23 Kasım 1938 Tarihli Anadolu Gazetesi Sayfa 6

23 İkinciteşrin Çarşamba 1938 İTALYANLARIN İngiltere imparatorluğu Artık inhitat devresindedir Faşizm Gözlerini cenuba çevirmiştir İki meşhur İngiliz siyast muharri- rinin «İtalyanın harici ve müstemleke siyaseti» isimli kitabından bir bahst geçenlerde nakletmiştik. Bunda, Al- manyanın müstemleke talebine - kal- kışacağını daha evvelden de hisseden İtalyanın Habeşistanı aldığı ve Sin. yor Mussolininin eski Roma impara- torluğunu kurmak İstediği işaret olu. nuyordu. Ayni kitaptan bugün gene bir parçayı alıyoruz. Bunda Akdeni meselesinde İngiliz ve İtalyan menfa- mi: ğüunu elde etmek İtalyanın ananevi si- yasetidir ve hiç olmazsa Akdenizde yayılma siyaseti kadar sağlamdır. Fakat sinyor Müssolini o kuvvetli imparatorluğun bugünkü vaziyetini de| , biliyordu. İngiliz filosu harpten evvel-| . kinin yarısına düşmüştür. Tayyare| , kuvvotleri diğer büyük — devlet hepsinden aşağıdır. Şüphesiz ki İn; lizler vaziyetlerindeki tehlikeyi an yorlar ve silâhlanmaya karar verdik- lerini söylüyorlardı. Fakat amıl mesel şu: İngilterenin, vaz meye sebep olmadan silâh! zımdır. Sinyor Mussolini ks kalfide fırsatın ancak birçok sene da. ha devam edeceğini de mnl firsattan derhal istifade etr. beşistan seferini en fazla 1980 ya dar bitirn lâzımdı. Harijada kara bir nokta daha var Ki bu dü mühim: Fransa. Eğer Fransa ile İngiltere anlaşır da İtalyanın Ha- beşistanı işgaline mani olmak isterler- Be Sinyor Mussolini için muvaffakıyet ümiği hiç kalmıyacaktır. | Binaenaleyh, Sinyor — Mussolininin | derbal, hiç olmazsa Fransanın bits. raflığını temin etmesi lâzımdır. Bu düşünceden, M. Laval ile müzakereler başlıyor ve böylece T kânunisani 1985 de bir anlaşmaya varılıyor. M. Laval kabahatli mi? O zamanki Fransız Başvekili, Sin- yor Musaolinin Habeşistanda ellerini serbest bırakmış olduğu hakındaki tenkitlere karşı daima kendisini mü- dafaya çalışmıştır. Dediğine göre, M. Laval İtalyanın arazi ilhakına de- ğil, iktısadi nüfuz aramaya kalkışaca- anı zannediyormuş. Belki Fransız| Başvekili, Romadaki anlaşmayı imza ten ki ya an) ederken belki hakikaten, İtalyan Baş-|nin uncak İtalyanın hâkimiyeti ile hal. | 2Jmaktadır. İmparatorluğun İatikbat vekilinin Habeşistan imparatorluğunu |lol almak istemediği kanaatinde idi. Fa-!val kat, Sinyor Mussolininin, Fransa ile|lerindedir. Müstakbel İtalyan impara- | derecede kalmıştır. © anlaşmayı yaparken Tunus üzerinde- |torluğunun ikbali ve emniyeti,; Roma ki bütün taleplerinden vazgeçmesi pek | 'mparatorluğunda olduğu- gibi, ancak şayanı hayret bir şey olurdu. Çünkü.|İtalyanın Akdeniz üzerindeki mutlak İtalya burada uzun zamandanberi hak | bir bâkimiyeti ile kabildir. iddia ediyordu. Ve bunun İtalya için, çok büyük bir ehemmiyeti vardı. İtal-| (Bizim deniz) derler; bu, boş bir lâf ya, Libya çölünde elde ettiği birkaç|dei bin kilometre murabbalık yer için bu. taleplerinden vazgeçmezdi. daha var ki, o da şudur: Habeşistan|di: barbini hazırlayıp açmış olan General| &i di Bono, Fransız - İtalyan anlaşması imza edildiği gün, Eritreo ve Somalya| di yüksek komiseri unvanile Romadan|yalnız bir hâkimiyet kurulabilir fikri|kan arazi göçmenlere tevzi edilmiş- de gittikçe gayet kat'i ve münakaşa|tir, Ancak göl meydanındaki köylü Şu muhakkak ki, Sinyor Mussolini, | kabul etmez bir akide haline girmekte-|Jerden bazıları bu araziye sahip ol dir. İngiltereden yana endişe ile bu fi-| duklarını iddia ve bu iddialarını gay- uzaklaştırılmıştır. Habeşistan macerasına atılırken, bel- ki doğru, belki yanlış olarak Fransa- ki 'zin bitaraf kalacağına — inanıyordu. | yet için İngilizlerle bir Mhtilâfa düşme- | menlerin işlemesine mani olmakta- Fransanın iktisadi zecrf tedbirlerde|ni tan sonra İtalyanın artık «tatmin edil-İnun bulunduğu vaziyettedir. ve deva- demokrasileri ile tekrar iş birliğine|lar sahip olduğu nüfuzdur. Bu işe, Zân- |- ei ve gayeleri başka başkadir. TÜLRİL maĞİl GkzyeRağı <salatıhıyoz | YA dürandeler. Dü 0 kadar bü. |nedildiği Sinyor Muneolini, yolu üzürinde Bü- vük bir katiyetle düşünülüyordu kijkalabilir. yük !’mm, a İle kaygılaşacağını bili. | Ekiitere £ kânanüsani 1937 del îmı;- AA ee DS ğ | lanar «Centilmens Agrement» in mü-|nci Filip İspanyasının âk'betinden şi ğ ş yordu. Onun için, İngilterenin dostlü-| , . maziyi sünger gibi çekip |heli idiylerse, bugün de İtalyanlar av- î:iî::::ı:mı;d;î:u;"l:::ı ıîüuııı': allmek ve İtalya ile ananevi dostluk |i Akibetin İngiltereyi beklediğini dü-) — —e A İt uz::l’“ e siyasetine dönmek arzusunu — izahar| yi a BE edi, ni kurmağa çalıştı ten 1929 a kadar elli dokuz sene tamı mamıştı; fakat bu, İtalyanın ne masına mani olmuştur, ne de tekümü- lüne. İtalya lehinde birçok noktaları vardır, na gölü meselesi bunlardan biridir.|paylaşmaya göre Almanya orta ve İmparatorluk hukuken tanmacak olur şarki Avrupada serbest kulacak, İtal den daha büyük bir sebep vardır. İn-İolsa da, sağlam birşey olmadığını dü- giltere Akdenizde iki kişi için de yer|günmek doğru değildir. Bütün kusur- olduğunu, İtalyanın bu denizde birllarına rağmen, İtalya nakil yolu hürriyeti için kargılıklı biryolünü pek mükemmel oynamaktadır. anlaşma hususunda kendisiyle pekâlâ| —Pagizm gözlerini cenubu çevirmiş: silâhlanmasını dikkatle takip ediyor, Dikkate alınacak küçük bir nokta|biliyor ki 1939 da bu silâhlanma ken- de ÇANADOLU ) SAHİFE & MÜTAREKEDEN 20 YIL SONRA Bugün hakikat olan bir hâdi- se! Almanyanasıl kalkındı? Bunun sebebi, umumi harp galiplerinin başka başka “menfaatlere sahip olmalarında görülüyor Umumi harpten mağlüp bir dev-|lim görmek imkânını bulacaktır. leri tarafından Işgali, let olarak çıkan Almanya 20 sene| İcap ederse müharebeye iyi şe-| 3 — Alman ordularının Renin-di- sonra bugün —Avrupaya istediğini rait altında, tekrar başlanabilir. Şüp-|iker tarafına çekilmesi, yalnız harbih yaptıracak bir derecede kuvvetlen-|hesiz ki, Renin şark tarafını tama-|tekrar başlamak — ihtimaline. katşı miş bulunuyor. Bu netice, Almanya-|mile işgal etmiş olan bir düşmanla|köprü başlarında bir miktar- bırakıl. nın bazı husüsi meziyetleri olduğu çarpışmaktansa nehrin yanındki bir|ması, için mi? Şüphesiz hayır. Bunun se-|düşmanla harp etmek daha kolay 0-| 4 — Amerikadan asker celbine, bu bebi Almanyanın kararlarında tek|lacaktır. miktarın fazlalaştırılmasına ve tali- başiına olmasındadır. Halbuki Al-| — Mareşal Foş, Mareşal Haigin mü-|mine hiçbir şekilde sekte - verilme- manyayı umumi harpte mağlüp et-İtareke projesini münakaşa etmek is-|mesi, İmiş olan devletler bir çoktur. Men-İtemiyor, Fakat bu şartları ileri sür-| - & — Almanların tahliye ettiği yer meye sebep olan seyleri gözden ge- lerdeki ahalinin derhal başka yer- çirmek arzusundadır. lerde iskânı. Alman ordusu Iki yüz elli binden| 6 — Rütün denizaltı gemilerinin fazla adam ve dört binen fazla tüfek |ve denizaltı üslerinin bitaraf bir dev- kaybetmiş ve dört yüz kilometrelik let eline verilmesi, bir cephede mağlüp olmustur. Bu ra-| 7 — Fransa ve Belçikadafı alınan kamlar gözününde — bulundurulursa "“'#n 'llıî'H;_ırın indesi, ğ A Rresal Foş, Amerikan ordusunun ordunun maneviyatı çok fena bir ge A küvvetlendirilmesi Ve Alinan- kilde kırılmış dınll.ebıhr. 'tarın #itâliği örten zayıflddiğin Kü Yapılacak şey iki taraf ordularını |— h. bunları kullanmak hüsüsül- mukayese etmek ve kararı buna gö-|da israr ediyor. Sonra, Mareşal Hüi fe vermek lâzımdır. Verilecek kararİge, ilâve edeceği birşey olup olmas da, o zaman, hiç durmaddân hücum- dıiğini görüyor. N Voğs Banliadaki karargâhında * Ma-| !9YA devam setmaktir. “ - | Mareşal Haiz, dinledikleri - ra oşal Haig, General Peten, ve Ami:| Geteral Perşing, kendi fikrini ileri|sında fikrini değiştirmesine- sebep -al Bonu toplamıştı. Onlarla bera-|türmeden evvel General Peteni din-İolacak birşey bulamadığını, esasen ber mütareke şeraitini gözden ge-|lemek istiyor. Çünkü, Peten harp İş- İ|denizdeki vaziyetin ve ablukanın İti şirmek istiyordu. lerinde daha eskidir ve temsil ettiği |1af devletli erine düşmamı daha fazla Belçika ordusu erkâmıharbiye reisi 8 Genetül Tilen; bulunduğu karı h memleketin bu muhareba ile daha |zorlamak için birer vasıta lo!küıd— İDDİASINA BAKILIRSA İngiliz donanması ş> olduğunu ve bundan sonra garp|minu ümil olan şey yalnız şimdiye kâ- nden daha çabük hükümsüz ( A L L I Badece bü di ler JI- ğ ür. Ve gene o zaman nasıl İngi Bundan tam yirmi sene evveline bebilirler, iyordu. 1 teşrinisani 1986 tarihli (Kritika Halbuki Sinyor Muasoliniyi yalnız| Faslsta) mecmuasında İtalya Habeşis- İ zecri tedbirdi devletlere dargın|tanı alarak İngiltereye karşı Pun mu- nmakla kalmadı, faşist hüküme- | harebelerine buşlamıştır deniliyordu. A hattı ismi verile- ek Jatikan n gittikçe daha faz-| Bunu böylece kabul edersek Sinyor laştı ve Berlin - Roma mihve-| Mussolininin harici siyaseti tamamiy- (Mussolini 23|'e uydınlanıyor. Şu muhakkak ki Ak- bir nutkur Jenizde bir İngiliz - İtalyan ihtilâfı çı kalamaz ve bir. dünys: ni alır. bir harpte İtalyanın müttefi- vardır. Bu hususta onun İ de Almanyadır. anlaşamıyorlardı. Çünkü gayeleri bi- ribirinden ayrı İdi. Mareşal Foşun emirber zabiti olan yüzbaşı Lopitalin neşrettizi <Müta- reke ve sülh> irimli kitabından aldı- ğımız aşağıdaki parça bunu pek gü- zel göstermektedir: 25 Teşrinievvel 1918 de Mareşal 3F Kİ ESĞİLAR hayati alâkan vardır. ceğin! söylüyor. karşı düyduğu bütün duş-|UZak oluğu için o, gün gelmemmişti. " gu tarzında izaha çalışı! T Ralari hî:nı:î'ııı';k_ı ğ(.,;. akat ertesi gün geldi ve gösterilen| General Peten uzun mülühazala- ı:::î.::î:kğ:r:;;"w ;: Hatbuki İmparatorluğun - bukuket i Roma - Berli mihverin fütareko projesini kendisinin de be- Ya girişmeden derhal bir noktayı İşa- Tumleyi düyütiyör, ye hI bildirdi. ret ediyor. Bu da, Vilgonun cok ağır lik taplandıkları gün evvelâ Ma-|şartlar ileri sürdüğüdür. THalbuki v |reşal Foş, yapacakları işin bir müta-|mesele, asıl, harbe daha lehte netice reke şersiti hazırlamak — olduğunu| verebilecek şerait gdahilinde başlıya- şöylüyor ve bunun ne mahiyette ola-|hilmek Imkânını bulmaktır. :ğ:nı: ı'::h ::;o:hn motastni oku- Hn.nın kî.—şı_ nhilinde. yirmi, otuz O zaman General Perşing cilometrelik bir arazi bitaraf mınta- başkumandanları, razı etti m! diye | Ka ittihaz edilirse bu imkân elde edil- oruyor. Buna Mareşal Hnig İngiliz|miş olur. Renin İsviçrte hududundan hükümetinin Amorikan nunıhumlulHollındıyı kadar işgal edilmemesi Vilsonla bir fikirde olduğunu ve bulyazımdır. Yapılacak işgal, istihkâm vaali kumını_lı.nlırlı Mareşâl Foşa| , geçitlerden ibarettir. yormak İstediğini söylüyor. Bunan sonra General Perşing, vnun notasında şunları söyledi 'şaret ediyor: «Elverir ki başka kumananlar böy- 'e bir mütarekenin, aakeri bakımdan nınmasının, resliat bir meraleket- 0- 28 için di (Les Anmal) * 'da_=+=— Dört ev tamamen yandı n ni yaşa-|yanın Çekoslovaky yanın ele geçirmesine müsnade etti Mantıkt düşünürsek kabul edebilir! I, iki diktatör, gizli görüşmelerinde tabiati Diokletien'le Maksimlen'in za- manlarında olduğu gibi, garp dünya. müsaade vermektedir. Meselâ, Tü-|sını aralarında paylaşmışlardır. Br Diğer taraftan, bugünkü vaziyetin bazı meseleleri muallâkta bırakmı- Zarar beş bin liradan fazladır Çal, (Hususi) — Evvelki gece burada büyük bir yangın olmuş, dört ev yanmıştır. Ateş, gece vakti tuhafiyeci Osman Kılıncın evinden çıkmış ve birdenbire — genişliyerek diğerlerine sirayet etmiştir. Halk, yangını söndürmeğe çalışmış, De- nizliden itfaiye celbedilmiştir. 2,5 ea- at devam eden yangın, güçlükle sön- dürülmüştür. Zarar beş bin lira kar dardır. Yangının nasıl çıktığı tahkik edilmektedir. Kazamız belediyesinin itfaiye teşkilâtından mahrum — bulunması, yangının büyümesine sebebiyet ver- miştir. bunun halledilmesi lâzımdır. Akdenizde iki kişiye yer Sinyor Mussolininin bu hureketin-| Bundan başka, Almanları beş bin *|lokokmotif ve yüz bin vagon verme- ğe mecbur kılmıştır. Eğer Almanların Ren gerisine Çe- kilmesi, yukarıda gösterilen şimendi- mümkün olduğuna karar versinler.»|fer malzemesini vermeleri temin olu- Mareşal Foş itilâf — devletlerinin, İnursa tekrar harbe başlamalarının kendisine mütareke şeraltini tetkik|önüne geçilmiş olurdu. Bundan baş- atmeye memür kıldıklarını ve bunun |ka, Almanların, tahliye edecekleri mümkün olacağı ümidine bulundu-|yerlerden ço kçabuk (meselâ 15 *unu söylüyor. Sonra, Mareşal Hal-|gün zârfında) çıkmaları istenmeli. ti. görüşlerini bildirmeğe davet edi-|Bu suretle ağır malzemelerini alıp yor. götüremezler. Mareşal, Haiğ, bunun üzerine, Bundan sonra, General Perşing, iskeri vaziyeti şu şekilde teabit et-| Mareşl Foş, General Peten ve Vilson- miştir: Ja bir firde olduğunu söylüyor: Bizi Alman ordusu henüz tamamile bo-|daha iyi, Almanları daha fena şerait »ulmuş değildir. Hududlarına döne- altına koyan bir mütareke yapılmalı- bilecek ve orada kendilerine müsavi|dır. Eğer Alman milleti ve hükümeti hettâ üstün kuvvetlere mukavemet|hakikaten devamlı bir sulh istiyor- edebilecek vaziyettedir. larsa çok ağır olan bu şartları bile İngiliz ordusu yorgun düşmüştür.|kabul edeceklerdir. Almanlar o ka- Ve ordusunda elli bin piyade neferi|dar çok fenalık ve zarar yapmışlar- ekaiktir. dır ki, onlara karşı yumüşaklık ve| — Bayındır, (Husust) — İstasyon Pransız ordusu da yorgundur, A-|Jsevgi göstermek caiz değildir. 'dan şehre giden yol çok bozuktur. merikan ordusu ise, bir taraftan faz-| — Askeri vaziyet itilâf devletlerinin (Yazın tozdan, kışın çamurdan geçi 'a zaylat verdiği, diğer taraftan tec-|çok lehindedir. Almanlar mağlüp ol-|lernemektedir. p bu. işle rübesiz olduğu için düşman ordusu-|muştur ve 18 Temmuzdanberi ricatlalâkadar olması İâzımdır. Şehirle nu püskürtecek vaziyette değildir. | halindedir. Dalma ateş altında bu«|İstasyon arasında işleyen otomobil Almanya mütareke Şşartları ne|lunmalarına rağmen İngiliz ve Fran-|ler de bu yoldan geçmektedirler. ya ise Akdenizde ve şimali Afrikada Her ne kadar Roma - Berlin mihve Fi zaruret icabı yapılmış sun'1 bir âlet siyasetindeki Jaşabileceğini düşünüyor. tir. Fakat Almanya ile olan beraberli- Halbtki Sinyor Mussolini mesele-| yi de diğer taraflarımı emniyet aitını unacağı fikrindedir. Ona göre, İtal-|karşısında orla ve şarki Avrupadak' nn istikbali Afrikanın şimal sahil-| htilâflar Sinyor Musaolini için ikinc! Torbalıda Göçmenlere veri- len arazi t kimseler bu ara- ziye sahip cıkıyorlar Torbalı, (Hususi) — Cellâd gö- Akdenizde|)lünün kurutulmasiyle meydana çı- ——— ——— Bayındır'da İtalyanlar Akdenize Marenostrom gildir. Diğer taraftan, İtalya İngilterenin İstasyon - şehir yo- lu bozuktur alnin o zamana kadar gösterebilece- gayretten üstün olacaktır. Buradan da İtalya bir endişe ve teh- t hissetmiye başlıyor. plursa olsun kabul edecek derecede|siz orduları eski kuvvetindedir. A- İkinci bir yol mı merikan ordusu müukabil taarruzda|de seyriseferin burada yapılıması mühim bir mevki almıştır. yaya gidenleri rahatsız etmektedir Tecrübesi de gittikçe, harbin lehi- | Bu arabalara ikinci yolun tahsis edil mağlüp bulunmuyor. Onun için, ken- distnin kabul edeceği teklifler ileri sürmek lâzımdir. Yani: r bişleşince İtalyanlar da bu hâkimi-|ri reemi krokilerle teyid ederek, göç- n muhakkak olacağı ve bunun niha-|dırlar. ve Laval - Hor projesinde aldığı vazi-| vet bir patlak vereceği düşüncesi u- Senelerce su altında kaklıktan 1 — Belçika ile, Fransadan işgal|ne olarak, artmaktadır. Muharebe|mesi daha doğru Di S yet de Sinyor Mussolini saramamış-/yanıyor. Ümetimizin olunan kısımlarının tahliyesi, bir müddet durduktan sonra tekrar n bır. Fakat, İngilterenin silâhlanması e- _.g,""'ı.ü:,d.n. M;'"’"““'ı" Ha Taaa aa t dota ve Sizas-İbaşlarsa Amerikan ordusu daha iyi|| Mlemleket haztanesi Fakat, Laval kabinesi —düştükten (sasen bizim bu komşuları düşündür-| menlere tevzi ettiği bu arazi üzerin-| PUTgUN tahliyesi itilâf — devletlerine|bir vaziyette bulunacaktır. başoperatörü sonra Pransanın İtalyaya karşı olan|mek için değil midir? de herhangi bir kimsenin hak iddia- bırakılmıştır. Bu sebeplerden dolayı mütareke Ğ t siyaseti de değişmiştir. Bununla bera-| — Birçok İtalyan, İngilterenin-bu-bü-|sı. ve. göçmenlerin ii mani| 3.— Fransız ve Belçikalılardan | şartlarının çok ağır olması lâzımdır. M. Nun Arkan ber Fransa Mussolininin fütuhatına yük silâhlanma programından endişel|olması doğru değildir. Alâkadarla- alınan eşyanın ladesi, Diyen General Perşing Şunları ileri | BÖ k karşı tam bir mukavemet siyaseti tut-| duymak, hattâ korkmakla »İrin nazarı dikkatlerini 4 — Nüfusun taksimi, sürüyor: y Adres: İkinci Beyler sokak mamıştir. İngiliz Imparatorluğunun inhitat dev- Belediye relsi Bu şartlar yerine getirildiği tak-| 1 -— Alman ordusunun işzel ettiği|| fırın karşısı.. Kabul saatları İtalya unutmuyor rinde olduğuna kani bulunuyor.-Onla-| Belediye meclisi ilk içtimamı yapa dirde İtilâf devletlerinin orduları iyi|bütün diğer memleket arazisinin der- kadar. Tele: muayene- ; İtalyanınHabeşistanı fethi bir »- ri vaki olup zecri todbirler kallırıldık., yasıtaları ile hududlarına yer-|hal tahliyesi, 2 — Alsas Lorenin itilâf devlet- rabıta buzül dan Bekir Sak Beledi. l ö i leşoceklor. Amerikan orduüsu da ta- göre, bu öy aratorluğu'ye reisliğine seçimiştir. lın_pırıtorluk Bi V Süşee