16 Haziran 1929 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 4

Matbuat hatıralarım. Servetifünun nasıl çıktı ? Galatada Rumların çıkardığı Türkçe (Servet) gazetesi — Resimli gazete çıkarmaktaki zorluklar — İlk Avrupa seyahatı Ahmet Mitat merhum ile tasavvur edilen şirket Suya düştükten sonra ( Müsavver “Tercümanı Hakikat ) çıkar. mak ümidi de uçmuşm. Ba- ma tekrar haftalık gazete imtiyazı bulmak arkasında koşmak lâzım gelmişti. Padi- şah yeniden imtiyaz vermi- yordu; şunun bunün wlebile muamelesi yapılıp gönderilen gazete imtiyazlarının iradesi çikmiyordu. O halde mevcut gazetelerden bir ( tanesile Uyuşup o gazeteye ilâve gibi resimli mecmun kurmak mecburiyetinde İdim. Oü- rihte İstanbulda Ahmet Mit at merhumun “ Tercümam Hakikat, ten bâşka günlük olarak “Filip, Efendinin eski “Valat,, yerine çıkan “Ta rik, i, en eski gazetemiz olan Çırçilin “Ceridet Hava- dis, ini istihlâP eden “Saa det, ve Galarada Millet ha- nında “intişar eden rumca “Kostantinopolis,, — sahibi D. Niköleyidinin öğleden sonra çıkartmakta olduğu Türkçe “Servet, — gazeteleri dı. Türkçe Servete Oben de Ajans telgraf “havadisleri mütercimliği yapmışım. D: Nikolsidiye baş vur dum; ufak bir ücret mukabi: İlnde “Server, gazetesine bir fenot ilâve çıkarmak üzere ruhsatını alıp buna vermeği kabul eyledi; istidasını verdi; “,istida Babıâli matbuatından # Dahiliyeye, oradan Saraya gitü: “Servet, gâzetesine ilâve 0- resimli nüsha Serveti Fünun, namın- hakkında (karihat ilham sabihai hazreti padişa- biden) irade çıkt. Artık ben sevincimden kabıma siğmic yordum. Çünkü daha matba- Ayı kurmadan Tophane mü- şiriyetindeki tercümanlık va gilemden isüfa ederek ken- dimi bütün bütün matbaacı- Tık âlemine hasretmiştim olmak ve istiyordum. şeklinde Serveti Fü- nunun hazırlığına başladım. “Tercümanı hakikat,la şirket yapmak için kaybolan za- manlara actımayı unutmuştum, Matbuat hatırı A duğundan şimdi biraz aidinin günlük “Servet, lariyle xesinden © bahseyleyim. Künlük“ * Servet , © gazetesi 1887 de çıkmıştı ilk çıkan türk Zetesi idi,“ Sahibi rumca ga- zeteci D.. Nikoleyidi idi. Zannediyorum ki Nikolayidi Yunanlılar tarafından türkçe gazete İle propağandaya teş- vik olunduğu gibi saraya ye ser bafiyeye »çatarak örabın da himayesini kazan- mışu, Gazete çıkuğı vakıt muaallim Naci gibi o devrin meşhur muharrirleri kale- mlerini temin etmişti, , İstanbulda akşam ga Saraydan “Servet, gazete- sine bir çok işe yaramazlar maaşla kayırtılmıştı. O tarihte ajansların frânsızca tevzi olu- nan Havas telgraflarını bile tercüme (ettirecek bu zatlar rasında - adam < bulunmadığı için Nikolayidi beş alım üc —retle sabahtan öğleye kadar çalışmak şarle beni gazete sine almıştı. Sarayın «Servet» gazetesinde kayırttığı .adam- lar arasında öyle oİmlâsizlar vardı ki anlatılamaz. Sonra matbuat âleminde çok kirli işler gören mahur “Baba Ta- hir, Servetin o muhbiri idi. Orada tanıdığım zatlar ara sında şeviştiğimiz Yal di evlenme memurumuz olan Übeydullah EL vardı; biz tam kafadar olmuştuk; muh trem Ubeydullah EL Şamda maarif müdürü iken “hakkı dil diye muhakemeye alınıp mahküm edilmiş ve mahkümiyeti bi tnce irade ile İstanbula ge triletek nezaret miğde. Übeydullâh Efendi de ge- çinmek için “Servet, gazete sinin İngilizce, Arapça ve Farisi mütercimliğini üzerine almıştı. D. Nikolayidinin mat- bassi da Babil kulesi gibi idi. şahanede uz altıma alım Gazete sahibi gazetesini oku: kayrılmış muharriler imlâsz idi: sahibi imtiyazın odası Rum patri- kanesi şubesi gibidi. Übey- dullâh Ef ile ikimiz burada anladık ; kurun ca “Servet, ten ayrıldım, Übeydullâh EL. de serküzeşte Ni hayatına dalarak İstanbul: dan süvüşmağa karar verdi, Avrupaya gidecek idi; yol parsı arıyordü. Biraz sonrü “Servet, gazetesi galiba ken disinden beklenilen hizmet il rdımsız kaldı, kapandı; Nikolayidi rum- ca Kostantinopolis gazetesine yamazdı; saraydan , sonra Ort dan kalkan “Servet, gazetesi namına fenni olarak izni alınmış olan “Ser. onun ilâvesi veti Fünün,, yaşadı. Eyi bir haftalık resimli ga- zete çıkarmak için matbaam- da kâfi hazırlık yoktu; Avrupada henüz doğ derecede muş olan çingoğraliyi İstan bulda bilen yoktu. “Kara, müessisi merhum Bahriye matbaasında büsile çinkoculuk biraz. tec rübe olunduğu için Ali Fuat merhum “Musavver cihan, minde bir mecmua çıkarmak teşebbüsünde bulunmuş fakat muvaffak olamamıştı. Ben de güç belâ elime müsaadeden hak #çin teknik iyi vasıtalar lamak istiyordum. Avrupa ile muhabereler yaptım; galvano bir çok kalıplar getirttim. Burclar zaman meşahirinin re- ydi. O zaman bile pro- testanlık propagandası yapan Mercandaki “Baybıl havuz, dan kira ile tabii manzara kalıpları kiraladım ve 1891 senesi martınm 27nci geçirdiğim ile istifade günü “Serveti Fünuri,ın ilk nüs basını çıkardım. Resim bulmak, mek hâk ettir. zorlukları — artıyordu. Getirdiğimiz resimleri de eyi basamıyorduk, matbaada ma- kinelerin o kazan silindirine yazılar eskimesin diye çüha sarmak mutat idi. Bunun yüzünden çinko basılamıyordu. ve ben nasıl olacağını bilmiyordum. Avru- panın o muhtelif (o şehirlerile ettiğim muhabereler oObâna ümüter “veriyordu, Mutlaka bir -“ terkik seyâhâti , yap- mağa karar verdim, amma bu. tetkik — seyahat kendi hesabıma olacağı için mas rafımı nasıl koruyacağım diye resimler şarlok Molmes ,, ii sergüzeştleri Duvardaki Çengiler Yazan : Konan Doyl O miktarda harf toplamağı muvaffak olmuştum ki, evvelki keşliyatım ile ikinci mektubu keşfe muvaffak olabildim. Bundan da atideki neticeyi aldım: A, Eli, &. İbarede ki noksan ya “T,, “C., idi. “C,, harfini koyunda husule gelen “ Elrice,, den, mechul muhabirin Elrice ismin- debir lokantada veya © namdaki bir adamın hanesinde olduğuna kanaat getirdim. Mülettiş Marten ve ben, dostum tarafından elde edilen harikulâde muvaffakiyei alâka ile takip ediyorduk. Bu müşkülüt arasında, böyle bir neticeye varmak “inanilmaz bir şeydi Mülettiş sordu: — O vakıt ne yapınız? — Abe Haney in bir Ame- rikah olduğuna kat'iyen hükme- diyordum . Çünkü sAber adı « Abel » isminin Amerika lisa nındaki muhaffefidir. Genç kadının! mazisi hakkındaki | telmihleri , zevcine karşı ademi emniyeti , düşünüyordum. Ahmet Mitat merhum bir sene evel İsveçte münakkit « Müsteşrikin » kön- sına gönderilerek avdetin: “Av da , bir cevelan diye bir kitap çıkarmıştı, Bundan ilham aldım. Acaba tetkik s h avdetin de bir: Avrupa seyahatı ya Zıp neşr etsem çıkar mı Seyahatnamemi resimli çıkar. yahâtımd masraflarım diye hesapladım, sam resimleri rormanlarım gibi rağbet bulur diye yüreğime kuvvet geldi. *Serveti Vünun yuh henüz altıncı nüshası çıkmıştı; oza- man Avrupaya sey selesi Abdülhamidin manlardaki müthiş memnu. iyete uğramış değildi kışl Küçük Kovaalardaki evimizin mahallesinde imamdan bir ilmühaber aldım; Zaptiye ne- zaretinde bir ermeni terce- pasaportumu Zaptiye nazırı eri kumpanya- me- son Zi. dol imzaladı; Mesa İ sının “Kambaç, isimli köhne vapurunda kamara bileümi aldım. “ İstanhulun limanında şamandırada duran vapura girdiğim vakıt koca Ubeydullahı dum; bana Pariste, Londrada, Viyanadaki seyahatlarında oturduğu ehven, ufak otelle rin adreslerini, getirdi Bu yazdığım tarihlerde türkler. den Avrupaya gidenler sefir- lerle sefaret | kâtiplerinden ibaret idi. Sefirlerimizin ço. du türk değildi; kâtipler de böyle idi yani biz türkler Avrupada yolculuğa dair bir fikir sahibi değildik. Tıbbiye mektöbinden çıktıktan Sonra Avrupaya tahsillerini imama gitmiş olan Doktor Besim Ömer paşa, Cemil paşa, Esat paşa gibi'bir kaç bildikleri me güveniyordum. Übeydullah Efendi karde- şimin verdiği adresler benim çok işime yaramıştı. Vapurda bir Türk daha vardı, Oda Mançester şehbenerliğine ta yin: edilmiş “Lutfi Simavi, Beyelendi idi, bunada mem- nun olmuştum. Fakat Lütfi Simavi Bey bile benim mac baacılık ve resimcilik. öğren- mek için kendi. şahsi teşel- büsüm * ile yola çıktığım, Mülkiye o mektebi o mezunu iken önümde açılmış güzel memuriyetler ihtimallerini bir tarala » atıp endüstri ba- yanna avlmışım, *o devrin kandatları icabı olürak tabi: ;| rıhtimsiz karşımda bal Mütercimi: M. velhasıl her şey bu nazariyeyi takviye ediyordu. Bunun üzerine Nevyork za- bitasından dostum Vilson Horgreve bir telgraf çektim. Bu zat birçok defalar cinai mesaildeki mald- matımdan istifade etmişti. Ona Abe Honey isminin maruf olup olmadığını sordum. Bana şu telgrahı gönderdi. “Bu adam Nevyorkun en müt- hiş haydududur. O telgrafı aldı. ım günün akşamı Hilton Ka- bitten bana gönderdiği son mek- tupla Honeyin son işaretlerini aldım, Bir P veya D ilâvesi ile bu şifreyi hellettim. Şu ibare husule geliyordu. Ekle, Re. ore to meet ihygo bünün manası : Elsie allah hu- zurunda görünmiye hazır ol» dur. Bu bana şurasını ispat ediyor» du ki Şikagolu haydut iknadan tehdide intikal etmişti. Amerika» hların tabiatini bildiğimden hemen liliyata geçeceğine hükmettim . Meslektaşım ve dostum .dektör Vatsonla Norfolka “ sitaj- ederek atile" akıl erdirememişti. Beni vapura kardar getirmiş olan Kastanboludi muhasebe mü meyizi Rifat Bey merhum nevi “kanadtlardan Fuhunu kürtarmışü. Rifat Bey baba- mın rafakatinde iboluda muhasebe mümeyizliği ediyordı bam Kastamoniden But tahvil edince o da Tüd. Priştinede ve Kast mu nıp tekrar İstanbula gelmişti. Rifat Beyin kayın biraderi Doktor .Hiloti Kadri methum da diğer genç doktorlarla ebeciliğine kadar uza Pariste olduğu için Bey Avrupaya gitmeğe can atıyordu. Bu arğasu “Kamboç,, va- puranda. daha ateşleridi, bana söz verdi; on beş gün sonta kal gelip kayın biraderini ve beni bulk ın vaporla Parise muştu. Ritiz Bey. hayatımda tanıdığım adamların -çok «e ve haliik mü- idi, miz, namuslu kemmel bit nümünesi Onu iki sene evvel kaş tiştirmiş » olduğu öğlü* imdi * Rüsumat İhsan Rifat kardeşim sevdiği için kay. umumi müdüri ikâr Rifat beni çok Kastanboluda doğan oğluna “Ibsan,, ismini koymuştu. 1891 ikinci günü İstanbul limanın- daki ayrılan ( Kariböğ) burnunu dönünce ilk defa ülarık garp diya Sönesi © mayısının şamandırsdn vaputu Siray ömrümde nna yüzümü çevitmiş olu yorduni. Geminin arka tara- İında sgüpeifeye benden uzaklaşan mahzun mahzun bakıyordum. Orada bıraktığım anamı ve delterdarlıktan -mazul baba mı, “yeni kurduğum matbaami dayanımş Istanbula düşünüyordum. Biriktirdiğim seyahat © paralarımı altihuna çevirmiş ve onları İngiliz © Zaman usülü bir kemerin içine İstif etmiştim. Tam 75 tane idi Ve bunlarla Avrupada” üç “ay * dolaşmak ve" çalışmak Karada idim. Ahmet İhsan Dİ YA UYANIŞ Resimli UYANIŞ in yirmi sekizinci nüshası zengin ve güzel ve. ben » münderecat ile çıkmıştır. Okuyu- cularımıza tavsiye ederiz. bu filiyata. mümanaata koştum . Maalesef cinayet evvelden ika edilmişti. Müfettiş sordu ; — Ya katil ! Şarlok Holmes dedi ki » Bakınız işte şu yoldan geliyor. Filhakıka bu adam seri adım- larla kapıya doğru yürüyordu . İri yapılı ve yakışıklı bir mah- loktu. Arkasında gri renk fani ladan bir elbise bir panama şapka vardı . Burnu karga gibi idibol ve siyah bir sakalı vardı. Bir dakika kadar sühün ile dinledik. Böyle dakikalar insana bir ömür kadar uzun gelir. Ni hayet kapı açılarak adam içeri gird. O lâhzede “Holmes, adamın © şakağına revolverini dayadı ; Marten ise ani bir ha- reket ile bileklerine © kelepçe geçirdi. Bu” hareket o kadar sür'at ve maharetle“ yapıldı ki, herif olan bitenin farkına vara- madı. Zarar veremiyecik bale sokuldu. Siyah gözleri her biri mize ateşin nazarlar atıyordü. 1 Bitmedi ) Ilıca tadavisi Bozuk ale sularından memleketimizde en çok şöhret bulan ve Afyon- karahisar, Ulu Çitli Tuzla içmeleri olduğunu söylemiştik. Afyonkarahisar maden suyu: bu su hamizı karbonu fazla sa- ulkaroniyeti © söğyomlu bir sudur. Bunlar şişelere doldüru- tadır. Halbuki maden suları asil yerinde içik mekle şıfalıdırlar. Şişelerle baş- ka taraflara naklolunarak iç len” maden sularından muhim bir tesir beklememelidir. Hele Avrupadan gelen Vişi, Vitle, Evyan sularım içmek, tavsiye etmek büyük bir gü- Bahtır.. Vişi şişe ile alıp, kullanmaklansı “bikarbo- mat dö sut içmek hem ba: ve — hemde menfeatinedir. Eğer Vişi suyu veya Postili kullanılacak ise 6 - dan meyadı madeniyece ve fizzyoloci tesiri itibarile, hiç te farkı olmıyan Afyon, Kisarna Çitli, Keşişdağ almak: daha iyidir. Yerli olmaktan ba hiç te bir kabahatleri ve fark ları yoklar, kullanılanı Kisarna, maden sularile larak kullanılma suyunu Şişelerde' satılan Vişi mac den suyu biç bir zaman Vişide hastalara içirilen maden suyu değildir. * Vişi suyunun cihan tutan şöbreti orada çıkan sıcak menbalarından dolayıdır ki men» bam buraya gelmesi - tabii im- künsızdır. Bize gönderdikleri suların şişeleri Üzerinde (Sele siten ) yazar ki bu menba soğuk ve mevadi madeniyece aşağıdır. Afyon suyumuz bu sudan çok daha iyidir. Bu bedahat karşı - sında Vişi suyu - kullanmak ve tavsiye etmek günalir. Üç, dört ay hatta bir iki sene eczâ- nelerde . beklemiş. bu avuç dolusu para vermek ve faide beklemek acı ve gülünç tür. Hastalar tarafından bu Sular pek gayrimuntazam ve İesap- sız içilmektedir. Halbuki bun- larda bir nevi ilâçtır. Bunların da içme zamanları ve miktar- ları vardır. Aiyonkarahisar suyu ye mekten 152 saat evel 60-120 gram kadar ve azar azar içil- melidir. Bu içme zamanı 3-5 güne inhisar etmemeli asgari 70 gün devam etmelidir. Bu sular gerek mide ve ge Sulara Komiser muavininin tevkif Gayur İVehk Bi öldüren Ahmet B. in muhakemesine dün başlandı, hakkında mahkemece tevkif kararı verildi Birkaç ay evvç! Beyoğlunda bir katil vak'ası olmuş, Hüseyin Pş. zade: Vefik B. isminde bir zat ile dükkânında kiraci sifâ- tile bulunan bir Rum arasında ki bedelinden dolayı çıkan kavgaya müdahale eden Kal- yontukuliğu komiser muavini Ahmet “B, in müteakip hadise €snaşında attığı tabancasından çıkan pa Vefik B. vw rulmuş, ölmüştü.“ Bu vak'a üzerine tahkikat baş- lamış, Adliye cürmü meşhiut mevcut © olduğundan kofniser muavininin — tevkifine | lüğüm görmüş, buna karşı Ahmet B. in memur olduğu ve hadisenin vazile ifası esnasında, vazile ifasından çıktığı iddia edilmiş, nihâyet adliyenin uoktai nazarı mucibince. - komiser muavini müddelumumiliğe teslim olun- muştur. Kısa bir müddet sonra da mevkuf - nakti » kefalete. raptar serbest bırakılmış, meşeleni Memurin muhakenlat encüm Hronika Davasında tahkikat tevsi ediliyor İstanbul ağir ceza mahkel mesinde dün « Hronika » gaze“ tesi aleyhindeki Türklüğü tab- kir davasının rüyetine devam olunmuştur. Mahkeme, tahkikatın tevsik ne lüzum görmüştür. Mevzuu dava tefrikanın Atinada Çıkan gazetedeki aslı ile bu hadise etrafında Türk matbuatı tara- fından vaki muvacehesinde efkârı umumi- yenin tezahiüratı, hasıl olan in- tibalar tetkik edilecektir. Mu- ie ayn yirmisine bırakıl miştir 13 kışil Aleyhinde darp da- vası açıldı Evviki sabah Ortaköyde ya- Frmeni neşriyat, hadise pılan kilisesi © heyeti mütevelliyesi intihabatında bir hadise olr Basında sırada d yık E müddet umumiliğe on üç kişi, aleyhine dava aç- kavga çikmişbr.. Fu idüğü iddiasile Ha- isminde bir zat, dün müracaatla miştir. Tahkikat yapılmaktadır. öğleden . sonra m düzen edinmek istiyenler olan: bu mesele her © türlü han etmek isteyen bir takım tarafından yoksa doğrudan doğruya istântak dajrtsirice mi kçâ- rara rabtı muvafık olduğunun halli için evrak Temyiz mah- kemesine gönderilmişti. Teme yizde muhtelif safhalar geçiren dava, neticede heyeti umumi- yenin cürmü meşhutların Meyyu- rin muhakemat kanunu ahkâ- mına tâbi olacağına dair sarac hat bulunmadığı noktasından ad- liyenin noktasi nazarı lehinde verdiği bir kararla İstanbul ağır .ceza mahkemesine gön- derilmiştir. Ağır ceza mahkemesi, dün sabah yühakemeye (başlarmış, celpnamenin şimdi Beslancıya naklolunan Ahmet B.e henüz tebliğ edilmediği anlaşılmıştır. Mahıkeme, mevzuu dava cür- mü tetkik etmiş cürmün haiz oldüğü ehemmiyetle nazaran maznunun tevkifine lüzüm gö- rerek, tevkif kararı verilmişti Ba lik 'mnhakemeyo 25 nisan sabalı devam olunacaktır. Istanbul birinci ticare! mah- kemesinder: Miralay Seyfet- tin Bey vekili avukat Ferit Davut Bey tarafından Dilli- zade Emrullah ve mah- tumları ve Dillizade bira- derler şirketlerine izafetle Eminönünde rihtim hanın- da Yelkencizade Salih Be- yazıhanesinde mukim llizâade (OMehmet Obey aleyhine . ikamc © olunan alacak davasından dolayı mumaileyh onama irsal olunan arzuhal, ve vesaik suretlerinin filhel ikamet- gâhı meçhul olması hase- bile bilâ tebliğ iade kılın. dığı anlaşılmıstır. Tahkikat © hakimliğince hukuk usulü muhakemele- ri kanununun 141 nci mad- desi mucibince ilânen teb- liğat ifasına karar verilmiş ve 142 nci madde müci- bince arzuhal ve vesaik suretleri mahkeme divan- hanesine talik olunmuştur. Müddeialeyhin tarihi ilânın ferdasından itibaren bir ay zarfında mahkeme kalemine bilmüracaa evrakı mezküreyi tebellüğ ile ce- vapname ita eylemediği takdirde hakında 393 nci madde mucibince (gıyap kararı — ittihaz - kılınacağı ayedesi Son zamanlarda bir çok münakaşata sebebiyet iztirabattan ari rahat bir ilân olunur. Satılık matbaa Al ReşatBey merhumun Babulide Reşit efendi hanında cesis ettiği ( Yeni matbaa ) takımile satılıktır. Bugün yapflacaktır. Kurulu bir iştirak etmelidirler. İnsan öldürmek hakına malik mi? vermiş hayat geçirmek isteyen insinlar için şayan ehemmiyettir. Ahkâmi diniye insana, beşeri olsun hayvani veya nebat olsun her riruh mevcudatın hayatına dokunulmamasını emreder, Halbuki insan dalma gerek hayz hayvanatın höcumlarına nı gerekse malımı imha maruz olmaktadır: En çok veliyata sebep olan hastalıkların eks: ve bilhassa yaz mevsiminde müthiş tahribat ika eden em hep haşarat vasıtasiyle sirayet eder. Bir amerikan fenni mecmuasınba okuduğumuza göre haşaratın beşeriyete ika ettikleri fenalıkları nazarı itibara alan memleketin en büyük #ilesayi ruhaniy siye eylemişlerdir. Zira Fito) bir. rayiha meştede Tek barsak Ve kâra ciyer üzerine tesirini icra (o edefek bu uzuvların vazifelerini hâk- kile yapmıya sevkeder. Karaci- yerin ifrazını arttirir, mide ve barsagın bezlerini faaliyete ge- tirir.-Adelelerini tenbih eder. Bu suretle iştihayı - çoğaltarak si bu beşeriyet düşm. tadele açmak ahkâmı diniyeye mu etmişler vE bu hususta en MÜ€sSİ rna bi aman bir mü- y olmadığını ilân ir çare olmak üzre Flitoksu tav hem öldürür hem de güzel hazmı teshil eder . Vücüdü marazi hallerden kurtarır. Bu sulardan o Kisarma suyu müd rir de olduğundan böbrek kum- lari ve taşları olan hastalara tavsiyeye bilhassa şâyandır. Vaktın hekimi