21 Mayıs 1937 Tarihli Anadolu Gazetesi Sayfa 4

İ L Tarihi tedkikler: PManisada Mezar kitabeleri Manisa ilbayı sayın Dr. Bay Lütfi Manisa Gazi okulu öğretmenlerinden Kemal Özer Kırdara saygılarımla zEyfğ a Sadrı esbak mütercim Meh- med Rüşdü (Paşa) Babası: Ekmeği olsun, tuz bula- masın, diye beddua etmiş “Halil Rifat Paşanın bir misillâ mahlükat zehirleri lâtifesi: Yılan, çiyan azlaştıkça Şahmerandan zehir alırlarmış.., AA A d aelekilü Mehmed Rüşdü Paşanın makberesi Manisanin Hatuniye camii diş kapısı — ittisalinde etrafı demir parmaklıklarla çevrilmiş — güzel bir mezarda gömülüdür. — Mezarın baş ve ayak tarafında üstüvane şeklinde iki mermer taş vardır, kabir kitabesi şudur: Küllü men aleyha fanin Merhum ve mağfurulmuhtaç İlâ rahmeten lillâhilgafur sadrı E esbak Rüştü (Paşa) Sene 1299 Fi 6 Ca Sadrı esbak Mehmed Rüştü — paşa; (1) askerlikten yetişerek — babı seraskei mütercimliğinde bulunub askeri talimatına dair eserleri tercüme ettiğinden — dolayı (mütercimlik) ile şöhret Mütercim — Mehmed | — bulmuştur. | l l l Rüştü paşa; Sinob vilâye- — tinin (Ayandon) kazası ahali- sinden Hacı Hasan ağanın — oğludur. (1226 H. 1811 M.) / senesinde doğdu. Rüştü paşa; üç yaşında iken babasile beraber — İstenbula ' gelib orada tahsil gördü. (2) — (1241 H. 1825 M.) senesinde ve asakiri mansure - teşkilâ- — tında asker olarak 9 senede /— binbaşılığa çıktı ve Fransızca: ğ) — yı da hususi surette öğrenerek | alayeminliğile serasker kapı- una mütercim oldu. (3) Rüştü paşa; terakki ederek (1263 H. 1846 M.) tarihinde vezirlikle hassa müşiri, sonra (darı şüra) reisi, (1267 H. 1850 M.) de serasker, bir sene sonra tek- | rar hassa müşiri, (1271 H. 1854 M.) de ikinci defa ser- asker oldu. (1273) de seras- kerlikten azledilen Rüştü paşa, ine o sene içinde Üçüncü |defa seraskerliğe geçti. — (1274H. 1857.M)) de Top: 'ana milsiri va hir sana <anra tanzimat reisi olan Rüştü paşa ( 1276 ) Cemaziyelevvelinde Kıbrıslı Mehmed paşanın ye- rine sadarete getirildi. Rüştü paşa; beş buçuk altı ay sonra aynı sene Zilkadesinde infisal edib b.r ay sonra (meclisi ha- zain) reisi ve (1287 H. 1261M.) senesinde dördüncü dela ser- asker olub bundan sonra mü- teaddid — vazifeler — arasında (1283 H. 1866 M.) de (Ke- çeci zade Fuad paşa) dan son- ra ikinci ve (1289 H. 1870M.) de üçüncü, (1293 H. 1876 M.) senesi Rebiulâharında Sultan Azize karşı vaki hoşnudsuzluk ve softalar kıyamı üzerine Mahmud Nedim paşanın ye- rine dördüncü defa sadarete getirildi. (4) İşte bu dördüncü sadaretin- de Sultan Azizin hal'ına ka- rar verilib muvaffak olunduktan sonra beşinci Sultan Murad ve onu mütecakıb ikinci Ab: dülhamid iclâs edilmişti. Va- ziyeti karışık gören Rüştü pa- şa aynı sene içinde istifa ey- liyerek meclisi âliyeye me- mür olmuştur. (5) Rüştü paşa; (1295 H. 1878 M. ) senesinde beşinci defa sadrıazam olub bir hafta sonra azledilib (1296 H. 1878 M.) de Manisadaki çiftliğine gönde- rilmiş ve (1299 H. 1885 M.) senesi Cemaziyelevvelinde ora- da 74 yaşında vefat etmiştir. (14 - Mart -1298) Mütercim Rüştü paşa; natuk, kanunşinas ve afif bir zat idi. Zeki ve kılı kırk yarar oldu- ğundan Âli ve Fuad paşalar kendisinin itirazından kocunur- larmış. (6) Rüştü paşanın asa- kiri nizamiye tanzim ve ısla- hında ve Kırım seferinin son senelerinde hizmeti mesbuktur. Kolağası rütbesinde iken ma- aşından bir kısmını artırıp as- kerliğe lüzumu olan eserleri tedarike ve Fransızçayı öğren- meğe sarfetmiştir. Dahiliye Nazırlığından mazuler - vefat eden Mehmed Memduh paşa merhum “Rüştü paşanın sada- retinde mektupculuğunda bu- lunduğundan müşarileyhin hay- siyeti zatiyesile mürtefi bir mevki tuttuğu göze çarpardı., mütaleasile Rüştü paşanın eh- liyet ve kifayetine işaret et- mişti. (7) — Sonu var — () Kitabeler cild 2 sahife 82, 83, 84, 85, 86, 87, 88. (2) Rüşdü paşanın babası Hasan Ağa, Boğaziçinde ka- yıkçılık edermiş. Rüşdü paşa yüzbaşı iken memuren Trab- yada bulunduğu zaman babası Hasan Ağa oğlunu sık sık görmeğe gelirmiş. Rüşdü pa- şa frenklerle hassaten sefaret memurlarile — ihtilât ettiği ci- ANADOLU ADYea Hırsızlar Derhal yakalandılar.. Evelki gün, 24 saat zarfında şehrimizde beş hırsızlık vak'ası olmuş ve hepsinin de failleri yakalanarak adliyeye - teslim edilmiştir, 1 — Karşıyakada Refail ka- nsı Sultananın evinden bir çift iskarpin ve zeytinyağı ça- lan Tahsin oğlu Muzaffer tu- tulmuştur. 2 — Figan oğlu Osman, Karşıyal Muvafık — soka- gında Bilâl kızı Ayşenin evin- den içinde 175 kuruş bulunan bir kumbara çalmıştır. 3 — Hasan oğlu Mahmud, İmam hanında Süleymanın bir takım elbisesini çalmıştır. 4 — Mehmed oğlu Nevzad, Selçuk otelinden bir âded ya- tak çarşah aşırmıştır. 5 — Kültürparkta amele Mustafa oğlu Hızır, belediye paviyonundan üç parça ÂAme- rikan bezi çalmıştır. Karısına çakı çekmiş Alsancakta Mesudiye cad- desinde oturan Ramazan oğlu Mevlüd, mahkemeli ve arası açık bulunan karısı Şükriyeye çakı çekmiş ve tutulmuştur. Jiletle yaralamış Bayraklıda Menemen cadde- sinde Ali oğlu Ali, Osman karısı Fatmayı jiletle yarala- mıştır. Kamyon kazası Şoför İlyasın idare ettiği 103 numaralı kamyon, cezaevi önünde Hasan isminde birine çarpmıştır. Hasan ağır surette yaralandığından tedavi altına alınmış, şoför yakalanmıştır. Hakaret vak'aları Otobüs biletçisi Şehaba ha- karet eden şoför Yahya, biri- birlerine hakarette bulunan kahveci Hulüsi, Tevfik, Şehab oğlu Şahin ve Nadire ile bir saat meselesinden Mehmed kızı Bahtiyarı tahkir eden Sa- hh oğlu Şükrü adliye verilmiş: lerdir. hetle babasının böyle sık sık gelmesini arzu etmediğinden (baba eve gel, buraya gelme) demiş, Hasan —Ağanın da bundan mütecessiren (Yarabbi ekmeğine tuz verme) diye bed- dua etmiş olduğu Rüşdü pa- şanın kıziının oğlu Hüseyin Ahmed Tevhid Beyefendiye nakletmiştir. , (3) Babı seraskeride Mirliva Âlı paşa livasında olan alay- emini Ömer Bey ile Reşid paşa livasında binbası Meh:- med ağa İisan âşina olmaları | cihetile babı seraskeride ter: çüme odasına memur oldular. Ömer Beye kaymakamlık, Meh- med ağaya alayeminliği rüt- beleri verildi. Bunlardan Ömer Bey serdârı ekrem müteveffa Ömer paşadır. ( Lütfi tarihi C. 5 sahife 143). ( 4 ) İkinci sadaretinde Giritte ihtilâl çıkıb (Belgra- dın) Sırplara terki - takarrür ettiğinden Rüştü paşa suya sabuna dokunmak şnî:niyerğk sadaretten istila ile serasker tayin edildi. Üçüncü defasın- da Mitat paşa üzerine sadrı- azam olmuştu. Mısır valisi İs- mail paşa Hariciye Nazırı (Halil Şerif) paşayı sevmeyib araları açık olduğundan Rüştü paşadan azlini rica etmiş ve bilvasıta on bin lira da vadet- mişti. Rüştü paşa (hayır efen- dim, bir Mısır valisinin hatırı için bir Hariciye Nazırı azlo- Ingiltere Kralı S.M. dün Spitead limanındaki 21 Mayıs 02 / donanmayı teftiş etti Spitead limanı dün mahşerden bir nümune idi 170 zırhlı top atarak hükümdarları selâmladı: Londra, 20 ( Radyo ) —— On sekiz günde Londra- ei« iügün mahyordmn 1i da görüşülenler ——— ——— İngiltere, Tuna devletlerinin politik ve eko nomik istikrarlarına ehemmiyet veriyor | rinci deniz Lordu Sir Samuel Londra, 20 (A.A.) — İyi malümat alan İngiliz mahlil- lerinden son 18 gün zarfında Londrada cereyan eden gö- rüşmeler hakkında dün akşam toplanan malümat haklarında noktai nazar teati edilen me- selelerin aşağıdaki gibi hulâsa edilmesine imkân vermektedir. Batı, Fransız-Sovyet - paktı Avusturyanın ve Tuna mem- leketlerinin müşkülâtı ve yeni Habeş statusunun muhtemel tanınması — balı meselesinde vaziyet az müsait görünmek- tedir. Zira bir tarafttan Fransa ve İngiltere diğer taraftan Al- manya ve İtalya arasında yeni batı sistemi ile Milletler ce- miyeti arasındaki münasebet meselesinden esaslı ihtilâflar mevcuttur. Londra ve Paris bu sistemi ancak kollektif teşkilâtın çer- çevesi içinde kabul edebil- mektedir. Almmanya ve İtalya bu noktai nazarı kabul etme- dikleri müddetçe maniin nasıl ortadan kaldırlabileceği anla- şılmamaktadır. Fransız-Sovyet paktına ge- | midin lince, DelbosLitvinof — görüş- meleri üzerine dün neşredilen tebliğ İngiliz siyasi mahfelle- rinin görüşlerine tamamen uy- gun bulunmaktadır. Bu pak- tın takviyesi fikri İngilterede lunamaz) diye reddeylemişti. Mısır — valisi başmabeyinciye para vererek o vasılta ile hem Hariciye Nazırını, hem de Rüştü paşayı azlettirmiştir. (5) Bu sırada devlet harici gallelerle meşguldü. Bulgar ihtilâli, Sırb ve Karadağ vak'- aları büyüyerek şark meselesi halini almış ve (muallâk) me- selelerin halli için İstanbulda tersanede bir konferans akte- dilmişti. İşin sonunun fena ge- leceğini anlıyan Rüştü paşa sadaretten — sıyrılmak — istemiş ve o sırada saraya giderek padişabı görmemiş olduğun- dan bunu ( istiskal ) telâkki ederek istifa eylemiştir. Mitat paşa kendisine halef oldu. (6) İkinci Abdülhamidin cü- lüsundan sonra; Sultan Muradı tekrar iclâs için (Ali Suavi) efendi Rumeli mehacirlerinden iki yüz kişi ile Çırağan sarayına girmişti. Yıldız sarayından ye- tişen asker, Ali Suaviyi itlâf ile ihtilâli bastırdı ve bu vak'a üzerine Rüştü paşa sadarete getirildi. Fakat müşarileyhin Abdülâziz, Muradı hâmisin ha- Vlerinde sadrıazam olması ve ortalıktaki gürültülerin henüz sükünet bulmaması Abdülha. vehmine dokunmuştu. Bunun üzerinc bir halta sonra azledilib İstanbulda bile dur- durulmıyarak Manisaya gön- derildi. Bu son sadareti; Sul- ve imparatorlukta bazı muka- vemetlere maruz kalabilecek- tir. Zira İngilterede takviyenin İngiliz-Fransız yardım meka- nizmasını ağırlaştıracağı kana- ati mevcuddur. Fakât paktın zayıflaması da mevsimsiz ad- dedilmektedir. Buna binaen paktın olduğu gibi muhafazası tasvib edi- liyor. Orta Avrupa siyaseti mese- lesinde bazı - İngiliz devlet adamları Tuna memleketleri- nin politik ve ekonomik is- tikrarına İngiltere tarafından verilen ehemmiyeti ısrarla te- barüz ettirmelidirler. Mareşal Blomberg İngiliz ordusundaki tankları beğendi. Londra, 19 (A.A.) — Ga- zeteler, Mareşal Von Blom- bergin Luvorthda muharebe talimlerinde bazır bulundu- ğunu ve bilhassa İngiliz ordu- sunun tanklarını çok takdir ettiğini yazıyorlar. Rusyada Talf askeri şüralar da tesis olundu Paris, 20 (Radyo) Rus hükümetinin neşrettiği resmi bir tebliğe göre Sovyet harb şürasından başka tali askeri şüralar da tesis edilmiştir. tan Hamid kendisine - zorla, niyaz ve ısrarla kabul ettirmiş, mührü hümayun — kendisinden alındıktan sonra arabasının hazırlanmasına intizaren orada otururken — kendisini — gören âmedi Said efendiye: “Ben işin neticesinin böyle olacağını bilirdim, onun için sadareti kabul etmemek için çok uğraştım, elinden kurtu- lamadım, hastayım dedim ol- madı, ayın son çarşambasıdır dedim olmadı. Sen babamsın | diye bir elimi bıraktı bir elime sarıldı, bir kere elinden kur- tulub ta eve kapağı atabil- seydim yatağa yatar, yakamı kurtarırdım, fakat kabil olmadı, Dedikten sonra: “Gayri elendim bizim bu defaki sadaret değil rezalet oldu, mütalecasını ilâve et- miştir. ( Serveti fünun No. 54 Ali Fuad Beyefendinin maka- leleri.) (7) Birisi Hariciye Rifat paşa merhuma; Rüştü paşanın sahilhanesi önünden geçiyordum, rıhtım kenarında çok kayık gördüm, ziyaretçisi çoktu, demiş. Hazır cevab olan Rifat paşa: “Yılan çiyan misillâ mah- lükat zehirleri azaldıkça (Şah- meran) tabir. olunan hayvanı bulub ondan zehir alırlarmış, ziyaretciler de onun için gel- mişlerdir,, yollu lâtife etmiştir. (Esvatı Sudur) sahife 16. Nazırı nümune feşkil ediyordu. Havâ çok iyi idi. Kral ve kraliçti ( Viktorya Andalber ) yatile saat 15,30 da (Spitead) limâ* | nına vardı. Kralin yatını, - bir Hoarı hâmil olan donanmâ yatı takib ediyordu. (opitead) limanında tribüt — vazifesini gören ve yüz bin" lerce halkla dolu olan üç yüz posta vapuru sıralanmıştı. Krâ” hn yatı yörünür görünmez, bütün harb gemileri top at mak suretile kral ve kraliçeyi selâmlamakta, halk da, müte madiyen alkışlamakta idi. Pos” ta vapurları düdük çalarak kralın vürudunu haâber ver” diler. Spitead limanında bulunat ve bütün İngiliz donanmasın! temsil eden 170 İngiliz harP gemisi, —sekiz sıra üzerin€ dizilmişti. Bunların yanı başın” da, merasime iştirak edefi Amerika, Fransa, Arjantinı Sovyet Rusya, Almanya, Tüf” kiye, Yunanistan, Felemenkı Japonya, İsveç, Danimarkâı Finlândiya, Portekiz, Romanyâı Lehistan ve Estonyanın gemi” leri sıralanmıştı. Yüzbinlerce halk, Dunker” gue adındaki yeni Fransıf zırhlısını hayranlıkla temaşayâ& dalmıştı. - Bu zırhli, dünyantlf en modern harb gemilerindet biridir. j Kral ve Kraliçeyi hâmil olan yat, zırblıların sekizinti sırasına geldikleri sırada selâlP topları sona ermişti. Kral, bunun üzerine — donanmanıl! teftişine başladı. Teftiş, saât lerce sürdü ve görülmemiş bi! ihtişam arzeden İngiltere d& nanması efrad ve zabitatlı kâmilen Kralın teftişinden ge$ İlk defa olarak Hindistat: Kanada, Yeni Zeland ve Avu$” tralya kendi donanmalarınA mensub birer gemi temsil et mekte idi. Kral, teftiş başlamadan C"e! donanmanın bütün ıminlleri." kendi yatında kabul etmiştir Amerikada dikta- törlük mü tesis edilecek? — Vaşington, 20 (A.A.) Âyatt meclisi Hariciye encümeni Nyein Berlindeki Amerika $7 firi Bay Dodddan Amerikad? tesis edilecek bir diktatörlüğ? muzaheret etmeğe amade oldu?” nu bildirmiş olduğu ınilyııd"' ismini sormak için veril olan takririn reye konulmas! bilâmüddet tehir etmiştir. Encümen aynı zamanda £7 ne Bay Nye tarafından veri len Amerikalı olmıyan millet' lerle ihtilâf. halinde — bulun? Amerikalı milletlere gönd’f lecek silâhlar müstesna oİİ'Ğ üzere silâh ihracatının me! dilmesi talebini mutazam! olarak verilmiş olan takı müzakere ve reye — vazın! tehir etmiştir. Jorj,