6 Eylül 1906 Tarihli Balkan (Filibe) Gazetesi Sayfa 1

ŞARK MES'ELESİ Onsekizinci asrın bidayetinden beri Balkanları kana boyayan, şark milletlerini birbirine yediren ve tarih-i alem ve siyasetde cildler dolusu hatırat-ı faci'a bırakan şark meselesi, iki buçuk asırdan beri bir çok safhalardan geçdi. Bin şekil ve kisvede tecelli eyledi. Bu safhalara, bu tecelliyata göre bin fikir ve mütala'a dermeyan eden müellifin ve müverrihinin ifadat-ı mütehalifesine bakub da bir fikir icmali ve kat'i peyda etmek hakikaten müşkil idi. Bir vakitler sahne-i siyasetde şark meselesini halk ve tedver eden yegane siyasi Rusya idi. Rusya'nın amal-i bahire-i siyasisi Rum imparatorluğunun Türklerden intikamını almak alem-i nasraniyetde Bizans fatihliği şerefini inhisara almak idi. Rusya Avrupa'nın önünde bir mesele-i şarkiye halk ve tedvere, yeni bir sahne-i siyasi ibdaa başlayacağı zaman ilk evvela Balkan milletlerini birbirine yedirirdi. Türkü Bulgara, Bulgarı Sırba hülasa yetmişiki milleti birbirine katardı. Sonra şarkda Türk hükmü altında yaşayan akvam-ı Hristiyaniyenin zulm ve i'tisaf altında yaşamalarını vicdanına yediremediği bahanesiyle kendisi meydana atılırdı. Fakat zaman müehharan isbat etti ki bunların bu müddeaların hepsi birer vesail-i siyasiye, yaldız, siyasi söz, bahane idi. Rusya'nın nuhbe-i amali şark hiristiyanlarını mes'ud etmekten ziyade şarkda menafi-i iktisadiye, menfa'at-i ticariye, para, ruble aradığı zaman yüzbin kere isbat etti. Otuz sene kadar devam eden bu hal-i feca'at-i iştimale karşı diğer yandan Türklerin müdafa'a kuvveti İngilizler idi. İngilizlerin makasıdı ise hep aşikar idi. Onlar para ve menfa'atden başka bir din tanımadıkları içün öyle Hiristiyanlar zulüm görüyormuş falan dinlemiyorlardı; onlar Türklerin ezilmesini ve bu suretle menafi-i iktisadiyelerinin duçar tezelzül olmasını te'mine çalışıyorlardı. Ma'lumdur ki otuz sene evvel Rusya bize ilan-ı harb etmezden evvel Karadağ ve Sırbistan'ı Türklere musallat etmişti. Vaktaki Osmanlı ordusu bu iki küçük, yaramaz milleti döğmeğe başladı, Petersburg ve Londra kabineleri de muhayerat-ı siyasiye ile, yani ma'nen, muttasıl çarpışıyordu. 1876 senesi Teşrin-i evvelin otuzu tarihiyle Londra hariciye nezaretinin Petersburg'da bulunan İngiltere sefiri delaletiyle prens Korçakof'a gönderdiği ve bir sureti o zamanın mavi kitabında münderic tahrirat-ı siyasiyeden çıkardığımız tebliğat-ı atiye cidden şayan-ı dikkat ve mütala'adır: "Muharebe-i hazıra Rusya ile düvel-i sairenin ihtarat ve tevbihat-ı aleniyesi hilafında olarak başlamış iken bu vakte kadar devam etmesine teessüf olunur. Çünkü maksad amal-ı meşruanın husulünü te'min eylemek ise