6 Nisan 1937 Tarihli Anadolu Gazetesi Sayfa 6

X y K — Bu fabrikalar her ae Modern bir millet endüstrisiz olamaz — Başı 1 nci sahifede — kullanacağı madenleri 236 va- yön taşıyacaktır. Bu hergün ©n trenin buraya gelmesi de- mektir. Arkadaşlar; Endüstri haya- tına hevesle girdikten sonra Bsıl endüstrinin ana kısmına, Ağır endüstriye bugün başla- mış bulunuyoruz. Makine en- düstrisine de buradan başla- pır,. Bu müessese içtimai bakım- dan da ayrıca dikkati celbe- decek bir kıymeti haizdir. Bu- rada çalışanların ikamet ve çalışma, sıhkat şartları, mektep ihtiyaçları ayrıca hazırlanacak, bunlar için ayrı ayrı müesse- seler kurulacaktır. Görüyorsunuz ki Karabük demir ve çelik fabrikaları ile memleketin her sahada çoz kıiymetli olan başlıca ihtiyaç- larına cevab verecek bir mü- esse kurmakla kalmıyoruz, cum- huriyetçi ve milliyetçi Türki- yenin manevi ve içtimat bir medeniyet ve kültür. müesse- sesini de meydana getirmiş oluyoruz. Demir ve çelik fabrikaları- — hin endüstri bakımından, eko- nomi bakımından olduğu ka- - dar memleket müdafaası için — olan yüksek ehemmiyetine de bilhassa dikkatinizi celbetmek isterim, ihtiyaç için istediğimiz demir ve çeliği temin etmekle memleket mü- dafaası bugünden sonra daha geniş temellere istinad etmiş olacaktır. Her bakımdan mem- lekete bu kadar lüzumlu ve büyük bir ehemmiyet verdiği lca bir mevzu idi. Bugün temelini atmakla se- vinç duyduğumuz bu fabrika- — ların kurulması için çok çalı: şılmış, uzün müzakere ve tet- kiklerde bulunan heyet bu yolda kararlaştırılmış olan sa- yısz zorlukları gidermek ve K kuruluşlarını - tahakkuk ettire- — bilmek için başlıca istinad et- — tiğimiz kuvvet Atatürkün bit- — Mez, tükenmez müzahereti ve — yardımı olmuştur. Memlekette esaslı ve devamlı her varlığın /| düşünücüsü ve yaratıcısı olan — Atatürkün yüksek adını son- SUZ sevgi ve saygılarla huzu- /— runuzda ve bütün millet kar- /— şısında anmak benim için bah- / fiyarlık ve şerefli bir vazifedir. — Biraz evel bu fabrikaları /— vücude getirmek için uzun bir müddettenberi yapılmış olan hazırlıklara — işaret etmiştim, Bütün bu hazırlıklarımız ara- sında bu fabrikaların kurul- sını, ehemmiyetine - istinad olunur bir müesseseye vermek ba ehemmiyet atfettiğimiz bir nokta idi. Brassert firmasından istedi- ğimiz ehemmiycti bulduğumu- za !lnî olduğumuzu zikretmek benim için bir zevktir. Bu eseri vücude getirmek üzere Sümerbankla Brassert müesse- sesi kendi münasebetlerini ta- n eden mükaveleler hüküm- dahilinde beraber çalışa- caklardır. Buna şüphe yöktur. Bir işte karşılıklı vazile sahibi lar beraber - çalışmaların niyet havası içinde bulun- teşebbüsün — muvaffak için esaslı bir âmil ve 1 yenmeleri için büyük tır. Bu merasimin olan diğer bir manasını da ifade etmek isterim. Türkiyenin en mübim en- düstri teşebbüsü bugün Türk- İngiliz dostane münasebetlerinin iyi bir gösterişli manasına al- makla hususi bir. ehemmiyet ve kıymet arzeder. *Eksport Gredit Guarantle,, dairesinin Brassert müessesine yapmış olduğu yardımın İngil- terece memleketimize karşı gösterilmiş olan bir itimad ve dostluk eseri olduğunu bilhassa kaydetmek isterim. Biz Türkler memleketimize maddi delillerle sempati gös- teren bir siyaseti en itimad verici bir siyaset telâkki ede- riz. İki memleket arasındaki bu yeni — vaziyet iki yüksek yapıcısını sizin yüksek takdi- rinize arzederim: Doktor Aras ve İngilterenin Türkiyedeki büyük elçisi Sir Persi Loren. Muhterem büyük elçi bu- günkü toplantımızda neşemize iştirak için aramızda bulunu- yor. Bu dostane ve nazikâne alâkadan dolayı kendilerine ayrıca teşekkür ederim. Arkadaşlar; modern ve ileri bir millet endüstrisiz olamaz. Endüstri bu zaman medeniye- tinin esas umdesidir. Bu gibi mütearileleri — tekrar edecek değilim. Ancak bir noktayı daha - canlandırmak - isterim. Eğer cumhuriyet reiimi olmasa ve C, H. Partisinin devletçi politikası takip edilmese idi endüstrinin — bu memlekette kurulması hiçbir zaman tahak- BEGARORS Büğüne kadar kurduğumuz — fabrikaların en küçüğü 4-5 milyon liradan aşağı kurulmamıştır. Eğer C, H. Partisi ve onun hüküme- tinin devletçi bir politlkası ol. masaydı bu memlekette hangi sermaye bu müesseseleri ku- rabilirdi. Cumhuriyet rejiminin yapıcı ve yaratıcı ulusu parti- miz prensiplerinin iyi tatbiki ile kendini göstermiştir. Ya- kın bir zamanda burada va- tandaşlarımız cumhuriyetin üç mühim eserini, üç büyük fey- zini kutladılar. Bir sene içinde demiryolunun açılışını gördük. İki üç gün önce de kömür havzasınının tamamen millileş- tirilmesi - yolunda başarılmış büyük bir işten dolayı millet vekilleri — sayın askadaşım Bay Celâl Bayara karşı Büyük millet meclisinde teveccüh ve takdirlerimi gösterdiler. Bugün de üçüncü olarak demir ve çelik fabrikalarının temellerini atıyoruz. Bu,mü- nasebetle — tekrar edeyim ki memleketin yalnız burası için değil bütün diğer - tarafları için de icraat ve ıslahat pro- gramlarımız — vardır. Biz bu programları bir takım zorluk- lara tesadüf etsek bile hususi bir itina ile tatbikte sebat edeceğiz. Şimdiye kadar geçirdiğimiz tecrübelerle huzurunuzla ken- dimize güvenerek tekrar ede- biliriz. ki, programlarımızı ta- hakuk ettirmek yolunda bütün kudretimizi sartetmekten asla geri kalmıyacağız. Arkadaşlar; bu güzel top- lantıda harici — siyasete — aid bir iki kelime söylemeyi sev- gili ve sayın dinleyicilere karşı < 4, ea İr, ymaktlayım, ÇAYA UT ANADOLU Umumi olarak — beynelmilel sahada söylenecek şey azdır. Beynelmilel siyaset — sık sık heyecan verici buhranlara ma- ruz kalmaktadır. Fakat — son zamanlarda — muhtelif siyasi cereyanlar daha ziyade sulh istikametinde süzülmeğe baş- lamıştır. Öyle günler yaşıyo- ruz ki, bir iki sene gibi kısa bir zaman için bile kati teş- hisler koymak mümkün de- gildir. Fakat biraz eveel söy- lediğim gibi sulh yolunda bir takım iyi duygular ve hare- ketler hissediyoruz. — Yahud hissetmek istiyoruz. Arkadaşlar; biliyorsunuz ki, beynelmilel sahada son sene- lerin en mühim — değişikliği silâhsızlanmanın büsbütün aka- mcte uğraması ve her mem- leketin silâhlanmaya var kuv- vetile koyulmuş olmasıdır. Bu gidiş nereye varacaktır? Zan- nedilebilir ki, tehlikeler geçir- dikçe silâhsızlanmaya dayanan bir sulh sistemi yerine zaman ile milletlerin takatleri sonuna kadar silâhlanmaya dayanan bir sulh sistemi kendi kendi- ne kurulacaktır. Böyle mühim bir geçid devresinde Türki- yeye düşen kendi müdafaası için hassas olması ve bazırlık- h bulunmasıdır. Buna — öte- denberi büyük bir — dikkat atfetmekteyiz. Bununla bera- ber her fırsattan istifade ede- | rek siyasetimize hâkim olan sulh zihniyetini — yürütmeğe çalışıyoruz. — Sulh — davacıları ile samimi olarak beraberiz. Beynelmilel — ihtilâf mevzula- tından herhangi birinin kalk- yoruz, Arkadaşlar; Bugün toplan- tıya gelen arkadaşlarım — ile yakından temas etmek bana zevk ve neşe verdi. Canlı ve küdretli milletin geniş — ve bahtiyar bir - istikbale karşı sarsılmaz itimadı bütün ba- kışlarda — canlanıyor, Herşey Türkiyenin daha büyük ve daha ileri hamlelerinin deli: lidir. Sümerbank demir ve çelik fabrikalarını ilk plânda şim-. dikinin yarı takatinde düşün- müş idi. Plân hazırlanırken takati bir misli artırıldı. Daha bir misli artırlabilmesi - için de inşaat esnasında ihtiyati tedbirler aldı. Bütün bu misil artırmaları - sizlerin neşe - ile idrak edeceğinizi düşünmek insana zevk ve gurur — veri- yor. Vatandaşlarım; bu toplan- tımızı şereflendirmek için Bü- yük Millet Meclisi sayın bir reis vekilini ve aziz — millet vekillerini gönderdi, Şükran hislerimizi ifade etmek bor- cumuzdur. Yakın kazalardan gelen kadın ve erkek — vatan- daşlarıma da sevgi ve teşek- kür duygularımızı sunarım. Demir ve çelik fabrikalarına temel atılmasını millet — ve memleket sevinilecek bir kut: lu hâdise saymakta haklıdır. Karabük, 4 (A.A) — Baş- vekil İsmet İnönünden sonra İngiliz büyük elçisi B. Persi Loren aşağıdaki nutku söyle- miştir: —Ekselânslar, Baylar, Bayan- lar. Bügün aranızda bu mera- sime iştirak — için Cumhuriyet hükümetinin bana bıhıetu& hemanı etini kay: | de mahal olmıyan imkândan dolayı pek mütehassisim. Bu ovada doğacak olan, bu top- rağı asırlık uykusundan uyan- dıracak olan sürülerin ve ço- banların yerine en asri ma- dencilik fenninin — cihazlarını kuracak olan ve ay ve yıldız- ların gece parıltısına yüksek bacaların kırmızı aşığını ekli- yecek olan bu teşebbüsün Türkiye için haiz olduğu bü- tün manaları ekselâns Başve- kiliniz benden evel izah bu- yurdular. Ben ise bugün İn- giltere ve Türkiye — münase- betlerinde açtığımız — mühim merhaleyi kaydeceğim. İki millet tarihlerinde harp san'atlarındaki — kudretlerini gösterdiler. Mertçe müttefik veya mertçe muhasım olarak çarpıştılar. Bugün biz İngiliz: ler ve Türkler sulh san'atla- rında teşriki mesai ediyoruz. Ve müttehit krallık modern Türkiye sınai ve iktısadi ha- yatının yaradılışında günden güne çoğaltmakta olduğu ha- rikulâde gayretlerine kârdeşçe elini uzatıyor. Memleketimde Türkiyenin kendi hayatında ve milli membalarının inkişafında gösterdiği güzel hamleler bü- yük bir alâka ile takip edil: mektedir. Ve pek iyi biliyor- lar ki, bu büyük Türk ilerleyi- şinin nazımı ve ilham — men- bat büyük başbüğunüuz — Ata- te olan aşkının kuvvetile milli hayatın her şubesinde büyük bir teceddüt işine — sarılmış olan büyük bir adama hiçbir kimse bir. İngiliz kadar hür. maz. Devlet şefinin mesaisine yardım etmek ve onun deha- sının çizdiği yoldan yürümek hususunda Cumhuriyet hükü- metinin ve bahusus dostum Başvekilinizin güzide bir ekip disipliniyle çalışmasını hiçbir kimse bir İngilizden fazla tak- dir edemez. Bugün burada memleketin iktısadi hayatının esaslı — ve verimli olan Türk ağır sana- yünin temeli atılıyor. Bu bü- yük işi dostluğumuza — istina: den bize tevdi etmiş olduğu- nuzu görmekle bahtiyarım.Bu- va-şitap etmekte kusur et medik ve etmiyeceğiz. Hükü- metim sermaye için garantisini vermek suretiyle kuvvetli alâ- kasını göstermiştir. Vatandaş- ların inanç — ve sevgi ile işe sarılacaklardır. Atatürk ve hükümeti mem- leketi tam ve en mödern bir tesisatla techiz etmek istedi- ler. Elde edeceğiniz budur. İngiliz deha, fen ve — kudreti: nin size verebileceği en mü- kemmel esere malik olacaksı- nız. B. Brassert ile mukavele im- zasına tekaddüm eden müza- kerelerde bazı roller oynamak fırsatı bana düşmüştü. Bugün bu münasebetle Ekselâns Baş vekil, Ekselâns Hariciye Ve- kili ve Ekselâns İktısad Veki- line bu işte gösterdikleri bü- yük hüsnü niyet, geniş görüş ve aynı zamanda - realist ve dostça tutumlarından dolayı çok samimi - takdirlerimi arz- etmek - vesilesini - kaybetmek istemem, Sözlerimi Karabük demir ve çelik fabrikalarının verimli ve yapıcı - Türk - İngiliz ç türkte Türk azminin ve memleke- kişafı hususundaki samimi te- mennilerimle bitiriyorum, Karabük, 4 (A.A. ) — İn- giliz büyük elçisinden sonra fabrika inşaatını deruhde eden Brassert şirketi idare meclisi reisi B, Brassert te şu nutku söylemiştir: —Ekselâns ve sayın Baylar; Brassert sirkettinin meclisi idare reisi sıfatile herşeyden evel Türkiyede ağır endüstri- nin başlangıç ve temelini teş- kil eden Karabükteki bu mü- him demir ve çelik fabrika: larının inşasını bize tevdi et- mekle şirketime bahşetmiş ol- duğunuz şerefi ne derece tak- dir ettiğimi söylemek isterim. Yeni fabrikalar tesis ettiği- miz başka memleketlerde bu gibi törenlere iştirak ettim. Fakat bugünkü merasim beni hususi surette alâka ve mem- nun etmektedir. Çünkü mem- leketimin eski ve an'anelerini ve uzun ve şanlı tarihini kuv- vetli ve canlı bir milletin va- sıflarile bir arada topladığın- dan dolayı bende senelerden- beri derin bir sempati uyan- dırmıştır. Deruhde - ettiğimiz işin vüs'atini takdir ediyorüm, sizin de takdir edeceğinizden etminim. Malümunuz - olduğu veçhile bu işi başarmak mes'uliyeti her iki tarafa düşer. Çünkü bizim mühendislikteki bilgi ve tecrübemizle — birlikte azami derecede Türk işçileri ve Türk malzemesi kullanılacaktır. Bu fabrikaların inşası için dost Sümerbankla teşriki mesai et- m:lucığ,ğı;%fırg'fuz iMunenars- lerine bu bankada ve alâka- sürette işlemelidir. küç ae a dar devlet dairesinde göste- rilen — kolaylıklara — teşekkür ederim. Tcessüs eden samimi münasebetin işin sonuna ka- dar devam etmesini temenni ederim. İşimizde birçok güç- lüklerle karşılaşacağız, buna hiç şüphe yoktur. Bu gibi müşküllerin önüne geçmek için hayatımın - birçok — senelerini sarfettim ve bunların neden ibaret olabileceğini şimdiden anlatmak ve fabrikanın asgari bir müddet zarfında bitmesi ve faaliyete geçmesi için yar- dımınızi dilemek isterim. Bir demir ve çellk fabrika- sının inşası bununla doğrudan doğruya alâkadar olanlar ara- sında teşriki mesaiden fazla olarak daha - birçok şeylere muhtaçlır. Ayrı ayrı nisbetler- de bir milletin bütün kuvvet membalarına muhtaçtır. Vasi bir sahada işçi aramak icap edecektir. Bunlara imkân dai- resinde konfor ve €ğlence te- min edilmezse kendilerinden azami derecede istilade edil- mez. Kara ve deniz - yollarile uzaktan — malzeme getirilecek- tir. Gümrük duvarlarını aşmak icabedecektir. Şimendifer ve yol nakliyatı temin edilecektir. Hattâ tayyare bile kullanmayı düşünüyoruz. Karabükte elverişli bir posta ve telgraf ve telefon - servisi bulunmalıdır. Fabrika kurul: duktan sonra bunu - işletmek için birçok mahir ustalara ih- tiyac vardır. Fabrikanın mü- vaffakıyeti her bir unsur ve usulün laaliyetine bağlıdır. Ve bunların hepsi de müessir bir he teci Je iyi Şfler bir | 6 4/937 (ilk dır. Bunları seçmek ve bunlari alıştırmak - vazifelerimizin mühimlerinden birini teşkil et mektedir. Bunlar nazarı itibar€ alınacak meselelerden bazılar rıdır, Ve yalnız Sümerbanki bizim teşriki mesaimizle h dilemez, Devlet dairelerile alâ kadar Bakanların yardımı dâ elzemdir. Bunun içindir ki bt yegâne fırsattan istifade ede rek her hususta yardımın dilerim. h Amerika ve Almanyanın bü” yük fabrikalarına kıyasen Kat rabük fabrikaları çıkaracakl istihsalât miktarına nisbete! daha geniş şekilde mamulâ! yapmak mecburiyetindedir. Hef münasip usul ve- projeler bik etmek ve techizatı hu ıhtiyaçlarınıza göre intihap ' tanzim etmek suretile der sanayiinin — doğru esaslarl! istinad eden ve iyi ve mü€ sir bir şekilde işliyecek lam bir tesisatı haiz fabril tesis edeceğiz. İ İngiliz endüstrisinin oynad! ği role gelince, Karabükte yâ” pılacak tesisat için İngilten’n— en meşhur makine ve te: fabrikalarını sectik. Bunlarıf isimlerini biliyorsunuz. İngilte” reden gönderecekleri teliıl". en iyi işçilik ve malzeme il€ yapılmış olduğuna emin lirsiniz. Karabükte direktö - müz Bay Hopkinson ve bsf mühendisimiz Bay Prokter bütün İngiliz memurları burâ' ya bir tek maksatla gelmişler dir. Bu da mühendisliğin târ savvur edebileceği en elve '3 demir ve çelik fabril Inşa ve tesis etmek hususul kendilerine düşen vazifeyi il8 etmektir. M Gerek Londrada, gerek rabükteki İngiliz mühendisleri namına bugün burada bulun” mak - lütfunda bulunduğunu? için ne kadar minnettar oldi ğumuzu ve memleketimizin ek* selânsınızın tarafında — vücude getirilen, Cumhurreisi dan ibda edilen ve Ekonomi Bakanının muktedir elile id edilen endüstri hayatının kal kınmasına iştirak etmek fırsâ” tını ne derece takdir ettiğimizi söylemekle çok bahtiyarım. Ereğli, 4 (A.A.) — Başvekil İsmet İnönü yanlarında Hari" ciye Vekili Tevfik Rüşdü Aras, Ekonomi Bakam Celâl Bayar, Gümtük ve İnhisarlar Vekili — Rana Tarhan, İngiliz büyük — elçisi Sir Persi Loren, Millet — Meclisi azaları, Bankalar direk- törleri ve diğer zevat olduğu halde saat 18,30 da buraya gelmiştir. ş Başvekil istasyonda Konya — Valisi, Ordu müfettişi İzzettin, Korgeneral Keramettin, Ereğli — Kaymakamı, - Belediye - reisi, — Ereğli mensucat fabrikası direk- törü tarafından selâmlanmıştır. © İstasyonun dışı ve fabrikaya — kadar giden yol genç, ihtiyar, kadın ve erkek bütün Ereğli halkı ve bu güzel açılış me- rasiminde bulunmak için civar- dan gelenlerle dolu idi. Her taraf milli renklerle do: natılmış olduğu gibi fabrika medbalinde yaşanilan şu da- kikaların en güzel bir ifadesi olan devletin yapıcı kuvvetine inandığımız yazılmıştı. Başvekil bu güzel dekor /| fabriıkaya — yürüyere