24 Ocak 1932 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

SEKiZiNCi SENE No. 2773 Sabip ve Basmuharriri VUNUS NADİ İDAKEHANESİ: karşiMnda dürrı «alısos» PAZAR 24 KANUNUSANi 1932 Telef on: fkTelgraf: İstanbul Cumhuriyet^:' Posta kutusu: N° 246 i 22366 Başmuharrlr Tahrtr müdürü 33236 20472 Idare muduru 22365. Matbaa Türk dili, Yabancı dili Maarif işlerimizin başmda iki şeyi öğrenmeğe mecbur olduğumuzu görüyoruz: Türk dilini ve yabancı dilini. Henüz her ikisinde de derin anlayışa dayanan kuvvetli bir gidiş tutamamış olduğumuzu itiraf etmek lâzımdır. Bugünkii Türkiye'de bulunan 14 milyon insan ve bütün dünyadakilerle beraber 70 milyon Türk türkçe ko nusmıyorlar mı, ve onların konuş tukları dil türkçe değil midir diye sorulabilir. Kabul ederiz ki bu kadar insan türkçe konusuyorlar, ve aralarında pekâlâ da anlaşılıyorlar. Ancak dil yalnız bir konuşup anlaşma aletinden ibaret değildir. Bu dil gene herkesin anladığı bir ilim dili, bir fen dili ve bir san'at dili de olacaktır. İnsan anlayışının çıkabildiği yüksek • liklerin ve inebildiği derinliklerin kâffesi elimizdeki dil aleti ile ve herkesin anlıyacağı şekillerde ifade o Iunabilmek lâzımdır, ve kabul et • melidir ki Türk âleme böyle bir dil bilgi ve birliğinden mahrum bulu • yor. Bir millet için bundan daha büyük ve daha acı bir mahrumiyet tasavvur olunamasa yeridir. Turh, . İran hudutlan muahadenamesir'n Asya'dan Avrupa'y» geçmek için Kafkas dağlanndan simal ve cenup yollarını takip eden Türk'lerden a şağı yol istikametini tutanlar zamanla burada din alâkasile Arap dilinin tesirine kapılmışlardır. Hâdise he • nüz bin bu kadar senelik yeni bir sey olmakla beraber tesiri büvük olmuş ve adeta bu tarafa gelen Türk'lerin millî hüviyetlerini karıstırmıştır. Dil itibarile ve bilhassa kültür nokta sından öyle içinden çıkılmaz bir kargaşalığa uğramışız ki vaziyetimiz adeta arap saçına dönmüştür. Bu mes'eleyi halledemediğimiz müddetçe gideceğimiz yolu tayin edememi? savılacağız. Türkiye • İran Hudut muahedenamesi Cuma akşamı Tevfik Rüştü Beyle Fruği Han arasmda imzalandı urıye azi Hz. Reisicumhur Hz. dün akşam gec vakte kadar Dolmabahçe Sarayı'ndaki hususî dairele • rinde meşgul olmuşlar ve bir yere çıkmamışlardır. Tevfik B. Yalova'ya gitti Riyaseticumhur Umumî Kâtibi Tevfik B. dün Yalova'ya gitmiş ve akşam üzeri tekrar şehrimize dönmüştür. ABONE ŞERAİTİ I MÜDDET: fTÜRKİYE İÇİN HARİÇ İÇİN • Seneliği : 1400 Kr. t : 2700 Kr. : 6 Ayhğı : 750 Kr. : 1450 Kr. : 3 Aylığı | 400 Kr. ; 800 Kr.* •J Aylığı: 150 Kr. : Nüshası her yerde r Kuruştur Laval Mac Donald Mülâkah takarrur etti Bulgar Başvekili Paris'e gitti, Almanya yeni teşebbüslere hazırlanıyor tün memleketle • deki bedbinliğe rağmen alacakh devletlerle temaıı vakitsiz kesme meğe karar vermiş olduğu teyit olunmustur. Hatta Almanya'nın İngiltere'nin muaveneti ile ve bir takım sartIarla Hoover moratoryomunun tem Ingüis Başvekılı didi teklifine muMülâkat, ya M. Laval M~. Makdonald vafakt etmesine Londra'da, ya Boulogne'da veya Folmüsaade bahşolacak kâf i derecede ekestone'da vuku bulacaktır. lâstiki bir formül bulunmasım i e Londra 23 (A.A.) Daily Mail, menni eylemekte olduğu intibaı bile M. Laval'in M. Mac Donald'ın davetini kabul etmis olduğunu yaz mevcuttur. maktadır. İngiliz'lerin taoriyesi Le Matin gazetesi, mülâkatın ge Londra 23 (A.A.) Times ga lecek hafta sonunda Paris'te vuku zetesi, Alman hükumetinin Avru bulacağını zannediyor. pa'h alacakhlarla borçlular arasnıAlmtn'lartn yeni teşebbüderi da hukukî bir itilâfname haline getırilmiş olan ağostos protokoltraun Paris 23 (A.A.) Le Journal, temdidini kabul için tekrar eline bir Berlin'den istihbar ediyor: Dün Almanya'nın Paris, Lon fırsat geçireceğini yazmaktadnr. dra ve Roma'daki sefirlerinin ye • Bu gayeye vâsıl olmak için en basit niden tefebbüslerde bulunmaları için çare, alâkadar nazırlar arasında yahazırlıklar yapmakta olduğu ve bü(Lutfen sahifeyi çeviriniz) Londra 25 (A.A.) Hariciye Neza reti, Lord Ty rell'in M. La • vaPe İngiliz Basvekilinin kendisine 24 kânunusanide mülâ kî olmak ar zusunda bulun • duğunu iblâğ eylemiş oldu ğunu bildir mektedir. Fransız Basvekui Adliye Vekili Istanbul'a geliyor İhtisas mahkemeleri için tetkikat yapacak Ankara 2 3 (Telefonla) Adliye Vekili Yusuf Kemal imzalandığz Tahran şehrinden Wr rrt&nzara B. bu ak Topane meydanı: 1 rakamüe gosterüen bina Belediye dairesî şamki trenle 2 işaretli bına ise iran bankasıdır. Istanbul'a ha Tahran'dan gelen bir habere günü akşamı imzalanmıştır. Bu reket etti. Yu nazaran Türk İran hudutlan suretle İran'la mevcut hudut mes' suf Kemal Be mes'elesi hakkmda hazırlanan elesi tamamen hallolunmuştur. yin İstanbul' muahadename Hariciye Vekili Tevfik Rüştü B. ile maiyyeti da bulunduğu Tevfik Rüştü B. ile İran Hariciye erkânınm dün tayyare ile Bağ müddet zar Nazırı Frugi Han arasmda cuma dat'a hareketleri mukarrerdi. Adliye Vekili fmda İhtisas Yusuf Kemal B. Mahkemeleri hakkmda tetkikat yapacağı söylenmektedir. Güzel tablolar miizesi Bir zamanlar tstanbul sivesî güzel türkçenin örnek ifade seklidir de • mek moda idi. Eğer dil oturdu, kalktı, gel ve git demekten ibaret basit mefhuml&ra münhuır kalsa idi biz de bu modaya tâbi olmakta iıiç zorluk çekPerşembe nü& miyecektik. Fakat güzel türkçenin hamızın baş şivesine örnek olacak olan Istanbul makalesinde nesivesi de derin olmamakta Anadolu fis san'atlar köylüsünün kaba farzettiğimiz dilindeki basitlikten çok farklı, öyle e dan resimciliğe sash ve büvük surette farklı bir şey memleketimiz de dahi bü değildir. Edebivat, bedayi, ilim ve yük bîr mevki fen mevzuu bahsolduğu zaman İs verilmek üzere tanbul sivesi de Anadolu lehçesi kamillî bir gale dar yayadır. Eskiler noksanı teiâfi ri, yani güzel etmek icin Arab'ın ve Acem'in dilletablolar müzesi rine müracaat yolunu tutmuslar. Fakat bu yolda da yalnız kelime al tesisi lüzumun dan bahsolun makla iktifa etmiverek o dillerdeki muştu. Bu makelimelerin tasriflerini de beraber almağı iltizam etmişler. Bu gidis türkre kale üzerine esbak Müze müöğrenmek için arapca ve acemce öğrenmeği mecburî kılmış. Türkceyi öğ dürü ve şimdi İstanbul meb' renmek için arapça ve acemceden iusu Halil Ei • baret iki dil' daha öğrenmeğe mecBeyden bur olmaktaki erarabetten sarf ı na hem şu mektubu zar müskülâtı düsünmek bu volun aldık: hatasını anlamağa ve anlatmağa kâ22 1 932 fidir. Pek muhterem Bu hatadan ricat etmek için mekYunus Nadi Beteplerden arapça ve acemre diHe*inin yefendi, ders o'arak okutulmasım kaldı^dık. Dünkü Cum Fakat kelime'er oldukları pibi, yani huriyet'in bas tasrif şekillerile duruvor. Alelâde dil makalesinde (miliçin vaziyet bövle olduğu gibi ilmî lî Galeri ) ısıtılahlar icin de henüz esaslı tet hakkmda yaz kiklere mü«;tenit son kararlsnımızı dığmız sözlercfen vermis değiliz. Türk dili miüî bir dolayı sizi cid liğin, millî terakki ve inkisifın sağden tebrik c lam temeli olmak icin hâ!â büvük ve derim. esaslı hamleler bekliyor. Bu ifade Böyle bir relen'mizle mevcut Arap ve Acem kelisim müzesine meleri atılarak onların yerleri rast gebizde siddetle lüle buluşlarla doldurulsun demek is zum ve ihtiyaç ' Millî Müzede bîr Türk minyaturu temivoruz. Yapılacak ne ise o vapılvardır. Bu mes'eleyi âcizleri \ rıldığı esnada orada toplanmış olan sın. fakat yapılsın demek istivoruz. de 1924 te ehemmiyetle na bilcümle 1evhaları yeni mektep ida» Dil Encümeninin kaldırılması tabiî zari dikkate olarak, o zaman resine teslim etmiştim. Bunlartn şimçok yanlıs bir hareketti. Fakat bu enMüzeye merbut olan, ve şimdi di nerede bulunduklartnı bilmiyo • cümenin calısma tarzı da bizîm pek Güzel San'atlar Akademisi namınt rum. beğpndiğimiz bir sey d^«rild'. Dil taşıyan eski Sanayii Nefise mekteBu vesile ile pek samimî hürmet • mes'eleroiz etrafında b'lgili. vicdanh binde millî ressamlarımızın eserle lerimin kabulünü istirham eylerim ve canlı hareketlere ihtiyacımız varrini toplamağa başlamıştım. Bu mii Beyefendi hazretleri. ' dır. nasebetle o zaman yazmış olduğum HALİL ETHEM risaleyi leffen takdim ediyorum. OnSerlevhamızdaki Türk dili terkibi Bu mektubundan dolayı Halil Etile bunlari söylemek istiyoruz. Ya da Türk ressamlığına ve Sanayii Nehem Beye bilâkis biz teşekkür ede bancı dili ile maksudumuz da Arap ve fise mektebinin tarıhçesine ait bazı riz. Biz vaktile teşebbüs edilmiş va malumat ve mevcut resimlerîn bir de hatta f iil ve icra sahasına dahi ko Acem dilleri değildir. Bununla billistesini bulursunuz. Mezkur mek • nulmuş iken bilâhare unutulmuş olan has?a fransızca, ingilizce, almanca tep bilâhare benim teklifim üzerine g'bi Avrupa dillerini kastedivoruz, bir işi sanki hiç yokmuş gibi tekrar (sahife 32) Muzeler idaresinden ayve çocuklarımıza bu dillerden behe(.Mabadı 3 uncu sahifede) mehal birinin öğretilmesini elzem sayjyoruz. Hususile biraz ileri ve yük re bütün milletlerin birbirine karı zırlanmış bir insan demektir. Kendi sek tahsil görecek çocuklarımıza. Ezşacak hale geldikleri de göz önüne kendini adam yapmak içinse insanın cümle liseleri ikmal edecek talebe ahnarak alelâde hayatta muvaffak okumağa, tetkik ve tetebbüe, dünya nin mektenten behemehal büyük bir olmak için de bir ecnebi dili bilmeğe terakkilerini takip etmeğe ihtiyacı Avrupa dilini bilerek, öğrenmis olaihtiyaç bulunduğu teslim edilmek lâvardır. Bunun icin daha hiç olmazsa rak çıkmasını istiyoruz. Türkive'de zımdır. Bizim liselerimizde öğretil • yarım asırhk bir zaman bizim lise millî bir kültür teessüs ve az çok tadiği kadarile bir lisan öğrenilmis olmezunlarınm Avrupa'Iı yabancı bir ammüm edinciye kadar bunun bövle muyor. Maarif imizde bunun pek büdü bilmeğe ve bütün işleri o dil vaolmasını gayet zarurî buluyoruz, Liyük bir noksan olduğu kayda sayansıtasile Avrupa neşriyatından öğrenselerin ihzar ettiği talebe ondan sondır. meğe ihtiyaçları vardır. ra kendi kendini adam yapmağa haYUNUS NADİ Sonra dünyanın şimdiki haline gö Meğer bizde de bîr resim galerisi var Grip salgını mış, fakat dağılmış ve umıtulmuş! Devam ediyor Halil Ethem B. izahat veriyor Mekteplerin tatili için bugün karar verîlecek Yeni kanundan sonra İlk kaçakçılık muhakemesi yapıldı, ilk rakı kaçakçıbğı meydana çıkarıldı fstanbul'da teskil edilen kaçakçılık mahkemesi dün ilk defa olarak bir kaçakçılık maznununu muhakeme etmiştir. Maznun, Yataklı vagonlar sirketinde kondoktör Petranya Civani isminde bir Italyan'dır. 300 çram sıkletinde 24 parçadan ibaret glüten ekmeğini gümrük ersmi vermeden kaçırmakla maznundur. Petronya Civani, perşembe günü, bu ekmekîeri kacırırken zabıta ta • rafından yakalanarak mahfuzan Müddeiumumiliğe teslim edilmis ve dün de mahfuzan kaçakçılık mahkemesi huzuruna çıkarılmıştır. Dünkü muhakemede hâkim mevkiini Kudretullah Bey, makamı id • diayı da Hakkı Bey isgal etmişler dir. Maznun, türkçe bilmediğinden bir tercüman vasıtasile istiçvap edilmistir. Maznun Yataklı vagonlar şirketirdî kondolrtHr o'arak v alı ti'inı, yakalanan glüten ekmeklerini kendisine yemek üzere seyyahlardan birisinin verdiğini, esasen bunların 300 gram ağırlığında olduğunu, bunların gümrük resmine tâbi olup olmadığını bümediğîni söylemiştir. Hâkim, maznunun tevkif ve ademi tevkifi hakkmda müddeiumuminin mütaleasını sormuş, makamı iddia, maznunun halen tevkifine lüzum olmadığını, kaçırılan ekmeklerin gümrük resmine tâbi olup olmadığının gümrük idaresinden sorulmasını, gelecek cevaptan sonra ittihazı mu karrerat edilmesini söylemiştir. Hâkim, maznunun ikametgâhını sormus, maznun da, Yataklı vagonlar la gidip geldiği ve mütemadi seyahat halinde bulunduğu için burada ikametgâhı olmadığını söylemiştir. Bunun üzerine maznunun tevki fine karar verilmis ve erümrük ida <• resinden glüten ekmeğinin gümrük resmine tâbi olup olmadığının sorulması için muhakeme çarşamba gü • nüne talik edilmistir. İlk rakı kaçakçılığı Müskirat İnhisar memurları Usldjdar'da Harmanlık mektebi karşı sında Talât Ef. nin evinde gizli rakı itnal edildiğini haber almışlar ve dün evde taharriyat yapmıslardır. Neticede 2 rakı kazanı, 500 kilo cibre, 20 kilo rakı elde edilmiş, kaçakçılar mahkemeye verilmiştir. Bu vak'a yeni kaçakçılık kanunundan sonra İstanbul'da kaydedilen ilk rakı kaçakçılığıdır. Yakalananlar derhal hususî mahkemeye verilecek, haklarında ka nunun gösterdiği ağır cezalar tatbik edileçektir. Grip salgın bir şekilde devam etmektedir. Sıhhiye müfettişleri yaptıkları tetkikat neticesi^ ?a bir rapor fmd?\ fazl^sı hisîr. iki gv ': ı olacağını bildi mişlerdir. Bi Î ^ aleyh mekteplerde umumî şekilde tatil yapılmıyacaktır. Hastalık en fazla Beyazıt ve Fatih mıntakalarında tesirini gösterdiğinden bu mıntakalarda buhınan beşinci, altıncı, yedinci ve sekizL^ . .. ..ıcktepler talebesi nin kısmı azamî hastalanmış ve dün bu mektepler Sıhhiye müdi riyetinin tensibi üzerine iki gün müddetle kapanmıştır. Diğer mekteplere de ayni şekilde hareket etmeleri lüzumu mustur. tebliğ olun • IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIII Diğer taraftan verilen malumata göre Maarif heyeti sıhhiyesile, Sıhhiye Müdiriyeti arasında mekteplerin tatili mes'elesi yüzünden (Mabadi i üncü sahifede) Şubat Kontenjan listesi Şubat ayı zarfmda İstanbul gümrüklerinden îthaline saade edilen eşyanın üncü sahifemizdedir. mü • Bazı meslektaşlar... Kolları sıvamışlar ha gayret, çala.., Çala fırça san'at eserleri mi vücude getiriyorlar? Yok canım... Çala kalem münakaşa yapıyorlar!.. listesi 4