29 Mayıs 1930 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 4

NE YE gr IAN WAKI Briyan ın projesi İlk nazarda zannedildiği gibi manasız bir hayal değil, çok mahirane tertip edilmiş siyasi bir manevredir Son günlerde Fransiz harici- | ye nazın mösyö Briyanın bir “Avrupalılar birliği,, teşkili için cemiyeti akvama dahil olan Av- rupa devletlerine göndermiş oldu- ğu muhtıra bütün cihan efkân | umumiyesini iştigal eden mühim bir mevzudur. Mösyö Briyan muhtırasmı sırf malumat kabilin- den olarak Türkiye cümhuriye- tine de göndermiş olduğundan bu teşebbüsü Türkiye efkârı umumiyesi de hususi bir alâka ile takip &tmektedir. Hatırlarda olduğu üzere mös- yö Briyanım bu defa resmi bir teklif şeklinde ortaya imei proje yeni bir şey değildir. Bu proje ilk defa olarak bir sene evvel Cinevrede cemiyeti akvam mahafilinde meydana çıkmıştır. Yine hatırlardadır ki o sıralarda Amerika reisi cümhuru mösyö (Hover) bütün dünyaya karşı Amerika gümrük tarifelerini ar- tırmıştı ve bu hareket Avrupa memleketlerini heyecane düşür- müştü. Onun için © zaman Mösyö Briyanın “Avrupalılar birliği,, ni Mösyö Briyanın düşündügü “Avrupalılar birliği,, hakikaten Avrapanm coğrafı vahdeti ile iktisaden menfaatları ve mükad- deratları birbirine bağlı olan mubtelif milletler ve devletler arasında rabıta husule ğetirecek bir müesseseden ibaret olsaydı bu teşekküle girmek için diğer Avrupalı devletler ile beraber Türkiye ile Rusyayı da davet etmesi icap ederdi. Cemiyeti akvama dahil olmadıkları baha- nesile Türkiye ile, Rusyanm bu davetten hariç tutulması bir noktai nazardan manalıdır. Bu itibar ile Mösyö Briyanın teşeb- büsünü Avrupa omilletlerinin müşterek menafiini tetkik ve müdafaadan ziyade Avrupa va- sıtasile cihan siyaseti Üzerindeki Fransız nüfuzunun takviyesi ve Versay muahedesile müesses 06 - lan vaziyeti siyasiyenin muhafa- zası yolunda ihtiyar edilmiş ye- ni bir hareket olmak üzere te- lâkki etmek zaruridir. Mösyö Briyan muhtarasında bilhassa iki noktaya çok ehem- miyet veriyor : 1 — Teklif ettiği “ Avrupa hlar birliği,, Cemiyeti akvama rakip bir müessese olacak de- ğildir. Bilâkis bütün dünya mik letlerine şamil olan Cemiyeti akvamın kontrolu altında ve Cemiyeti akvam usulleri ve ni- zamları dahilinde olmak üzere Avrupalı milletlerden mürekkep bir teşekkül olacaktır. Bir halde ki bu teşekkül Cemiyeti akva- mın müzakere edeceği mesele- leri - şayet bunlar da Avrupa- ların hususi alâkaları varsa- ev- velden tetkik ederek vereceği kararlar ile Cemiyeti akvamın vazifesini teshil edecektir. 2 — Kezalik tasavvur edilen “Avrupalılar birliği, kendisine dahil olan devletlerin ve millet- lerin siyasi ve iktisadi istiklâlle- rini de ihlâl edecek her hanği bir müessese baline girmemeğe de dikkat edeceği gibi gerek Cemiyeti akvama dahil olan, gerek Cemiyeti akvam haricinde bulunan hiç bir devlet veya dev- letler zümresine muarız bir vaz'- iyet alamıyacaktır. Ancak dünya sulhünü alâkadar eden işlerde cemiyeti akvamın prensiplerini tatbıka t O balde bu demektir ki cemi- yeti akvam varken ayrıca bir de onun yanında Avrupalılara mah- sus küçük bir Cemiyeti akvam vöcüde getirilecektir. Bu ikinci küçük Cemiyeti akvam bugünkü büyük Cemiyeti akvamın içinde adeta bir nevi blok teşkil ede- cektir. Böyle bir teşekkülün ameli noktai nazardan nasıl bir ! netice vereceği artık kolayca | keşf ve tahmin edilebilir. Cemiyeti akvam ilk teşekkül ettiği zaman Fransa ile İngiltere siyaseten müttefik vaziyetinde bulunuyorlardı. Cemiyeti akvam meclisinde herhangi bir mesele mevzuubahs olduğu zaman bu iki memleketin mümessilleri biribir- lerini takviye ediyorlardı. Fakat Versay muahedesinin ! imzasından beri bu vaziyet çek değişmiştir. Bilhassa İngilterede amele hükümeti iktidar mevkiine geçtikten ve Londra tahdidi teslihat konferansında İtalyanın karşısında kendi başıma terkeden Ingiltere hükümeti ile Amerika ve Japonya ile ayrıca uzlaşmalar yaptıktan sonra Fransa hükümeti artık cemiyeti akvam içinde ve bu tarik ile siyaset âleminde kendine mahsus nüfuzlu bir mev- ki yapmak arzularına düşmüştür. Binaenaleyh bizim kanaatimizce M, Briyan'ın son « Avrupalılar birliğin yapmak teşebbüsü sırf bu arzunun bir neticesidir, Hiç şüphe ve ki mösyö Bri- yanın teklifi İngiliz hükümetinin hoşuna gitmiyecektir, Bunun se- bebi açıktır: İngiltere bir Avru- pa devleti olmaktan ziyade bir cihan : devletidir. * Avrupalılar birliği«ne dahil olmak için Bri- Günün siyaseti “ Diktator Kral,, ın kararı Yezoslavya kabinesinde bir tebeddül vukua geldi. Hır- | vat ve Slovenlerin «Diktatör Kır ral» ismini verdikleri kıral Alek- sandr, kabine erkânından ikisini meclisi vükeliya memur etmiş ve yerlerine Hırvat meb'uslardan ikisini tayin etmiştir. Bunlardan ziraat nazırı olan mösyö“Sibenik,, müteveffa Radiçten sonra Hırvat köylü fırkasının reisi idi. Müza- hereti içtimaiye nazırı Prekaya gelince Hırvat köylü gurubuna mensup olup 1923 ten beri her intihapta intihap olunmuştur. “ Jinkoviç , kabinesine bu iki Bazırın girmesi kıralın hırvat ef- kârı umumiyesini tatyip ederek siyasi vaziyeti ıslaha teşebbüs ettiği suretinde tefsir olunmakta” dır. Hali hazırda sırp kabinesinde demokratlarla, Yuvanoviç guru- bu harıç olarak diğer guruplar temsil edilmektedir. Kıral Alek- sandrın bu suretle 6 Kânunsani 1929 daki emirnamesinde çizdiği programı tatbika imkân bulacağı ümit olunmakta dır. Maamafih Kıralın büyük Sırbistan projesinde mevcut mevaddan bazısi yeni Sırbistan aksamının o vebahusus Slovenyanın — harsini (o sarsacak mahiyettedir. Tedrisatın bir lisân üzerine olması maddesi bunların en mü- shimlerindendir. Çünkü hırvat ve sırp lisanlarımın ayni olmasına bedel Sloven lisanı Slavcanın diğer bir şubesine mensuptur. Sırpçanın Slovenyada o mecburi tutulduğu gün eski Sloven harsı büyük bir darbe yiyecektir. tanya hükümetinin, Hindistan, Ayvustralyayı, o cemiyeti akvam içind Dominyonları ile beraber kâkim bir vaziyeti olan Britan yanın «Avrupalılar birliği» deni- len teşekkül içinde Fransadan va hatta belki İtalyadan daha zayıf bir mevkie düşmesi demek- tir, Onun için Britanya kırallığı- nm Avrupa kat'asının bir cüz'ü olmasına rağmen Mösyö Briyanm “EE ettiği “Avrupalılar birliği,, iariçinde kalması muhakkaktır. Gerek İngiltere dahil olarak, gerek olmıyarak teşekkül edecek « Avrupalılar birliği » cemiyeti akvamın ağeta küçük bir cüz'ü şeklinde ( toplandıkça (Oburada Fransa için Avrupalı olmak sıf- fatile bir çok devletleri muayyen bir maksat etrafında birleştirmek kolaylaşır. Bir halde ki bu te- şekküle dahil olan devletler ce- miyeti akvam parlamentosu için- de bu günkü İngiliz firkasına karşı bir (Avrupa fırkası) halini alabilir. O vakit cemiyeti akvam içinde bu gün mevcut olan İngi- liz nüfuzuna karşı Fransız nüfuzu bir mücadele ve batia galebe vasılası kazanmış olur. Hulâsa O M. Briyann son teşebbüsü iddia edildiği gibi sadece sulh ve bütün Avrupa namına hazırlanmış bir proje değildir. Projenin içinde giz- lenmiş olan siyasi maksatlar ne kadar ihtimam edilirse edilsin mutlaka yakın bir zamanda meydana çıkacaktır ve bu gizli maksat Avrupada her gün biraz daha fazla kuvvetle tebarüz eden beynelmilel raakbetlerin yeni bir tecellisidir. Mehmet Asım | Hasan Sabbahın teşkilâtı nasıldı Muharriri: Ömer RıZ79 ) Dailer herkesi irşada, Fedayiler, kan dök meğe, Refikler cemaati çoğaltmağa memur idiler —d9— Hasan kafalarmı sersemleterek cennetine attığı (o adamlardan, dünya tarihinin hemen biç gör- zevklerini (otadanların hayatta bütün emelleri, o cennete tek- rar olaşmaktı. Bunun miftabı ise, Şeyha körü körüna itaati. Şeyh isterse kan dökecek, ister- se kendilerini de öldöreceklerdi. Çünkü neticede, cennete ka vuşacakları muhakkaktı. Hasan, bu hile ile, öyle hunhar bir takım katiller yetiştirmişti ki, bunlar bütün dünyaya korku salmışlardı. Hasan bu katiller sayesinde, mezhebinin her düşmanını öldür- müş, bütün muhitini teshir etmiş, Hasanın icraatı Hasan Sabbah, Alâmut kale- sinde otuz üç sene kadar kal- mış ve müritlerini üç sınıfa ayırmıştı; Dailer, refikler ve fedayiler. Bunların hepsine bü- © dailer riyaset ederler, bun- larda Şeyhul Cebelin emirlerini telâkki ederlerdi. Büyük dailer mezhebe girmeye lâyık gördük- lerini kabul ederler ve bunlara kendi akidelerini telkin eder- lerdi. Refikler, yani yoldaşlar, mez- hebe kabul edilen ikvandı. Fe- dailer ise Şeyhulcebel ile büyük dailerin verdikleri emirleri icraya memur idiler. Şeyh, bir vezirin öldürülmesini, bir hükümdarın imhasını, clhasıl bir düşmanını öldürmesini istediği zaman fedayiler hayatlarını tehli- keye atmaktan korkmıyarak Şey- hin emirlerini yerine getirirlerdi. Bunların bir de mülâzimleri vardı. cede cinayetler irtikâp edecek olurlarsa “fedai, derecesine yük- selirlerdi. Gerek fedai, gerek fö- dai mülâzimi olabilmek için her şeyden fazla genç, dinç, bir teh- likeden korkmaz, fedakârlıktan yılmaz, kör gözlü, kör kalpli bir genç olmak icap ederdi. Bu ka- badayı gençler bir kere de Hasan Sabbahın cennetine girerek onun zevklerini tattıktan sonra hayatta ondan başka hiç bir şeye inan- | maz ve ondan başka bir şey özlemezlerdi. Hasan Sabbahın asıl fikirleri- | lerine ve maksatlarna (vakif olanlar yalnız büyük dailerdi. Ötekilerin hepsi bir şey o bil- mezler, yalınız cennet hülyasile kendilerini avaturlardı. Bunların saiki behimi hırslar ve bu hırs- larr tatmin eden cennetti, i ler, rengârenk bahçeler ve” ifa eden fedayi mülâzmlar 9 bül Cebelin huzuruna kabul yi lirler, bunlara Şeyhin lerinden biri ekber eder, © mölâzmin ifa ettiği den bahseder, yi pere vel ona mülâzım Şeyhin a; panarak bütün kat olduğunu, ii bi rü bereketi ondan bilez söyler, bilmukabele Şeyh t€ dünyada saadete erdiğini eder, sonra ellerini ona dua ederdi. Şeyhin (ayrılmasından so” büyük dailer arasında ya” mülâzim, onların “verdikleri turucu bir maddeyi madan alır, birdenbire deri uykuya dalar, ondan sonra ko Polonin eserinden naklettiğimiz cennete ve orada birakılırdı. vural lâzım kendisini muhteşem & gibi kadınlar arasında gölü Şeyh tarafından tebşir © saadete erdiğine kani © kendini zevkü sefahate v€ (Bitme İrtihal M4 öncü Teftişi hesap fat etmiş, Topkapı barid y ailesi kabristanına defnedilii. Kendisi ahlâkan, ilmen y”7 fariletkâr ordunun pek if” tar bir zabiti idi. 3i5de tebi harbiyeden neş'et €* Almanyada ikmali tahsil ordunun muhtelif kıt'atındi kan harbinde bulunmuş. harbiye divanı harbi azal$ 4 barbi umumide levazım 3 & rahmet diler, damadı milliye vekâleti piyade “ müdür muavini binbaşi kayin biraderi mühendis beyle zevcesi muallim F H. ve eniştesi Kadıköy ”“ veznedarı Bedrettin beyf Güneşin doğuş: 4,32 — bt” iş Ayın doğuşu : 4,58 — babi