4 Kasım 1906 Tarihli Balkan (Filibe) Gazetesi Sayfa 1

MUSAHABE -2- Ar(ka)daşım dünki sualinde eger İstanbul'da bizim hükumet yerine başka bir hükumet olsa acaba ne yapar? Her gün bir komite gürültüsü; Her gün bir muharebe korkusu, bunca fesada karşı ne yapabilir? ve ilh .. İstanbul'da ve umum memalik-i Osmaniye'de bizim hükumet yerine başkası olsa ne mi yapabilir? Eger İstanbul'da bugün, şu halde, şu buhran içinde, akıllı, tedbirli, kanun-u adl ve hürriyete tamamıyla münkad bir hükumet mevcud olacak olsa zaten fesad ve iğtişaş hudusu mümkün olmaz ki. Bizim memleketde türeyen komiteler, asiler, bagiler hiçbir yerde çıkmayor. Çünkü bizim memleketde hükumet, kanun ke'en lem yekun(*) hükmündedir. İstanbul'un göbeyinde bombalar patlatan Ermeni diğer Bulgar komiteleri, ne olursa olsun hükumat-ı mu'azzamadan birinin idaresinde, hatta ufacık Bulgaristan'da bile böyle bir asinin azıcık eseri görülse emin olmalı ki, hukumet bu asileri gaza batırır yakar da, kimse ne yapıyorsun bile dimez. Bu neden? Çünkü bir hükumet hukuk-u kanunu, huzur ve asayiş-i umumiyeyi ihlale tasaddi eden eşhası, asmağa, kesmege salahiyetdardır. Lakin bizim hükumet bu hak ve salahiyetden beri add idilir. Çünkü üssü'l esas hükumet olan kanun-u adl ve hürriyete imtisal itmemiş, keyfi bir idarededir. Böyle bir idarede ise daima fesad ve iğtişaş zuhuru tabi'dir. Bizde komiteler türeyor, eşkiyalar çıkıyor, memleket her gün kıtal içinde kalıyor. Buna karşı hükumetimiz asileri idama degil, ba'zen habs ve tevkife bile muktedir olamıyor. Der'akab Avrupalılar üşüşüyor. Buna sebeb? Buna esbab bizim kabahatli olmamızdır. Hükumetimiz asr-ı medeniyetin kabul eyledigi bir usul-ü idareyi; adaletle, hürriyete müstenid bir kanun-u esasiyi hüccet-i istikamet olarak gösterebilse bize de kimse karışmaz. Bizde adalet ve hürriyet mefkud; İdare-i hükumet-i zaleme-i mecus idaresinden farklı bir şey olmadığı içündür ki, fesad çıkaran hürriyetimizi tahlis içün bağy ve isyana mecbur oluruz diyorlar. İşte illet budur. Eger bizim şimdiki idare yerine yarın İstanbul'da hükumet vasfına şayan bir idare-i adile te'sis idecek olursa o zaman böyle komiteler momiteler zuhuru akla bile gelmez. Çünkü memleketde adl ve hürriyeti asayişi te'min eden kuvve-i kanuniye, fesad zuhuru imkanını bile mahv ider. Dünyada insanları zabt u rabt, insanların meyl-i şekavetine bir had tayin eden, kanundur. Ya'ni insanların ma-bihi'l hayatı(**) kanundur. Bu asırda kanunsuz yaşanamaz. Kanunsuz yaşamak isteyenler, mahv olmağa mahkumdur. --------------------------- (*) Hiç yokmuş, hiç olmamış gibi (**) Yaşama sebebi, hayata vesile olan