20 Eylül 1930 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1
YED1NCI SENE N 2 2 8 9 BBçmuharrlrl İDAREHANESİ: Düyttnoumnıuhe karşısında dairei mahsn&ı l e l g r a f : tstanbul Cumhurîyet Posta kutıısu: N° 2 4 6 ? '• 2366 Tahrlr müdürü ı 3236 9 mUdürü 2365. Kltap kısmı 4 7 2 B a m u h a r r l r ""r"""""1 • M: ıını; '""; ";""" " 11 1 Fırka ve devlet Gazi Hz. Dün Aksam Gittiler mmmm Cu m h u r iyet • •• " ııım CUMARTESi 2 0 EYLUL 1930 ABOJVE ŞERAİTİ j MODDET: JTÜRKİYE İÇİN| HARİÇ İÇİN { : Seneliği $ 1400 Kr. f 2700 Kr, { 6 Aylığı | İ 3 Aylığı Ş • . •" 750 Kr. | 1450 Kr. 400 Kr. { 800 Kr. f • î ' = 5 Kuruştuı* Nüshası her yerde "ııırı" ™ Şehir meclisi intihabatı l ııuiHiııUHiıuıııııııııııuıııuııııuııııııııııııııııımıııııııııuııııııııımıııııiHiıııııııııııııııııııııııııııı Dresden: 16/9/1930 Teni fırka doğduktan sonra anlaşılması guç politika telâkkileri ile karşılaş tık. İyi bir ilim ve fikir hazırlığı olmadık'tan sonra bütün mefhumlar gibi, poiitika telâkkileri de karanlık bir tüle bürünmek mecburiyetindedir. Fakat bütün rengi ile belirmemiş mefhumlar; yaratılmak istenilen cereyanlan tehlikeli istikametlere götürür ve cereyanın öz varlığını, arkası görünmiyen bir sis yığını haline getirir. Böyle bir vaziyet; tarihinin yaratıcı devrinde bulunan milletler için, açık söyliyelim, iyi bir şey değildir. Bazı gazetelerimizde neşredilen «be yanat» a, yazılara göz gezdirdiğimiz vakit bunu anlamak çok kolaydır. Meselâ, bir politika sistemi kurulmak istenivor. Fakat bu sisteme vücut ve şekil vermesi icap eden ana fikir baştanbaşf, yanlış anlaşılmıştır. Buna misal mi istiyorsu nuz? İşte «fırka» sözü... Şj^PJ İlk önce «fırka» sözü, en küçük bir şüpheye yer bırakmıyacak surette, an laşılmalıdır ki «fırka faaliyeti», «fırka tezi» muayyen bir mana ifade edebilsin. O halde «fırka» nedir? Yalnız «tenkit Gazi Hz. ve maiyeti erkâm Dol mabahçe sarayından çıkarlarken teşkilâtı» mı, devlet hayatmı «kontrol» mu? «Fırka» sözünd, devlet hayatmı tenkit, devlet işlerini «mürakabe» ve «kontrol» şeklinde anlıyanlar vardır. Böyle bir anlayış, en geniş manası ile, büyük bir hatadır. Fırkalarm içtimaî hey'et içindeki rolü, hususi cemiyetle rin roMnden başka bir şey değildir. Onların devleti «kontrol ve mürakabe ye» en küçük salâhiyetleri yoktur. Fır tntihap etmek ve edilmek hakkını haiz kadın, erkek her vatandctfin ismi ba cetvellerde yazuıdır, gidikalar, intihabat propagandalarmı yapaniz, görünüz şayet isminiz unntulmuşsa Belediyeye müracaat ediniz bilirler. Çünkü: Bu, çok başka bir şeydir. İntihabat yapıldıktan sonra da, politika telâkkilerine göre, mecliste «fraksiyonlar» teşekkül eder. Meb'usların meclisteki vaziyetleri de, gene, başkadır. Meb'us, intihaptan sonra, «halkın veBuçiin^en itibaren bele^iye inti sabah, bütün mahallâtta talik edi baren kaza merkezlerine konula • kili» dir ve yalnız bu salâhiyetle geniş hap hazırlıklarının ikinci safhası Iecektir. tenkitlerde bulunabilir, kanun teklif e cak sandıklar, sırasile nahiyelere 25 eylul perşembe günürie kadar der, devlet işleri hakkında izahat alır. açılıyor. Mahallât ihtiyar hey'etlegötürülecek ve herke^ reyini isti Onu çıkaran furka ile sıkı bir münase rinîn hazirhyarak kazalarda teşek asılı kalacak olan bu defterlere itibette bulunabilir. Çünkü: Politika telâk kül eden intihap encümenlerine razı olanlar 3 gün içinde, isimleri mal edecektir. kileri, gayeleri birdir. Fakat bir meb'us verdikleri müntehiplerin esamisini hizasmdaki numaraları bildirerek C. H. ve S. C. Fırkalart namzetİle bir fırka mutemedinin salâhiyetleri havi defterlerin tetkikatı kâmilen müracaat hakları mevcuttur. lerini teşrinievvel bidayetinde ilân bir midir? Fırka teşkilâtmın temsil et bitmiştir. Bu defterler bugün ales5 teşrinievvel pazar gününden iti edeceklerdir. tiği politika telâkkisi; halkın reyi ile «meb'usluk» şeklinde «faal» bir mahiyet kazanır. Fakat burada da «faal politika» yapan gene meb'ustur, meclis fraksiyonudur. Bu «politika faaliyeti» acaba yal nız «kontrol ve mürakabe» den mi i barettir? Bunu böyle anlamak, modern politika hayatmı kat'iyyen anlamamış olmak demektir. İlk önce «faal politika» sözünün ifa^e e*tiçi gibi, fraksiyon fnaliyeti kuru b'r < mürakabe» faaliyetinden . iDaret değildir. îçtimam pazaıtesi sabahı Halk; vekillerini yalnız tenkit ve mü Gazi ) yapılması da muhtemeldir RelsicumhurHz. (Sığırtmaç Hz.Mustafa'ya iltifat bazıederlerken ayak rakabe için secmez ve meclise gönder Gazi M. Kemal mu çıkmışlar ve meb'uslarla mez. Biz biliyoruz ki. millet meclislerinin karrer olduğu veçhile dün akşam hususî üzeri konuştuktan sonra kendilerini rıhen ehemmiyetli rolü, «kanun yanmak» Ankara 19 (Telefonla) Dün bir trenle Ankara'ya hareket etmişler tımda bekliyen sığırtmaç Mustafa'yı okşeklinde çÖ7e "mar. FaVat meclis bu İsmet Pş. mn riyasetinde H. Fır dir. şıyarak iltifat etmişler ve kü^ük Mustakanuniarı nasıl yanar? Kanun nedir? Dün saat üçten itibaren Meclis Reisi fa'nın hocası Şevket Beyin elini sıkarak kası rüesasmdan Ankara'da buluFırka ve onun meb'usu; halka bir pro nanların iştirakile aktedilen içti Kâzım Pş., Hariciye Vekili Tevfik Rüştü, tebrik eylemişlerdir. gramla çıkmıstır. Halk ta «hakimivet»iKılınç Ali, Recep Zühtü, Reşit Galip Reisicumhur Hz. refakatlerindeki zeni, muayyen bir programın tatbik edil mada, fırka gnıpunun içtimaa daHasan Cavit, Cevat Abbas, S. F. reisi vat ile saat 4,20 de Söğütlü yatına rakip mesi icin. meb'usa devretmistir, daha kıveti faideli görülmüştür. Grup içFethi, Nuri, Ağa oğlu Ahmet, Viyana seolmuşlardır. sa ve açık bir sözle ona salâhiyet ver timaının yann veya Meclisin açıla firi Hamdi Beylerle H. F. müfettişi Hakmiştir. Sefain, düdüklerile Gazi'yi cağı pazartesi gününün sabahı ak kı Şinasi, üçüncü kolordu kumandanı «Tenkit ve mürakabe» sözü hiç bir vaselâmladı ti muhtemeldir. İsmet Ps., dünkü Şükrü Naili, kolordu kumandanı Ali kit bir program olamaz. Bu; olsa olsa Söğütlü yatı geçerken, Gazi Hz. limaniçtimadan sonra Meclis gazinosuna Hikmet ve Kahire sefirimiz Muhittin hiç bir mana fısıldamıyan kuru bir lâgitmiş, gayet beşuş olduğu halde Paşalarla şehrimizde bulunan bir çok da demirli bulunan Ertuğrul yatı ve dikırdı olabilir. «Tenkit», istinat ettiği meb'uslar saraya giderek Gazi Hz. ne ğer'vapurlar tarafından uzun düdüklerHalk Fırkasının mühim erkânından bazıları telâkkilere göre kıymetelndirilir. Fraksihasbühallerde bulunmuştur. le selâmlanmışlar ve mukabelede bulunmülâki olmuşlardır. yon toplanmalarında da «tenkit» yapıŞükrü Kaya, Saffet, Ma hmut Celâl, Âli Beyler ^ H. Fırkasında tasfiye rivayetlemuşlardır. O esnada oradan geçmekte Mustafa'ya lır. Fraksiyona mensup meb'uslar, ana Ankara 19 (Telefonla) Meclisin miyetle beklenmektedir. Fethi Beyin ce rinin asılsızlığı anlaşılmıştır. Içti Gazi'nin sığırtmaç olan Kalamış vapuru da düdüklerle Gazi iltifatlart fikirler münakaşa edilirken, tenkit fevkalâde içtimaa daveti münasebetile vaba hazırlandığı haber alınması, bu mada, Fırka Kâtibi Umumisi SafGazi H. saat 4,15 te sarayın rıhtımma ( Lutfen sahifeyi çeviriniz ) lerde bulunabiîirler. bugün de bir çok meb'uslar buraya gel merak ve intizan şiddetlendirmiştir. ıııııııııııııııııııııtııiHimııt Fakat, ayni fraksiyon içinde yapılan, diler. Meclis koridorları, encümen oda Fethi Beyin pazartesi veya salı günü fet B. tarafından, fırkaya müteal IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMMinilllllllllllllllMllllllllllllllllllll lik umumî mes'eleler hakkında i • meb'usların gelmesi beklenmektedir. bu tenkidin yeni bir fırka teşekkülü ile ları üçer beşer toplanan zahat verildikten sonra tasfiye dehiç bir münasebeti yoktur. Çünkü: Frak hararetli muhaverelerine zemin olu Bir meb'usun hararetli sözleri u yor. siyonun öz faaliyeti «tenkit» değildir. Denilebilir, ki Ankara siyasî mehafili, ğil, ıslahat ve tadilât lüz mu olup Ayni fraksiyon içersinde «sağ, orta, sol» Malî lâyıhanın müttefikan kabulü bir kaç senedenberi görülmemiş bir ha olmadığı görüşülmüş ve Mecliste raret içinde bulunuyor. muhtemel şeklinde ayni prensiplere sadık zümreletakip edilecek hattı hareket mevzu Ağrı zaferinin süruru karıştığı bu ha bahsolmuştur. Fevkalâde ictimada malî lâyihanın rin teşekkülü tabiidir. Bu zümrelerin teşekkülü, daha zivade, programın tefslri müzakeresi uzun sürmiyeceği, hey'eti raretli haleti ruhiye içinde H. Fırkasının İle alâkadardır. Öz faaliyet, yalnız, «ten umumiyede okunup encümenden çık müfrit tanınmış bir meb'usu diyor ki: Başvekil, içtimaî müteakip, fır« Fırkamızın hattı harekiti açıktır. kanın atiyen daha fikrî tarzda çakit ve mürakabe» den ibaret olsa idi, tıktan sonra, karşı fırka mensupları tameclislerde meb'us kadar fraksiyon ve rafından da takdir edildiğine göre müt Politikamıza, hükumetimizin icraatına hşması için fırka arkadaşlarından bnnun neticesi olarak, dışarıda da o ka iefikan kabul edileceği kuvvetle tahmin tariz ediliyor. Bütün bu tenkit ve tariz ne düşündüklerini sormuş, bu hu edilmektedir. lere ceyap verecek vaziyetteyiz. Prensipdar fırka olması İcap ederdi. Bunu müteakip İsmet Paşa tarafın susta tetkikatta bulunmak lüzumu Fırka; her şeyden evvel muayyen ga dan irat edilecek nutuk büyük bir ehem( Mabadi 3 üncü sahifede ileri sürülerek ikinci bir içtima akyelerin hakikat olması için yapılan «müıııııııt ıııııtııı ıı M • ıı ııtı i ıııııııııııııııııııııııınıııımıııııııııııııııııııııııııııiffliııınııııııııııııııııııııııımiHiıııııııııııııı lllllllllllll nıııııııııııııı ti muvafık görülmüştür. cadele teşkilâtı» demektir. Onun en bü cadelesi, ayni zamanda, anakanun mü cude getirmek en yüksek bir vatan borSaffet B. intihabat neticesinden yük gayesi: İntihabata istinat ederek, cadelesi manasını da ifade eder. Böyle cudur. Çünkü: tlkönce çok aldatıcı bir meb'nsları ile, devleti ele geçirmektir. emin bir mücadele, isterse fırkanın progra renk taşıyan her hangi bir fırka teşebFırka, mücadele teşkilâtı olmak itibarı büsü, bizi hiç beklemediğimiz neticeler H. Fırkası Umumî Kâtibi Saffet mında olmasın, devlet ele geçirildikten üe, ister îstemez bu gayeyl takip etmeğe Bey, içtimaî müteakip beyanatta sonra, pek tabiidir. Avrupa fırka hayatı karşısında bırakabilir. mecburdu. bu hususta, en canlı bir misal olarak gös Bugün böyle bir aldanışın neye mal bulunarak, fırkada tasfiye mevzu Başka bir fırka tarafından devletln terilebilir. Dinî gayeler takip eden fır oldugunu, «Hürriyet ve İtilâf» fırkası ile bahsolmadığını söyledikten sonra ele geçirilmesi, devlet hayatmda, her kalar (Almanya'daki katolik fırka) bile, bir Rumeli kaybettiğimizi biliyoruz. Cid demiştir ki: zaman, ehemmiyetli bir hadisedir. Çündî devirlerde yaşıyoruz, büyük adımlar ( Mabadi 2 inci sahîfede ) kü: Teni program; yeni bir sistem de muhtelif parlâmento tektikleri ile ana atıyoruz. Gazi'nin muazzam eserini negişmesi demektir. Ve programın bünye kanun mes'eleleri ile meşgul olmaktan ticelerine götürmekle meşgul oluyoruz. sine göre, çok defa, anakanun (kanunu kendilerini kurtaramazlar. Onun için, yeni bir fırka hayatına gi Onun için aldatıcı fikir yerine yaratıcı esasi) mes'eleleri baş göstennek mecburerken, fırkaların öz faaliyetlerini daha eserlere ehemmiyet vermeliyiz. Gazi'nin riyetindedir. bayrağından gözlerimizl ayırmıyalım. Devleti ele geçlren fırkalarm anaka esaslı bir surette tetkik etmek lüzumu Çünkü onun elindeki bayrak yalnız zaFenerbahçe 2 4 , Galatasaray bnn mes'elelerine ne büyük bir ehemml vardır. Gene onun için, büyük Türk in fer için dikilir. Müdür Alman'ca, Fransız'ca, İngiliz'ce biliyorsanız sizi otuz lir*» 1 3 mağlup oldular. Tafsilât yet verdiklerini Avrupa'daki fırka haya kılâbmı tehlikeye düşürebilecek her temaaşla muhasebeye alayım. Şayet bu lisanları bilmiyorsanız elli liıI üçüncü sahifemizdedir. üf. NERMt «ı tarihi gösterir. Bu itibarla fırka mü şekküle karşı vaktinde sert bir cephe vümaaşla dairemizde kapıcı olunuz! M Bütün mahallelerde bugünden itibaren isimler talik edildi İsimler perşpmbe gününe kadar asrlı dııracak ve itirazlar kabu' edflecektir j Gazi Hz. nin hareketi ııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııınııııııııııııııııııııııtıiıııııııııııııııı ' Meclis Reiside gitti Reylerinizi 5 teşrinievvelde vereceksiniz Haydarpaşa'da binlerce halk tezahuratta bulunmuş, "yaşa, varol Gazi,, diye bagırmıştır Mecliste neler olacak Fırka Başvekil Pş.nın nutku merakla bekleniyor Bugün mü, yarm mı içtima edecek? Ankara, bir kaç senedenberi görülmemiş bir hararet içindedir Dünkü maçîar
