İ7 ^ün aksam saat b»şte Cankaya nvstö""*^ Haydarpasava geçmis ve Ankaraya hareket etmiştir. Vapurcular ihtilâfı Meseleye hükumet vazıyet ettî Şirket îşinde İktısat Vekâleti karar verecek Vapurcular a» rasında şirket teşkili meselesinden çıkan ihtilâf yeni bir safna ya girtniştir. Şimdiye kadar res mî ve hususî tarzda yapılan bütün tavassutların müsbet bir netic» vermedi • ğini gören İk tisat Vekâlfth işe vazıyet «derek Muste^ar SadvUah B. kanunî salâhiyetini htitnal zaruretinde kalnuştir. Evvelki gvm şehrimize gelen Ziraat Vekili ve İktısat Vekâleti vekili Muhlis Bey Hava ve Deniz Müsteşarı Sadullah Beyle bu son vaziyet etrafında gorüşmüş ve vapurcuların bu hareketleri karşısında Vekâletin Mabadi S inci sahifede Balbofilosu Bahrimuhiti bir defa^ daha geçti Dünya uzun mesafe rekorunu kıran Fransız tayyarecileri çektikleri mü$külâtı anlatıyorlar Roma 9 (A.A.) Atlas Okyanu . sunu aşıp Amerikaya gittikten sonra Avrupaya dönmekte olan ttalyan hava filosunu teşkil eden deniz tayyarele rinin hepsi dün sabah Shoal Harbordan hareket etmişlerdir. Filo, evvelce kararlastınlan programa göre, iki takı ma aynlmıştır. Jeneral Pellegrinin i • daresi altında buiunan ve 9 deniz tay. yaresinden mürekkep olan birfnci takım Açores adalannda Horta Nowda denize inmiştir. Bizzat Jeneral Balbo tarafmdan idare edilen ikinci takım Ponte del Gada istikametinde uçusuna de. vam etmiş ve Roma saatile 18,30 da bu limanda denize konmuştur. Filonun bu suretle iki ayn yerde denize mmesine 24 deniz tayyaresi . nin mahdut bir su sahasuıa ayni za manda konmasma imkân görülememesraden dolayı lüzum hissedilmiştir. Gerek Horta Nowda ve gerek POPte del Gadada İtalyan tayyarecileri coşkun tezahürSerle karşılanmışlardır. . Rayak seferinln kanramanan Rassi Kodoa Limanda demirli bnKman gemilerle bfl. tün resmî daireler bayraklarla dona . tılmif, küise çanlan uzun akislerk etrmh inletmiştir. Atlas denJzi 11 saat 45 dakikad» geçihniştir. Mabadi S inci aahifede Ziraat Vekili ve tktısat Vekâleti Vekili Muhlis Bey Ziraat Vekili Haydarpaşada, tkta • sat Vekâleti Deniz ve Hava müşteşan Sadullah, Devlet Denizyollan müdürü Sadettin, Sümer Bank müdürü Nurullah Esat, Akay müd?!ü Cemil. De. niz Ticaret müdürü Mü'it Necdet, Ti. caret müdürü Muhsin, Hhsat Vekâleti hukuk müşaviri Kemal Beylerle tstanbul Vilâyeti ziraat müdürü, Hereke, Feshane, Bakırköy fabrikalan müJürieri Ziraat ve Ticaret Odası erkânı tarafından selâmlanmışhr. Vekil Bev, hareketin^en evvel Is . tanbuldaki faaliyeti hakkında bir mu. harririmize şu izahatı vermiştir: « tstanbula, her iki vekâlete ait olup burada tetkiki lâzım bazı müs tacel işler için gelmiştim. Bu arada Anado'uda yeniden tesisi mukarrer fabrikalar isi de vardı. Bu mesele ile Sümer Bankta vaptığımız içtimalarda mesgul olduk. Fabrikalann tesisi irin bütün hazırlıklar ikmal edilmistir. Bu hususta yaptığım temaslardan çok menv. nun olarak avdet ediyorum.» IIIIII1IIIII tl MI Iti 1M M • İt İt lt<IHI II İt 1111IMIII HIHIIll IIHIUUI nilt Universitede öğleye kadar ders usulü kalktı Profesör ve talebelerin devam şekli mecburiyete bağlanacak, fakültelerde bütün gün ders yaçılacak Irakta harp Hiristiyan Asuriler Irak ordusile çarpışıyorlar Bağdat 9 (A.A.) Irakın Suriye hududunda, geçenlerde Suriyeye geç . miş olan hiristiyan Asurilerle Irak hu dut ordusu arasında bir harp patlarf ştır. Geçen hafta sonunda yapılan bir muharebeden sonra şimdiye kadar Irak ordusu 20 maktul, 45 yaralı, Asuriler ise 95 maktul ve birçok yaralı zayiat vermislerdh". Hâdise bir fikir aynlığından çıkmış Londra 9 (A.A.) Londradaki Irak mahfellerihden brrinden alman ma. lumata g^öre Irak hududundaki AsuriJer arasında çıkan kargasalıklar bizzat bo, kabilelerin efradı arasında bas göste .~ ren bir fikir aynlığından ileri gelmişMabadi 2 inci sahifede UIIMIIIIIIMIIHItlllMIIHinilllllKllllllllllllllllllHIIIIIIIIIIIMIIIIHIIIIIIIIllllllMIIIMIH kındaki arz ve talep kaidesinin yakın bir istikbale ait olan ihtimallerine da • ha kuvvetle istinat eder. Hesap muva. zenesi, yalnız bir senenin hesaplan ol. dugu halde emniyet unsuru gelecek senelere ait ihtimalleri kısmen o seneye tahmil eden bir unsurdur. Millî para nın bu seneki alım sabmile beraber ileriki senelerdeki alım satımile de alâkadar olur. Bu nazariye altına istinat eden ve ya. hut istediği zaman altına istinat edebilecek sağlam parah denilen memleketler arasında hemen kat'iye yakın bir şe kilde cereyan ediyor. Henüz bizun gibi bugün tamamile altına istinat etmediği halde altına istinat etmeği kanun . larile kabul etmiş bir memlekette ise millî paranın altın para gibi sağlam bir hale gelmesi işte ancak gelecek senele • re ait ıhtimallere Hükumetimizin cel bettiği emniyet unsurunu hem müs • takbel arz ve talebi tanzim etmiş ol masile, ve hem de umumî siyasetteki icazkâr sebat ve basiretile tefsir oluna • bilir. îstanbul meb'usu ALAETTİN CEMİL Telif ve TercBme heyetine ahnan eski Besim Ömer Pt Ait Ekrem B. Üniversite teşkilât müşaviri pro fesör Malş dün şehrimizde buiunan profesörlerle ve Universiteye girecek muallhn ve muavin namzetlerinin tesbiti ile meşgul olmuş, şimdiye kadar bu memuriyetler için yapılan istidalan tetkik etmiştir. Profesör Malşin evvelki gün Güzel San'atlar Akademisini ziyareti akademinm ıslahile alâkadar de ğildir. Bugün şehrimize Berlinden iki büyük profesör gelecekth*. Bunlar dahiliye profesörü doktor müderrislerden Ali Vehbi B. Başmhuarririmiz Başmuharrirkniz Yunus Nadi Bey dün tedavi için Avrupaya gitmiştir. Sermuharririmizin tstanbulda bu lunmadığı zamanlarda, gazetenin yazı işleri hakkmdaki mektupların Tahrir Heyeti müdürümüz Abidin Daver Bey namına gönderilmesi ri> ca olunur. Tanhöyzer ve hayvanat âlimi Breslav Madet Phidir. Profesörleri ısla . hat müşaviri M. Malş ile şehrimizd» buiunan diğer profesörler ve Ahnan sefareti erkânı karşılıyacaklardır. Maarif Vekili Reşit Galip Bey bu profesörleri cumartesi günü Universitedeki dairesinde kabul edecektir. Diğer profesörlerden M. Nissen ve Şvartz ile mukavele aktedil miştir. Profesör Ricnard Couraut ve profesör Jaimes Franck cumartesi Lutfen tahiteyi çevtrinİM 1