29 Ekim 1942 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 6

.- —————— Hind kotasınm keşfi ve menginliği. nin anlaştiması üserine Krsliçe yük Büsabet zamanında 1600 tarihin do İngiliz tüocarlarından tepokkül e. Gen kunupaaya 1601 de yenjlerek ve Hind'de ücüretin kendilertne münha. Kır olması, para çıkarması, acdli ka. | Za ve mahallinde barp ve zulh ilârı gibi muvatfakiyetini temin edici e. sazlarln da teçhiz ve takviye edil mişti, Padişah Ojhangir —zamasında Belmiş ve yalnm Surat, Ahmedübid, Kürümendel, Kembüyet şehir va is. iselelerde birer ticarethâne açmak zi bi çok vüzi bir müsande almış olan b kumpanya müdürleri, gide gide Hindin karışrklığından ve hüküme'. lerin saafından istifadeye başlamış dardı. Gene bü aenelerde İngilizleri tak Vat hevesiyle dördüncü Hanrı tarafın. dün yasarlanayak Kişliyö tarafmdan gille çıkarılmıy Vransız Hind şark! AŞ paayam da bu hdr devlet, inüez- mesesi olduğundan Kolberin çalışma. #ana rağınca devket bimayesine güve. jpam b girket mavatfak — olamamış İHottA bir azalık Düpleks Hind bükü. | Mmetlori arasındakı ibtilâftan istifade e İngilirleri atmmağı tasırlamışıa da gerbeşinci Düfnin mazırları tarafından himaye edilmediğinden bu maksadı. Dü ulaşamamış ve nihayet 1763 de KTt sene maharsbesini nihayetleyen Parls muzhedasiyle bugün Franazla. mi git bulunan pasçalardan başka Bindin ceniş memleketlerin! kudretli Bakiplerine terke meebur olmuşlardı. Balbuk! İÜngilizler tarâfımdan Lord Klayv hattâ kumpanyanmı arzularına İ Sağmen çok faal ve entrikalı bir rol| oynumuğa başlamaş, Bingale Biraclddevleyi bir sahte muahede ile iğfal ederek #nseesin bastırmak ve bil Hasda Mir Caferi hiyanetle kazan . MmAk yolu He Prasi muharebesiyle Bingele, Behar, Orisa — vilâyetlerinin vergi işlerini derühde ediyordu. Yarı müstaki! Avadk vilâyetiyle muaheda yaparak ve Herideki büyük istilâlara fe halinde tanzim edilmekte olan Bingalcajğı gimaline kargı muhafasa, A tamamılanmış oluyordu AAhval ve geraitin nasil inkişaf ey. lediği eyice görünmek için Britanya ' Bükümetinin yalnız Hind içindeki fa allyot! delil Hinde komgu olan mem deketletdeki taşebbüs ve faaljyetleri de gösterilmiş ve kumpanyantı umu Mi müdür veya umuml valileri mu. azzam ordulariyle devletlerle harbe. derek bir hükümdaer rolünü —yapınış ve izlayatiy de dalma onlarda bulun. muş olduğundan onların devir ve za- manları tasrih ve çafall edilmiştir. Padişah olan Ahmed Şah da bü - Yyük bir seciye ve kudret sahibi de. RÜ4L Ve zaten bu ordu ve idare ile do çabucak bir faaliyet gösterilemez ©k sönclerge slahat lâzzm ve bunun #çin zaman, eyhas gerekti. Ahmed Hlan zamanında önce Nâadir Şah or. dümünda Hindistana gelerek — Nadir Şahm ölümünde KAbÜU, Gazme, Kan. dahar ve Heratı septedip bir hükü . met kuşan ve gşonratarı Pencabi zap- #edip Lahora kadar ferliyen Ahmed Şük Dürrani (Turüzi) Lahor — vahsi AMtnülmü0lk ile maahede yapmaş — va tekmaji Pencap ve Multâmı da — onun dmrine vererek onu Kendisine — vekil Beçmişti. İgte ba Miülnülmüzktür ki #onraları İmedülmilüik Geasi ve birkaç N Öğte YDirleseRek. Hind — hükümdarı a saş İf “ ve saltanatıma aha R Bünün yerjgme geçmiş olan — ikinel #demagir geh zamanında padişah da, Büçlün işlerde İmadülmülkün — e'inde y Bu zat da Lahora dayisı üzerine yürüdü, Ve onu ntarak yerine başka birisini tayin ettiyse de, Afganlstun. dt hükümdar buluran Ahmet Şah endinin kimaye ettiği zatım atılma. . &t Üzerine tekrar yürüyerek —ancak | ünüsalâha ile döndü. Ahmed Şah da oğlu Timur Şah da Amparatorluk elitlesinden birer kaz. a evlendiler, Babür ve büyük halefleri zamanın da ancek bir ayalat olan Afgçüanistan gimdi tekmnil imparatorluğa fiflen hâ kim bir rol oynamakta ;di, Hivvelce başvekti sken azledilmiş o. l tan İmamtilmüik iş başinda bulunan başyekli Necjbiddette kaçmış oldu . Bundan padişah Tendisiyle anlaşarak İmadülmülkü sski yerine getirdiyse da ıtimad edemedi, Şehzade Mehmet AN Gevheri çikin gekirden — uzaklaş. tirdı. Ve menradan getirerek — kalede #ardı, Pakat buradan kaçan şehzade Avadk viltyetine Şücatiddevle yanı. a gitti. Oradan Allahâbüda geldi. Bu valiler gehzadeye olanca kuv . - Yvetleriyle yardım attiler, Diğer vali- ber: Sadullah, Hafız Rahmet Deven. e de Şücaüdieylenin Imdadıma gel (aa ANahibüâd sevaşı Taedlertii - kün mağlubiye, ve mılh ietemesejyle netlenlendi, Fakat dönüşte padişahı öld' gaci Şah Alâm Künoli geh | rinde padişahliğını ilân etti, Saltana çai d lll den a açi gilizler bü. | İngilizlerin Hind'de bi yük istilâlara hazırlanma" dişah oluşu — Afganların Pencabı istilâsı — İkinci  lemgir zamanı -- Sihlerin isyarı — İ9 uncu asır ba' şenda Hindin ahvali. Ahmed Şah Abdâli'nin Hinde yedinci seferi —| Sihlerin muvaffakiyeti — Hindistanda — harışıklık — Ingilizlerin istilâ hareke! leri — Meysur — Sultanının muvaffakiyetli muharebe * leri — İngilizlerin Sultan Tipuyu müttefik kuvvetler le bozması — Tipunun si yasi ve askeri hazırlık - ve| muvaffakiyetleri — İngiliz umumi valisi Vellesleyin Haydârâbad ve Püna pi vasiyle müttefik hareketli ri — Kahraman Tipüânun ölümü. Iİngilizlerin Avadh, Hay” dârâbad memleketlerine or"| du sokmaları — İngilizle" rin, Fransızların Hind'den atılması yolundaki harekert'| leri. YAZAN Halis Bıyıkday tma sebep ve kendiziğe sadık olan Şücatildevle ve Necibüddevleye hitâ. lar giydirdi, Mabharatalar ve Bihler LâAhoru intilâ etmiş Ahmed Şah Dür rantaja oğlu Timur Şahı da kovmuş. lardı, Bu hâl Hind Türk imparatorluğu Sçin de büyük bir tehiike olduğundan Şah Alâm derhal Münirtiddevleyi Ah med Şah Abdültye gönderdi. Ahmet şâh 30.000 kişilik bir kuyvetle yürü- düş Alâm de 10,600 kişilik bir kuv. vetle kendisine iİllhak etti, Sifh ve Mabarataların Prena Bhay başbuğ - tağundaki 200.000 kigilik ordulmrr Pa nipatta bozuldu, Ahmet Şah da uzak lara kadar bu bözgün orduyu şiddet. le kovalâdı. Bu zafer — Hindjstanın zın bağmakta olan Türk imparator. dağunun ömrünü biraz daha umrattı, *Fakatj mijlli Hind kuvvetleriâin a. zalmasiyle de İngilizlerin daha kolay muyvaffakiyet kazanmalarıma çok mü him tesir ve yardım yapılmış oldu; Ahmed Şah Abdâli gene Delhiye ka, dar geldi. Şah Alâmi tahta oturmak Civanbahtı vellaht ve Şücâtiddevleyi VeZİP Neejbildderleyi emirülümera ya parak kendlisi gene Kandâhara dön. dü, Şah Âlâm de Kâlpt vilâyetini Ma. aratalardan geri aldı, Bu arrada baştaki vezirlerin ve nlsbeten padı. gahin temiz ahlâk ve seciyeleri ve Ahmed Şahm her ne maksatla olur. *« olmun mlâhkâr bareket ve fanli . yeti bu çürümüş hükümete yenj va muvakkat bir kuvvet aşılamış oldu. Bundan sonra Sihlerin valiyi öldü- rüp LÂhoru almaları üzerine Admad Şah Abdâli yedinci defa gene Hinde girdi. Sihler yüzbini aşan kalgbalık. larmma rağmen Serhinte kaçtılar, Za yintları yirmi binli aşkındı. Fakat Horasan fayunı bu zaferi yarı bırak. firdi, Bihler tekm!! vilâyetlerde kal. dıdar, Ve saonra Kişmiri de saptetti. ler. İngilizlerin daha evvelge Bomabay ciyarmda genişlemek armusu yürün . den Maharatalarla — çarpıgmlmış, - Moysorun kudrettt hükümdarı Hay . dar AN de İngilizlerin gürünen tah. Ükeaime kargı Maharatalara — yardım eylediğinden bu muharebe yedi sene sürmüş ve İngilizleri çok müşkül vaziyetlere sokmuş olduğundan Klay. vin müharebeye sabop olması hiç de İyi nasarla görülmemişti. Fakat, kutn panyanın çok fanliyet ve — hureketi İngiltere hükümetini düçşündürmeğe başlamış ve 1784 de yani bir kanım. Ja kumpanyanım faaliyeti mü'kt, as. kert, mali şleri komiserlerin mura. kabemtne tâbi lalınmıştı. Başlarında üç müşavirle çalışan bir de * umuml müdürü otacaktı. Bu arkı tedbirler hep kahraman Haydar Alinin Bri - tanya idaresi üserinde vükus getir. dti tesi> neticesi idi, 1798 te yine bir kanun çıkarsrak evvelkisini tasrihle “Füötahat Bri- fanya milletinin temennilerini şeref ve siyasetinin hilâfında bir şeydir. Umüum! müdür hükümetin müsaa desi olmaksırın hlç bir. müuharehe, ye girişemerz. Ancak — Hindistanda Britanya menfoatleri aleyhine hre zırlanmış ve Kirişilmiş muhaslma: ne hareketler vukuunda yukardak! akd Aheşz aöi L EHindistan - masıl zaptetmişlerdi ? -.. merinuiyet kalkar,,, Bu, nevama u- mumi müdürleri ihtilaflar ihdas et mekte ve ondan istifade ile harba ve fütuhata teşvik eylemekte — idi, Bu yeni devrenin ilk umumt mü- dürü olan Lord Kornvallis zama- mında (1786) İngilizler Bingale, O | risa Bebhiraya sahiptirler, Benâriz, Gazipur da alhınıyor, Avadı bima. | ye altındadır. Bombay mütesarrı” ği da civarının ilhakiyle genişle: miştir. Hindistanın geri kalan — kısmı her gün değişen müşevveş bir ha- lita halindedir. İmparatorun nüfur zu kalmamış, memlekeli bir ucun- dan öltekine kadar tamı bir anarşi içindedir. Bütün MHindde yalnız Dekkan cenubundaki Meysar Sulta: nı Sullan Haydar Ali ve oğtu Sultan Tipudur ki, İngiliz istilâsına karşı derin bir kin ile muvaffakiyetli mı harebeler vererek yodi sen İngiliz. ; leri zaman, zaman cidden Hek buh | ranlı ve korkmtucu tesirler altında | bırakmıştı. Bu hükümet ber ne ka- dar İlk esmanlar Fransızlardan i-e tifade etmiş İse de Haydarâbâd Nı- zamı düa Sullan Haydar Alinin far- la küvvetlenmesinden telâşa düşe- rek ve İngiliz siyasetine aldanarak © 'da Maharatslar gibi müşterek bir tehlike olan İngiliz İstilâsına karşı düygusuz ve hareketsiz kaldı, Yine bu mırada,birçok şeflerin de birleşerek Pişwâinın başbuğluğu şitında toplanan — Maharatalar da fazla kuyvetlenmiş ve hattt bir ara- hk;seri'bir haneketle Delhiye bile Kârerek imparatordan Berı arari ve müssadat istihmline mmuraffak el müuşlardı. Sütleç ırmağtı Hoyoadeti Sitier - Hat ve mmkl sıkı rabitmlariyle mü Kfmn”Bir kudret halini alarak şarka doğru İlerilemiş ve Delhiyi korkur fan bir bale gelmişlerdi, Dalma Tagilizlerle beraber olan Efganlar artık Hinilde devamlı BükÜmet Auracak bir emet ve kud- TelteTdeğillerse de'onlar da yerin: Çde taarih edtidiği Üsere — İarvref'i bir şahsiyet ve himmetti bir islüm alezli olan Ahmet,Şah Ak- dâN devrfndö'raman zaman Hinde ve Dethiye Kador Nerilemekle — ve gekilmekte 1di, İşte on dolurüneu Recin ü mulında — öynanecak ve Britanyanın netf- celenecek — drakmm sabha ve eşbesı böyledir. 1788 'de Bfganistanda Ahmet Şati öldü. Bu yüksek sesiycli Kha. Faman hükümdarın ölüşü Hind 'Türt impardlorluğu İcin de büyük Bir dostun kaybolması demektir. O, bayatta kalsayilı — Hind mue 'de.ezici tetiriyle — hmparntortulun pYfik ve İstildemni hafiletecekti. NI- fekim yedi defa Hinde seferi —ve Delhi imparatorluğumu tanrim — ve takviyesi bantm — için en kuvvetli Bir delili teşkii eder. Kormvnllis Haydartttd Nöramiyle Maharatala- man'da yarklıkmını temin ederek Sul tan Tipuya'tekrar taarruz ediyor, bu müttefik — devletlere karşı tam bir herimete türayan Meysur — hü: Kümdarı Garptek! Bütün sahfl vilâ yetlerini Baybediyor (1792), Fakat kahraman Tipu bu he. zimetten yılmayarak yeniden h » kadar ilerletip Mamnrata ve Siller | de bulunmasıydı. Yerlt hükümetler çok vatanperverane uğraş- maış ve hattâ be sıralarda müttefik Maharata, Haydarâböri — Ntramları #rasına da ihtilâf düşürerek birbir leriyle muharebeye tatuşlurmuş ve İngilir dostlarımı çok telâşa düşür. müşlerdi. 1798 de ihtiyatkâr olan Korne vallisin yerine daha becerikli — ve cüretkâr olan Lord Vellesley geldi, Brilanya elinde bulunan Hind ara- zisİne açıktan açığa düşmanca ha- reketler karşısında Bulunmadıkça harp ilânım meneden kanunu en umum? vali sultan Elpunun Hayı Sbâd nizsmının ve Maharataların kendi ordularında — Fransız zabiti bulundurduklarını fırsat telükki et miş ve bumu kendisine müdahale hakkı veren düşmanca bir hareket olduğu prensipini varzetmişti, Gene bü sıralarda — İngilizlerin Napoleon Bonaparla amansır. bir harp açmasından dolayı arlan — İne ——— Tarihten ibret verici bir yaprax Sehid Hüseyi Efendi Cellâdın kemendi — boynuna - yeç! zaman fetva emini “aşkın belâs uğradık ,, diyordu Dördüncü Muradın meşbur bir | tafanosa çıkartır, oradan İ fetva emini vardır: ratyaya getirir. Bir yeniçö Bunun — ilk lâkabı, — “Zon- | lübesinde boğmağa hazirll dust Hüseyin Efendi,, ikinci iemi | boca cam-ü gönülden: (Şehit Hüseyin) efendidir. Hüse- : d K — Ey aşk! uğruna kelle bkae Te beelda B | aümedeği Çok tatir bördü Meraklı şeyler: —— Mektepte öğrendiklerimizi ne zaman unuturuz Bir İsveçli âlkm, bu mevzu Üze - rine derin Araştırmalarda bulun « mMmuş ve 2000 kişinin, bu mesele hakkında düşüncelerini aldıktan sonra gu neticeyi elde etmiştir. SÖ ve 40 yaş aralarında insan ür, evvelce öğrendikleri berhângi bir geyi aşağı yukarı hatırlaya « bilirler, yaş arasında vaktile üğrenilen Şeylerin yüzde — yetmişi unutulmaktadır. yor ve en büyük vakaların tarih- leri bile akıida Buna mukabil riyaziyeden yüzde bir nis betiride dahl'bir malümata rase. İa dun! der, 50 yaşlarında zihin yorulmak . |ra, mollalar tarafından takılmız. B ö tar, Bira İni mettüde'tlema safın. | — e e abdetsini al, # Bir veziyet kargısmda mektep |dan olanlarm idamları o kadar kıl. ? bilgileri 40 doğru tehli- | kolay bir iş değildi. -İ b keli bir Birmiş sayılabilir. | — Şebit Hüseyin efendi bir uk: AT BAA GU “kerametler,, izhür eder, “guip- ğ hn'ı::u ıeıuıeıı:: yı:nmııı;c; den,, haber verir, böylece bir çok | —- Mhdm!“ belisina uğral Dmla garirlİşryeres adai ci KA p ee e AAAi cellââğım kemendi boynunl ği zaman bile: - — Aşkın belâsına uğral zünü tekrar ede ede bj Si ” u.:. efendini: gaipden Azrın Üleması, bir neki fendinia * ” ü , bir d d.x;yıd_ı &A'—).;— b hâber veren bir evliya olduğunu | den kurban Ziden bu Bu bina, bir iştir işitmez, vakdesultan: — “gehit,, lâkabını takmayf Tuyordu. n m. .ı:*l'l — Fetva eminini çarğın Bir e | dılar, “Zendust Hüseyin M *"Mu l _::ı Benim yıldıma bakam!.. dedi. — | birdenbire “Şebit Hüseyif ı—ııwı'uıhı:“ ite z d.. Biraz fazlaca zendust olan mol- » ölüvendi Haj burun anc rıd. Ta; güzelliği hayretle. anılan va)de “_—Mmm " ,.:mwpıııdıtmıdıı- Fan amami valisi ve Atrilit bildı; “’““.". “““_'*"""ı ve, |aT duymaz, cükbesinin eteklerini vap vermişti, bu, İngiliz krair idi. G N ; eneral — Nor Paris, 28 (ALA.) — Azıl nin Oranda bulunması İ Pöti Pariziyen — gazetesilli) muhabirine beyanatta b umumi valjsi general No Ür ki: “Fasa tecavüz ederek yetle karşılanacaklarını der ağır bir hayal inkisa! enklardır. SahiHerimiz sahilleri kadar tahkim etimizde krymetli kıtalar ktiçük — işaratte yerliler gelerek bize iltikak Üç sebeble gevşemez giliz milli duygularını — meharetle, kendi siyasetinin teeviçi için — kul- fanmıştır. Umumt valinin çok ger niş ve çok faal siyaset ve hareketi karışıl Tarımı, İngiliz mülkünün mevctidi, yelini veyahut sadece — sükünetini tehtikeye koyan gizli bir füşman. dik telâikki ediyor ve bi bahaneler Je zorla muahedeler yaptırıyor. ve kabal ettiriyor ve Hindin heritası” m istediği şekilde tâdil ediyordu. Napoleonum Avrupada yaptıkların dan kötü gördüğü şeyleri kendisi daha ziyadesiyle Hindde yapıyor * de. Evvelâ, Sultan Bipunun Fransa dan dönen — elçisinin İngilizleri Hindden kovmak vaadini getirmer sini kâfi bir sebep sayarak Meyser sultanına imarraza karar — veriyor, ve bunun için Haydarâbâd nizamr na Franstız yabillerinin tensik eyle dfli 14.000 kişilik ordusunu — dağı: fryor, Banan Pişvasını da kendi si- yasetine karanarak ber ikisiyle bir İte sultan Tipuya taarrüz ederek onu perişan ediyor; kahraman T- pu da ölüyor, Kazanılan Arazinin, yarısını Meysorun eski Hinda Sü'ğ avunmasını ve yarısını da mütle * lesinin vürisine inde ederek onun fiklerine vererek sonradan yapacak ları harpler için yardımlarını — te- min ediyor, 1799 Tipunun ölümü, ile otuz senedir İngilizleri ve Mad, 'rası çok şiddefli tehlikelere marut btrakan en kahraman bir düşmanı sahneden çkilmiş ve artık sıra Ma- haratalara gelmişti. Sebep Fransiz zabitleri ve başlarındaki şefin Ta: gilizlerin mütlefiki Pişva aleyhin- tam bir “hubü âfee” idi. Hoca gultanın yıldızına baktı; — Sultanım, dedi, Derdinizle bir yanan nice üÜftadeleriniz hayır du- B Hüseyin —Efendi bu ilk telkini yaptıktan sonra, güzel ı:ıı:ıhmııı hayalile kendinden geçmiş bir hal. de eve döndü: — O he göz;o ne kaş, o ne sne, o ne kol, 6 ne ten!.. Gt kendisi lerdenberi içini bir kurt gibi yi- yen aşkını bir “name,, ile valde sultana bildirmeyi düşündü. “Ci. Ber köşem sultanıtm, efendim!., di. ye mekttbunu yazmağa başladı. “Aşkile ciğerinin kebap,, olduğu. nu da bir hayli elimlelerle jifade tten Bonra “ahlar, vahlar, of- far!,, srasında >Meşhur aşk mektu. — Mendebüat hoca!,, Dediktet sonra hemen mehktu. bu, o zaman Burtada bulunan Oğu lu Gördüncü Murada gönderdi Şakayt hiç sevmeyen, şakanım Ne olduğunu bilmeyen padisah, hemen biz irâde ile fetva emini Hüseyin efendi ile, hocanın Ga. lata kadım yaptığı oğlunu Kıbmı- aa Ç Fakat bununla da — hırsini ala- marz: — Bre anamıza name gönde. Ten bü kilatah, benim padişah ol- duğumu unutmna mudür? Deyinee bir gemiye atlar İstan bula gelir'., Âzık emininin oğlu Gala. ta kadısı efendi. talihi açık bir 3n. antmmş! öhHe bindiği gemi, çektan boğarı Je aldatan müshedeler — yapmakia Avrupada İngtitere hükümeti, Fran #a ile devam etmekte olan harpte yardımlarını — karanmak istediği, Rusya ve Avusturyaya malt yardım larda bulunurken, Vellesley bitükis İngiliz orduları için Avadh ve Hay darabkltar para alıyordu. Gide gide bazı vilâyetlere de a hip oldu. Puna Pişvasımı İngil'z oloritesi altına soktu, Pişvanın İn: gilizlere Yâbi oluşa Maharata şefle- Fini kızdırdı. Haydarâbâdın İngi, Tizlere tübi olmasından dolayı da bü memlrkele laarruz etmişlerdi.. Vellesley bü ahvolden istifadeye kalkışarak Hinde bir Fransız do * nanması geleceği ve Maharataların | bunlarla tomas edeceği sebeplerini | »4 bulunuyarda. emanet etmiş olduğunu zikrile Taarrıra başladı. Avrupada | — Fakat bicare © Higeyin | *alıyoruz. ; Amyens muahedesi imzalanır imza O ) A .ğ #endinin gemisi nedense recik . miş? Padişah İstanbula / adlımtnı nttEt zaman o da yelkenlerini ç- ma bulunuyardu. lanmaz yırtılmış olduğundan harp devam elmekte İdi, Bunun için Vet lesley de Hinddekl Fransız mıntr tevkil kalârını zapta deram etti ve ayrı | — Dördüncü Murat bostancıhasıyı i bir ördu İle de Haydarâbâd üseti- |bir kayıkle arkasından — gönderir. | — Ptraper, 28 (A A) — ne yörürmel istemiyeri Sindiya ve höcünen gemisini A.- | bir — tebliğ, hudut Kü Nügpur memleketlerin! zaptetti. yastafanca acıklarinda vakalar: Hind birliği —teşkilinin derlerinden — Ahdülgatfü? tevkif edildiğini bild “Tımar zamanında Türk İmparatorluğu,, Hindistaada — Padisah fermanı var!., Deşyince yakasına yapısır Ayas DB ERERA DA RR nn