2 Ekim 1930 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

•» ?:•.• YEOINCI SENE N* 2301 Başmuharrlrt YUNUS NADİ tDAREHANESİ: MyıwnQBnıniye karşısında dairei mahstıs» Telgraf: tstanbul Cumhuriyet Posta k u t u s u : N° 2 4 6 » • •• •« • • « » • »« • Başmuharrlr : 2366 . Tahrlr müdürü : 3236 müdürü 2365, Kitap kısmı 472 Cu m h u riyet Isıtıet Pş. açık münakaşa istiyor! Baş vekil memleket mes'elelerînin Millet Meclisinde hallini musirren talep edecektir Münakaşa nın nekadar şiddetli olacağı kestirilemiyor 2 TEŞRINIEVVEL 193O ABONE ŞERAİTf MÜDDET: TÜRKİYE İÇİN HARİÇ IÇİN Seneliği i 1400 Kr. 2700 Kr. 6 Ayiığı [ 750 Kr. 1450 Kr. 3 Aylığı 400 Kr. i 800 Kr. j 4 1 • • • «. i Kabine ProgramınıBugün Okuyacak Yeni fırkanın mahiyeti Serbest Fırka, bütün esaslarda Halk Fırkasile beraber olduğuna göre îkincî bir fırka yapmanın manası nedîr ? « 5 Kuruştor s Nfishası her yerde Ismet Paşanın beyanatı ittifakla kabul edildi Ankara 1 teşrinievvel (Başmuhar fırkaya mevcudiyet sebebi olarak Ankara 1 (Telefonla) H. F. grupuririmizden, telefonla) Cumhuriyet ne kalıyor? Bize göre kalan şey İsnun dün öğleden sonraki içtimaında, İkHalk Fırkasından ayrılarak Serbest met Paşa ile Fethi Beyin şahıs farkbugün saat beşte toplanarak yarın (bu tisat, Adliye Vekillerinin verdiğl izahstı Ankara 1 (Telefonla, Başmu Cumhuriyet Fırkasına geçen Ağa larından ibarettir. Eğer hakikat bu müteakıp Ismet Pş. kiîrsiye çıkarak mı\gün) mecliste okunacak olan hükumetin oğlu Ahmet Bey arkadaşımız Rei ise şahıstan şahsa farkın bir fırka harririmizden) Vekiller Heye zakerelerin mevzuu olan vergiler, Liman programını gözden geçirmiştir. İnhisan, şeker fabrikaları ile şekerden sicumhurumuzun bitaraf değil, bir teşkiline sebep olamıyacağı neti tinin bugün (dün) Meclise arzoluAnkara 1 (Telefonla) B. M. Mecli alınmakta olan resimler, adlî kanunlarda taraflı olması lâzım geldiği hakkın cesi kendiliğinden ortaya çıkmış nacak program etrafında çalıştığı sinin yarınki ruznamesinde vekâlet büt tadilât ve Ziraat Bankası mes'elelerinde da vaktile yazdığı makaleyi izaha olacaktır. Bu davayı isbata ihtiyaç tahmin olunabilir. Programın ana çelerine alt bazı münakale lâyihaları ile fırka müzakeratının verdiği neticeleri hatları zaten Fırka grupunun uzun çalısan yeni bir makale neşretmiş jyoktur. Aksi takdirde dünyada ne Başvekil Ismet Paşanın nutku vardır. hulâsa etmiş ve bunların hükumetin tir. Serbest Cumhuriyet Fırkası kadar adam varsa o kadar fark münakaşalan neticesinde taayyün programına esas teşkil edeceğini ve hüetmişti. Fırka ile Cumhuriyet Halk Fethi B. bile diyor ki Reisicumhurun bitaraf olmasını olmak lâzım gelirdi. kumetin bütün icraatında fırka ile hera^ Fırkası Reisi olan Başvekil Ismet Hükumet intihabata müdahale fikir ve yekvücut olduğunu ve e«=asen iltizam edegeliyordu. Bu eski ma Ağaoğlu Ahmet Beyin son makaetmiyor kale ile yeni zihniyet ve vaziyet a Iesindeki kat'î sarahat bizi bu aşa arasında ötedenberi olduğu hükumetin ötedenberi bu mes'elelerte gibi bu defada samimî münaka Ankara'dan verilen bir habere meşgul olduğunu söylemiş ve matbu ikrasında açık bir fark vardı. Ayni mes'elenin ciddî surette tetkikine adam dün böyle, bugün böyle söy sevketmiştir. Ahmet Bey yeni fır. jalar neticesinde tam ve kâmil figöre Serbest Fırka Lideri Fethi B. tisat programmın bazı maddelerini osir birliği tahakkuk ve teeyyüt eyIerse bu sözler şüphesiz tezat ve kanın bütün esaslarda Cumhuriyet evvelki gün de Reisicumhur Hz. kuyarak izahat vermiştir. lemiştir. Denilebilir ki Fırka ile tenakuz teşkil ederlerdi. Ahmet Halk Fırkasile beraber olduğunu tarafından kabul edilmiştir. Fethi tsmet Paşa, nutkunda şimendifer şiyasetinin hükumet programmın esaslaBaşvekil ve onun hükumeti yekpaBey yeni makalesinde bu tezat ve söylüyor. Yalnız teferrüat ve tatbiBey, belediye intihabatında ya rını teşkil ettiğini ve bu yolda faaliyete re bir istihkâm manzarası arzet tenakuzun mevcut olmadığını is katta fark olacak olduğu da mühpıldığı söylenen müdahaleler hak devam edileceğini söylemiş ve muhalif bata çalışıyor. Bu kadar açık olan mel bir lâf olarak bidayettenberi mek neticesine vasıl olmuşlardır. kında demiştir ki: fırkanın nihayet bıi siyasetin isabetini bir tezat ve tenakuzun tevil ile or söylenip gelmektedir. Biz teferrü Bütün memleketteki fırka teşkilâtı« Hükumet intihabata müda teslim etmekte bulunduğunu ilâve etmişnın da bu f ikir ve nazarla müşarik tir. tadan kaldırılmasına maatteessüf at ve tatbikat farkını anlamıyoruz. hale etmiyor ve etmiyecektir. Bu tsmet Pş Hz. sözüne şu suretle hitam Elbet teferrüat ve tatbikatta böyle oldtığunda şüphe yoktur. Hakikatvermiştir: imkân yoktur. Ahmet Bey o zaman hususta kat'î söz aldım.» lerin tezahürile memleket efkârı « lste programtmtzın esatları öyle düşünüyordum, simdi böyle fırkadan fırkaya değil, hatta adamHerman Spirer mes'elesi bunlardır. Eğer tasvip ederseniz dan adama fark vardır. O halde umumiyesinin son karışıklıklardan düsünüyorum dese daha kestirme çabuk çıkarak doğru yolu temyiz Verilen habere göre Serbest Fır hükumetiniz bu esaslar dairesinde Başvekil tsmet Paşa bir yoldan gitmiş ve tamamen sa yeni fırka tamamen şahsî bir teşekkül olmuş olur. Yalnız şahıslara is deceği muhakkak sayılabilir. Is hükumetin umumî siyaseti hakkın ka meb'usları Herman Spirer şir programını hazırlıyacak ve çalışamimî görünmüş olurdu. tinat ve yalnız şahısları istihdaf e met Paşa hiç değişmiyen ayni a da ve bilhassa muhalefetin son za keti mes'elesi hakkında hükumete caktır.» Maahaza Ahmet Beyin son maden bir fırka. Böyle bir teşekkülün damdır. En müşkül zamanlarmda manlarda şurada burada demago bir sual soracaklardır. Bu esaslar ittifakla kabul edilmis. tskalesini olduğu gibi almamak için ciddî telâkki olunabilmesine im •Türk milletine bu büyük milletin jik bir tarzda tebarüz ettirmiş olmet Pş. sürekli ve şiddetli alkışlar araEabinenin programı ve de sebep yoktur. Ahmet Bey bu zeki ve fedakâr bir evlâdı olarak sında kürsiden inmiştir. kân yoktur. duğu tenkitler üzerinde münakaşa makalesinde Cumhuriyet Halk F«Serbest Fırka yar ve yaver olan ve dün olduğu Kabinenin profirramı Tenkit ve murakabenin iyi bîr açılmasını istiyecektir. kasile Serb©»* Cumhuriyet Fırkası Ankara'dan verilen habere na Ankara 1 (Telefonla) Iki gundenbegibi bugün de yarın <fa daima yar arasi»Ja hiç bir fark olmadığını şey olduğunu ve yeni fırkanın bu Muhalefetin dahi bu fırsattan bil zaran tsmet Paşa kabinesinin prog rl H. F. grupunda devara eden müzake ç söylüyor. O halde yeni bir fırka itibarla ortaya hoş bir yenilik ge e yaver olacak adam. Yarın (bu istifade zaten söz söylemek isteme ramı hakkında verilen haberler rc dnn akşam bitmiştir. Bugün Heyeti teşküi külfetinin iktihamı ile bu tirtniş bulunduğunu kabul rderiz. gün} cereyan edecek işlerin şu sey si'de kkıfimküddür. Ancak muhale Serbest Fırka erkânını hayrete dü Vekile toplanarak müzakere esnasında kararlaşan esaslara göre programını kadar gürültüye sebebiyet verilme Ayni şey Halk Fırkası için de geniş ri takip edeceği anlaşıhyor: öğleden evvel Fırka grupu içti fet istesin istemesin Başvekil so •şürmektedir.Bunun sebebi hükumet hasırlamıştır. Program yarın 'sabah sa^ sinin hikmeti anlaşılamıyor. Olsa bir tenkit ve murakabe usulünün kaklara düşürülen memleket mes'eat on birde fırka grupunda, Sğleden sonolsa Serbest Cumhuriyet Fırkasına kabul ve tatbikı ile de temin oluna mala hükumetin bugün hazırladığı lelerinin yegâne hal ve fasl yeri o tarafından kabul edilen ıslahat e ra da mecliste okunacaktır. Frogramın programa ıttıla, öğleden sonra hesaslarının bir çok noktalarda Sertenkit ve murakabe vazif esi kalmış bilirdi. Zaten olan şey de bundan esaslı noktalan şunlardır: lan Türkiye B. M. M. de münakaşa 1 Paramızın istikrarı ve tediye oluyor. Yalnız tenkit ve murakabe ibarettir. Halk Fırkasından bazı yeti umumiye içtimaı ile hükume edilmesini bilhassa ve musırran ta best Fırka tarafından ileri sürülen işinin siyasî bir fırkaya mesnet teş meb'uslar yalnız tenkit ve muraka tin Meclis heyeti umumiyesine lep ve iltizam edecek ve müzakere fikirleri ihtiva etmesidir. Serbest muvazenesin'n temini icin çalışılacakfır. Fırka erkânı bu mes'ele etrafında 2 Vergiler üzerinde esaslı tetkikler kil edebileceğine akıl ermez. Yeni be vazifesinin ifası için kendi fır programını arz ve itimat talep et de ettirecektir. mesi. beyanı mütalea ederken: «Biz, dü yapılmıştır. Bazılarının ilgası, bazılarıfırkayı diğerinden farkettirecek kalarından ayrılmış ve esaslarda nın tadili takarrur etmiştir. Türk efkân umumiyesl ancak şünelim onlar tatbik etsinler!.. Malum olduğu üzere yeni bir esaslar lâzımdır. Biz yeni fırkada hiç bir fark olmadığı halde yeni bir 3 Sanayiin ve istihsalâtın inkişafıbu esasları görmüyoruz. Ahmet nam ile yeni bir zümre teşkil etmiş hükumetin şekli tamam olmak için böyle açık ve karşılıklı münakaşa Ismet Paşanın «programımız beş na çalışacak ve ferdî teşebbüslerin başaBey de onların yok olduğunu, yeni bulunuyorlar. Işte bizim gördüğü Reisicumhur tarafından Meclise ile tenvir olunabilir. Mücadelenin sene daha değişmiyecektir.» Dedi ramadıkları işlerde hükumet yardım edecektir. fırkanın bütün esaslarda Cumhu müze nazaran olan budur. Yalnız .rzolunan hükumete Meclisin iti ne kadar şiddetli olacağı kestirile ği gündenberi çok bir zaman geç • 4 Çiftçiye azamî muavenet programese bile Başvekilin memleket riyet Halk Fırkasile bir olduğunu bunun için ayrı fırka teşkili ile mil mat beyan etmesi lâzımdır. memiştir. Fakat ne olursa olsun ya mın esasını teşkil edecektir. Bu mua,söylüyor. O halde yeni fırkanın let efkârında teşettüt ihdasına lü r Teşkilâtı Esasiye mucibince Baş mes'elesinin mes'ul adamlar mü pılacak ıslahattan vatan ve millet venetin imkân nisbetinde tevsii için tedmevcudiyeti sebebi kalmıyor. Ya zum var mıydı? Tenkit ve muraka ekili Reisicumhur intihap eder, vacehesinde ve Mecliste münaka îstifade edeceğinden fırkamız bun birler ahnacaktır. Memleketin yeni fırkanın Cumhuriyet Halk Fır be zaten meb'usun vazifesi değil Başvekil kendi hükumetini teşkil şasının yegâne dürüst bir hattı ha dan çok memnundur.» Diyenler ve ve5içtimaî inkişafı müdafaası ve iktisadt için şimendifer yapreket olacağı üzerinde ısrar ede kasından farklı olan esasları tayin mi? Bu vazifeyi meb'uslar kendi eder. Bunların heyeti umumiyesi llctisat Vekilinin nutkunu pek ha mak faaliyetine devam edilecektir. ve tasrih edilecek, yahut yeni bir fırkaları içinde de pekâlâ yapa • Meclisin tasvip nazarına arzolunur. ceği muhakkak addolunabilir. 6 Adlî kanunların esaslara taallük YUNUS NADİ zırlıksız söylediğini iddia edenler eden kısımları değişmiyecektir. Usule ateşekkül olarak bu fırkanın hiç bir mazlar mıydı? Ve hâlâ da yapa Yarın (bugün f bu işin son safhası ( Lutfen sahifeyi çeviriniz ) cereyan etmek vesilesile Başvekil Ankara 1 (Telefonla) Hey'eti Vekfle de vardır. manası olmadığı itiraf ve ilân olu mazlar mı, yapmıyorlar mı? iHiiHiinnıiHiııiMiııiHiınMHiııııııuiMnMiiMiHiniHMiHiHiıııııııııııımiMiıııiHiıııınıiHiııııiıiuwııııınımın«n«niınBmıııiHinwıınııımı nacaktır. Yalnız muhalefet için bir muha • lefet fırkası teşkil edilmiş olmasıYeni fırkanın unvanındaki Serbest kelimesi Fransız'ca liberal nı bizim gibi herkes te yavaş yavaş mukabili diye alınarak yeni fırka • garip görmeğe başlıyacaktır zan Karadeniz'deki Rus harp îş Bankasının mükâfatmi nın liberal mektebini temsil eden nediyoruz. thtiyaç ne ise o yapıl gemileri tezyit ediliyor Hicran Hanım kazandı bir fırka sayılmak istenildiğini gös mak en doğru olacakmış. thtiyaç tenkit ve murakabenin bütün bir teren bazı tevcih ve telâkkiler gö<Tan» gazetesi Haridye Vekffl Tevflk rülmüş ise de bunun böyle olduğu hürriyet ve serbestî ile icrasından Rüştü Beyin Moskova seyahatinden bahnu şimdiye kadar yeni fırka ifade ibarettir. Buna tevessül edilmek sederken şu malumatı veriyor: cSovyet mehafili Moskova'da Rus haetmiş değildir. Fethi Bey İzmir nut lâzımmış. Ağaoğlu Ahmet Beyin biriciye komlseri Mösyö Iitvinof ile Türkunda devletin yapacağı işlerin zim Cumhuriyet Halk Fırkasından kiye Hariciye Veküi Tevfik Rüştü Bey devlete, ferdin yapacağı işlerin hiç bir ayrı gayrımız yoktur sözü elbete samimidir. O halde Ahmet arasında cereyan etmekte olan mükâlehalka bırakılması lâzım geldiğini melere büyük bir ehemmiyet atfet Bey Cumhuriyet Halk Fırkası ersöyledi. Mutedil devletçi bir siyaset mektedir. kânındandır. Gayritabiî olan şey takip eden Cumhuriyet Halk FırTahmin edildiğine göre bu mükâlemehakikat böyle iken onun başka bir kasının da başka türlü hareket et fırkada bulunuşudur. ler esnasında Mösyö Litvlnof Türklye memekte olduğu malumdur. O halHariciye Vekiline Rusya'nm Cemiyett Yol yakın iken bu mes'eleyi cidAkvam teşkllâtına ehemmiyet vermede ortada gene bariz bir fark yok. mekte devam edeceğini ve Rusya için Fethi Beyin yeni fırka ile Avrupa dî surette tetkik ve halletmek lâgünden giine ehemmiyet kesbetmekte zımdır kanaatinde bulunuyoruz. sermaye ve ihtisasından azamî istiolan ticaret yollarınm hlmayesi maksaLüzumsuz yere efkârın teşevvüş ve fade etmek yolunda bir siyaset tadlle Rusya'nın Karadeniz'de bahriye teskip edeceğini farzettiren bazı riva teşettüte sevki mahzurludur, hiç lihatının tezyidi İçin hazırlamış olduğu Hıcran h: yetler işitilmiş ve hatta fırka teşkili olmazsa gayriciddidir. projeyi izah etmiştir. Türklye İş Bankasının, kumbara alanYUNUS NADİ teşebbüsünün ilk günlerinde Fethi lar arasında sened iki defa biner lira Beyin bazı beyanatından böyle mükâfat vazederek çektiği kur'a bu defa manalar çıkarılmıştı. Ancak Sıvas bankanın Ankara merkezlnde icra olunnutkundan sonra Fethi Beyin bu muştur. yoldan da ricat ettiği görüldü. FetBirinci mükâfat olan 500 lirayl Hicran Ankara 1 (Tlfonela Başmuharririmizhi Bey İzmir nutkunda haricî serH. Isminde tstanbuliu bir Hanım kazan) S. C. Fırkasınm teşekkülünden maye ile çalışmanın müşkülâtını Kanunî şeraiti haiz olmadıbilistifade ve bu teşekkül siper yapılmak mıştır. Diğer mükâfatlar, tstanbul'da izah ederek bunun şimdiki halde ğından kabul edilmedi suretile memleketin şurasında burasında Afiyet Hanımla, Mehmet Beye ve Berhatta mümkün olmadığını bile tasmuhtelif maksatlı bazı fesat unsurlarınm gama'da Hüseyin, Mil&sta Sabrl Bey oğlu rih etti. Edirne 1 (Hususî) lnşaat mü halk efkârım teşviş, ezcümle halkı vergi vermemeğe teşvik eyledikleri ve bu yol Emin Beylere isabet etmiştir. tş Bankası Biz sahsen bu fikirde değiliz. Biz teahhitlerinden Kâzım B. şehri da daha türlü, türlü izlâllerde bulunduk bu suretle memleketimlzde tasarruf fikAvrupa sermaye ve ihtisası ile cid m'izde «Amele ve çiftçi fırkası» na ları hakkında buraya malumat gelmek rinin tamimi için kumbara alanlann tadî ve samimî bir teşriki mesainin mile yeni bir fırka teşkiline teşebtedir. Pek zlyade şayanı dikkat olan bu lilerini denemek imkânını da vermekte pekâlâ mümkün ve evvelü ahır bu büs etmiş, beyanname ve nizamnamalumatın ehemmiyetle tetkik ve takip dir. Mecruh Şevket B. Carih Şevket B. nun en müsmir ve en müessir bir mesini Vilâyete vermiştir. Fakal edilmekte olduğunu söylemeğe bile ha Hicran H. ilk güzellik müsabakasında Akşam gazetesi muharrirlerinden Va Beyi yaralıyan ve binnetice bir ayağmın cet yoktur. mesai tarzt olacağtna kani bulu bu müracaat şeraiti kanuniyeyi ha ' iz bulunmadığından Vilâyet ma lâ Nurettin Beyi öldtirmek isterken.Ak kesilmesile maluliyetine sebebiyet veren birinci çıkan Hanımdır. nuyoruz. Yunus Nadi ( Mdbadi 2 inci sahifede ) şam matbaası memurlarından Şevket O değil, bu değil, o halde yeni kamınca kabul edilmemiştir. Va. Nu. Beyi öldürmek Rusfilosu istiyen Şevket Bey 5oo lira * Cürüm 10 sene hapsi müstelzim olduğundan maznun Ağır cezaya gönderildi Ameie ve çiftçi Fırkası Serbest Fırka kimlere siper oluyor