16 Ocak 1930 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 5
İK'TİSADİYAT Cihan iktisadiyatı Kömür ve'petrol rekabeti - İspanya parasının sukutu devam ediyor - Asyada para buhranı - Anadolu 1929 sensindeki istihsalât miktarı | şudür: Müttehidei Amerika 137500000 Venezuela — 19300000 Rusya 13800000, Meksika 6500000, İran 5770000, Rumanya 4700000, Hindi Felemengi 4700000, Kolumbiya 2805, Peru 1850000, Arjantin | 1300000, Hindistan 1212000, Tri- nidad 1100000 ton. 1929 senesinde cihan petrol istihsalâtının çok artmasına bais olan memleketler Cenubi Amerika Rusya ve Romanyadır. İstihsalâtın hadden fazla artması petrol sanayiinin atisi için tehli- , keli gibi görünüyorsada başlıca istihsal sahası olan Müttehidei Amerikanın — orta — tarflarındaki istihsalât kontrol edilecek bir halde geldiğinden, yani - tezayüt kesil şeler kalmamıştı. Kömür ve petrol rekabeti Petrol piyasasında sarnıçlı va- purların büyük ehemmiyti vardır. Bu gibi gemilerin inşaati geçen çok artmıştır. Buna ait cihan inşaatının yarısından fazlası İngilterededir. Petrol ve gaz nakliye ücretleri ziyadesile artığından sarmıçlı ge- milerin inşaatı o nisbette rağbet bulmuştur. Fakat bu gemilerin çoğalması ve islâh edilmesi nakliyatın teshilne | tesir eylediğinden petrol Avrupa- nn maden kömürü ile şiddetli rakabet ediyor. İresi İigilüecede . palk; veğke? ları - inşaatının artması — İngiliz kömür istihsal ve ticareti için büyük zarar teşkil ediyor. İspanya parası İspanya parası düşmekte devam zdiyor. İspanyanın maliyesi iyileş- miş ve mühim fazlalık göstermiş, Kükcce inden &ti hakkında endi- | demiryolları itilâfı 1929 senesinde bam petrolun hem istihsal hem sarfiyatı artmış- h. Fakat istihsalâtın tezayödü sarfiyattan fazladır. Geçen sene #arfiyatta tezayüt miktarı 19,600,000 ton olduğu halde istihsalâtın artan kasını 21,287,000 tondur. Binaenaleyh istihsal ile talep arasındaki fark çok mühimdir. Bu fark 1928 senesinde bir kat daha büyümüştür 1928 se- nesinde bütün cihanda 181,426,000 'ton ham petrol yani neft istihsal edilmiştir. 1929 — senesinde ise meft istihsalâtı 203,000,000 tona baliğ olmuştur. 1928 senesinde bütün cihanda 150,400,000- ton gaz ve benzin gibi mayi petrol * sarfolunduğu halde bu sarfiyat 1929 senesinde 170,000,000 tona baliğ olmuştur. Ham petrol istihsal eden baş. het'inemleketlerin 1928 senesin- deki istihsalâtı şudur: Müttehidei Amerika 121,941,000, Venezvella 15,667,000, —Rusya, 11,768,000, Meksika 7,480,500, İran'5,681,000, Romanya - 4,269,000, Hindi Fe- lemengi 3,971,000, Kolombi 2,802,000, Peru 1,597,000, Arjantin 1,329,000, Hindistan 1,200,000 ve Trinidad 1,062,000 / tondur. memleketin harici ticaretini İ lânçosu da iyileşmiş olduğu halde | para anlaşılmaz sebeplerden mü- temadiyen düşüyor. Bunun başlıca sebebi İspanya parasının istikrar bulmuş olmasına atfolunuyor. Saniyen memleketin siyasi akibetine itimat yoktur. İspanya diktatörü bu vaziyet hakkında demiştir ki: » Kambiyonun yükselmesinden | ancak zengin sınıf müteessir ola- | saktır. Çünkü bunlar -ipek çorap ve levanta gibi hariçten gelen düks eşyayı ” kullanıyor. Halbuki fakir halk kastella umum Endülüs zeytin yağını ve yerli yün kumaşı kullandığından bunlar için kam- biyo — meselesinin — ehemmiyeti yoktur!, Asyada iktisadi buhran Asya kıtası baştan başa ikti- sadi buhran içindedir. Bunun baş- hca saiki siyasi ahval ve vari- yettir. Meselâ cihan piyasasında büyük ehemmiyeti olan Çi hem ithalâtı, hem de ihracatı büyük sekteye uğramıştır. Dahili iğtişaşlardan ve ağır vergilerden dolayı dahilden gönderilen mal- lar sabile yetişinceye kadar ma- liyet kıymeti yüzde yüz arttığından| Çin emtiası ve ezcümle çay ve ipek pek müşteri bulamıyor. Diğer taraftan Çin parasının esası olan gümüş piyasası düş- tüğünden İngiliz lirası hesabile gelen ecnebi malları Çin parasına nisbetle pahalı Bundan dolayı Çin büyük bir buhran geçiriyor. Hindistanda da siyasi vaziyetin fi vi Bu etti İpanyada her sene Noel günü | çekilen büyük bir piyanko vardır. | Hükümetin nezareti altında olan bu piyankonun büyük ikramiyesi 15 milyon peçetadır. Bir numero yirmi hisseye taksim edilmektedir, her bisse yüz peçetaya satılmak- tadır. Bu sene Noel günü çekilen piyangoda çıkan 53, 453 numara Saragos şehrinde satılmış, ve te- sadüfen hepfakir halk tarafından V alınmıştır. | Topladığı bütün parasını bilet almağa sarfeden hammşl Emancel | Lopeze 750,000 peçeta (250 bin lira) düşmüştür. Saragosta bir avukatın kâtibi olon M. Zose Kapdevila, yazıha- nesinin telefon numerosu olan 53-453 mumerolu bileti günlerce aramış ve nihayet bunlar iki hisse- sini almıştır. oda bir milyon 500,000 peçeta 500 bin lira kazan- muştir. Gene Saragos şehrinde bir ti- caretanede satıcılık eden Dolores Gerra isminde genç bir kız da iki bisse olduğundan 500 bin lira | kazanmıştır. iyi olmamasından bu memlekete | | yatırlan İngiliz. sermayesi 700,000,000 - İngiliz lirası yani yedi milyon —türk lirasıdır. Bun- dan dört yüz milyon İngiliz lirası devlet ve demir yolu istikrazları- dır. Dünyada İngiliz sermayesinin €n çok gitmediği yer bu mem- lekettir. Cihan piyasasının en büyük müstahsil ve müşterisi olan Asya memleketlerindeki - buhranın bir gün bütün cihanda mali ve ikti- sadi büyük bir buhran çıkarması muhtemeldir. Şark demiryolları bankası Cihan iktisadiyatının en mühim hadisatından biri de İsviçrede Zürihteki “ Şark demir yolları bankasının neşret Bu raporda mezkür bankanın kendi hesabma ve Berlindeki Doyçe Bank ve İsviçredeki Kredi- tonştalt bankası namına Anadolu demir yollarına dair Türkiye ile müzakere ve akdedip 1928 senesi 31 kânunuevelinde büyük millet meclisi tarafından tasdik olunan mukavelede uzun uzadıye bahset- miştir. Raporun en mühim kısmı mez- kür banka meclisi idaresinin mu- kaveleye karşı ittihaz eyledi vaziyettir. Meclis — Türkiye — il akdolunan — mukavelenin — reddi hissedarların menfaatına muvafik olmiyecağı neticesini bulmuştur. On sene devam eden müzakeratta istihsa) olunan tecrübelere göre daha iyi neticeler elde edemiye- ceğine kanaat hasıl olmuştur. * Şark demir yoları bankası mu- kavelenin kabulunü şu — süretle tavsiye etmeğe karar vermişt *Bu karar Türkiye hükümetinin mukaveleye müstenit taahhudatını ifaya azmi kavisi ve kudreti Mali- yesi olduğuna meclisi idarenin kati kanaatının neticesidir., Anadolu — demiryollarına — ait eshamın iyeye devdi ve bunların — bedelinin taksitlerinin alınması için mezkür bankalar tarafından bir icra heyetij teşkil Bir avukat kâtibi ve bir genç kız beşer yüz bin lira kazandılar Dolores Gerra Sevimli bir kız olan Dolores, fakır bir gence nişanlı idi. Piyan- goyu kazanınca kendisine bir çok talipler çıkmıştır. Fakat genç kız banların hepsini reddetmiş ve eski nişanlısile evlenmiştir. rapordur . | latarna ile Son günler zarfında İngilterede Peri masalların andıran - gari; Tz vela li ee 1928 senesinde Vilyam Bordin isminde bir latarnacı, Londrada latarna çalarak maişetini temin etmekte imiş. Bir gün Vilyam kalabalık bir caddede güzel bir evin önünde latarna çalarken pençereden ken- disine bakan yaşlı bir. kadının, yanındaki genç kıza: — Bak şu adama ne kadar çok damadıma benziyor... Acaba dur, Sen ne dersin? De- işitmiştir. in Vilyam ©o civarda dolaşarak ihtiyar kadının macera- sını ögrenmiştir. Beş sene evvel bu n Lilyanı, Mobley Siminde Bi ndirmiş. İki, üç sene çindikten sonra Mobley bir. gün ortadan - kaybolmuş ve hiç bir haber de vermemişi Lilyan kocasını çok sevdiğinden bu vaka üzerine hastalanmış ve nihayet tecennün etmiştir. Vilyam bunları öğrenince latar- nasını satmış, aldığı para ile üs- tüne başına çeki düzen vererek kendisini -Mobley yerine koymuş, kayın validesinin evine gitmiştir. İhtiyar kadından bir çok özür dileyerek, yaptıklarma nadim ol- duğunu söylemiş ve Lilyani sor- muştur. - Lilyanın tımarhanede olduğun: müteessir olmuş, oraya giderek .genç kadını eve almıştır. Lilyan Vilyamı görünce kocası zannede- rek aklını toplamış ve iki genç, geçen aya kadar gayet mesut . yaşamışlardır. | Geçen ay. Büenos Ayresten gelen bir mektup hakikt Mobleyin öldüğünü haber vermiştir. Bu mektup her şeyi meydana çıkarmıştır. Mesele sayi olunca işe hükümet müdahele etmiş ve Vilyam tevkif edilmiştir. Mubakemesi görülünce Vilyamın| sahtekârlik yaptığı anlaşılmış ve | beş sene hapsine karar verilmiştir. Fakat diger taraftan bu sahtekâr- lğı sayesinde genç bir kadının aklı başına gelmesine sebep oldu- | kızı gençle Pariste son günlerde dedikoduya sebebiyet veren bir vak'a almuş- tur: Nöyide bulunan bir genç kız mektebinde talebeye çiçek aşısı yapmak lazım gelmiş ve maarif V idaresi bir doktor göndermiştir. Doktor aşıyı koldan yapmak iste- miştir. Genç kızlar ise güzelliklerine halel gelmemesi için aşının bal- dırlarından yapılmasını talep et- mişlerdir. Doktor Koldan yapmakta ısrar etmiş, genç kızlar da bu takdirde aşılanmıyacaklarını — mü lemişlerdir. Müdürün büti hatlarına rağmen genç kızlar aşı lanmamakta asrar — etmişlerdir. Mesele maarif nezaretine akset- söye masi- miş, iş oradan da mahkemelere düşmüştür. Bir hafta evvel görülen muha- kemede verilen karar genç kız- ları gücendirmiştir. Mahkeme reisi VM. Hüber: — Bugünkü — yaşayış tarzında kol ile baldırın hiç farkı yoktur. Kollar baloda ve spor oyunların- da çıplak görülüyor. Buna muka- bil deniz banyolarında, plajlarda baldırlar tamamen — çıplaktır. | Demek ki ikisinin hiç bir farkı yoktur. — Hattâ — diyebilirim ki, kola aşı yaptırmak daha eyidir. Çünkü, asırlardan beri erkekler kadınların kollarını görmeğe alış- Masallarda olduğu gibi... Vilyam isminde bir genç gezerken. gündan, ve uzun müddet namusu ile çalıştığı için cezası tecil edik miştir Şimdi Vilyamile Lilyan yenidem nikâh olacaklar ve tekrar bir ara- da yaşamağa başlıyacaklardır. Kol ve baldır münakaşası! Mahkeme relsi M. Hüber ışlardır. Halbuki dizleri: ancak kaç seneden beri görüyoruz. Bunun - için kadınlara, balodan (de deniz hamamlarında ba- ka Dizlerde, baldırlarda olan bir kusur daha fazla göze çarpar. Bunu erkek sıfatile söylediğim ime itimat ederek aşıyı için Si kollarınızdan — yaptırtınız... Reisin bu sözleri genç kızları ikna edememiş, fakat kızlar naçar itaata mecbur olmuşlardır.
