2 Ekim 1931 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 3

! tir. Yıkılan Li iz -——IŞARETLERİ Yıkılışın üç sebebi İmperatorluğun yıkılışını delik haberlerle, günlük vak'alarla İ- zah etmek hakikat; görmemek demek imperatorluktan o bizim alacağımız büyük bir ders vardır. Bu ders imperatorluğun < enkazını temiz. liyen, yeni Türkiye vatanına yeni bir plâtform hazırlıyan (o (Cümhuriyet) Türkiyesi (için mühimdir. Imperatorluk, oOüç cepheden gelen, üç akımin yıkıldı. 1 — Emperyalist komşularm akmm-/ ları. 2 — Dünyayı saran yenı fikirlerin akmları. 3 — İktisat ve maliye sistemlerinin akmları. ... Dışardan gelen tekme İmperatorluk (o 18 inci asra kadar tam manasi ile emperyalist devletlerle karşılaşmamıştı. 1S inci asırdan İtibaren impera- torluk arazisini şimalden tazyik eden cenuba doğru inen bir silindir vardır: Rus çarlığı. Rus çarlığı inkişaf hedefi olarak Akdenize inmeyi ideal o edinmiştir. Geniş. müreffeh oo bir çarlık için boğazlardan inmek — bir esas plândi, Rus çarlığı bu plâna (1917 de can ve rinceye kadar sadık kaldı. Büyük sanayi devresine giren, istihsalâtı - için mahreç, fabrikası i- çin iptidai. madde, nüfusun arazi ar'yan İngitere denizlerin o mavera- sında (o Amerika müstemlekesini kay- bettikten sonra bütün dikkatini Hin- distana dikmişti. (Hindistan ingiliz emperyalizminin (bel kemiği idi. Hin- distansız bir İngiltere bir hiçti. İngiltere için Hindistan kadar Hin distana — giden kara yolları, deniz yolları mühimdi. - Bu yolların. üstün- de tarihi servetin halkettiği impera- torluk © tabii bir set halinde idi. İngi- liz emperyalizmi bu seddi yıkıp ge mek mecburiyetinde idi, o 18 inci asıradn | «beri imperatorluğun Arabis- “İrakı, a e orya mahkümdu. İler fırsatta ingiliz kuvvetleri | imperaior- In&un karşısında o ve düşman ceilhede yer tuttu, o dost göründüğü zaman, imperatorluğu — rakip bir emperyaliz. min yutuvereceğin! | hissettiği 28 manlardır. İngiliz emperyalizmi ba tahrip hareketinin o son merhalesini umumi harpte yaptı. Bugünkü İrak ve Arabistan vaziyeti şaşmıyan bir siya- setin eseridir. Fransız emperyalizminin o kâh katolikliği himaye, kâh şarki Akde nizde Fransız menfaati, kâh Fransız müstemlekesi (bulmak emelile impe- ratorluğa kamçı (o muayyen bir siyase ti vardı. Vakıa bu siyaset o çok defa dost bir maske ile ilerlemiştir. Fakat) satışlarından kâr etmi birllinde parası vardır. umumi)faiz getirecek ve emniyet gösterecek vaziyet,İsahalara gitmeğe amadedir. İmpara- emperyalizmin|torluk aç! onun emperyalist hedefi o hic zaman Şâşmadı. Nitekim harbin sonunda hâsl olan sulh muahedeleri bu hedefini göstermektedir. “». Fikirden gelen tekme İmperaorluk, dünyayı saran yeni|fniz.değil, yeni, fikirler önünde (parça, Parça çök. melidir. Binaenaleyh giren sermay. tü, ŞE m ihtilâlinin, - (insan: hukuku)| 2 — İmtiyaz, ne mini dünyaya gösterdiği) 3 — Şimendifer. pikir istikameti düzünelerle mik) kurdu. Bu miesseneler — sade: Yatı j ürekkep olan (o ösmanlılee bir şey , için işleri. İthalâtçıya ürat mo-İkolaylık, ihracatçının — elindeki malı imperatorluğunu yıkmakta en dern (o tahrip bombalarından, notlardan (daha tesi yon © muharebelerile kanlara — giren ihtilâl kanlarda ( teşekküle başlıyan burjuva) kuvvetlerini ha! di. Yunanistanın, Yanıp, Bulgaristanın (milli burjuva) tetşek sız ihtilâlinden kete geçti. 912 de Armavutia, ra sirayet eden (milli imperatorluğun — inhilâi birlikte — Bak Sırbistanın, Roman: teşekkülü ra, Ste Araplar (Yeni Türk) hükümetinin fikriyatına| müstemleke iyen unsurlar temel oldu. .... İktisadi tekme İmperatorluğun O yıkılmasma 8€ K ie GL 6 İngiliz emperyalizminin; #i oldu. Napol-'den kurutmak. fikirleri Bal yaseti Çilli çizdiği rekete getirdi. O tam manası ile bir yarı Adliye Haberleri artaldaki cinayet —— Dün Ağırceza mahkemesinde iü yeni bir davanın rüiyetine başlandı İstanbul Ağırceza mahkeme- sinde, dün yeni bir katil davası- nin rüyetine başlanmıştır. Maznun, Ahmet isminde biri- dir. Vak'a, Kartalda olmuştur. Ahmet, Alâettinle bir köpek meselesinden kavga etmiş, ara- dan altı ay geçmiş, tekrar bir kavga olmuş, Alâettin tabanca- sını çekmiş,, Ahmet kamasını çı- karmış ve neticede Alâettin vu- rulmuş. Dün isticvap yapılmış, şahitler dinlenilmiş, muhakeme, tahkikatın tevsiine kalmıştır. Halit Fahri beyin açtığı dava neticelendi Halit OFabri bey (tarafın dan “Darülbedayi, mecmuasm- da çıkan bir yazıdan dolayı bu yazının - muharriri Vasfi Riza beyle mecmuanın mes ul müdürlü Münire Eyüp hanım aleyhine açılan hakaret davası, epi müd- dettenberi İstanbul ikinci ceza mahkemesinde rüyet ediliyordu. Davada müddeiumumi Ahmet Muhlis bey, ceza istemiş, müda- faa yapılmış mahkeme tetkike- kalmıştı. Dünkü mahkeme cel- sesinde karar bildirilmiştir. Mahkeme, dava (edilenlerin beraetini kararlaştırmıştır. Adliye vekili Adiiye vekili Yusuf Kemal, adliye müsteşari Ferit beyler, dün de adliye dairesine gelmiş- ler, müddeiumumi Kenan beyin odasında bir müddet meşgul olmuşlardır, Yusuf Kemal beyin yarın An- karaya gitmesi (muhtemeldir. Ferit beyin daha bir müddet istanbulda kalacağı anlaşılmak- tadır. Hikmet Bey Istanbulda Sabık müstantık avukat Hik- met bey, avukatlık sahasında çalıştığı Gönenden-İstanbula gel- Büfe kalacaktır. Hikmet beyin yakında mesle- ki faaliyet sahasını genişleterek Istanbul mahkemelerinde de ba- zı davalar takip edeceği haber iştir. .. Hikmet bey, birkaç gün Biçki yurdu sergisi Dün mörasimle açıldı e Açılan biçki yurdundan bir köşe Türk kadınları Biçki yurdunun ta-; lebe hanımlar tarafından, yapılan eş- yadan mürekep sergisi dün merasiı- le açılmıştır. Açılma resminde Biçki yurdu müdürü İsmail Hakkı bey bir nutuk söylemiş ve yurdum 19 senelik hayatı hâkkında izahat vermiştir. Da- vetliler büfede izaz ve ikram edildik ten sonra sergi gezilmiş ve Mukaddes Macit, Hikmet Tevfik, Münire, Semi- ha, Sevim İsmail, Mukaddem Şefik, Gülizar Cemil, Zehra Ibrahim, Se miha Hâmi, Fazilet Aji, Nadide Fah- ri ve Refia Salih hanımların. elbise, manto ve diğer elizleri pek ziyade be iğenilmiştir. Maarifte ilk mekteplerde ders- . lere başlandı Dün bütün ilk mekteplerde derslere başlanmıştır. Bu müna- sebetle ilk tedrisat müfettişleri kendi mıntakalarında mektepleri teftiş etmişlerdir. Bazı mektep- lerde görülen lüzum Üzerine bir kaç şube daha açılmıştır. Ilk mekteplerde okutulacak © © Kitâpların isimleri Maarif vekâleti bü sene ilk mekteplerde okutulacak kitarla- rn bit İistesini Maarif müdüri- yetine göndermiştir. Bu liste bü- alın mıştır. tün ilk mektep'ere dağıtılacaktır. bep olan iktisadi ve mali akm diaşr.| Kitapların dehal ve seri birsu- dan ordu halini alan akının bir baş) rette tedariki için emir verilmiş" ka yüzüdür. tir. Büyük o sanayi devresine giren ce.| 7mm miyetler (o müstemleke (o kürlarından be lediyede: ve ucuz satışlardan kit sermayesi ye için larlar. İmperatorluk da, baştan nihayete kadar parasızlık (iflâs içinde yaşar. İmperatorluk (o parasızdır. Bu vaziyettte kârıdır. dret.İncuza kapmak, yerli sanayii kökün- ön İmperatorluk yabancı temleke siyaseti idi. küllerinin farn-İsaha içinde aldığı dersle hare (lerin Netice Yeni Türkiye dir. hareket) nihayetlgün Dünyada yeni fikir cereyanları her; yeni bir istikamet almaktağır. zamanında Sanayileşmemiş o memleketleri yarı isti- asırdakinden| rilmiştir. Mes'ul olan memurlar haline (sokmak geçen daha kuvvetlidir. Yeni Türkiye imperatorluğur Pari) sonra taayyün edecek ve hakla- çalanmasından ders almalıdır. SADRİ ETEM e e e haline koyunca serma- mühim sahalar aramaya baş- 19 uncu asır- Fransa iştir. Ve istok ha- Bu para yüksek istikrazlar başlar, ai ren sermaye sanayileşen. sermayenin Sermaye sahiplerine yalnız kârlar da temin et» e:| mi kâtip RecepB. daha küçülmüş bir ayni emperyalist kuvvet- hareket istikametleri Üstünde. Maliye i rında takibat ettikleri kârı na.| Lokantalar, barlar İçin verilen mühlet temdit edildi Lokanta, bar, sinema ve em- sali yerlerin vermeğe mecbur buhrun,| oldukları fiat listelerinin tastiki için evvelce verilmiş olan müh- let Teştinisani bidayetine kadar uzatılmıştır. Fırkada: Umumi idare heyeti azaları Ankaraya gidiyorlar Cümhuriyet Halk fırkası umu- mi idare heyeti azalar Pazar günü Ankaraya gidecektir. Umu- azartesi nü Ankaraya gidecek, Salı günü Ankarada toplanacak olan umu- mi idare beyetinin içlimana ri- yaset edecek, Çarşamba günü tekrar şehrimize dönecektir. Cu- ünü Recep B. Darül erans salonunda Caabeğez maliye ve iktısat si Halk fırkasinn nİzamnamesi ve sermayedarların| programı hakkında konferansını plân dahilinde inkişaf eder-| verecek, sonra izmire gidecektir. müs-| izmir ve havalisini teftiş edecek olan Recep B. izmirde de bir konferans verecektir. Defterdarıkta şubelerinde yapılan Suiistimallerin tahkikatı bitti iki maliye şubesinde mükerrer vergi almak suretile yapılan sui- istimal tahkikatı tamamen biti- idare heyetinin o kararlarından yi 3 Maarif Hayatı Taşra ilim müessese- lerinin hakkını tes- lim edelim ! Cumhuriyet refikimizin obaş- mubarriri, geçenlerde tmaarif iş- lerimiz hakkında bir makale neş- retmiş ve “Galatasaray lisesi gibi birkaç mektebimiz daha olsal... Ah, ne olurdu?..,, De- mişti. Yunus Nadi bey, bu ma- kalesinde bu mektebin muvaffa- kıyetinin esas ve sırrını öç mad- de ile tesbit etmekte idi: 1— En iyi muallimler orada toplanmıştır. 2— Muhiti çok müsaittir. 3— Vesait ve alâtı pek bol dur, Diyordu. “Bir taşra muallimi,, imzasile aldığımız bir makalede bu yazı mevzuubabs edilmekte ve bu münasebetle bazı müla- hazalar serdolunmaktadır. Galatasaray lisesi kıymetli hars ve ilim mlessesesidir, iyi mual- limler orada toplanmış olabilir, fakat bu, diğer mekteplerin ta- mamen ihmal edilmiş olduğu ve oralarda kıymetli muallimler bu- lunmadığı manasını ihtiva etmez. Zira Maarif vekâletinin bütün kıymetli muallimleri bir mektebe toplayıp diğer mektepleri kör- letmek gibi bir maksat takip edemiyeceği bedihidir. Vekâlet bütün iyi unsurları bir yerde cemedip memleketin bütün irfan hayatının inkişafını pek dar bir çerçeveye hasretmekten uzaktır. Şu halde “iyi muallim,in Gala- tasaray lisesinde bulunması key- fiyeti yalnız oraya münhasır bir hassa değildir, daba bir çok müesseselerde iyi muallimler bu- lunduğunu bedahetle kabul et- mek lâzımdır; memleketin men- fastinin “de' maarif vekâletini bu” yolda harekete sevkedeceği ta- biidir. Maarif hayatımızda son sene- lerde görülen daimi ceht, diğer mekteplerimizde de “'müsait mu- hit, in o yaratılmakta olduğunu erir. Bol vesait keyfiyetine gelince: Liselerimiz bugün henüz ilk ve orta mekteplerimiz gibi ameli bir gayeden uzaktır. Liselerde filhal ameli usulleri aynen kabul ii iz için âletle tedris işi tâli mertebededir. Cümburiyet gazetesinin baş makalesinde bir müderrisin mü- şahedesinden de bahsediliyordu. Bv müderris Darülfünuna taşra liselerinden gelenlerin ilk devre- lerde şöyle böyle olmakla bera- ber sonraları çok temayüz ettik- lerini söylemiş. Bu, o demektir ki bu talebe ücra tahsil köşe- lerinde iği, Darülfünun mesaisi için mükemmel yetişmişlerdir, Istanbula geldikten sonra ve Darülfünunda kısa bir yadırgama devresi geçirmektedirler, fakat bir müddet sonra yeni muhitin ilk tesiri geçer geçmez hızlarını al- maktadırlar. Unutmamak lâzımdır: bu gün- kü taşra liselerinin hepsi olduk- ca yeni teşekküle < başlamiş müesseselerdir, fakat mâarif ha- yatımızın en Zinde ve itimat edileti unsurlarile bezenmişlerdir. Verdikleri randman bu gün için hiç fena değildir, gidiş gösteri- yor ki yarın için çok eyi ola- caktır. Istanbul mekieplerinin ve ora- daki arkadaşların kıymetlerini takdir ve teslim edelim, fakat taşra (o muallimlerinin ve, ilim müesseselerinin hakkında inkâr etmiyelim | a — VAKIT? Teşrinevvel 1931 | Söz Arasında Temaşa mevsimi Kış ötedenberi temaşa mev- simi addedilir ve dünyanın her tarafında da böyle mi,bilmiyorum amma, bizde bu mevsim bilhassa çok parlak geçer. Şehzadebaşı ile Beyoğlu görünüşte biribirle- rinden çokluk haberdar olma- makla beraber, için için dehşetli bir rekabete girişirler, yeni sab- neler peyda olur, cins cins ope- retler meydana çıkar, bir faa- liyettir gider. Beyoğlunun her hafta tekrar- lanan “senenin en büyük eseri, şah eseri, dahiyane eseri,, lerine mukabil Şehzadebaşı bu"şah eser, leri, boks maçları, otuzar kısım- lık Amerikan serileri, akla gelen gelmiyen bir çok numaralar ilâve- sile - seyircilere takdim etmek fedakârliğmi itiyat etmiştir. Ti- yatrolar ise, işi daha geniş tutar- lar, daha cömert davranırlar, Komediler mi istersiniz, dram- lardan mı boşlanırsınız, varyete mi İ canınız istiyor, bir gecenin için- de hepsini aynı koltuk üzerinde seyretmiye bol bol imkân var- dır. Kapılarının önünde bile ban- do muzika ile sizi karşılarlar. Hatta bu arada müşteriye teshi- lât için, damlarının üzerine birer projektör yerleştirerek belediye- ye inat yan sokakları ziyaya bo- ğan müteşebbisler bile görülür.. Dün bu tiyatrolardan birisinin ilâmna göz gezdiriyordum. Bu seneki repertuarı geçen senele- re nisbetle hayli değişmiş buk dum. İlân edilen hissi, cinai, ko- medi, dram piyeslerden bazıları- nın isimleri şöyle idi: Namus,. Mavi kedi birâhanesi cinayeti, Roman - İspâiya muhaâ- rebesi, Aman vermez Hüsnül,. Birden aklıma geldi; bu sene Darülbedayi de “Namus, piyesile sezonu açacağını ilân etmişti. Demek ki bu sene rekabet daha şiddetli olacak, arada bir esere eserle bile mukabele edi- lecek.. diye düşündüm. A. Sırrı -M. Yansen Istanbul plânını yap- mak istiyor Mütehassıs birçok işleri tenkit etmektedir Ankaraya gitmek üzere evelki güm gehirimize gelen Alman şehir mütahas- sısı M. Yansen dün Ankaraya hareket etmiştir. M. Yansen İstanbulda son günlerde ilerliyen inşaatın nazarı dik katini celbettiğini söylemiş ve bazı te kittlerde bulunmuştur. Mütahassıs yüksek apartımanların yanında yapılan küçük evlerin şehrin güzelliğini bozduğunu söylemekte ve bu şekildeki inşaafa nasıl olupta müs saade edildiğne (oşaşmakladır. M Yansen, tarihi abidelerin yanlarmda vilende “getirilen büyük apartıman in- şaatihin oabiğelerin güzelliğine halel getirmekle Kulmadığını o ve bunlarin temellerne de zarar verdiğini iddia et mektedir. Mütahassrsa nazaran, muntazam bir liman, her türlü konfo- ru haiz oteller bulunmadıkça seyyah celbi imkânsızdır — ve böyle bir otel Saray burnuna Yapılabilir. Diğer taraftan aldığımız malümata nazaran M. Yansen müstakbel imar projesini yapmıya tâ- lip olduğunu bildirmiştir... © © Belediye bu teklife rr hi âsarile, tabii avarızile hiç bir şehre benzemediğini, birkaç günlük tetkikle bir imar projesi hazırlanamıyacağım, o ancak senelerce tetkikat neticesinde börle bir projenin yapılabileceği ceva bini vermiştir. Kk İstanbulda * belediyeye tahrk ren mürücaat ederek İstanbul şehrinin © söllğe yi Biz ; i i i Gidi a