9 Nisan 1943 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 2

i a e Serilirse, £i durma; de, b iL MESZE LELE R İ:ıM Ne dil kuralları zorlanıyor, ne de Avrupa sözlerine benzelme amacı güdülüyor — ENİ terimler ve karşılıklar sinde yazı yazanı söz söylüyen arkadaşlar arasında iki yanlış Geli Y layışa, Bunlardan biri Sr emeği Tatma yoluna ii di dana vi sekilendiri diği Birinci. yanlış” an arsinde pr z 1) Sosyı Bilmiş. nlp te m) lek Çeoplum a da Çtoplumbilim) gibi bir bileştirme eksik imiş; Çtoplam bilimi) denilme- di imiş, 2) Olmak'tan (olu) ve Çolut) yi pilması dil. kuralına uymuyormuş. “Devenir” anlamını Cevrilim) Je kar- pille im 3) Orantı sözü kurala uymazmış; günkü bu (aw) eki lane m ll a (oran) kelimesine i bir söz mey- zir sir çi ortadan kaldırmak için öylemieyi faydalı görüyoruz, kkk İlk önce şunu söyliyelim ortaya atılmış ve okul kitapi ları Ae Gk tell şa e burn de recesindedir. de ruz. Dok üz ya barmen ip sözlerinden ya- ldan beri de benimsemiş a dilimizden 3 işin da le bir işte, in kemerler, Gnl lerden kaçmış e 5; Oo 10, hattâ 76 15 kusur olabilir. 1937 de ilk yapılan aşağı yukarı dört bin terimlik anket, 1939 da ge- len cevaplara göre yet Drk değişmeler ger ente heci bir biyik seval fıruması geçtikten sonra kalan dö » küncüler gibidi: Bir sörün karşılığında yak pıldığı, daha iyisi ileri sürülerek g Ge in ME Yalnız, Jin ve Ni Maşa yanl, e kendi Sör eniyi eğri ya olduğum Sör Binder im k kadı saflı olmalıdır 3 ELÂ bir zamanlar (başkan) imes ek in oldu. Bumu yeni yatın yz inim imi le lere Çpammak) diye de bir Bü ler. Halbuki kelime ZA a nak, kiskanmı Eer mere biz to silerek Ger ne, kbanç JAP ak) basınmak) yoktur. Mar, ama diye bi diye bir itiraz savurur, İyi ama, bu itirazcı (Süheyl ve Nevbahar) da: Raiyetleri öyle durmuş Ki aılmaz olmuş idi müe ne b haksızlığın A ki e değil midir? Bu insafı gösterecik her itirazcı ile her zaman karşılaşmaktan | geri durmayız. #AK Simdi bu esaslara söre, yukarda saydığımız örnekler üzerinde kısaca duralım: lop eaklmekf Çebi) kiç Goplamak) sin ai lu deyince bidembil —. bir itiraz önünde ka - EE iş gör İyi ama, bu kadar ilim Sem) yapanlar bilmezler mivdi acaba, diye şünmemeli midir? Şeyh Süleyman'ın (Çağatay Lügati) ile Pavet de Courteille Tügatinde bir e Copalmağ li Yar kü la yü sun isimleşmesi, (topulum) dani kı- el fe ie HR Gayıl - mak) tan (yaylır), Cbükülmek) ten (büklüm) gibi iş adlarında tek bileşik şekil e da çıkarabilmek üzere (toplumbilim, bilim, ül şekillerini dahı buluyoruz. Orhon Anıtlarında ÇTürk hel) deki Ha Kelile adlarında (Çanakkale, Ver. vin ii Tepe) gibi yüzlerce ör 2 er Ram bu şekil daha gelmektedir Çünki Gsociolo “gidue) karşılığı olarak Ceoplum 0. KE e Olu ve olur. - (yapmak) Ga GR (çatmak) tan (çatı), de > mak) tan (koşu), yahut Canmak) tan (ant), (şazmak) tan (yazıc) örnekler fi varken (olmak) tan e ve e yapılması elbette mümkündi i erin i DİLMEN | Türkçede fiil köklerinin. sonuna bir seni Terk krala Hi leri | “boldur. Hele tek heceli yz lerin hemen hepsinden Çölçü, di ) gibi semai Gibi sıfatlar yapıl 2 lamıfa' olan (yanut - yanıt) gibi. tâ gene bu ek, isimlere gelerek Gaşıt). gibi kelimeler de yaratır. (Olmak) olut; oluş, Mete Lin ve “hiç yadr söyleriz. 5 dei Mala (Gan tan Kolu, > olur, alla) gbi üremeleri çok üz ala sözlere an İh biraz ahı - Li konuştuğumuz dilin benimseriz eleri gibi aygrdederek egamadan IZCA keyi ir). yerine MA iü ileri sürme- em bir yanl şak ese- cak. Günkü (evrim) sözü (Ev kun) a karşılık olarak alin ve m vu kak #40 Ebe adin ile rek yak üre bunda AN e) getirile- ek (orantı) yapılmıştır, A* Fransiz lee İki ik ve benzetmek isteği üzerindeki sa - şlar'da hiç yerli Li, ir. (Okul) ve Cevrensel) , sözlerinin e e ekler ko- da anlatmıştık. yal) Kelimesi, Cep Kılavuzun: e sanık değil, e ele nı kılavuzda “social” karşılığı doğru” mek), Bu şekle uyarak (terim) ye e — rine e sebebi ise, bunu, anlamlarda kullanıl. me m hr, kullanılan Ni Kanak anlamı ilm e, Felamzkadeki Çierme) x e İn kai ramının birçok aysıntılarını. Kisaca dir ki lamı her mek (devi Jen) di en ri aa bütün yi bir vehme kapılmaktan başka bir. şey değildi Dil Kurumunun kuruluşundan be- b harflerinin kabulün- e ei Eyi di m dilin öz borak e li renk leyi devrimi gözden düşürmek istemek ge- rektir, r bulmak kolay, ee er. İle sürüldüğü gibi, gelişi sözel hareket edilseydi hiç bu kadar yoru- İup emek vermiye hâcet yoktu: Yalnız bunu düşünmek, bu görüş- lerin yanlışlığını ortaya çıkarmıya yeter. Terimler arasında © bir takimının avrupalı asıldan alındığı bahsine ge- Jince, bu da ayrı bir meseledir ki üre- inde başkaca durmak gerektir. in TR | Bugünkü Medis | Millet Meelisb 1043 yıl birin. abe ikmeirel BHİAE dia bkz Meclis. hesaplarının. tetkiki Encümeni. koca Sinanı anıyoruz i Bugün büyük bir Türk dâhisinin ö- Hi de saygı ile eğileceğiz, “onu andan bir sevgi ile anacağız, Öl“ irk lerde onul EE nl AMA yet pat il serâmlıyacağız. 5 Ekinde, kanun sikm ai e ni md büzük adam, ve nu emen Kesen doğ 2 iran ve Rena met Kehdi kendini yağma kabiliyeti, ya. |ve feni anlanmalarınm 15 gün daha hk aa MAR İma ac pa ğa ve Tah nabe" ve üm ölmenin ma vi İnn : ara Türk mm ana lütün öm taci olan, a yurdun dört İeriyle sügledi; Balkarlandar Sin ay ye'ye kadar her yeri taşla, merle üşüme ve Be 1 yı her yerde anıtlaştırdı. © Koca Sinameade Türk, mimarlığının eserlerini kuran, dünya mimar- Yığında büyük Bir mevki alan, BE Süleymaniye'yi yaratan bir teknik iam ola ilmei ilmak- kalmıyacaktı la Onu Türk seneliğine kendi. kendini Çine, sani har in tüple bf: örneği olarak, “veldi sanatkâr! pp e miz lâzımdır. O, içinde bulundu- Ku çalın büyük ie a teknik muhit yoksulluğ! De deyen yapmış, karşımıza sanat dünyasının bir el RİA e Koca Sinan, “ e bir mısra kâfidir!” sözi MR Emi in Kn e etmiştir. O Sü cıya kadar ve paz gelgeç ma; ahli senatkdr mi içini di kendini Bim, analım ve edelim. Sa ei in de seve- örnek “kendim baheddin SÖNMEZ İfa sanayiine bir bakış İRKAÇ gün evvel, ajans ha - berlri arasında, amerikan bar pin ey ye Gi ie senn le ğı m teşrininde, Ameri nin Si elik fabrika limgâhlarda, gördi genekütmayının ek bü Li bir kıy işahede et yakından kenan Amerika. harbe girdikten sonra, büyütülmüş 0- m eski fabrikalar ile akla durgun - luk verecek bir hızla hiç yoktan ku- yeni | fabrikalarda, çak y m vir alan kendi kendilerini ku- m 1942 ilker ei li 16 uçak yap-- miya balam m uçak sanayii hede yiye elm, a) da uçaktır. Mi Roosesele 1042 başında bir gazeteciler konferansında, “Bu yıl merika, gene 66. şinda yeni uçak yapmiş olur ki bu da: hi, gerçekten, pek azametli bir ye - kündur. erkan fabrikaalrının yaptık - lar, o kadar e ir ki bun- e İsimleri, markaları ve sair vasıf tiril live kanl ya > sila cinslerini ia yeter. Bunları, kara İİ e e çe ük sınıfa ayırdıktan sonra, aldıkları vazitelete göre de şöyle bir dante ei a i — Av gi e — Uzun me alar, 1 >> Hafif bal, 52 ğır bombacılar, 6 — Orta uçakları, 7 — Ağır nakliye kl B — Torpil uçakları, 9 — Pike uçak. ları, 10 — Keşif uçaklar Lİ e ce avcıları diye ikiye ayirmak kabil- Ekilen ağ baya çakar da düz ve gece bombacıları diye ay- Birl fakat, şimdi, artık ağır torba, uçaklarının hemi berat. ee ce, gündüz demeden, aynı tahripkâr işi eörmektedirler. Biz, amerikan fabrikalarındı işli Reiki hepi e dük. Serile (Siaul) daki Boing tabi ww Yazan: Abidin DAVER Kaleleri reytir'ler, rikası, döre metörlü Uçan yapıyordu. . Bunlarla Libe bugünkü amerikan hava ord sunun ii dretnotlarıdır. Dötroit (Ditroyit) t€ merkezden mütelik Kal iherikan ünik Türkiye ağaç koruma - cemiyetinin çalışmaları dtığımız malümata .& aci a köz yarari le ila: m ar ölçü yaban çağan de aslıyabilecek ustalar yeliirimekte - çalışmalarından be e as yerlere İyi cin kü seni Ford uçak f mas daa m leler de dahil olarak ağır bomba ilyele de 186 me, wakliye uçakları i ermiştir. tikalatına verilmek üzete, uçak p yagi OE ÜNER SALE İN çaları yapmaktadı geride, Anlep neti anlama ine de Holivut'aki meşhur ve muazzam , |aslamak üzere tertibat alınmıştır Douglas fabrikaları, daha ziyade, bü- ———— yük nakliye uçakları yopıyor. Bunla. © ç le biribirine bağlı olası iki gövdede meli depo- lari bulunuyordu... Ortadaki © yarım gövdede ise pilot idare mevkii ile si. İhlar ve saire vardı. Uzun mesafe : kipi ia a 7000 mil gidebilirler. Sütleri iL GO m çü gi ir köşe 200 mildir. : ratından idi iiyordu. “Amerikan uçak mühendisleri, bu Bu Saçar, adl Memindel da kâfi görmemişler; 200 Gm büyük biri slip yanmar e piyaçşk pip beyük nabliyi Tatleri, 4.884 ikseklikte, saztte Kelin tesim ve plânları üzerin © Gn kilometreyi geç nl ni Çıktıkları âzami de çalışmıya başlamışlardır. Kimbi * bali de eşek va ii evyork limanından 200. ton i iü yükizmiş uçar şileplerin, Cebelüitt rık'ta benzin aldıktan so: emir li e li ğini em ihavet, 48 saatte. Biri. giderken Afrika'nın. batı yalanda Taşonta e ve ür lir. sömürge rkeri Akra'ya getiren 4 kişili dev kara Uçağı da brain MA huk bil eri çaklar, Amerika ordu- unda, pek çoktu; parali, siker tp ve ii ei iner du. Bunlara uçar kamyot ha rl. Amerikan ordusunun en işi ave e a “arındaki Lockheed CLakhevt) fabri kasında görmüştük. Avrupa hava or. dularındaki avcılar, umumiyedle ha- Jiskan ingiliz yarış adları gibi, ince, marin uçaklar . nda ek eri fabrikasınd kalı “Lightning - şimşek” e zl, ekle, bar He bomba uçaklarına benziyorlar kat bunların gövde! iyi parçadan ibaret değil me idi, Me bik ve ve kuyrukta, kanatlara muvazi bir is metredir, 1 dakkada 8 manırlar. den bir tanesi, saatte ortalama 547 ki- İometre süratle havada 7 saat 40 dâ- li «bir e içn, mrlthiş bie eydi Simi velet Kür iv iİCİSD. CAB a a e fotograf makinesi o diğer çi pir İki liği dir. avcıları, ilk defa Los Angelos iel tecrübe uçuşları yapar - ken görmüş, pek büyük bir hızla uç tuklarına ve âdetâ dimdik yükseldik. lerine bakarak hayrette kalmıştım. Fabrikada, bunların vasıfları hakkın- e a şimşek hem yıldırım olduklarını adım. Şimşek pl baş dübeller mir husu- Bu av siyet, bir fevkalidelik si uçakları çok sürat vüşürken çok hızlı manevra yi e yül oldukları ve dö. mak kadar Röntgen şunından bu minimini parçaların lemiyen döküm kusurları parçalar kullanılmıyordu. İşte amerikan hava ordusunu çak malzeme mından böyle hi zırlanışordu. Bu ordu ik de başka bir bahse yazımızda — Türkiye - Romanya arasında 2 aşili 1945 tarihinde imza elem m 16 Tediye 'anlaşmalarıyle merbüt “dik anka kala A ielye ve İktisat e Hartiy Baralar, it enetimenleri maz- — Türkiye ile Almariya arasındakı Tica imübadelelere mütedair “Tususi ÇA) hesabi hakinda tenti iade fi a mi bakman kanu Jâymaat, ve, Har az 3 İktisat Encümeni bugün Umumi yet İçtimaından sonra ei. A Asiye Hazim bal şa ndan toplanacaktır. li memur ve müstahdemlerine de kumaş dağıtılacak. Ankara Belediyesi memur ve | müstaidemlerine verilecek el lik kumaş karşılığı olarak iye Bene 50220 Tirelik sat ilâv ivesine dair imi m in mazbatası Be KL Meclisinin dünkü top- itasında 4 ötüş rek kabul e dilmiş Dahiliye tayinleri Dil devrimimiz ve garip bir iddia! / Kis Ujsöz adlı macar zeren opal akan altısından ertesi la oldukça a- © sabah altıya Kuleri alan 05 1 larda. 2 m ii say ayip bir başlık gördük ve dine kel Elma ör saat e sin bale gazete iz ni söyle; “yeni Türk dili bir in bir sebebinin de yi idaresi alumda inkişaf eti. yüzünün Mini anla de. e e e Mesaroş muhatabına dil öze yl le e e ır, Paroli ve, bu başlık altı giy e erik İranbal Bak rofesörü olup hayatının bü- yaya de seen de (Mes ma) bu m İnan derde Mi demeci e “Sayın profesör sözlerini söyle bi ve eN yarattığımız. dil illeti bir- dir e ii mk farklı lehçeler kör © Çi bunu da hı alkış çe Başkanı İmer İnne © “ar Ürek m bşka daha me- ) iri halkı da, asrın ba şında, hemen tamamiyle milletlerara- el ko ceki ve Seyahatlerim ösnasında bütün Türk Tlrini re me ek öder hâsinı kavramış olduğum için Türk © müşür. Bir ila ncı bilginin bir Türk dili it Se bâreketini | © dğyasına “gösterdiği ilgi vesyaplığı başlatıp ida üzerime a yardımdan dolayı kendisine teşekkür dum. ederiz. Sayın profesöre burada macar ga- akik mel Ek Dili bir macarın irk altında inkişaf etirilmiştir!, cisi. soruyor: — Nasıl oldu da Türk dil inkılâbı bir yabancıya emanet edil Profesör si vabı veriyor: inkılâbı bir yabancıya , Ne münasebet? 'de hiçbir zaman birbirinin ii amıyan Türk | kabileleri mamıştır; bu. asrın il huktülumuz dilin; konuşma. dilimizin Ge sirin b nürekkep olduğu da — bir bilgin ta- binleri okay, oilmip la bisa Tüyayı andırır bir iddladır. api Maşa ürklere, ös ilgiye, ii encü. dil len de sele üzerinde çok “düşündüm ve Pen eni, Salla selin Kemal Paşa ile çök gö- la kayı Alâeddin Hitay | çinar akm. Gray ki hetkesc anlaşılır bir dilin müm- e rae eyalküe cl sik Alay ek a m e e Fakat her inkılâbıme Si Janya kaymakamı Afi Hf yek sok iş kılâbını da kendimiz adr Serik kaymakamlığına, Serik kaymak ami | Bu Paşanın medepileyi. Li iye değil, bir Ank Ora Alaiye kaplanı CE rici bütün gayretleri kadar yi el yi ri vekület em. | Ben, İşin yalnız ilmi kısmını idare e hibe in Çıtak Kangal kaymakam. | ettim. abac özleştirlmiz Türk dili... yediğini kendi öülenrdiğini fin e ha ene İk ve küle enritde. Halle Kul da Reyha niye ümsği naklen ve yeniden Tay eld Orman tahdit işleri Oral em ml vi dir işleri çabuk bir surette son erdi ile orman tahdit komisyon ları “sayısını artırmağa karar vermiştir. pa e e amenej- man grupları mühendis. sayısını da ar tara İnhisarlar U, Müdürlüğü yeni dep vw. İnhisarlar umum müdür! da yanan (B) tütün ek e) mili Adana tütün ikasını e, dali seğalikemye 4 İY <i dir Bu yeni inşalar, genişletme. dier tamirler için umum mü- örtük e en ki ra tahsisat İmuştur, “İnhisarlar vekâletyle bazı U. Müdürlüklerin yeni ni 1 Aldığım: İnhisarlar Umum Ci ri be yılı vari. ak tahmin darı 150.682.578 lira olar ii. Masat. bülçesi ise, LUJIS7IR liradır. Osman Umum Mi rl a sil mastaf büt 0.844 lira, — ül umum mi söle, tü bi e, lbirtğünüğ yarda k VE ma e Şi semti yi a 14.428.941 lira Gümrük gel 8 (Telel yda Hekimi milyon “dört yüz bin Jirayı bulmuştur. (Kücük Lie Nİ ii Küçük m ve Teşyiz mahkemesi dzlığın Adl) Vekilliği ceza işler R. Haydar Yücek > İktmac Vekilliği: birinci b ei Sümer İDE my B. İbrahim Senil tayin edilmi e m Burhaneddin x İkcamiyeli Ve Tall 1933 cabvilleinin 5 numaralı pon 16 nisanda müruruzamanı caktır. İnhiürlar müm müdürlükü şarap istihsal eden bölgelerde şarap müy tabsilleri için Şarapçılık kursları aç İse a re tadır. Büyük duran bu faydalı kitaptan a Matbuat in Mü tebrik eder Xx Fastitüsü tesisatına iie olarak bir jimnastik salonu ve ir dersevi inkaşt kararlaşmıştır. Gmeüilei ini si sü HE b daa ok Ki için Kemal! Paşanın devlet ie adamı nüluzu ile harikulâde olan dek kili kudretine ihtiyaç yardı. Uzun ge çoler kesiyle devler idare mese Teleri ve bu arada dil inkılâbı mese. eler üzerinde konuştum. Bu görüşe ele ayki. soyan ederdi va ba adamları; mebus ve ni Türkçe, bugüne kadar ne kadar ami MA la alğabilek in türkiye'ye kadar gelmesi Hiz yılması On bir yıldır çıkan yazılardan bu. ii balk kör Bl edinile- YER 11 ; 0 Hakimiyeti Müliye Brüksel YURT İt — Hacıh mahallesi Heyeti İhtiyariyesinden: derdesti icra bu- hea Zi intihabına esas ol» - Amerikan uçaklarının yap- Gİ e niş er arabe haline geldiği böürilen Brüksel, el keli yalı ik beee a a dirttirecek kadar - ve şirin bir mere şek. nüfusu 000 dir Şimdi alman işli atında mar oyan olan barbin- de de 20 ağüslas 1914 ten harbin & nuna kadar isgal altın Gi eralğlera il Gn m nal miryollariyle Anvers'e ve di- ler büyük şehirlere bağlıdır. Şehrin bnm me sete da al hükümet daireleri, müzeler, kütüp- banal Kfalın sarayı, Adliye Sarayı |) © 4 te kurulmuş olan Üniversite |y * yası Fabrika ve tcarethaneler aşa- kısmındadır. yaşıyabileceğini yazıyor. Okullar arasında futbol ve baskefbol a a Lig Heyeti rkiye'de YNRIK ii “| bulunan gazete ve mecmualar mat — Yanı Üst m Ömer Apalak AN Matbüat Umum Kl el bn tü, “Türkiye'de dai 5 imdiye kadar hakemlik va Or Sim. gts snr a Komiseri. enlnin | E sesi Gazi. 1. — Ticaret L. Sanat, Atatürk — PoJs Atıcılara çağrı sel; 5 Mehmet Kanla 6 » Suat Kaz yalı, 7 - Sabih İncediket,