15 Ekim 1939 Tarihli Yenigün (Antakya) Gazetesi Sayfa 3

YENİGÜN Eski Türkiye Cümhuriyeti kadınlara verdiği hakla bü- tün acunda derin yansılar (akisler) Oo bırakmaktadır. Kadın hakkı kadınlara ka- dınların erkeklerle bir ol ması enileri batı memle- ketlerinde bile bugün da: ha münakaşe halindenir. Beş bin yıldanberi kadın: lığın sosyete hayatında oy- > rol çok büyük ol muştu. Eski yakındoğu — ulus- larından Sümer Hititlerde kadının varlığı ve eski Türk hayatında kadının gördüğü işler tarih bakımından ya- zilmaya çok değer: Mezopotamyanın kültü- rünü yapan sümerlerde ka- dının çok önemli bir yeri ve değeri vardı. Bir sosyetenin miş olması ancak kadınla- rına vermiş olduğu haklar durumiyle ilerle- ve, kadınların ölçülebilir. Sümerlerde doğum yıldan tam 4000 yıl önce Mone- gamie-tek kadın almak usu- lü vardı. Nikâh ve evlen- me merasimi hemen he- men bugünkü bale (ben ziyordu. Nişan nişanlıların karşılıklı oyduşmasile ve ana babanın, hısım ve ta- nıdıkların önünde yordu. Kadın ve birbirine bugün bile birçok yerlerde görülemiyen bir yolda sıkı bağlarla bağla- nıyordu. O zamandan kalmış böl- geler bize evlenme kon- tratlarından birçok örnek- lerini göstermektedir. Ni- şanlandıktan sonra genç erkek veya genç kız bir- birinin evine ,yeya bera- berce tapınağa, gezinti ye- lerine © gidebiliyorlardı. Evlendikten sonra bu öz- rine nasıl karşılıklı saygı göstermeleri gerektiği ev- lenme kontratlarında ya- zılıyordu. Kadın ve erke- ğin birbirine karşı osada- katsizliğinin boşanmayı ve kontratlara ayrıca yazılıyordu. Nişan töreni olur ok maz kadın ve erkek bir birine ağır armağanlar ve- rirlerdi. Evlenen karı koca başlı başına bir ev kurar- lardı. Bu hal tıpkı eski | Türk hayatındaki aile kuru- muna benzemektedir. tarihte kadın Bir Sümer evlenme tab- leti bize bir karı ile koca arasında yapılmış kontrat hakkında çok güzel fikirler vermektedir. Bu kontratta ber türlü hukuki varlıklar malların bölüm şekli, taşı nabilir malların cinsi, ölüm" doğacak çocukların yetiş- tirilmesi, ayrılmasının han- gi sebeplerle ( olabileceği kısırlık karşısında karı ko- canın durumları ve karşı- lıklı yükümler bütün o bu kontratta apaçık olarak gösterilmiştir. Sümer kadınlarının iste- dikleri gibi erkek köle kul lanmak hakları idi. Hak yerlerinde: istedikleri gibi şahadet etmek, kendi pal larını işletinek ve tecimel sözbağı yapmakta (o hakkı idi. Bu haktan yalnız koca- lw kadınlar değil (o ergen kızlar da faydalanıyordu. Kocası ölen bir kadın ço- cuklarının ve kocasından kalan malların o üzerinde mutlak bir hak sahibi olur Ve her arzu eden ka- dın kocası öldükten sonra başka bir koca ile evlene bilirdi. Kadın çocuklarını isterse mirastan (o yoksul edebilirdi. Bunun içindir ki sümer ülkesinde kadın ların yeri çok (yüksekti. Hele doğumyıldan (3200 yıl önce yaşıyan kraliçe Sub'ad zamanında kadın sosyeterin en yüksek yeri ni kazanmış bulunuyordu. Kadınlar istedikleri erkek le karşı karşıya oturabilir ler istedikleri yere gide bilirlerdi. ununla beraber eğer koatratta varsa, erkekler bazı şartlar altında kadın larını belli bir zaman için satabilirlerdi. Ama boşa yamazlardı. Bir (o kadını boşamak çok güçtü. i Mutlaka o kadının bağış lanamıyacak kadar büyük bir suçunu ve bunları İs pat etmek gerekti. Eğer evlenme kontratında kadı nın başka bir erkekle mü nasebetle (| bulunamaması yazılmamışsa ileride kadı nın bu yolda yapacağı her hangi cinsi bir münasebet ancak küçük bir O günah olarak sayılırdı. (Fuhşnn mutlak surette hiyanet ve fena sayıldığı devir ancak doğum yıdan 2000 yıl önce başlar ve bu çağdan sonra fahişeler suda bo gulmakla cezalandırılmaya başlanmışlar. Hamurabi ka nunlarında bunun için sıkı maddeler vardır. Kısırlık eski yakın Şark Uluslarında fikirleri en çok yoran meselelerden O biri olmuştur. Kısır erkek ve ya kadın gönül hoşnudluğu ile birbirlerinden ayrılabi- lirdi. Böylelikle ayrılanlar eksiklik kimde ise birbir- lerine uygun bir ödek ve- rirlerdi. Eğer kadın isterse koca, çocuk yapmak mak- sadile ikinci bir kadın ala- bilirdi. Fakat bunun pek çok şartları vardı. Erkeğin her iki kadını idare ede- bileceğini ispat etmesi şart tı. Ve birinci kadın erkin- lik ve bayanlığını mutlak olarak taşıyacak ve o her türlü haktan faydalanacak- tı. İkinci gelen kadın bi- rincinin ayaklarını yıka mayı ve yapınakta otura- cağı sandalyayı (taşımayı önceden kabul etmek z0- runda idi.Bunu kabul eden kadınlar az bulunduğu için çok defa kısırlık karşısın- da kadın kocasına bir ca- riye alır ve cariyeden do- ğan çoçuğu kendi çocuğu gibi büyütürdü. O zaman cariye ister evde kalır is- terse özgürlüğü verilerek salıverilridi. Bazen her iki kadın bir evde oturabilir- di. Yüzlerce yıl (o sonra hazreti İbrahimin Sara ile Haceri bir arada bulundu- ruşu eski sümer, aile örne ğinden kalmış bir usuldur. Sümer kadınları çocuk- larının yetiştirilmesine çok öned verirlerdi. Cocukla- zım yüzüztü bırakan kadın ların sosyele hayatında o- nuru yükselemezdi. Sümer ülkesinde kadınlar dan pek çok (patesi) ler yetişmişti. Patesi bugünkü manasile belediye başkanı ve İlbay manasına gelir. Sümerlerinkadınlara ver diği bu yüksek değerinen zerini (o Hifitlerdede görü rüz. Hale Hitit sosyetesin de siyasal hayatta kadınla rın oynadığı rol daha yüktü. Hitit kanunlarında hadınların hakları her şe- yin üstüne çıkarılmıştır. Oriyantalist Almanyalı E. Forrer “(Die Bagazköi. Texte'in umschriften) adlı eserinde Hitit devleti karallar liste sini yaz rken bir çok ka rın adını saymaktadır. Hi titler bu büyük (Kraliçe lere (Tavannanna) adını ve riyorlardı. Bu büyük Kra liçeler Krallarla o birkikte hükümet işlerini görürler kocaları öldükten sonrada otoritelerinden bir şey kay betmezlerdi. Hititlerde ka- dın tanrılar erkek tanrılar “kadar büyüktü. Prof, Bos- sertiye göre Hititlerin bü- yük tanrılarından erkeğe Şantaş kadını'da Kubbaba diyorlardı . Doğum yıldan 1260 — 1283 yılına kadar hükümdarlık eden Murşi- liş 2'nin Misir firavnu Ramses 2 ile Suriyede Ka deş önlerinde yaptığı bü- yük harp (o çok meşhur Sür Savaşlan sonra Mısır lılarla yapılan o muahede kraliçe (Buduheya)nın da imzası vardır. Bu kraliçe- den başka ün almış İyayas Harrabşılış, De ubeya gibi Hitit Kraliçelerini göstere Hitit sosyetesinde kadın kıptı sümerlerde olduğu gibi bak yerlerinde buluna bilir, köle kullanılır, mal- larını çevirir tecim kon- tratları yapabilir. ebatlar mem eğitimi bilirdi. Samı uluslar sumer ve Hititlerden aldık ları örneklerle kadınlarına daba sonraları (Tolerance göstermeğe başlamışlardır Asur Kraliçelerinden o- lup Şamşı adadın karısı o lan Semiramis okacasının 810 da ölümünden sonra asur devletini tam beşyıl doğam yıldan önce (805 — 810) yıllarında yönetmiş- tir, Oğlu Adadnirarı 3-810 762 doğum yıldan önce bü yüdükten sonradır ki hükü meti bırakmıştır. 1 Orta Asyada Anadolu- da Türkler kadına en yüksek saygıyı göstermiş- ler, kadınlara en yüksek devlet işlerini gördürmüş- lerdir.Ziya Gök alp (Türk medeniyeti tarihi adlı e serinde Türk ailesinin han gi kurallara göre kurul muş Olduğunu ve kadı- nin Türk sosyete hayatın- da nasıl yüksek bir olduğunu görebiliriz Ziya Gökalp derdiki: (Türk ailesinin devrinde devamı islâm ai- lesi eski arap ailesinden doğduktan ve buna Yu: nanla İranın pederi şahı ailesinden bir takım un surlar iltihak ettikten son ra Müslüman kadını gayet yeri islam Sayfa — 3 — e 2 yam re dın hükümdar ve kralla | elemli bir'mevkıa düşmüş tü. Bu elemli mevkiin Mı sırda, Yemende, Magrip te böyle elemli bir hayat yaşıadğı oesnada islâm aleminin diğer köşelerinde yani Anadoluda Kıpçakda İrak ve Maveraünnehir ül- kelerinde islâm kadınınıa diğer bir kısmı erkeklerle müsavi muhterem hür ve mesut bir hayat yaşaması na sebeb buralarda hakim olanTürk illerindehenüz eski ailesinin devam etmekteTürk bulunmasıdır. Magripli bir seyyah olan İbni Batuta seyahatname» sinde Anadoluda Kadın ların nasıl hür olduklarını ve kadınların nasıl örtün. mediklerini ve bazı Bay ve hükümdar zevcelerinin ya nına nasıl kabul onlarla birlikte nasılyemek yediğiin uzun uzadıya anlatır.(Türk medeniyeti tarihi: S. 2668) EskiTürklerde kız evlân sahibi olmak araplarda ol duğu gibi bir felâket bir şerefsizlik değildi. Kız babası olmak için Oğuz baylarınin o düasına baş vuran kimselerde var- 1 (BayBilcan dahi yerin- de durdu dedi Baylar be nim dahi hakkımda dua eyleyin Allâhütaala bana da bir kız vere dedi Oğuz dağları el kaldırdılar, dua eylediler. Allâh sanada bir kız vere dediler. 2 Bütün bu kaynaklar es ki Türkün, beşikleri orta Asya olan Sümerler veHi titler kadına tarihte en yüksek değeri vermiş ol duklarını göstermektedir. Türkiye Cümhuriyeti 1926 yılında(Medeni kanun) ile Türk kadınlarına he türlü içtimei hakkı 1935 yılın daKamutaya üye seçmek hakkını vermiştir. 1 — Tiglatpileser 3 ün cü oğlu Asur Kralı Sar: gon 2 İstanbul asariatika müzeleri neşriyatından N; 4 Prof. E,. Unger. S, 10 2-- Türk medeniyeti tarihi S. 268 Ziya Gök- p. Böylelikle Türk kadın- lardan yanın hiç bir rinde ve en ileri gitmiş ba tı ülkelerinde kadınların elde edemedikleri hakları kazanmışlardır. Bu Türk devletinin ve Türk sosye te hayatının yüksek varlı ğına en büyük bir tanık: tır. Büyük tarihin izlerini aydınlatan ona yeni bir hız Sayfayi Çeviriniz ,