18 Kasım 1935 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 6

KİTAPLAR, TETKİKLER Türkün ilk kitabı: Kudatkobilik “ Saadet, feyiz, kemal bahşeden malümat ,, 1! Bundan yirmi beş, otuz sene önce deyivereyim. Çünkü arası çok uzadığı için tarih tayin edemi- yorum. Necib Asım üstadım bir gün İstanbuldaki evime geldi, elin- e «Vamberi» nin #rlaikol i- lik» ten seçerek yi dı. Evvelce bana yelesi adat kobilik» in yüz sahife kadar gün- lerce bizim yazı ile karşılığını çek- tik. Tabii kitabın başındaki bilgi- lerden içindekileri anladık. İşte o zamanlardanberi gerek bizden, gerek diğer Türk bilgeleri tara- fından bu kitap ara sıra dillerd. dolaştı. O zamandanberi de arka- daşlar bana bu kitabı sorarlar. Ma- lümat, hattâ biraz ter. Kitaptan - hatırımda kala birkaç beyti okuru Geçen yazdanberi bu kitapl uğraşırım. Yani M len eski nüsha fotografi- birazı artıktır, öbürlerinde yoktur. Elhasıl her türlü nü Tuğ ve eksik artı bu nüshaları karşılaştırdım. Eski tabir ile( - İki değil - dört sakim- den bir müstakim) çıkarmağa uğ- Tat Simdi bir sahifeye (Kudatkobi- lik) metnini, altına notla nüshalar başkalıklarını, karşıki sahifeye de rcadan bizim yem gunsuz- ıklar ER İşte da altına gene notla o sahifedeki em İügatlerle manalarını yazdım. Müs- reşrikler de bu yolda Şark eser İerini garb diline çevirdiklerinde böyle yaparlar, ; a gelelim kitabın mahiye- tin Bu kitap orta kıtada şöylece 450 sahifeden artıktır. Yı zelce Yurdun gü asını, bir de iyi huylar anlatır. Baştan başa konuş- ma, bir nesne sorup yahiyetini al- ma yolunda ra a var si Gree ii i Bir h var. Adı: Gündoğru. irem i gösterir, bir de veziri var. Adı: Aydoğdu, yahut: Aytol- du. Bu da (Devlet) i bildirir. Ves huylara, yurdun iyi bir yolda kul- lanılmasına, o şlar, Ozanlar, tecimerler, hattâ dilencilere varın- caya kadar her boy adamlarla, ayrıca ME İm konuşula- cağını, nasıl gi lar nasıl idare m padi- şa unlara soruyor, bunlar da yaniyetini söylüyorlar, Hile yazılış yönünden yeri şudur zada bizim en çok karılıp Pl arablarla acemler- (D Karşılıkları ai için keli- meleri dizdim «Kudatmaks hep bu ma- 'nalara gelir. Ve Gr irine yakın Di SE üç mana da uygun dir. Arabların eski şiirleri en çoğu eserlerini bilmiyoruz. Sonra en meşh leri (şahaname) dir ki süslü, tumturaklı sözlerini bir ta- rafa bırakırsak münderecatı esa- tiri masaldan tie m. (Kudatkobilik) is man için değil - dahi bitin Türkle- rin okuyup öğreneceği, çocukları- mıza da in kitabı olacak bir eserdir, Kitaptakileri biraz yuka- m söyledim. Biraz daha yaza- BE Araba le arr. öğüş Bizi ilim! nğu © FES Pei çok. Bizim dilimizde bu birinci oku- ma kitabıdır. Beyiti iel anlatır ki bu ki- tap islâmlıktan sonra Türkün Kâ gar lehcesile yazılan ilk kitaptır. Başlıca güzel huyların türlüsünü adamla- ril arı kayırma yo- lunu söyler. Yine (Ata sözleri, ta biri mahsuslar, esatir, anane) gibi sayılmakla bitmez bir çok edebi- yat malzemesi, sonra (teşbih, me- caz, me istiare) ve saire gi- bi şiir s a ne bileyim okuyunca eee hayli edebi faydalar bu kitapta görülür. Her ii “Gpalan biraz ipte, ufak tefek kusurlu olduğu halde Türkün bu kutlu bitiğinde ben kale alınacak ağmal göremiyorum. Bazıları bu kitabı (Şahname) vez- eceliyere! bazı mısraları rekâketli görüyor- lar. Halbuki bu kitap bir kere Türkün en çek kullandığı on birli parmak hesabındandır. Bölmesi şöyledir: Arığ sız nı — Yal nuk Mk ek Mele Su vun ko ba—rır ij 1 105 Ga lar ta — sa suv e e Ni gün yuba —rır (2) Md öle 5 Yani bir mısraın yarısı altı, ya- rısı beş ki on bir eder, v — beş yüz sahifelik kadar n ki- il beyitleri, hiç Gikükdi tsiz bu vezne uyar, Fakat mta tefail) e uydurayım derseni; İlik bir gün alir özi yalnnuzun i mısralarda omre Za- um dala! ea, Arabın Si önleri de çoğu « ra birliye uyar, Şimdi mi- sem dden uzatız. Kitabı kaç kere yukarıdan aşa- ğı okudum ve okumaktayım. Bir mısrada bile gerek lafzında, ge- rek manasında - affedilmiyecek - bir kusur görmedim. Böyle bütün güzellikleri kendinde toplamış, umaya uğraştır- mak ifade eden dört, beş, altı be- yiti manada biribirinin benzeri olarak dizer. Fakat insaf edelim: Bir manayı türlü şekilde, türlü ifa- de ile Tez da bir hüner değil midir. © Pis Bireyi insan su ile temizler, Su pislenecek olursa nasıl yıkanız da ie izlenir, Vavlı Türk: Izbudak (Yusuf) adlı müellif bu kitabi hicri 462 yılında ayda biti- idaresinde hasılı bir Türk hakanı- na yaraşan bütün ear oza- anın ömepe) e meşhuru olan bu zat bu kitap müelifinin ik pe terbiyesini, halini, ai padişah adamlığına lâyık Tüp onu yekten (has bacep) husu» gö bir iltifata nail olduğu; kitabın başına fihristten evvel başkası ta- rafından yazılan mensur zum mukaddimelerden anlaşılı- yor . Böyle ıl idaresi, ahlâk gibi iki büyük esasın tafsilâtını yani sarayın, askerlerin, mülkiye- m eşrafın, ulemanın, meşayi- yri ayrı bir çok sanatkârla- rın e e büyk bir salâhiyetle man- (kabusname) tarzında dan malümat almış olabilir. Fa- kat: biz de yaş yaşadık, gün gör- dük. Bu yolda da bir çok kitap- lar, çevirdik, devirdik. ani hezaran emeklerle derleyip topla- yıp da hazir helva haline getirdi- ği eserden - hattâ aldığı yeri bile a - yazısına nakled ila e bir salâhiyettar ağzile bol al bile elin oğlu anlar. in ze rdözi boriyâ bafest u ile hasırcı hiktzori Mesel getirmesi De bir çokları kolayca anlaşılır, Demek isterim ki bu kitabı dikkatlice okuyanlar (Yusuf Has Haceb) in değerli bir adam olduğuna hemen hükmeder. Zamanının şeyh Sa'disi dersem bazı arkadaşlarıma daha kolay anlatmış olurum, etice: «Faydalı bilgi — ilmi afip manasına n bu «Kudat- kobiklikp Tabanı Türklüğiyle ma- milli şahidler getirmelidirler, Az zaman böyle olacak. Ve ben bunu da göreceğim. Şimdi kitaptan bir kaç misal ginlemiş. Halkın zenginlemesini kendine Âdet (meslek) edinmiş» ğ bolur ig bolu; er nasıl iyi olur. Acele ile bişmiş aşı yesen hastalık olur.» Eesenlik kerek erge nenn eksümes Tiriklik kerek guşga menn eksümes «İnsana sağlık gerek. Eşya ek- sik olmaz. Kuşa sağlık lâzım. Da- ne ee olmaz.» Esenlik ölese senin bu e çıkarma ei sözünn «Vücudunun selâmetini dilersen va yaramaz söz Me gokluk Tai e ot ai Bü ii ilâcı tedavisi olmayan (3) «Kam» rise e gek- inde geçmi: m büyü. cü, sfsuncu, ml ire a bei verir. Hem asif |, hemi tanrı dostu, hasılı Askerlik yazıları Habeşistanın cenubu . tehlikede görünüyor. HABEŞİSTAN İNGİLİZ Askerlik yazarımızdan: Bizim başlangıçtan beri işaret lü birliklerile Adis Ababaya gi- den en iyi kara yolu ile demir- yolunu kesmemiş olsa bile tehdi- di altına almış bulunuyor. Zaten bunun böyle olacağını evvelden ekstirmek için Hinden- burg kadar strateji üstadı olma- ga hacet yoktur, Vakıa Habeş haritasmda Harrarın elek > Diredava üzerine erin ayağı konursa İtalyan Yenii mi hududile Adua şimalindeki Eritre hududunun ayni uzaklık- ta olduğu görülür. Fakat şu fark- la ki şimalden gelen yol bitmez tükenmez dağ silsilelerini aşmak zorunda iken cenuptan gelen J bir çölden ve sonra da az ârızalı odüzlüklerden Ogeçmek- tedir. Çöl aşılmaz dendi, Fakat biz bu sözün 1914 ten evvelki ölçü- lere dayanarak söylendiğine ka- ni idik. Hakikaten 200 kilomet- relik bir çölü mekkâre veya de- ve ile erzak ,su, cephane taşına- rak ve muharebe vererek geç- menin imkânı yoktur. Fakat 4 tonluk bir kam- yonun bu mesafeyi katetmek ve sonra ki tekrar menzile git- mek için sarfedeceği benzin ve su 200 kilo kadar bir şeydir ki bu kendi taşıdığı yü yirmi- İşte bu vasıta ile çöl ve savaş yapılabilir, öy neral mamur mıntakasına varmak üze- redir, ekât krokiden daha iyi İrini Eke ri ari AKARAK ARARSA ARI bir ri ie Bu İlaremie beki heki- mi onu tedavi edemez.» a ia tütci edgü kelir > n emi iyi adamdan hep iyilik gelir. Dünya halkı on- dan istifade eder, Anadan doğma kötü adam is güzel sözler olduğu gibi edebiya- ta, lâgate, Türkün ahlâkına, âde- tına, hünerlerine, yüksek asker- liğine ve saireye dair bir çok fay- da var, Onları da başka Diri ma- kalemizde arzederiz,, i ki mevsimin de tesiri old miz # boyunca harekât yapmak te ları — Ez su de kurtar en #İ a ” mıntakada ©” e istinad »* olduğu söylenen Geri 1 r. Şimdi de Harrara metre uzaklı asa per varacaklarını ei re olduklarını Bizi kaynaklaf diriyor. B varmakla da İngiliz Somalisi - Adis İu kesilmemiştir. yan eline geçmemiştir. Fakst törlü birlikler işin 200 kile” renin ancak iki günlük iz man meselesi olduğu unut! malıdır. barada durd ekti vr İ Bel ii Graziani müddet menzil asim tanzim edet Ondan sonra ileri hi > laması asla gecikemez. Habeşliler Harrar - Gicik tında tutunabilecekler mi? burada da taktik EE > çekilmek mevzuu ei z. Habeşlerin burada ©9 ” dan muharebelerini meleri lâzımdır. Fakat e zat modern mânada bir ordusumu mevcudi; artık tayan kuvvetleri m Ri vardıkta! mühim bir mesele d tır. Acaba Fransızlar, rın Cibuti . Adis yolundan istifadesine ” > i ünkü bar“