7 Ocak 1936 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 6

SAYIFA 6 DOST ve KARDEŞ AFGANİSTAN Asyanin İ içresi kardeş Atganisla - nın coğralya vaziyeti.tarihi ve iler - teme yolundaki çalışmalarına kısa bir bakış COĞRAFYA VAZİYETİ Yi zamanlara kadar dünyanı <a az tanınan yerlerinden biri Afganis yüksek dağlarla İmiş, içerisi çok arızalı bir mem- findistanı, Türkistanı lar, iyi ekilmiş vadilerle dolu çok güzel bir yurdun “aaklı olduğunun kimmse farkında olma- mıştı. Çünkü hürriyete ve serbestiye yatanları kadar bağlı olan afganlılar züzel yurdlarını korkanırcasına bem Afganistan Harbiye Nazırı Serdar Sah Mahmud Han zözlerden saklamışlar ve yabancıla- rın hududlarından içeri / girmelerine razı olmamışlardı. Hakikaten, Afganistana - Asyanın İsviçresi adını verenler anışlardır. Burası hem tal hem de biribirine benzemiyen köşele- rinin illim farkları sayesinde yetişen geşidli mahsul bolluğu - ile İsviçreye pek benzer. Afganistan - senede iki mahsul veren yeşil ovaları, elma, şef- a kuvvetlerine mensap subay ve pılotlar ında otlayan koyun ve leriyle göz alıcı bir güzellik ve söz doyurucu bir bolluk yurdudur. Burada toplu ve kalabalık merkez- ler pek azdır. Şehirler daha / ziyade vadiler boyunda / görülür. Çiftlikler teplu bir halde ve kaleler, yüksek du- varlar arkasında siper almış tedirler. Amuderya, Kâbil, Heri Rud bereket dağıtarak geniş vadilerden çeçerler. Bu nehirlerden isi için edilen istifade yolları oldukça muntazamdır. Memleketin en alçak yeri bile de- niz seviyesinden bin metrededir. Dağ- lık yerlerde 1500 - 2500 metreyi bu- dur. Yazı sicak kışı serttir. Böyle ol- makla beraber memleketin ayrı ayrı yerlerinde mevsimlerin değişik farklı göze çarpar, garb ve cenub - tarafle kum ve çakıl taşları ile kapalı çöller teş- kil ederler. Cenubun bu çıplaklık ve ço- karşı bereketi ve TİCARETİ. Afganistanın mühim şehirleri 121 bin nüfuslü Herat, 60 bin nüfuslu Kandahar, 46 bin nüfuslu Mezarı Şe Hükümet merkezi Kâbil'in 100 bin nüfusu vardır. Bütün Afganistan- da umumi nüfus 11 milyon tahmin e- dilmektedir. Afganistanda daha he- 'nüz mühim demiryolları yoktur. Yal- mız Kâbil ile 5 mil uzakta Darülaman ir hat vardır. Mem- sında küçük lekette taşıma işleri otomobiller, de- veler, Yabu denilen yerli beygirler ve kervanlarla temin edilir. Afgani 'de komşusu Hindir. tanladır. Hindistandan pamuklu ku- ULUS Afganistanın yenç Kıralı Majeste Mehammed Zâhir Han Merhum Kıral Nadir Han maşlar, mamul eşya, çay, şeker, deri, Sovyet Rusya'dan pamuk alır. İhraç seylerin başlıcaları da meyva, yün, odum, İzİtm İK rürüNe Ve z dır. HALK VE DİL halkı da değişik menşe- 'den gelme ayrılıklar gösterir. Bu viçreye benzemektedir. Alp dı 'nın çevrelediği İsviçrede datinler nasıl biribirlerine - karı bir isviçreli ruhu meydana getirmiş- lerse burada türk, mogol, hind, İran mışlardır. Afganistan halkının menşe ikları yüzünden burada çeşidli diller konuşulur. En çok konuşulan İoşto dilidir. Resmi afgan dili farsça- dır. AFGANİSTANIN TARİHİ Bügünkü — Af erkinlik tarihi o kadar yeni değilse de Afgan topraklarının tarihi çok eskiden baş- lar. Büyük İskenderden Cengize, — Ba- bir'den Nadir Şaha kadar Hindin göz kamaştırıcı güzelliklerine kavuşmak istiyen cihangirler Hind hep Afgan topraklarından — geçerek indiler. Türk medeniyeti - bu yoldan Hindistana aktı. Müslümanlık bura- meli atılan Afgan devletini resmen ilk tanıya da Türkiye oldu (1750) ERKİNLİK SAVAŞLARI Afganistanın 1747 de başlıyan ta- rihinin bugüne kadar olan safhası çok çetin erkinlik savaşları içinde geçmis- Hindistan yolu üzerinde bulunma klarının bereketi bu güzel inde birçok — sıyasaların ve baskın çıktı. Ni 1919 da Afgan kıralı olan Amanullah han 1921 de Kâbil muahedesiyle Af- n erkinl Amanullah Han Afganistana bu temin ettik. memleketin medeniyet ve yi tanıttı. suretle tam bir erkinli terakki yolunda ilerlemesi için çalı ni düşündü. Et- adaşla- rafına bu yolda çalışacak yını topladı. ve çalışmağa - başladı, memlekete birçok / yenilikler - soktu. 1928 de kırasçe ile birlikte Avrupa seyahatine çıktı. Avrupa hükümet merkezlerinden birçoğuna uğradı. Bu gelerek Cumru rüştü. AF yenilik arb kıyafetlerini Fakat ze ka lanmaması yüzün- irler Afganistan da bazı kabileler arasında isyan ha reketleri syandırdı. Amanullah Han tacını kardeşi İnayetullah ”- Hana br yaktı. Fakat bu kargaşalık arasında Beçe Saka adında bir kaytak başına topladı arada Ankaraya da Reisimiz Atatürk'le d ganistana döndükten sonra sahasında birçok teşebbüslere Garb âdetlerini, memlekete sokmak istedi. min ve muhitin bu değişiklikleri bul için daha tam hazı den alınan eksik tedi bir takım serserilerle Kâbi: dan nasıl / Hindistana yol bulduysa zerdüşt dini de bu topraklarda doğdu | " ©le geçirmiş ve kendini (Habibu lah Han) adıyla afgan kralı ilan etmişti. 've Buda yunan efsaneleriyle burada çarpıştı. Afgan topraklarında türkle- kurdukları büyük hükümetlerde kendilerini tarihe burada — maletmiş. Tukyo Türkleri bu dar. Türk medeniye! dak bir devrini Gazne büyük i. Şarkın her tarafından tahsil için buraya gelinirdi. Gaznelilerden Harzemşah- dar, Çagataylar Timur o- Kuşhanlar, #ullarından Babür hep buralarda yer- leştiler ve Afgan topraklarının tarihi böylece 1747 ye kadar devam eti AFGAN DEVLETİNİN TEEMLİ hâ. kim olan İran hükümdarı Nadir Şah öldürüldü. Nadir şahın ordusunda 7 SONKANUN 1936 SALI Burası, hem tabiat güzelliği hem biribirine benzen ) gelerinin iklim farkları sayesind e yetişen çeşidli mahsul bolluğu ? ilel, ye benser $ — Burası, senede iki mahsul ve ren yeşil ovaları, limon. porta kal bahçeleri, bağlarla kaplı va maçları, xeniş yaylalarında otla: ? yun sürülerile gözalıcı ve Tdurucu bir güzellik yurdudur vaziyeti harekele geçmeğe v Afganlılar, bu serserinin kırallığı verek ve diğer - kabile reislerir ae elbette kabul ademezlerdi. Avıltü- yardımını alarâk bugünkü Afgenistan | ullah Han'ın yanınga erkinlik uğrun. karallığının — temellerini — kurdu — Kan- | da çıkmış ” olan Afgan - büyükleri Afe dehar'ı ilk Afgan devletinin merkezi | gan tahtına Nadir Hanı — çağırdılar yaptı. Kendini de (Ahmet Şahi Dür: | Nadir Hanın kardeşi Şah Veli Han ran) adıyla Afgan emiri ilan etti. Jik | ordüsiyle Kâbile girerek - Beçe - Saki defa Atçan topraklarında erkin olarak | ve avenesini esir aldı. Beçe Saka id. #ganıstanın Celâlabad ordusundan bir piyade hıtanı ) edildi. Afgan, yeni kıralı Nadir Han- | a yeniliğe ve | *erakkiye doğru yürümekte iken, ral öldürüldü. Bu hâç mamıştır. daha unutul Bu ölümden sonfa N u majeşte Mehmed gan tahtına geçti. Yeni kıral, 1915 yılında doğmuş, ilk tahsilini Kâbilde, Habibiye mekte- binde yapmış. 1925 de © zaman Af- lir hanın 'ahir Han Af Afganistan Başvekili Ehsei Mohamım Serdar mesinden sonca Tini yapmış, çen Majeste Mehmed Zahir Han'ın ve m eden aydın. devlet larla yürümektedir. ee