5 Ekim 1950 Tarihli Yeni İstanbul Gazetesi Sayfa 4

İ 1STANBUL 5 Ekim 1950 Muamele Vergisi reformu Yazan : İODERN vergi prensiplerine ken- dini uydurmak ve milli ekonoml. yi tazyik etmeyen bir hüviyet alabil- mek için vergi sistemimizin, — Gelir Vergisi reformundan — sonra — karşı karşıya bulunduğu en mühim mesele, hiç şüphesiz. Munmele Vergisi ve hu: Süsiyle İmalât Müunmele Vergisi sa- hasında yapılması gereken — islahat- 'tar. Bunun başlıca iki sebebi vardır: Bir kere Müamele Vergisi, — bugün bir çok memleketlerde — olduğu gibi bizde de, gerek mükellet kıldığı sa- ha, gerekse temin ettiği varidat ba- Tamından fevkalâde ehemmiyetli bir vergidir. Fihakika bu vergi, / Gelir Vergisi yanında, modern devlet ge- dirlerinin iki ana kaynağından birini teşkil etmektedir. Diğer taraftan bu. vergi, memleketimizde tesis tarihin- /den beri, bir türlü 'Türk milli ekono- l bünyesine uydurulamamıştır. İlk olarak 1926 da, yapılı şekilde ihdas olunduktan bir sene sonra, 1927 de toplu şekle çevrilmiş ve © tarihten beri de 1831, 1934, 1940 ve 1946 da olmak üzere dört kere esaslı şekilde tadilâta maruz kalmış, buna rağmen gerek bünyesi ve gerekse yüksek nis- peti yüzünden milli sanayii gittikçe artan bir tazyik altında — bulundur- muştur. İkinci Dünya Harbi içinde, nispeti €& 18 e (fakat verginin kendisi de matraha dahil olduğundan hakikatte ©6 21,05 e) kadar yükseltilen bu ver- ginin, memleket sanayil ve dolayısiy- Je bütün milit ekonomi üzerinde yap- fağı tahribatın genişliğini tahmin et- mek dahi zordür. Hâlen bizde tatbik mevkilnde bulunan İmalât Munmele Vergisinin baslıca mahzurlarını, kı- aaca gu şekilde hulâsa etmek müm- kündür: a) Müamele Vergisi, zarüri bazı ıda maddelerini dahi mükellef kıl- ması ve aynı zamanda çok yüksek nispeti dolayısiyle, Tic'1 tesiri pek kuvvetli, adaletsiz ve anti-sosyal bir| vergidir. b) Müamele Vergisi, maliyete ve Golayisiyle fiyata eklenen bir vergi olduğundan, mükellef kıldığı madde- lerin fiyatını yükseltmekte ve neti- cede hayat bahahılığına yol açmakta- dir. €) Muamele Vergisi, bugünkü şek- Tiyle, memleketimizde modern büyük 've hattâ orta sanaylin kurulmasına 've gelişmesine mâni olmaktadır. Bu verginin formaliteleri, yoklama ve kontrolları da ağır ve sıkıcıdır. Bu Atibarla, hakikatte “orta,, büyüklük- te kurulacak sanayi, sırf Münmele Vergisine tâbi olmamak maksadiyle, müvazaalı olarak küçük sanayf ha- linde parçalanmaktadır. ) Muamele Vergisi, bizzat küçük aanaylin de normal ve organik gelis- mesine engel olmaktadır. Küçük sa- 'nayi muafiyet haddi, bu sanaylin in- kişafına da hudut teşkil etmekte, Adeta bir “plafond,, vaziyetinde bu- Tunmaktadır. €) Muamele Vergisi, parçalanmak suretiyle büsbütün vergiden kaçmak yolunu tutmayan veya bu imkânı bu- İamıyan sanayide de muhasebe hile- lerine yol açmakta, bu yüzden sade Ce bu vergi değil, fakat diğer vergi- der ve ezcümle Kazanç veya / Gelir Vergisi varidatı da azalmaktadır. Di- ier taraftan, yine kismen bu. vergi Yüzünden sanayiin gelişememesi dola: yiziyle hüsüle gelen her nevi vergi kaybını da buna ilâve etmek gerek- tir. £) Müamele Vergisi, yukarıda bah- gettiğimiz muvazaalı parçalanmalar ve muhasebe hileleri dolayısiyle ver- gi ihtilâfının da bozulmasına — sebep olmaktadır ki, bunun tesirleri iktisa- di - mali sahalar dışında dahi akisler yaratacak kadar derindir. &) Ve nihayet Muamele — Vergisi, bugtün bizde tatbik olunan — şeklinde Mevcut kayıtlar yüzünden, mütehas- #ıs İşçi ve sanatkâr yetişmesine de mâni olmaktadır. Bu vaziyet ve 1927 denberi yapılan tAdİl ve islah teşebbüslerinin fayda- Aızlığı karşısında, bu verginin esaslı 4/X/1950 Çarşamba Doçeni M. Orhan Dikmen ve büsbütün yeni bir zihniyete müs- tenid bir reforma tAbi tutulması ih- tiyacı çok kuvvetli bir şekilde duyul- mustur. Bu mevzuda hazırlanan bir takım raporlar ve ileri sürülen çe gitli tekliflerden sonra, 1949 yılı ma- yısında, Türkiye İktisatçılar - Derne- Bi 3 celse süren bir münakaşalı kon- forans halinde meseleyi ele almıştır. Aynı senenin temmuz ayında da, Ma- liye Bakanlığı, İstanbulda Bakanlık mütehassısları ile İstanbul ve İzmir Ticaret ve Sanayi Odaları ve Sanayi Birlikleri mümessillerinden ve İstan- bul Üniversitesinin iki maliye hoca- sından müteşekkil bir komiayon te Ki ederek; yükarda — saydığimiz mahzurları berlaraf edecek bir pro- Jenin hazırlanmasını istemiştir. Bu komisyon, aylarca süren mesa- isi sonunda, müufassal bir rapor ha- zırlayarak Bakanlığa sunmus ve bu rapor Bakanlıkça bastırılarak alâkı hlara dağıtılmıştır. Ayrıca Ankarada kurulan teknik bir komite, bu rapo- rün esasları dairesinde yeni / kanun dayihasını hazırlamıştır. — Fakat, bu asırada Büyük Millet Meclisinin 8 inci devresi aona erdiğinden — lâyiha ka: nüniyet kesbedememiştir. 'O zamandan beri 6 ay kadar bir müddet “geçmiş / bulunmaktadır. Va- kaa, arada iktidar ve hükümet değiş- miştir. Fakat yeni iktidarın, hususl sanayli teşvik siyaseti, meseleye bel- Ki daha da fazla ehemmiyet kazan- dirmiştir. — Vakaa, husüsl sanaytin başlıca gikâyet — mevzularından birt olan, devlet karşısındaki — dürümü- nn tâyin edilmemiş ve bu itibarla her an bir devletleştirme ihtimaliy- le karşı karşıya bulunması mahzu- u tamamen ve devlet rekabeti mah- zuru da kismen ortadan kalkmıştır. Fakat Muamele Vergisinin yukarıda saydığımız mahzurları - olduğu gibi durmaktadır. Bu memleket - dâvası- 'fan bir an önce halli ve Gelir Vergisi lamış olan reformun, Müamele Vergisi slahatı ile devamı Tâzım ve zarurtdir. Kore harhinin neticesi Piyasamıza gelen haberlere göre fiyat yükselişi durmuştur. Kore harbinin tesiriyle - piyasada Kauçük, kalay, demir ve ğelik gibi maddelerin fiyatlarında yükselmeler olmuştu. Kore harbi nihayete erdiği için, dış piyasalarda bellibaşlı mad- delerin fiyatlarındaki yükselişin dur- duğu anlaşılmaktadır. Başta kauçuk fiyatları olmak üze- re, kalay, demir ve çelik fiyatlarının yine yükselemeler kaydetmediği pi- yasaya gelen haberlerden — öğrenil- mektedir. Bunlardan kalay fiyatları New-York — Borsasında — İlbresi 102 sent olarak istikrar bulmuştur. Lon- dra Borsasındaysa kavçuk fiyatları Ban lbresinin 48 peniden ileri gitme- diği anlaşılmaktadır. Demir ve çelik için aynı — mahiyette haberler alın- maktadır. Sebze ve Meyva Kooperatifleri Satış yerlerini tekrar açarak yeni bir tecrübeye girecek Sebze ve Meyva Tarım Satış Koo- peratifi, şehrimizin — mühtelif semt- lerinde satış yerleri açmış, buralar. da piyasadan ucuz meyva satama- mişti.. Neticede bu satış yerlerinde yaş meyvadan başka, kuru sebzeler, zeytinyağlar, Ofis tipi yaklar satıl- mişti. Bu satışlardan da- bir netice elde edilemediği için, bu satış yerle- Ti kapanmıştı. Sebze Ve Meyva Kooperatifleri Birliği, bu satış yerlerini tekrar ih- erek, yeni tecrübelere girişmek ni bir. program hazırlamak- MEMLEKET ILONDRA M E Hü & tahdit ed k mi? ? ahdıl edecek mMı: dolayısiyle kömür ihracatının ; mür tahalslnö karer vermiştir. Ba- İngilterenin milli kömür stoku 16 hnda, geçen yıla nazaran piyasaya | yakıt Maddeleri Bakanı Noel Baker zedileceğine dair yaptığı vaadin bir| ,.n, kışın yeni bir kömür krizine neticesidir. İngiltere kömür — havza- | anı olmak için, stok — miktarının talebi fazlasiyle karşılamaktadır. tona — çıkarılacağını detmişti. Bu salindeki yükselmeyi çoktan —aşmış | mür işletmelerinin amele tedariki ba-| * Bilterenin kömür istihsali 156,83 mil- | — Tabilir, İngilterenin istihsal ettiği — kömürle İA SUR deha vaĞCL tına tekrar kayıtlar koyması k“"f“* Vaziyetin bu şekilde inkişaf etme- Ki ihracat programında 1930 yılı için | teriyle İngilterenin ticarl münasebet- 22 milyon ton kömür Ihraç edileceği | Jerinin gelişmesine mâni olacaktır. teabit edilmiştir. Esasen İngiltere kömürlerinin baha- sene aynı müddet zarfında yapılan| ederek İngiltereden yaptığı kömür it- 1951 yılının 12 çekilişinden birincisi Ocak ayının ilk haftasında 25 talihliye Hesaplarındaki para kadar * para ikramiyesi Bu hafta sonuna kadar ı BHesabınızı arttırınız. Cüzdanınız yoksa I Bu hafta sonuna kadar Cüzdan alınız YAPI ve KREDİ BANKASI Kısa Haberler Amerika Almanyaya et gönderiyor. Frankfurt, 3 (Husust) — Batı Al- manya — Bakanlıklararası İthalât Komitesi“Amerikadan 3.500.000 dolar kıymetinde ko tin alma vazifesini Üstüne almış: tır. Batı Almanya - Misir reti Frankfurt, 2 (Hususl) — Batı AL- manya Ve Mısır arasında yeni bir ticaret anlaşması için görüşmelere başlanmıştır. Yeni anlaşma 31 a. Falık 1980 den itibaren yürürlüğe girecektir. Alman ekonomi — uz- Manları yakın istikbalde Misir ( Batı Almanya arasındaki — ticari Mmünasebetlerin genişliyeceğini tah min etmektedirler Yunanıstan, İtalyadan Tüks madde satın alıyor Atina, 2 (Hususl) n bil- dirildiğine göre, Yunanıstan İtal- yadan bir miktar lüks eşya ala: caktır. Buna sebep 1949-50 mali senesindeki muvazeneyi temin için 200.000 dolarlık bir sttış yapılma- &1 lazım geldiğindendir. İtalyadan Athal edilecek mallar arasında, ka- din ve erkek şapkaları, çeşitli bo- yalar, biçak, çatal ve kaşıklar ve lüks kâğıtlar vardır. Avustralya — Almanyaya buğday satıyor. Londra, 2 (Hususi) — Bildirildi gine göre, Avutralya Almanyaya 200.000 ton buğday ve 27.000 tan 'vn göndermiştir. Buğdayın fiyatı buşel başına 18/6 peni ve un fi tı da ton başına 40 sterlingdir. Almanya - Yugoslavya tediye anlaşması Frankfurt 2 (Husust) — Alman Ekonomi Haberler Ajansının bil- dirdiğine göre, Alman ve Yugos- lav delegeleri, bir kredi anlaşma- ı imzalamışlardır. Bu anlaşmaya göre, Batı Almanya Yugoslavya- Ya 35 milyon dolar kıymetinde Mal gönderecektir. Almanya kö mür ve maden / araştırmalarına Mmahsus teçhizat, kimyevt madı ler, seramik, tahta ve — elektrik endüstrileri için malzeme/ vere- cektir. Yugoslavya buna mukabil olarak, Almanyaya buğday, mısır, yulaf, Arpa ve diğer tarım mahsülleri, bakır, kurşun, gümüş ve antimu- an gibi maden külçeleri verecek- tir. Bu malların teslimi, her Ii memleket arasında mevcut olan ticaret anlaşmalarının haricinde- dir. Almanyanın ithalâtı Frankfurt 2 (Hususi) — Ekono- mi ve Gıda Federal Bakanlıkları ni bildirdiğine göre, miktar kon- #rolu olmadan Batı Almanyanın Athal edeceği mallar listesine Tür- kiye ve — Yunanistandan alacağı maddeler ge ilâve edilmiştir. Alı- nacak maddeler şunlardır: — Fin- dik, ceviz, kuru Ve yaş moyva, incir, kurü Üzüm, kuru ve yaş hurma, badem, portakal, şamfıs- tığı ve kestane, Fransa altın piyasası Paris 2 (Hususi) — Korede, Bir- deşmiş. Mülletlerin ilk muvaffakı yetinden sonra, Paris altın piys Sasında fiyatlar düşmüştür. — Baf altın 510 franktan — SOl franga düşmüş; Napolyon altını ise 80 frank düşerek 3.360 frank olmuş- tur. Fakat bu — düşüşten sonra piyasa durgunlaşmış ve fiyatlar İstikrarlı bir. durüm almıştır. Piyasadaki küvvetli talebi. şöyle izah ediyorlar; Silâhlanma mas- Faflarının artması Üzerine Pran- #a Hükümetinin — yeni bir gelir vergisi koyadağı — haberi çıktığı için herkes piyasaya hücum et. miştir. Aynı zamanda Kore harbi bitse bile milletlerarası silâhlan- manın devam edeceği öğreniidi- #inden enflâsyon olacağını anla. yanlar, para kıymetinin düşmesi- ne karşı korunmak için altın al- Res mağa koşmuşlardır. Ekonomi ve Ticaret Bakanının Trabzon muhabirimize beyanatı Tarım satış ve kredi kooperatifleri birleştirilecek Doğu Karadeniz Iınlgesiniıki istihsal noksanlığı, en mühim mesele Trabzon, 4 (Husüsi, gecikmiştir) 'Trabzonda tetkiklerde bulunan E- ve Ticaret Bakanı — Zühtü Velibese refakatinde Bakanlık Teşki- Jâtlandırma Üm. Md., Sanayi Umum Müdürü de bulunduğu halde dün be- lediye salonunda - her ginif. halktan toplanan şehirlilerle - ve müteakıben Borsa salonunda tüccarla bir görüşme yapmış ve memleketin dert ve ihti- yaçları Üzerinde konuşmuştur. Bu toplantılardan sonra — Yeni İs- tanbul için bir mülâkat ricasında bu- dundüğüm sayın Bakan, ricamı” bü. yük bir nezaketle kabul etmiş ve su- allerimi aşağıdaki şekilde cevaplan. dırmışlardır. Seyahatlerinin istihdaf ettiği mak- Karadeniz bölgesinin ve bölge yaşıyan halkımızın / hakikt vazi- yetini yakından görmek ve Hükü- metçe bu mintaka için lüzumlu - kar rarları almak süretiyle hulâsa eder Bakan, satış ve kredi koope- ratiflerinin tevhidi yolunda bir pro- denin hazırlanmakta olduğunu söyle- miştir. Bu Omevzuda alınmış bir prensip kararı ve bu tevhit ile ne gibi bir fayda —mülâhaza edildiğine dair sualimi de, “Satış. ve kredi koo- peratiflerinin. birleştirilmesi, fim her mıntakada İstenilmi birleşme bilhassa beraber çalışmala- ı Jâzım gelen bu iki nevi kooperati- fin faaliyetlerini birbirleriyle ayarlı maya yarıyacağı gibi kooperatiflerin idaresinde de büyük tasarruflar sağ- hıyacaktır. Bu noktalardan yapılmak- ta olan tetkikat henüz neticelenme- miştir,, demişlerdir. on olarak sorduğum, Doğu Ka- Tadeniz havalisinin bu sene maruz kaldığı istihsal noksanlığının, bölge- Yünlü kumaşlar pahalılaşıyor Piyasada dokuma ham maddeleri fiyatlarının yükseldiği — muhtelif vi ailelerle yazılmıştı. Yün fiyatlarının yükselişi, yünlü kumaş / fiyatlarına da İntikal etmiştir. Öğrenditimize göre, yerli yünlü dokuma fabrikalı rı kadın. ve erkek kumaşlarına, gr: majına göre, yüzde yirmiye kadar fiyat zammı yapmışlardır. Bundan başka dış memleketlerden Athal edilen yünlü kumaşların fiyat Jarı da gramajı ve kalitesine göre yüzde yirmi, yirmi beşe kadar pa- halılaşmıştır. Kanada ihracat kontrollarını artırdı. Ottawa, 4 (Husust) — Kanada Hü- kümeti ihracat kontrollarını — arttır- miştir. Bilhassa askeri / ehemmiyeti haiz madenlerin ihracatı çok takyid edilmiştir. Şimdiye kadar Kanadada ihracatı kontrola tâbi maddelerin a- dedi 91 iken 177 ye çıkarılmıştır. Hindistanda altın fiyatları düşüyor Bombay 4 (YİRS) — Bombay pl- yasasında bugün altın fiyatları düş- meye başlamıştır. - Geçen haftalar içinde fiyatlar pek az bir farkla al çalıp yükselmiş, fakat bugün sürat- le düşmeye başlamıştır. Bu, Kanada- nın serbest dolar rayicini kabul et- Mesinin bir tezahürü olarak addedil- mektedir. Bombaydaki spekülâtörlere göre diğer devletler de — Kanadanın yolunu takip edecektir. ve DÜNYA BORSA ve PİYASALARI Hükümetçe olarak düşünülüyor Yi gimdiden tazyik etmeye başlıyan sıkıntısı karşısında Hükümetçe - bir tedbir düşünülmekte midir, — düşmül- mek ise bu tedbirler nelerdir, muline de, “Karadeniz havalisinin bu seneki Astihsal nokaanından doğan sıkıntı karşısında Hükümetçe ne gibi ted- birler ahnabileceğini tetkik — etmek bu seyahatimin en mihim sebeble- rinden biridir., demişlerdir. B. O. İngilterede fiyat kontrolu İşçi Partisi, ücret ve fiyat meseleleri hakkında yeni kararlar ver Margate (İngiltere), 4 (AP.) — İsçi Partisinin senelik kongresinde, hükümetin, Ücret seviyelerini müs- takar tutmak hususundaki siyasetine kargı bir ayaklanma olmuş ve 1948 #enesinden beri mütemadiyen yükse- len fiyatlar karşısında, Ücretleri aye ni seviyede kalmış olan geniş işçi ta- bakasının tazyikı karşısında, — idare heyeti, hazır bülünanların — İttifakla kabul ettikleri aşağıdaki üç mad lik karar süretini benimsemek siyasetinde bir değişiklik zorunda kalmıştır. Karar sureti şu hususları etmektedir: 1 — Ücretlerin, bilhassa düşlük üce zetli işçiler için arttırılması. 2 — Fiyatları kontrol etmek. 3 — Kârları kontrol etmek. Bu karar süreti, idare heyetine ve döleyisiyle hükümete tesir edecek- tir, çünkü Başbakan Attlee de da- hil olmak Üzere, 26 kişilik merkez idare heyetinde yedi bakan yer almış bulunmaktadır. Parlâmentonun sol cenah mensup- Jarından Sidney Siverman, kongredi kontrolların büyük bir. “ihtimamla yapılmasını arzu etmiş ve bu y madıfı takdirde, “mall dürümü iyf olmıyan İngilizlerin komünist — aaf- larına kayacaklarını, ileri sürmüşe tür. yapmak derpiş İnglitere - Almanya münasebatı Berlin 4 (Hususi) — Berlin Sergi- sindeki İngiliz paviyonunu açış nut- kunda İngiltere Ticaret Vekili Wilson Almanya ile İngilterenin — iktisadi Münasebetlerinden bahsetmiş ve bu Münasebetlerin ümitli bir şekilde ge- lüşmekte olduğunu beyan etmiştir. Sergi açıldıktan sonra, İngiltere ile Almanya arasında bir de Ücaret Mmüahedesi, İmzalanmıştır. İngilterenin sergide teşhir — ettiği eşyalar arasında bilhassa - televizyon Âletleri ve tesisatı ehemmiyetli bir yer tutmaktadır. Ticaret Odasındaki toplantılar 'Ticaret odasında meslek grupları toplantıları nihayet bulmuştur. Top dantılarda bulunan tacirlerin çoğu ithal ettikleri maddelerin A listesine Kirmesini istemişlerdir. Bu yolda h Zırlanan raporlar, Ticaret Odamı t Tafından Ticaret Bakanlığına gönde- Tilmiştir. Kohve fiyatları yükseliyor Piyasada Kahve fiyatları 800 ku- uştan 815 kuruşa kadar yükselmiş. tir. Perakende fiyatlarda bir fark görülmemiştir. Borsalarda vaziyet İstanbul : Ticaret Borsasında — ceviz üzerine muameleler artmaktadır. İngiltereden istekler olduğundan — bahsedilmekte- dir. Findik sağlam — dürümünü mü- hafaza etmektedir. Susam, keten- fohumu gibi maddelere / karşı da is- tekler artmaktadır. Kambiyo, Esham ve Tahvilât Bor sasında - ©6 T faizli Müli Müdafa; Tahvilleriyle, 1949 İstikrazı Tahvili Üzerine çok İş olmuştur. Altın piya- #asında düne nazaran bir fark yok tur. İzmir İzmir Ticaret Boransında son gün- derde çekindeksiz kuru üzüm fiyatia nn gösterdiği seri yükselme kar Binnde Satış İmkânlarını gözününü Tutan ihracatçılar, talepleri teenni e Karlamaktadırlar. yalmız 160 çuval üzüm - satılmıştır. a numaranın fiyatı 79 kuruşta ka- aalmışlır. İncirin Gevam ediyor. Pamuk hareketli vazi- Şelini mühafasa etmektedir. Pamul Yağı ve çekirdek piyasalarında Geğisiklir olmamıştır. 'Bugün Borsada sağlam durümu bir KAMBİYO ESHAM VE TAHVİLÂT BANCI BORSALAR İstanbul Borsası Devlet Tah: İstanbul Ticaret Borsası New-York Borsası Altınlar Zürich Borsası Dolar n Rapı Taramiyelı Tahviller 1 Slerline TBK 100 Dolar zxn. 58 ai bT Kraniı 00 55 1M0 Dem Taviçre Fe « 3 190i Demiryolu V eç Ce 560 &i Va ISi ikramiyeli imeç Ka Fit Karen Fiorip A Tn Z 100 Urahmi' Sör üN (Serbest) Şirket Hisse Senetleri Arman. Çimente vuğa Arpa yemilk (dökme) v H— SA v eee » ge T SEREZ Ayçiçeri Yer Tni kabuki Z Geviz (kabuktur Gövir (ç natörely Dirük (Natüred D | — — Tapak Trakya üğrlümi ” | — aa Biğir salamura (kasap) KA | — 1s0— eçi tüzlü küru kilosu BZ Koyun have kurusu kilosu | — 360 Yakları Keytinyağı (6 tenekeli) Süsamyalı (Raf sra) Ayciçei (Rafine Çıplak) MEMLEKET TİCARET BORSALARI YA İzmir Ticaret Borsası Kapanış Burüs | kapanış ber SSt 'e | — &z || ee Ha Vi iar | 8Z - Adana Ticaret Borsası B | esmir ah | aö | e— | v Pemek Ai v E 5 Kalar'lln GS AAi SAA SEĞİLE D Trabzon Ticaret Borsası kabuklu tombdl ae CA N M K d lei S D Eskişehir Ticaret Borsası : Buza at ö> z İ T ü Karnak Uzun Dü Gibreli